راهکارهایی برای توسعه شهرستان تربت حیدریه از دیدگاه دکتر محمد حسن ابریشمی

محقق دکتر محمد حسن ابریشمی

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

برای توسعه شهر چه باید کرد؟

یشنهاداتی به همشهریان ، شورای اسلامی ، شهردارودیگرمدیران برای توسعه تربت حیدریه

*دکترمحمدحسن ابریشمی:محقق وپژوهشگر واقعیّت آنکه با مطالعه مصاحبه های شهردار جوان همشهری و اعضای شورای اسلامی شهر و آگاهی از مشکلات عدیده و بدهی سه میلیارد تومانی شهرداری به لحاظ علاقه به وطن مألوف بر آن شدم که به قدر فهم و ادراک خود مطلبی بنویسم . از آنجا که مطالعات و پژو هشهای مخلص در باب تاریخ کشاورزی ایران و موضوعاتی چون زعفران ، پسته و ابریشم است که رنگ و بویی از محصولات عمده ولایت ما دارد ، مطلب تقدیمی بر اساس مستندات با مروری کوتاه بر گذشته تربت و وضعیت کنونی آن نوشته شده است .طی این مطالب نکته هایی رابه قول ابوالحسن بیهقی «به مقدار دانش و توانش خویش بیان کرده ام »به آن امید که مفید و شاید مؤثر باشد .

.برابر گزارشهای مستند تاریخی و آماری شهرستان تربت حیدریه درادوار گذشته ،به لحاظ استعدادهای اقلیمی ،کشاورزی، اقتصادی و نیروی انسانی کوشا و کارآمد برتریهای قابل تو جهی از نظر تولید و تجارب در مقایسه با دیگر ولایات خراسان داشته و هنوز هم با درجات بالاتری این برتریها راحفظ کرده است . از باب نمونه میزان در آمد حکومت تربت حیدریه در عهد قاجاریه بعد از مشهد ، از دیگر ولایات خراسان بیشتر بوده و این درآمدازمالیات بر محصو لات کشاورزی و فرآورده های دامی اخذ می شده و بعد از آن نیز استمرار داشته است . مثلاً در سال 1309شمسی از جهت میزان تولید غلات ، تریاک ، ابریشم و بادام در بین شهرستا نهای خراسان بالاترین مقام را کسب کرده است. این گونه برتریها همچنان استمرارداشت و شهر تربت جلوه و جایگاهی خاص در استان و کشور پیدا کرد به طوری که مطابق گزارش دایره جغرافیایی ستاد ارتش ایران در سال 1329شمسی:« شهر تربت به واسطه نزدیکی به کوه و باغات زیادی که دراطراف دارد از زیباترین شهرهای ایران است ، مخصوصاًبا غ ملی درروی تپه بر زینت شهر افزوده است این شهر در حدود 250باب مغازه و 4باب گاراژدارد. »مقارن با همین ایام کارخانه قند احداث شد و تحولی به وجود آمد . روزنامه ستاره قطب به مدیریت بانی فرهیخته اش (شادروان محمد اسماعیل سهیلی ، کماکان منتشرمی شد. روزنامه دیگری نیز با عنوان «آژیرشرق» به همت مرحوم دکتر محمد رضا معتمدی انتشار یافت که عمری کوتاه داشت . در شهر دو کتابفروشی و یک زرگری بودکه به تحقیق، میزان طلای پشت ویترین و داخل گاو صندوق آن به یک کیلو گرم نمی رسید چون در آمدها بسیار اندک بود .در سال 1334با منع کشت خشخاش ،باغستانهای بادام و میوه و کشتزارهای زیره ، زعفران و چغندر قند گسترش پیدا کرد ، شایان توجه آنکه تعداد تریا کیهای تربت به انگشتان دست نمی رسید و اصطلاح «شیره ای»همچون دشنامی رکیک برای مخاطب به حساب می آمد. مقارن با همین سالها احداث چاههای عمیق در نواحی شهرستان رایج شد . سپاه 6خاور به تربت انتقال یافت .تعداد مدارس و مرکز فرهنگی اضافه شدودو مدرسۀعلمیه دایر و فعال بود .ارزشهای اجتماعی و سنتها محفو ظ ماند .مخصو صاً رئیس شهربانی –که فردی جدی ، وظیفه شناس و با ایمان بود -در مقابله با نا هنجارهاری اخلاقی ، شرابخواران و گردنکشان روشهای تنبیهی بسیار شدیدی به کار برد و نظمی عجیب ایجاد کرد که بسیاری به یاد دارند .وی به همراه فرماندار و دیگر مسؤلان دولتی در مراسم سوگواری ایام محرم و غیر آن شرکت می کردند و به حفظ آداب و رسوم محلی پای بند بودند . در این سالها هماهنگیهای فوق العاده ای بین اقشار جامعه با مدیران و ارکان شهر ، کلیه مقامات و شخصیتها اعم از فرماندار و دیگر مسؤلان ، شهردار و اعضای شورای شهر (که از تجار یا افراد مجرب بودند)، ثروتمندان (که تعدادشان انگشت شمار بود)،علما(با تعداد کم و نفوذ معنوی فراوان )، فرهنگیان (فرهیختگانی بسیار مؤثر در ارتقای سطح دانش وبینش وپایه ریزترقی و تعالی جوانان )، با دیگر معتمدان و مسؤلان محلی در سطح شهر و شهرستان وجودداشت .این تعامل و هماهنگیها باعث عمران و آبادی شهر و ایجاد رقابت بین دانش آموزان درفراگیری ، و میان ورزشکاران در تمرینات بدنی و اخلاقی گردید . به طوری که دانش آموزان تربتی در مسابقات بهترین دانش آموزان استان خوش درخشیدند و ورزشکاران در رشته های مختلف مقامهای ممتازی کسب می کردند . این تعامل و هماهنگیهای مدبرانه تحولات علمی ، فرهنگی ،هنری و اجتماعی را موجب شد و علاقه و توجه عمیق عمومی را نسبت به مدیران و ارکان شهر جلب کرد، تا آنجا که هنوزهم بسیاری از همشهریان آن تلاشها ، هماهنگیها وتعاملها را به یاد دارند و اززعماو بزرگان محلی آن روزگار و نیز از فرماندار (شادروان حبیب زارع، اهل شیراز )، رئیس شهربانی (مرحوم سرهنگ محمد مقدم، آذربایجانی )، شهردار (شادروان احمد قره گُزلو، همدانی )ورئیس فرهنگ (مرحوم محمد رئیسی اهل نیشابور)به نیکی یاد می کنند (دو نفرآخر در سال 1339به نیشابور منتقل شدند و در عمران و آبادی و تحولات فرهنگی آن شهر سعی بلیغی داشتندکه نیشابوریان نیز به نام و یاد آنان ارج می گذارند و باید چنین با شد. ) در این سالها تا سال 1345در شهر تربت 6کتابفروشی و 2زرگری وجود داشت ؛در واقع تعداد کتابفروشیها بیانگر ارتقای سطح و بینش اجتماعی و علاقه اهالی با سواد به مطالعه است وعدد طلا فروشان با موجودی جواهر اندک دلالت برآن دارد که باز هم در آمد خانواده ها، مخصو صاً روستائیان ،ناچیز بوده است و مازاد بر هزینۀمعشیت نداشته اند (البته به سبب تنگدستی، ساده زیستی و پرهیز دو شیزگان و بانوان تربتی از تجمل پرستی و خود نمایی عمومیت داشت ) علاوه بر این معلوم می دارد که طلا و سکه در مبادله با مواد مخدر و قاچاق از مرزهای تربت خارج نمی شده،چون میزان تریاک مصرفی محدود شیره ایها بسیار اندک بوده است .به همۀاین احوال و اوضاع ، باآن همه استعدادها و امکانات خدادادی ،و بر تریهای نسبی شهر و شهرستان تربت حیدریه در مقایسه با دیگر ولایات ،به لحاظ واردات گندم ، برنج ،قند و دیگر مواد مصرفی با پول نفت ، اکثر کشاورزان و روستاییان مفلوک، و از امکانات بهداشتی ، فرهنگی و رفاهی بی بهره بودند .فرزندان آنان اکثر بی سواد و جمعی ا زآنان که به تحصیل می پرداختند شرایط بسیا رنا مطلوبی داشتند و البته همین سختیها جوانان آن روزگار را سخت کوش، پویا و کارآمدبارآودد که شواهد بسیاری ا زاین افراد در سطح ملی سراغ داریم. د رچنان شرایط و احوالی، با همه تنگناها،باز هم بر تریهای نسبی شهر در مقایسه با دیگربلادخراسان کماکان محفوظ ماند و خوشبختانه د رموارد زیادی تا امروز استمرارپیداکرده است .در جریان انقلاب اسلامی همشهریان ما جنبشی عظیم داشته و جانفشانیها کرده اند که با زتابی گسترده به وجود آورد. پس از پیروزی انقلاب به همت کشاورزان (که دستشان درد نکند و خسته نباشند) تولیدات زراعی ،باغی و دامی افزایش خارق العاده ای پیداکرد ، تا آنجا که از نظر میزان تولید زعفران رتبۀنخست جهانی ، از جهت تولید ابریشم مقام اول ایران و از بابت تولید پسته بالاترین میزان را در سطح استان کسب کرده است و از جهت بسیاری از محصولات رتبۀدر خشانی دارد . با همه اینها، با آن همه استعدادها و امکانات، پس از انقلاب تحرکاتی در جهت عمران و آبادی شهر به وجود آمد و اقداماتی بنیادی آغاز شد و تحولاتی به چشم می خورد اما با تأسف عمری کوتاه داشت . در این میان بخشها ،روستاها و ده کوره ها ی شهرستان رو به رونق و آبادی نهاد اما شهر تربت در مقایسه با دیگربلاد خراسان در جا زد و به شدت از ترقی وتوسعه باز ماند.از نکته ها ی قابل تأمل و بررسی آنکه تعداد کتابفروشیها به 2تقلیل یافته! و عدد طلا فروشیها به حدود 60رسیده! که میزان طلای ساخته ،سکه و شمش آنها تا حدود نیم تن قابل تخمین است ؛این کاهش بیانگر عدم توجه به مطالعه و عقب ماندگی فرهنگی و اجتماعی است، و افزایش مصرف طلا به لحاظ فزونی فوق العادۀ در آمدهای برخی از اقشار ، به خصو ص عایدات کشاورزان و روستائیان بوده ، که از محل فروش زعفران ،زیره ،پسته ،بادام ،ابریشم و غلات و غیر آن، طلا خریداری شده و در زمره نقدینگی واندوختۀ اهالی است(نقدینگی وسرمایه غیرفعال) ، در حالی که این اندوخته های عظیم با ید در بستر ها ی مطمئن و سود آور چون توسعۀبا غهای میوه و کشتزارها و تأسیسات زیر بنایی کشاورزی جریان پیدا کند، انشاا... که این طلاها با مواد مخدر و قاچاق مبادله و از کشور خارج نشده با شد و بعد از این نیز نشود.با این شرح و اوصاف باید دید و اندیشید که چرا و چگونه این همه جمود،رکود و عقب ماندگی دامنگیر شهر ما شده و با آن همه استعداد ، امکانات و نیروی انسانی نخبه و کوشا از دیگر شهرها باز مانده است.؟ نگارنده گمان می کند می توان به علل آن از طریق مقایسۀاجمالی شهرستان تربت حیدریه با یکی از محرومترین بلاد خراسان،یعنی قاین پی برد و بی شرح وتوضیح نکات عمده ای را آشکار کرد . شهر بسیار کهن و باستانی قاین در مرکز ناحیۀقهستان قدیم ،با مردمانی کوشا در طول تاریخ به لحاظ صعوبتهای اقلیمی ،مصائب بی شماری را از سر گذرانده و بر جای مانده است . از باب نمونه: در خشکسالیهای 1323تا1328شمسی قناتها و کلیۀ چشمه سارها خشک شد به طوری که هزاران نفرترک شهرو دیار کرده و جمعیت کثیری از آنان به ولایت ما مهاجرت کردند و با کار و تلاش بر رونق و آبادی شهرستان تربت حیدریه افزودند .بسیاری ازآنان صاحب آب و ملک وروستاهایی چون علاقه،سرهنگ واسگرد(عسگرد)شدند و به قاین باز نگشتند .بعد از انقلاب به برکت تحولات کشاورزی واقتصادی و نیروی انسانی سخت کوش ،قاینات رو به آبادی نهاد و شهر قاین ،مخصو صاًدر 15ساله اخیر از توسعه و عمران فوق العاده ای بر خوردارشده است. پیشرفت و تعالی این شهر با توجه به محدودیتها و صعوبتهای اقلیمی ،و میزان تولیدات کشاورزی ناچیز( در مقایسه با تربت حیدریه) بسیار قابل توجه و تمجید آمیز است .اگر امکانات بالقوۀاین شهرستان از نظر تولید ،تجارت،صنعت و غیر آن و نیز نیروی انسانی کارآمد و تحصیل کرده آن را با تربت حیدریه مقایسه کنیم شاید در حدود یک به پنچ باشد ؛ودر مقابل توسعه و عمران این شهر را با تربت بعد از انقلاب بسنجیم نسبت یک به ده قابل تخمین است! چرا؟! بی گمان دلیل عمده اش باید در هماهنگیها و تعامل بین اقشار مختلف اهالی با مسؤلان منتخب و منتصب شهرستان قاین باشد . اهالی هوشیار قاین در گزینش منتخبین خود –چون اعضای شورای اسلامی شهر و نمایندۀمجلس شورای اسلامی –کمال دقت را به خرج داده و کارآمدترین و نخبه ترین افراد با همت و دلسوز به حال شهر و شهرستان را انتخاب کرده اند . منتخبین با مسؤلان منتصب دولتی (لشکری و کشوری)هماهنگ و همراه ،موجب حرکت شتابان توسعه و عمران شهری شده اند . در این میان کارکنان شهرداری قاین از نظر تعداد اندک اما در برخورد با مردم صمیمی و بسیار کارساز عمل کرده اند که خود موجب محبو بیت عامۀ منتخبین شده است . آشکارا می بینیم که نمایندۀبا درایت مردم قاین نقش بارزی در این هماهنگیها وتعاملها داشته،و با اقدامات مجدانه نه تنها جایگاه مردمی خویش را ارتقابخشیده بلکه با بروز شایستگیهایش که اهالی به درستی تشخیص داده بودند در بین زعمای مملکتی مراتب نمایان تری کسب کرده ودرزمره اعضای هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در آمده و به سمت مشاور عالی ریاست جمهوری نیز مفتخر شده است . نتیجۀ گزینشهای موثر (فارغ از تنگ نظریها و تعصبات جاهلانه)اهالی قاین ،و متقابلاً دلسوزیها ،تعاملها و هماهنگیها ی منتخبین و مسؤلان باید چنین باشدکه هم قاطبۀ مردم راضی و هم منتخبین سرافرازند و هم دعای خیر اهالی بدرقۀراه زندگی و آخرت آنهاست. باری اعضای محترم شورای اسلامی شهر ما ،با تحصیلات عالیه و تجارب یاتخصصهای مختلف انتخاب شده اند . آنان شهر دار (آقای امیر دانش )را که جوانی آراسته و از تربیتهای اصیل ،با تحصیلات عالی در رشتۀعمران است ابقا کرده اند .سیل تبریکات همچنانکه معمول است، برای آنها فرستاده می شود اما بجای تبریک باید با آنها همدردی کرد و چاره برای چاله ها و چالشها ی مسیر خطیر آنان اندیشید ،چون شهردار و شورای منتخب در ابتدای راه با کوهی ازمشکلات توده شده گرد خوردۀگذشته مواجه اند و ا زطرفی هزینه های جاری هنگفت ِانبوه پرسنل و خدمات شهری در پیش و از سوی دیگربدهی سه میلیاردی شهرداری فراروی آنهاست . رفع این چاله ها و چالشها خطیر قطعاًبه خرد جمعی نیاز دارد و در صورتی عملی است که شهردار و اعضای شورا اسلامی شهر ،اولاًبرای از میان برداشتن این کوه و هموارکردن مسیر عمران و آبادی شهر مصمم باشند و هماهنگ عمل کنند ؛ثانیاًبتوانند به همراه نمایندۀ شهر در مجلس شورای اسلامی، به عنوان منتخبین مردم،زمینه های تعامل و تعاضد صمیمانه ای با مدیران و مسؤلان دولتی و نیز خصوصی (اعم از معتمدان محلی ،مالکان و کشاورزان عمده و صاحبان و مدیران کارخانه جات و بنگاهها ی اقتصادی )و غیر آن را فراهم آورند ؛ثالثاًاز همه کسانی که عِرق و علاقه ای به وطن مألوف دارند دعوت عام به عمل آورند که به فراخور امکانا ت و موقعیت و منصب خویش ،یابه اقتضا ی شغل و تخصص خود،برای عمران و آبادی شهر به هر نحو ممکن یاری رسانند ؛مسلماًجراید ووسایل ارتباط جمعی در انجام این دعوت و فراهم آوردن وسائل تعالی برای شهردارو شورای تأثیرتعیین کننده خواهند داشت وهمچنین فرهنگیان ،دانشگاهیان و شخصیتهای خوشنام و خانواده های اصیل و با حمیّت تربتی می توانند در این زمینه مؤثر باشند ؛رابعاًاگر شهردار جوان که پذیرای مسؤلیتی بس خطیر شده است بتواند چند مشاور افتخاری ِبر جسته در رشته های مختلف امورشهری ،برنامه ریزی ،اقتصادی ،اجتماعی ، مخابرات ،باغبانی و آبیاری و غیر آن را طلب کند خواهد توانست با مدد اعضای شورای شهر و دیگر مسؤلان در جات موفقیت را ارتقا بخشد . خوشبختانه در بین همولایتیها ما اساتید بزرگ و متخصصانی ممتاز در تمامی رشته ها در سطح کشور برای مشاوره وجود دارد که می توان حضوری یا تلفنی از آنان یاری جست و برای توسعه و عمران و نیز رفع تنگناها و مشکلات شهر و شهرداری چاره جویی کرد ،مخصوصاًدر این تعطیلات تابستانی می توان با دعوت آنان همایشی یک روزه تدارک دید . خامساًدر بادی امر حسابرسی دقیقی از عملکرد گذشتۀشهرداری به عمل آید و کمیته ای برای رسیدگی به انبوه شکایات به حق اهالی مأمورگرددو متخلفین ،مخصو صاًاز طریق قانونی کسانی که شهر و شهرداری را به این حال و روز انداخته اند تحت پیگردقرا ردهند. شهردار و اعضای شورای شهر در مصاحبه های مرتب 15روزه ،برای اطلاع همشهریان ،گزارشی از عملکرد ،موفقیتها و نیز مسائل و موانع پیش رو ی ارائه دهند ،و با اطلاع رسانی ،هماهنگیها و تعاملها ی بین مردم و شهرداری را روزافزون کنند . به گمان صاحب این قلم ،عملی کردن موارد مزبور تضمین کنندۀموفقیت شهردار و اعضای شورای اسلامی شهر ،و نیز ایجاد تحولی سریع در عمران و آبادی شهر و شهرستان خواهد بود و اهالی حق شناس و لایت ما نه تنها نام و یاد آنان را گرامی خواهند داشت بلکه د رخواهند یافت که در گزینشهای خود هوشیارانه عمل کرده اند و در انتخابات پیش روی چند ماه دیگر مجلس شورای اسلامی دقت و هوشیاری آنان مضاعف خواهد شد . انشا

راهکارهایی برای توسعه شهرستان تربت حیدریه از دیدگاه دکتر محمد حسن ابریشمی

مطالب مشابه :

پایان نامه های دکتری معماری دانشگاه تهران

گفتگویی صمیمی با دکتر حسین محمدزاده صدیق

نشست اعضای شورای مرکزی مجمع فرهنگیان شهرستان خمین با فرماندار

یکان علیا: قدرت اله محمودلو عکسهایی متنوع از روستاو معرفی آن

حمایت 140 هنرمند برجسته کشور از حسن روحانی

جدول نشست های علمی انجمن علوم سیاسی ایران

جلسه هفتگی هیات الرضا 91/7/14 - هلالی - بهمنی - صمیمی(تصویری)

راهکارهایی برای توسعه شهرستان تربت حیدریه از دیدگاه دکتر محمد حسن ابریشمی