اهمیت هواشناسی در کشت برنج

مقدمه

پیش بینی دقیق وضعیت هوا واطلاع رسانی به هنگام وبه موقع، برای کشاورزان، به ویژه برنجکاران ازاهمیت فراوانی برخوردار است.زیرا هنگام برداشت برنج بایستی ازوصعیت هوا اطلاعات کافی بدست آورده وآنگاه به برداشت محصول برنج اقدام نمایند.

زمانی که برنج درو نشود و باران ببارد محصول برنج آسیب چندانی نمی بیند، بمحض اینکه این محصول درو شود وباران ببارد ، برنج مرغوبیت خودرا ازدست داده وغیرقابل عرضه به بازار مصرف می گردد.

هنگامی که هوا آفتابی است بهترین موقع وزمان برای دروی برنج می باشد وبرنجکاران همواره بااستفاده ازتلویزیون ومخصوصا" رادیو اخبار مربوط به هوا را پی گیری می نمایند تا به محض اینکه هوا برای برداشت برنج مناسب اعلام گردید ، شروع به دروی برنج و نیز نسبت به جمع آوری آن اقدام نمایند.

اهمیت هواشناسی درشیوه کاشت مکانیزه کشاورزی بیشترازهمه موارد مشخص می گردد، زیرا درکشاورزی به شکل مکانیزه وبا استفاده ازماشین آلات آبیاری ، هنگامیکه بخواهند ازاین روش برای آبیاری استفاده نمایند به میزان درجه هوا درهرلحظه نیاز می باشد زیرا ماشین آلات آبیاری براساس درجه هوا ، اقدام به ابیاری می نماید وهنگام آبیاری با این دستگاه ، ابتدا بایستی میزان درجه هوا را ازسازمان هواشناسی پرسش نمود وسپس به آبیاری اقدام نمود.

اگرآبیاری به اندازه لازم ( یعنی اینکه نه کمترونه زیادتر باشد) می توان محصولی فراوان وسالم را بدست آورد وگرنه محصولات کشاورزی یا بکلی ازبین رفته ویا اینکه محصول کمتری نصیب کشاورزان خواهد گردید.

بهمین دلیل اهمیت هواشناسی ونیز پیش بینی دقیقی آن درکشاورزی به شیوه وروش مکانیزه بیشتر ازهمه موارد مشخص می گردد،که پیشرفت همزمان علم هواشناسی و کشاورزی آینده روشن ودرخشانی را برای کشاورزی جامعه مان نوید خواهد داد.

تاريخچه هواشناسي كشاورزي

مروري به مصوبه هاي FAO ( سازمان جهاني خواروبار وكشاورزي ) در نوزدهمين اجلاس آن در رم و توجه به مصوبات اجلاسيه1970 WMO ( سازمان جهاني هواشناسي ) مشخص مينمايد كه كشور ايران بعنوان يكي از اعضاي هر دو سازمان جهاني متعهد گرديده است كه در جهت ايجاد بخش هواشناسي كشاورزي و سازماندهي فعاليتهاي آن اقدام نمايد . پس از ايجاد اين تعهد بين المللي است كه ايران براساس نيازمنديهاي ملي و پيروي از مصوبه ها ودستورالعملهاي جهاني ، در دهه پنجاه يعني سال 1354 به ايجاد واحد هواشناسي كشاورزي در سازمان هواشناسي كشور مبادرت نموده و براي نخستين بار در تاريخ تشكل سازماني خود اقدام به برگزاري دوره هاي آموزشي هواشناسي كشاورزي مينمايد و بموازات آن تمامي مناطق كشور را بمنظور شناسائي قطبهاي كشاورزي جهت احداث شبكه ايستگاههاي هواشناسي كشاورزي مورد مطالعه كارشناسي قرار ميدهد و به دنبال آن برنامه آموزش نيروي انساني اين واحد تدارك شده و برنامه هاي زمان بندي شده آموزش پرسنل كارشناس و كمك كارشناس به تعداد نياز 18 ايستگاه هواشناسي كشاورزي و بخش ستادي آن در سازمان ، تحت نظر اساتيد خارجي و ايراني ( عنوان طرح كوانتا ) عملي ميگردد . عليرغم عملي شدن آموزش نيروي انساني واحد هواشناسيكشاورزي ، برنامه هاي پيش بيني شده جهت تامين و تجهيز ايستگاهها و ايجاد مناطق مسكوني به دليل عدم اجراي صحيح برنامه ، بموقع انجام نمي گيرد و طرح مذكور در نيمه راه خود با مشكلات و بن بست هاي اداري و اجرائي مواجه ميگردد و حدود 60% از پرسنل 18 ايستگاه كه برابر 18 كارشناس و 36 نفر كمك كارشناس بوده اند به يكباره به جاي ايستگاهها به سوي اداره مركزي گسيل ميشوند .

مسئولين و اولياي امورسازمان هواشناسي و هسته مركزي باني طرح كوانتا ، پي گيري مسائل را به كندي دنبال نموده و از اعمال مديريت بر اجراي برنامه و سازماندهي نيروهاي آموزش ديده عاجز ميمانند . در اين راستا ادامه فعاليت مهندسين مشاور كوانتا و شركت مهندسين مشاور رم كنسولت در روماني نيز معوق مانده و پس از چندي نيز متوقف ميگردد و در اين ارتباط آموزش عملي پرسنل آموزش ديده هواشناسي كشاورزي در ايستگاهها ، مطلقا“ صورت نمي پذيرد و فعاليت تعريف شده آموزش عملي در امتداد آموزشهاي تئوري انجام نمي گيرد . در اين هنگام مديريت شبكه كه تنها عهده دار مسئوليت اداره ايستگاههاي اقليم شناسي و باران سنجي بوده است ، از سازماندهي 18 ايستگاه تحقيقات هواشناسي كشاورزي كه تنها نقشه هاي ساختماني و نيروهاي آموزش يافته آن را در اختيار داشته است باز ميماند و از ارائه برنامه اي در سطح مناسب كارشناسي در ايستگاهها ناتوان ميشود . به اين سبب نابسامانيهاي بسيار و تصميم گيريهاي شتاب زده فراوان براي رفع عاجل دشواريها پديد ميآيد و نيروهاي كارشناسي و كمك كارشناسي بسياري ناگزير از اعزام به ايستگاههاي سينوپتيك ميشوند كه هيچگونه زمينه مناسب كاري در آنها مهيا نشده بود و كارشناسان هواشناسي كشاورزي ناچار به ديده بانيهاي بسيار معمولي ميگردند كه اساسا“ براي آن تربيت نشده بودند . در چنين شرايطي است كه با وجود فقدان مديريت و عدم پذيرش مسئوليت از ناحيه سازمان براي واحد هواشناسي كشاورزي وتوقف آموزشهاي عملي توسط مشاور در ايستگاهها كه در واقع كليه حركتهاي حقيقي و عملي كارشناسي در اين رشته محسوب ميشود و پراكنده شدن اولياي اجرائي اين طرح و عزيمت كارشناسان خارجي و از دست رفتن اختيار امور از تمام جوانب ، حركتهاي اوليه توسط خود كارشناسان و بصورت غير سازماندهي شده ، بلكه ابتكاري و خودجوش از شهرستانها آغاز ميگردد و به همت كارشناسان هواشناسي كشاورزي ، ايستگاههاي اوليه نظير اكباتان صرفاً بر حسب علائق كارشناسي و تعهدات فردي و وجداني ساخته ميشود و ابزار وادواتي تهيه و فعاليتهاي تحقيقاتي آغاز ميگردد و بدين سان ايستگاههاي تحقيقات هواشناسي كشاورزي اوليه تاسيس گرديده و پا ميگيرند و در اين راه انرژي و توان بسياري از پرسنل اين واحد صرف توجيه و ايجاد انگيزه در مسئولين و مديران ناآشنا به اين واحد گرديد .

از سال1362 و ورود رياست جديد سازمان هواشناسی کشور ، نقطه عطفي در حيات اجتماعي واحد هواشناسي كشاورزي محسوب ميگردد و پس از آن استكه شرايط نابسامان اين واحد بر اثر درك و دريافت صحيح ايشان و حمايت اميدوار كننده ايشان از حركتهاي علمي و فني آن ، خون تازه اي را در شريانهاي اين بخش به جريان مي اندازد . افرادي از اين بخش جهت دوره هاي كوتاه مدت و ميان مدت آموزشي به كشورهاي ديگر اعزام ميشوند و نمايندگاني از آنها در كنفرانسها و مجامع بين المللي حضور مييابند و گروهها و كميته هاي كار بوجود ميآيد و برنامه فعاليتهاي ايستگاهها تحت سازماندهي نسبتا“ منظمي از سوي بخش مركزي آن هدايت ميگردد و واحد هواشناسي كشاورزي سازمان هويت مييابد . ايستگاههاي تحقيقات هواشناسي كشاورزي هر چند كند ، يكي پس از ديگري احداث ميگردند .

در تيرماه 1367 سمينار “ نقش هواشناسي در افزايش توليدات كشاورزي “ در دانشگاه ساري برگزار ميگردد و بيش از 20 مقاله از سوي كارشناسان هواشناسي كشاورزي و كارشناسان ساير رشته هاي سازمان و اساتيد دانشگاه مشهد در اين سمينار ارائه ميگردد كه از لحاظ محتوا و تنوع و تعدد در نوع خود كم نظير بوده و پس از آن از پروژه مشترك هواشناسي كشاورزي و جهادسازندگي در ارتباط با مطالعه و تحقيق پيرامون تاثير متغيرهاي جوي بر ارقام مختلف گندم در بجنورد بازديد به عمل ميآيد و اين اوج فعاليتهاي واحد هواشناسي كشاورزي سازمان تا آن مقطع زماني است .

در سال1370 موافقت نامه اي مابين وزارت كشاورزي ( جهاد كشاورزي فعلي ) و سازمان هواشناسي منعقد ميگردد كه بر اساس آن علاوه بر 18 ايستگاه طرح اوليه كوانتا ،13 ايستگاه هواشناسي كشاورزي در نقاط مختلف كشور ايجاد شود . در شهريور ماه 1380 اولين كارگاه آموزشي هواشناسي كشاورزي در شهر همدان تشكيل گرديد و طي آن مقالات متعددي در باب هواشناسي كشاورزي و ديگر مسائل مرتبط به صورت كاربردي ارائه گرديد .

اهم وظائف مراکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی

1 - شناخت و تعیین پوشش گیاهی منطقه و جمع آوری کلکسیونهای گیاهی .

2- تهیه فهرستی از محصولات جدید با هماهنگی مراکز تحقیقات سازمان جهاد کشاورزی قبل از آغاز سال زراعی به منظور مطالعات هواشناسی کشاورزی در سالهای آتی .

3- اعلام لیست محصولات مورد مطالعه سال زراعی جدید حداکثر یک ماه پس از آغاز سال زراعی .

4- تهیه آرشیوی ( نسخه الکترونیکی ) از کلیه بولتن های ماهیانه ، فصلی ، اطلاعات هفتگی ، ده روزه میلادی و شمسی ، ده روزه ترویجی و سایر اطلاعات آماری و فعالیتهای علمی انجام گرفته در مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی .

5- ارسال انواع اطلاعات هواشناسی کشاورزی همچون:

6- تهیه و تنظیم سالیانه بروشورهای ترویجی از محصولات مختلف زراعی و باغی مورد مطالعه و ارسال آن به سازمانهای مرتبط در استان و همچنین اداره کل شبکه .

7- ارائه گزارش عملکرد شش ماهه مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی از کارهای برون سازمانی ( فعالیتهای جنبی ) و ارسال آن حداکثر یک هفته پس از پایان هر شش ماه به منظور لحاظ نمودن در ارزشیابی مراکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی .

8- ارائه پیشنهادات لازم درخصوص افزایش کارآیی مرکز تحقیقات هواشناسی کشاورزی با توجه به پتانسیلهای موجود در استان .

ايستگاه هواشناسي كشاورزي رشت در سال 1368 به طور نيمه وقت و از سال 1370 به شكل كاملاً رسمي شروع به فعاليت نموده و از ابتدا روي محصول برنج واريته هاي بينام ، خزر ، سپيدرود مطالعات خود را آغاز نمود . در چند سال اخير مطالعات بر روي محصولات برنج واريته هاي روغني و چاي واريته هاي آسام و چيني نيز به فعاليت هاي اين مركز افزوده شده است كه از محصولات فوق بولتنهاي هواشناسي كشاورزي ماهانه و فصلي منتشر ميگردد .

استان گيلان در شمال ايران حاشيه درياي خزر واقع شده است كه از يك سمت با كشورهاي تازه استقلال يافته در ارتباط بوده و در داخل كشور نيز با استانهاي اردبيل ، قزوين و زنجان ومازندران هم مرز مي باشد . استان گيلان به دليل ويژگي خاص و قرارگرفتن آن از يك سو با درياي خزر و از طرف ديگر با رشته كوههاي البرز داراي اقليمي با آب وهواي متنوع مي باشد . مركز تحقيقات كشاورزي رشت در قسمت جنوبي شهرستان رشت و در فاصله 6 كيلومتري از شهر و در جنب موسسه تحقيقات برنج كشور واقع شده است . فعاليتهاي موسسه برنج كشور شامل ايجاد لاينهاي تحقيقاتي پرمحصول ، مقاوم به آفات بيماري هاي چاي ، افزايش كيفيت و … محصول برنج مي باشد .

سردترين ماه سال دي ماه با متوسط دماي 4/6 درجه سانتيگراد و گرمترين ماه سال تيرماه با ميانگين دماي 3/25 درجه سانتيگراد است . مجموع درجات بالاتر از صفر درجه 4/5990 درجه و مجموع درجات بالاتر از 10 درجه 2724 درجه سانتيگراد مي باشد . ميانگين بارش سالانه بلندمدت در طي دوره آماري موجود 5/1355 ميليمتر بوده و ميانگين تبخير سالانه بدست آمده در طي دوره آماري متجاوز از 3/760 ميليمتر مي باشد . بيشترين بارندگي در سال در ماههاي مهر و آبان و كمترين در تير مي باشد . ميانگين تعداد روزهاي يخبندان 28 روز و ميانگين ساعات آفتابي سالانه در طي دوره آماري برابر با 8/1522 ساعت بدست آمده است . بيشترين سرعت باد در طي دوره آماري موجود 54 الي 76 كيلومتر در ساعت با جهت 210 تا 180 درجه بوده است .

بیم و امید برنج کاران در آغاز کار برداشت برنج

با وجود خشكسالي، بارندگي هاي به موقع در مناطق شالي زاري باعث شد كه آثار خشكسالي در اين مناطق به كمترين ميزان كاهش يابد و برنج كاران اميدوارند خشكسالي، تاثيري بر ميزان توليد آن ها نداشته باشد.

اما خشكسالي باعث كاهش ١٠ تا ١٥ درصدي كشت اين محصول در كشور شده است. اگرچه افزايش قيمت برنج طي ماه هاي گذشته در بازارهاي داخلي تا اين حد بي سابقه بوده است، اما اين افزايش قيمت، هيچ سودي را نصيب شالي كاران نكرد و بخش اعظم سود افزايش قيمت برنج به جيب دلالان و فروشندگان عمده برنج رفت.

بارندگي هاي به موقع در مناطق شالي زاري باعث كاهش آثار خشكسالي در اين مناطق شده است.

با توجه به بارندگي هاي به موقع در سال جاري، حداقل ٢ ميليون تن و حداكثر ٢ ميليون و ٢٠٠ هزار تن برنج در كشور توليد مي شود.

امسال برنج كاران استان براي توليد محصول خود با مشكلات فراواني روبه رو بوده اند كه كمبود شديد آب، هزينه هاي بالاي كارگري و افزايش هزينه هاي توليد از مهم ترين اين مشكلات بوده است. تمامي مشكلات سرانجام و با خون دل خوردن هاي فراوان به پايان رسيد و در حال حاضر شاهد برداشت محصول برنج هستيم اما اين نكته نبايد به فراموشي سپرده شود كه براي ادامه روند توليد برنج بايد به فكر تامين آب آن در مواقع خشكسالي و كاهش هزينه هاي توليدي آن بود.

در حال حاضر مشكلات زيادي توليد برنج را تهديد مي كند؛ از جمله قيمت بسيار زياد اراضي در شمال كشور، سختي و مشقت هاي فراوان در فرآيند توليد برنج كه اغلب به شيوه سنتي انجام مي شود، كمبود آب در فصل تابستان و هزينه هاي بالاي توليد كه همين دلايل موجب شده است طي سال هاي اخير شاهد روند ثابت ميزان اراضي زير كشت و حتي كاهش آن باشيم. با توجه به اين كه برنج يكي از محصولات اساسي در سبد غذايي خانوارهاي ايراني محسوب مي شود، بنابراين چاره اي جز افزايش ميزان توليد آن وجود ندارد. با بهره برداري سريع تر از سدهاي در حال احداث، توسعه مكانيزاسيون در اراضي شالي زاري و حمايت هاي اعتباري و تسهيلاتي از توليدكنندگان برنج در استان هاي برنج خيز كشور ، بايد روند توليدات داخلي را با توجه به توانمندي هاي موجود به حد قابل قبولي برسانيم.

در حالي كه در فصول پاييز و زمستان با بارش مناسب باران مواجه هستيم اما در فصول بهار و تابستان براي زراعت برنج با مشكل آب مواجهيم كه در اين زمينه بايد چاره انديشي شود.

ماشيني كردن توليد برنج و توسعه مكانيزاسيون اراضي شاليزاري را يكي از سياست هاي اصلي وزارت جهاد كشاورزي است يك ميليارد و ٨٠٠ ميليون تومان براي مكانيزه كردن به ٣ استان مازندران، گيلان و گلستان اختصاص يافته كه با اين اعتبار ٣ شركت توسعه كشت ماشيني در مازندران، ٢ شركت در گيلان و يك شركت نيز در استان گلستان احداث خواهد شد كه فروش ماشين هاي كشاورزي و آموزش از وظايف اصلي آن ها محسوب مي شود.

نگاهی به پیامدهای افزایش برف و باران بر اقلیم و کشاورزی ایران

ایران را از لحاظ شرایط اقلیمی، به طور کلی می توان به دو بخش تقسیم کرد:

۱) مناطق مرطوب و مناطق خشک: مناطق مرطوب که شامل نواحی نیمه مرطوب و مرطوب می شود، حدود ۱۰ درصد کشور را پوشانیده است (تقریباً از مینودشت تا آستارا در شمال کشور) که تقریباً در تمام ماه های سال، دارای بارندگی است

۲) بقیه مناطق کشور خشک است که در تمام ماه های سال بارندگی ندارد. این مناطق وسیع خشک، از چهار ناحیه متفاوت از لحاظ مقدار بارش و توزیع بارندگی تشکیل شده است: نیمه خشک، خشک، نیمه بیابان و بیابان.

نواحی نیمه خشک مانند شمال غرب، غرب و شمال شرق کشور که تقریباً ۹ ماه از سال را بارندگی دارد که در آن زراعت های دیمی هم امکان پذیر است. اما تابستانها معمولاً فاقد ریزشهای جوی است.

نواحی خشک مانند نواحی واقع در محدوده تهران تا نزدیک مشهد، از تهران تا قم، کاشان، قم، اصفهان و غیره که مانند نواحی نیمه خشک فصول مرطوب ندارد ولی فقط چند بار بارندگی در طول سال و بیشتر در فصلهای پائیز و زمستان و بهار در آنها رخ می دهد. نواحی نیمه بیابانی مانند یزد، نائین، خور، جندق و حواشی بیابان لوت که امکان دارد در طول یکسال، حتی یک بارندگی مؤثر (که در رشد گیاه مؤثر واقع بشود) هم نداشته باشد و خلاصه بیابان واقعی مانند بیابان لوت، میرجاوه (مرز ایران وپاکستان) که امکان دارد در طول یکسال یا سالها در آن بارندگی صورت نگیرد.

آنچه تا اینجا به اختصار نوشتیم، درواقع شرایط اقلیمی معمولی و عادی نواحی مختلف ایران است اما از یک طرف در برخی سال ها، خشکسالی ها، به ویژه توأم با گرم شدن هوا این نظام اقلیمی را به هم می ریزد و نامنظم می کند و مسئله کمبود بارندگی و آب را به وجود می آورد و از طرف دیگر در بعضی سالها بارندگیهای زیاد بخصوص توأم شدن با سردی زیاد هوا در مواردی سودمند واقع می شود ولی در بسیاری موارد زیانهایی را به بار می آورد.

درباره خشکسالیهای گذشته شاهد اثرات نامطلوب و زیانهای آن بودیم که در اینجا نیازی به شرح آنها نیست، هرچند هنوز هم در بخشهایی از کشور همچنان شرایط خشکسالی (کمبود بارندگی نسبی) حاکم است، حتی در سال آبی جاری که در بسیاری از مناطق کشور به طور تقریباً بی سابقه یا کم سابقه ای برف و باران زیادی باریده است، اما مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، نواحی جنوبی استان خراسان و نواحی جنوبی و جنوب شرقی استان کرمان و حتی بخشهای قابل توجهی از استان فارس مانند داراب، فسا، لارستان و غیره، از کاهش بارندگی، رنج می برند.

اثرات بارندگی زیاد و توأم با سرما را در نواحی مختلف کشور به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم.

الف) در نواحی مرطوب شمال کشور:

اقلیم شمال کشور به گونه ای است که بیشتر بارندگی در درجه اول در فصل پائیز و بعد در فصل زمستان صورت می گیرد (تحت تأثیر جریان هوایی پرفشار سردسیبری). در آغاز بهار بارندگیها نسبت به فصول گذشته کاهش می یابد و هوا هم رو به اعتدال می رود تا شرایط برای شکوفه کردن درختان میوه، آماده سازی و کشت برنج و غیره فراهم گردد. سرمای امسال موجب به تأخیر افتادن شکوفه ها و به وجود آمدن رخ های جدید در درختان میوه مانند کیوی، مرکبات و گردو (در ارتفاعات) شده است. بارندگی زیاد و سرما شرایط را برای کشت برنج نیز نامساعد کرده است. زیرا در سالهای اخیر برای کاهش زیان های آفت بزرگ برنج یعنی کرم ساقه خوار برنج، کشاورزان سعی می کنند، کشت برنج را جلو بیندازند تا قبل از آنکه کرم ساقه خوار فعال شود، شاخه برنج ضخیم و چوبی شده باشد. برای این کار، کشاورزان شالیکار با کاشتن نشاء های مورد نیاز خود در گلخانه یا زیر به اصطلاح پلاستیک، نشاء های قابل کشت را فراهم می کنند. امسال، هم بارندگی زیاد و هم سرما هر دو به زراعت کشت شده، زیان وارد آورد زیرا برخی از کشاورزان، از ترس کرم ساقه خوار برنج، نشاء را در هفته سوم فروردین کاشتند که هم فشار و شدت زیاد باران و هم سرما، باعث نابودی نشاء ها شد. بنابراین شالیکاران بر سر دوراهی قرار دارند. اگر کشت برنج را به خاطر تأثیر نامطلوب اقلیم به تأخیر بیندازند، محصولشان دچار طعمه کرم ساقه خوار برنج می شود و نیز تولید در واحد سطح پائین می آید و اگر از ترس کرم ساقه خوار، هراکش (زود) بکارند، باران شدید و سرما آنها را نابود می کند و تازه مسئله کمبود نشاء و گرانی بذر برنج (جو) پیش می آید که کشاورزی را غیراقتصادی می کند و با دوباره کاری یعنی عقب افتادن کشت، تولید محصول در واحد سطح به شدت کاهش می یابد، ضمن آنکه هزینه بیشتری هم به کشاورزان تعلق می گیرد.

ـ در مورد سبزی ها:

شرایط اقلیمی نواحی مرطوب و معتدل شمالی کشور به گونه ای است که در این فصل، از تولید ات آن سبزی است. بارندگی زیاد سبب افزایش بیش از حد حلزون ها می شود که از عوامل آلوده کننده سبزی ها به شمار می رود. امسال این شرایط پیش آمده است به همین دلیل مصرف سبزی در مناطق پرباران باید با دقت بیشتر صورت گیرد. در مورد غلات دیم رسم است که در ارتفاعات مناطق شمالی کشور گندم می کارند که گندم دیم نامیده می شود. در سالهای معمولی (از لحاظ بارندگی) این زارعت خوب می شود. اما بارندگی زیاد، باعث کاهش محصول می گردد .زیرا بارندگی زیاد باعث اسیدی تر شدن خاک و نامساعد شدن شرایط برای موجودات خاکزی و نیز شسته شدن و فقیر شدن خاک از لحاظ مواد غذایی و دیگر اثرهای نامطلوب می شود، در حالی که در دیگر مناطق دیم خیز کشور مانند نواحی غربی و شمال غربی و شمال شرقی کشور، بارندگی بیشتر باعث تولید بیشتر محصولات دیمی در واحد سطح می گردد.

اما بارندگی زیاد حتی توأم با سرما برای درختان جنگلی و جنگلهای شمال و بسیاری از دیگر مناطق کشور، بسیار مفید است زیرا هم آب بیشتر به آنها می رسد و هم امکان از بین رفتن برخی آفات آنها براثر سرما وجود دارد.

ب) تأثیر بارندگی زیاد توأم با سرما در مناطق کوهستانی و نیمه خشک کشور:

در این مناطق مانند نواحی کوهستانی البرز، زاگرس، آذربایجان شرقی، اردبیل، آذربایجان غربی، کرمانشاه، کردستان، لرستان و غیره بارندگی زیاد توأم با سرما برای جنگل ها و زراعتهای دیم (غلات و حبوب) بسیار مفید ولی در دیگر موارد غالباً زیانبخش است:

- مراتع: بهترین مراتع کشور ما (بهاری و تابستانی) در همین مناطق کوهستانی و نیمه خشک کشور است. هرچند بارندگی برای رشد گیاهان مرتعی سودمند است ولی تداوم آن باعث برودت هوا می شود و هوای سرد مانع رشد گیاهان مرتعی می شود. این در حالی است که دامداران، دامهای خود را از مراتع قشلاقی (زمستانی) به مراتع بهاری در این مناطق برده اند ولی هنوز گیاهان مرتعی به علت سرما به رشد لازم نرسیده اند و به علاوه مرتع کاملاً خیس است. در نتیجه هم دامها علوفه کافی ندارند و هم با لگد مال کردن عرصه های تحت تأثیر چرای خود باعث تخریب خاک و نابودی علفهای مرتعی می شوند.

ـ باغهای میوه: از ویژگی های نواحی کوهستانی و نیمه خشک، وجود باغهای میوه محصولات سردسیری است مانند سیب، زردآلو، گلابی، گیلاس و غیره. بارندگی های شدید به ویژه توأم با تگرگ باعث فروریختن شکوفه ها و شکستن شاخه هایی از درختان می شوند. سرمای ناگهانی باعث سرمازدگی شکوفه ها و به اصطلاح «سردرختی ها» می شود چیزی که در بسیاری از این مناطق اتفاق افتاده و محصولات سردرختی را از بین برده است.

تأثیر بارندگی زیاد توأم با سرما در مناطق خشک داخلی کشور، مانند دشتهای جنوبی کوه های البرز و بینالود (از تهران تا سمنان وشاهرود تا نزدیکی مشهد) از تهران به قم، کاشان، نطنز، از قم به اصفهان، نواحی جنوبی خراسان تقریباً تمام استان کرمان به غیر از بیابان لوت و حواشی آن و دیگر مناطق. در این مناطق بارندگی برای زراعت غلات (گندم و جو) بسیار مفید بوده و حتی سرمای آن تأثیر بسیار مفید و ویژه داشته است، زیرا سرمای توأم با بارندگی، باعث نابودی بزرگترین آفت غلات (گندم و جو) یعنی «سن» شده. اگر کشاورزان این مناطق به دلیل فقر و عدم توانایی مالی قادر به پرداخت هزینه بالغ بر چهار هزار تومان به ازاء هر هکتار برای سمپاشی مزارع را با هواپیما نداشتند، خدا در اینجا نیز یار آنان بوده که با یک بارندگی شدید توأم با سرما، اکثر سن ها نابود گشتند.

پنبه در اکثر مناطق داخلی کشور، مهمترین محصول بشمار می رود. متأسفانه بارندگی های شدید و سرما به محصول سال گذشته، لطمه شدید وارد آورد و باعث خسارات زیاد به کشاورزان شد زیرا به علت مکانیزه نبودن عملیات برداشت، محصول پنبه (وش) با دست جمع آوری می شود. سال گذشته که کارگران خارجی (افغانی) در این مناطق زیاد بودند، جمع آوری محصول پنبه، مسئله چندانی نبود و محصول در همان ماه آبان جمع آوری و برای فروش به تعاونی، کارخانه یا دیگر نهادها عرضه می شد. اما به علت نبود یا کمبود کارگر بیگانه، عملیات کشاورزی در بسیاری موارد با مشکل مواجه شده است. پنبه که می بایست معمولاً در مهر و آبان سال گذشته برداشت می شد به علت نبودن کارگر پنبه چین، هنوز هم در بسیاری از مزارع، جمع آوری یا برداشت نشده است که می توان آن را فاجعه ای بدتر از خشکسالی نامید. زیرا اگر به علت کمبود آب، در خشکسالی، از سطح کشت کاسته می شد یا سطح تولید پائین می آمد، اکنون کشاورزان با زحمت و هزینه بسیار زیاد پنبه را تولید کرده اند و فقط وسیله ای برای چیدن یا بهره برداری از آن ندارند که به اصطلاح در جلوی چشممان در حال نابودی است، در حالی که کشاورزان این مناطق با فرا رسیدن فصل بهار باید کشت جدید آن را آغاز کنند اما هنوز پنبه سال گذشته آنها برداشت نشده است.

بارندگی شدید توأم با سرما نه تنها به محصول برداشت نشده پنبه سال گذشته، زیان وارد آورده است بلکه یا مانع کشت به موقع محصول بهاره (پنبه) امسال می شود و یا آنچه که کاشته شده را نابود می کند .زیرا باعث سفت و سخت شدن زمین و مانع از سبز شدن بذرها می گردد. در نتیجه کشاورز ناچار است قسمت هایی را که سبز نشده به اصطلاح «واکاری کند» یعنی جای آنها مجدداً بذر بکارد و یا حتی در مواردی تمام مزرعه را دوباره شخم زده از نو بکارد که هم هزینه زیادی برای کشاورز دارد و هم با سپری شدن زمان به موقع کشت درآمد در واحد سطح کاهش می یابد.

در بسیاری از این مناطق بارندگی شدید توأم با سرما به سردرختی ها (میوه ها) لطمه شدید وارد آورده است. به عنوان مثال سبب وارد آمدن میلیونها تومان خسارت به محصولات کشاورزی در منطقه خراسان به ویژه تربت جام و بالاخص تربت حیدریه شده است. بنابراین در مجموع بارندگی ها و سرما برای زراعت غلات موجود مفید ولی برای محصولات بهاره (پنبه، خربزه و نقدی کاری مانند خیار، گوجه، بادنجان و کدو) زیانبخش بوده است. و اما در مورد کشت های گلخانه ای که به ویژه به موجب برنامه های دولت، در سالهای اخیر برای ایجاد اشتغال سرمایه گذاری زیادی شده و بسیار گسترش یافته است.

کشور هلند از لحاظ کشت گلخانه ای، مقام اول را در دنیا دارد، هر چند از شرایط آب و هوایی نامساعدی برخوردار است، زیرا هوا، غالباً ابری و توأم با باد است، درحالی که گیاهان گلخانه ای هم نیاز به نور آفتاب دارند. اما چون صاحبان گلخانه ها به این شرایط نامساعد آگاه هستند، با نصب چراغ هایی در داخل گلخانه ها نور مورد نیاز برای گیاه را به طور مصنوعی تأمین کرده اند، هرچند هزینه بسیار زیادی را هم متحمل شده اند. بنابراین ابری بودن و نامساعد بودن هوا با ایجاد گلخانه های مجهز، نمی تواند اثرات نامطلوب بر محصولات گلخانه ای داشته باشد که گفته می شود حدود دو برابر پول نفت در کشور ما، کشت گلخانه ای برای کشور هلند، درآمد دارد! اما در کشور ما، گلخانه های پیشرفته احداث نشده و مجهز به تجهیزات لازم نیستند و لذا تمام گلخانه ها وابسته به نور خورشید هستند. چندین روز هوای ابری و تقریباً فاقد نور خورشید، باعث زرد شدن و یا حتی در حال از بین رفتن بسیاری از محصولات گلخانه ای به ویژه خیار شده است. از آنجا که این گلخانه ها مجهز به سیستم نور مصنوعی نیستند هیچ راه مقابله یا اقدامی برای نجات آنها وجود ندارد و لذا گلخانه داران باید شاهد نابودی تدریجی دسترنج خود باشند، مگر آنکه لطف خداوند شامل حال آنان گردد و با آفتابی شدن هوا، این دسته از کشاورزان را یاری کرده، محصول آنان را از نابودی نجات دهد.

اهمیت هواشناسی در کشت برنج

مطالب مشابه :

پیش بینی هوای 6 روز آینده

اهمیت هواشناسی در کشت برنج

برنامه سه روزه کوهنوردی وطبیعت گردی منطقه دنا

برنامه يك روزه كوهنوردي به قله توچال

برنامه دو روزه گلگشت یزد وبرنامه کوه نوردی -شیر کوه یزد

برنامه سه روزه کوهنوردی وطبیعت گردی منطقه دنا

معرفی شهر رشت