خواص شيميايي و فيزيكي كلر

خواص شيميايي و فيزيكي كلر :

كلر در شرايط محيط به شكل گاز، به رنگ زرد متمايل به سبزبابوي تند و نافذ بوده و حدود 2.5 سنگين تر از هواست و بنابراين در هواي ساكن ، نزديك سطح زمين قرار مي گيرد . گاز كلر ماده اي است سمي كه به سيستم تنفسي صدمه زده و درصورت بالا بودن غلظت آن درمحيط باعث خفگي ومرگ مي گردد.

بوي تند گاز كلر از غلظت حدود ppm 3 ( سه ميلي ليتر در متر مكعب هوا ) قابل تشخيص از طريق استشمام است و غلظت ppm 15آن باعث سرفه هاي شديدو تنگي نفس مي شود.غلظت ppm 50 يا بالاترآن باعث خفگي مـي گردد. گاز كلر مرطوب بر روي آهن و اكثر فلزات خوردگي شديد دارد كه اين خاصيت اكثراً باعث پوسيدگي و سوراخ شدن خطوط انتقال و مخازن بدليل ورود رطوبت به داخل آ نها ميگردد .

نكات ايمني :

در اين نكات ايمني مرتبط با سيلندرهاي پر در مراحل حمل ، نگهداري ومصرف مورد بررسي قرار مي گيرد .

الف – نكات ايمني در حين حمل ونقل:

1- اتاق پشت وسيله نقليه بايد به پايه ها و گيره هاي مخصوص وسيم بكسل جهت ثابت نگه داشتن سيلندرها مجهز باشد .

2- كلاهك محافظ شيرهاي سيلندرها بايد محكم درجاي خودبسته شده و به هيچ و جه تا تخليه سيلندرها ازوسيله نقليه ، نبايد از آن جدا شود .

3 - نصب علائم هشدار دهنده بر روي بدنه وسيله نقليه جهت اطلاع ساير افراد ووسائط نقليه ضروري است .

4- از قرار دادن بارهاي متفرقه و بخصوص مواد شيميايي خورنده بر روي سيلند رها بايد جداً خوداري گردد .

5- راننده وسيله نقليه حامل سيلندرهاي پر بايد از توقف طولاني درشهرها و ساير نقاط شلوغ و پر رفت وآمد خوداري نموده ودر صورت نزديك شدن به شهر حتي الامقدور از جاده هاي كمربندي استفاده كند .

6- رعايت نمودن سرعت مجاز و خوداري از اعمالــي مانند سبقت غير مجاز كه مي تواند باعث سانحه شود الزامي است .

7- درداخل وسيله نقليه بايد ماسك ضد گاز به تعداد سرنشينان موجود باشد و راننده از خواص كلر ، نكات ايمني و نحوه عملكرد در شرايط اضطراري آگاهي كامل داشته باشد .

8- از پايين انداختن سيلندرها از پشت وسيله نقليه بايد اكيداً خوداري شود . تخليه سيلندرها بايد فقط بوسيله جرثقيل يا ليفتراك با قلاب و بكسل سالم و مطمئن انجام گيرد.

ب- نكات ايمني در هنگام نگهداري سيلندرها :

1- محل تخليه گهداري سيلند ر ها بايد حتي الامقدور در فضاي باز قرار داشته باشد .اين محل حتما بايد مسقف و كف آن مسطح و هموار و هم سطح يا در صورت لزوم با لاتر از سطح زمين با شد . در صورت اجبار به نگهــداري سيلندرپردرسالن يا محيط بسته بايد تهويه مناسب بوسيله پنجره وهواكش با ظرفيت بالا تامين شده وراههاي ورودي و خروجي سالن همواره باز و قابل دسترسي با شد .

2- محل بايد به گونه اي انتخاب شود كه از همه جهات حداقل 5 متر فـضاي خالي جهت دسترسي به سيلندرها موجود باشد .

3- محل نگهداري سيلندرها بايد با فاصله كافي از معابر وسائط نقليه مانند جرثقيل ، ليفتراك قرار داشته باشد .

4- تعيين مسير باد در انتخاب محل سيلندر ها مهم است . توصيه مي شود در صورت امكان اين محل طوري انتخاب شود كه در صورت نشت گاز، بايد آ نرا به سمت نقاط غير مسكوني و خلوت هدايت نمايد .

5-از قرار دادن سيلنـدر هاي پر در مقا بل حرارت آفتاب يا سا ير منا بع حرارتي ما نند بخاري و شعله آتش بايد جداً خوداري شود چون اين كار با عث با لا ر فتن فشار دا خل سيلندر و احتمالاً تركيدن سيلندرخواهدشد . به اضافه اينكه گرم شدن بيش از حد بدنه سيلندرمي تواند باعث تركيب گاز داخل آ ن با فلز بدنه و پوسيدگي و نهايتاً سوراخ شدن آن شود .

6- از نگهداري و استفاده از مواد شيميايي خورنده يا مواد آتش گير در مجاورت سيلندرها بايـد خوداري شود .

7- قراردادن سيلندرهاي پر بر روي هم ازنظر ايمني كار درستي نيست چون اين كار دسترسي به سيلندرهاي زيرين را در صورت بروز سانحه مشكل ميكند .

8- استفاده از علا ئم هشدار دهنده و آژير خطر در محل سيلندرها تو صيه مي گردد چو ن ا ين كار باعث تو جه به خطر و دوري جستن افراد غير مسئول مي گردد.

9- مطلع نمودن سازمان آتش نشاني و ساير ارگان هاي زيربط در خصوص محل دقيق نگهداري سيلندرهاي كلر مايع مي تواند در موارد اضطراري كار ساز باشد .

10- هرگز سيلندرها ي كلر ا عم از در حا ل كار و يا غيرآن به حال خود رها نشده و سركشي و اطمينان از وضعيت و سلامت شرايط كار و نگهداري در چند نوبت در روز صورت گيرد .

11- چنانچه سيلندرهاي پر در محيط بسته نگهداري ميشوند جهت سركشي از وارد شدن سريع به اطاق خودداري نموده و درعوض به آهستگي و با اطمينان از عدم تجمع گازدرمحيط به محل واردشويد.

ج- نكات ايمني در هنگام مصرف كلر :

1- گاز كلر خشك بايد از طريق شلنگ هاي سيم دار با روكش داخلي پي وي سي يا تفلون و يا لوله آهني به محل مصرف منتقل شود و فاصله محل سيلندر تا نقطه مصرف حتي الامقدور كوتاه و بيش از20 متر نباشد . توصيه مي شود لوله انتقال حتماً از نوع فشار قوي وبدون درز بوده و با رنگ زرد رنگ آميزي شود . اتصالات مورد مصرف نيز بايد قابليت تحمل فشار سيلندر را داشته و از جنس استيل آهن يا برنج ساخته شوند . از بكار بردن شيلنگ هـا ي معمولي و اتصلات ضعيف براي انتقال گاز بايد اكيدا خودداري شود .

جنس واشرها بايد از نوع مقاوم به كلر مانند آز بست فشرده يا سرب باشد كه بايد پس از هر بار مصرف با واشر نو تعويض شوند .

2-در اثر خروج گاز از سيلندر بخصوص در هواي سرد و فضاي باز ، كلر مايع داخل سيلندر بدليل تبخير سرد شده كه اين مسئله باعث برفك زدن بدنه خارجي سيلندر وتوقف يا كندي جريان گاز مي شود .براي گرم كردن سيلندر يخ زده هرگز نبايد از منابع حرارتي پر قدرت مانند شعله آتش استفاده نمود بلكه توصيه مي شود در اين حالت در صورت امكان شير سيلندر بسته شده و از سيلندر ديگري استفاده شود تا كلر مايع داخل سيلندر بتدريج ذوب شود . ولي در صورت ضرورت به ذوب سريعتر كلر مايع مي توان با ريختن آب برروي سيلندر در حــال مصرف اين عمل را تسريع نمود .

دقت شود هرگز در صورت بسته بودن شيرهاي سيلندر نبايد اقدام به گرم كردن سيلندر نمود .

3- در مواردي كه براي مصرف بيشترگاز، دو يا چند عددسيلندر بطورهمزمان و ازطريق يك لوله به محل مصرف متصل شده اند بايد دقت شود كه سيلندرها حتماً در دماي يكسان باشند . در غير اينصورت امكان برگشت گاز از سيلندرگرمتر به سرد تر و بالا رفتن بيش از اندازه فشار داخل سيلندر سرد تر وجود خواهد داشت .

البته درصورت نياز به مقادير زياد گاز بايد از دستگاه هاي تبخيركننده كلرمايع استفاده شود كه با توجه به مواردمصرف خاص اين نوع تبخير كننده ها در اين جزوه به آنها نخواهيم پرداخت .

4- آسانترين روش براي تشخيص نشت گاز كلر محلول غليظ آمونياك است كه هميشه بايد درمحل موجود باشد نزديك نمودن يك بطري كوچك حاوي محلول آمونياك به گازكلر باعث توليد دود سفيد كلرور آمونيوم مي گردد.

5- در صورتي كه سيلندركلر مستقيماً به مخزن محتوي محلول وصل ميشود ( مانند توليد آب ژاول ) بايد دقت شود كه با افت سيلندر ، محلول به داخل آن مكيده نشود .

استفاده از شير يك طرفه يا سوپاپ در مسير باعث جلوگيري از جريان معكوس محلول ميشود .

6- جهت جلو كيري از خورد گي بوسيله كلر مرطوب، بايد همواره پس از اتمام خروج گاز از سيلندر، درپوش شيرمحكم بسته شود تا رطوبت هوا بداخل شير و سيلندر نفوذ ننمايد .

7- هرگز نبايد با ضربه محكم يا نيروي زياد سعي در باز كردن شيرهايي كه گير كرده و بــــاز نمي شوند نمود .

د- نحوه عملكرد در شرايط اضطراري :

همانگونه كه ذ كر شد وجود ما سك سيار اكسيژن وماسك گازدر محل نگهداري سيلندرهاي كلرضروري است . افراد غير متخصص يا غير مجهز بايد ضمن پوشيدن ماسك گازازمحوطه خطر خارج وبه محل بالاتر از سطح زمين ( مانند ساختمان بلند ) و در خلاف جريان گاز پناه ببرند .

نشت كلر در اكثر موارد موبوطه به شيرهاي روي سيلندر مي باشد كه در اثر خوردگي و يــا عوامل مختلف از آب بندي خارج شده ويا در بدترين حال در اثر ضربه با فشار مكانيكي دچار ترك يا شكستكي شده باشند .

نوع د يگر خطر مر بوط به سوراخ شد ن بدنه سيلندر در ا ثر بالا رفتن بيش از حد فشار يا پوسيدگي و خوردگي بدنه در ا ثر داغ شدن سيلندر يا ورود رطوبت زياد به داخل آن اســـت. راه هاي مقابله با موارد مختلف نشتي بشرح زير ارائه مي گردد كه به همراه آموزش عملي مي تواند در موارد خطر بسيار مفيد باشند :

1-مهم ترين كار در مهار نشتي ، قراردادن سيلندر بحالتي است كه محل نشت رو به بالا قرار گيرد . اين عمل باعث مي گردد كه فقط گاز كه هميشه در قسمت بالاي سيلندر روي مايع جمع مي شود از سيلندر خارج شود .

نشت كلر مايع به اين دليل خطرناكتر از گاز است كه يك ليتر مايع پس از تبخير به حدود 450 ليتر تبديل مي شود و اين خود باعث انتشار وسيع گاز كلر در محيط مي گردد . به اضافه اينكه تماس كلر مايع با پوست و چشم مي تواند باعث سوختگي و صدمه شديد شود .

البته واضح است با توجه به سنگيني وزن سيلندرها ي پر يك تني كه تقريباً 1300 كيلو گرم مي باشد ،بايد ليفتراك يا جرثقيل جهت جابجايي آنها هميشه در محل آماده بكار باشد .

2- همانگونه كه ذكر شد گاز كلر به دليل سنگيني در سطح زمين و نقاط گود جمع مي شود . بنابراين در موارد اضطراري بايد به نقاط مرتفع و خلاف جهت گود پناه برده شود و از پناه بردن به نقاط پا يين تر از سطح زمين بايد اكيداً خودداري شود .

3- اكثر نشتي هاي جزيي گاز از شير سيلندر را ميتوان بوسيله در پوش يا با استقاده از خمير گچ يا محكم نمودن اتصالات و پيچ و مهره ها بطور موقت مهار نموده و سپس اقدام به خالي كردن هرچه سريعتر محتويات سيلندر از شير ديگر به داخل محلول سود يا شيرآهك نمود .

4- براي مهار نشت شديد گاز در اثر ترك يا شكستگي شير سيلندر بايد از در پوش هايي كه قبلاً به همين منظور آماده شده اند استفاده شده يا در صورت امكان بوسيله كوبيدن يك تكه چوب ضخيم نوك تيز در محل نشتي موقتاً آنرا متوقف نمود .

5- در صورت سوراخ شدن بدنه سيلندر بايد با كمربندي كه به همين منظور قبلاً آماده شده محل نشت مسدود شود .

6- هرگز نبايد بر روي سيلندر در حال نشتي آب پاشيده شود يا سيلندر داخل حوضچه آب انداخته شود .در هنگام خروج گازاز سيلندر، بدليل سرماي تبخير ،كلر مايع داخل سيلندر منجمد شده و بدنه بيروني سيلندر برفك مي زند كه اين خود باعث كندي يا توقف خروج گاز مي شود پاشيدن آب بر روي سيلندر باعث ذوب كلر مايع وتشديد تبخير مي گردد .

7- اگر كلر مايع از سيلندر بيرون بريزد بايد هر چه زودتر روي آن بوسيله نايلن ضخيم ، ماسه خشك يا پودر آتش نشاني پوشانيده شود . در اين حالت كلر مايع با لايه اي از كلر كريستال منجمد شده و از سرعت تبخير آن كاسته خواهد شد. سپس ميتوان كلر مايع را بهمين صورت به داخل مخزن سود منتقل نمود .

8- با پاشيدن آب بر روي گاز خارج شده از سيلندر مي توان تا حدي آنرا جذب يا مسير حركت آنرا تغيير داد ولي همانطور كه ذكر شده آب به هيجوجه نبايد مستقيماً بر روي كلر مايع يا سيلندر معيوب پاشيده شود .

ه- كمك هاي اوليه و رسيدكي به مصدومان :

1- فرد يا افراد را هر جه سريعتر از محل آلودگي خارج نموده و به محلي با هواي تميز و ترجيحاً يك اتاق گرم منتقل نمود . گرم نگاه داشتن بدن شخص در حال اثرات مسموميت را تخفيف مي دهد.

2- خوابيدن شخص به حا لتيكه سر بالاتر از بدن قرار گيرد باعث راحت ترشدن تنفس مي گردد.

3- ضمن خارج نمودن البسه آلوده از بدن شخص ، بايد كليه نقاط بدن كه با كلر تماس داشته اند با آب زياد يا محلول رقيق جوش شيرين كاملاً شستشو داده شوند .

4- اگر تنفس كند يا قطع شده باشد به شخص تنفس مصنوعي داده شود . تنفس بوسيله ماسك اكسيژن بايد در صورت صلاحديد افراد مسئول و نظارت پزشك يا پرسنل امدادي صورت گـيـرد.

5- در صورت مسموميت خفيف همراه با سوزش گلو و سرفه ، نوشيدن شير يا چاي گرم باعث تسكين شخص مصدوم مي گردد .

6- درموارد مسموميت خفيف گاز كلر، استراحت در محيط گرم براي حداقل24 ساعت باعــــث بهبودي كامل مي شود ولي در موارد مسموميت هاي شديدتر بايد شخص مصدوم هرچه سريعتر تحت نظر پزشك قرار گيرد چون عوارض بعدي ممكن است 48 ساعت بعد نيز ظاهر شوند.

خواص شيميايي و فيزيكي كلر

مطالب مشابه :

گندزدایی آب باکلر

آلودگي آب

خواص شيميايي و فيزيكي كلر

دستورالعمل تکمیل فرمهای آماری بهداشت محیط

وظايف بهداشت محيط درارتباط با سموم

آيين‌نامه مقررات بهداشتي آرامستان‌ها

مساحت ومحیط اشکال هندسی

گندزداهای شیمیایی