آموزش مطالعات اجتماعی(برای دانشجویانم -دانشگاه فرهنگیان- پردیس خواهران حضرت معصومه)

در درس آموزش مطالعات اجتماعی در ابتدا چيستی و ماهيت اين حوزه ی يادگيری وويژگی های آن تشريح می ود. سپس، مطالبی درباره ی سه حيطه ی دانش و شناخت، مهارت هاو ارزش ها و نگرش ها با توجه و تأکيد بر برنامه ی درسی جديد مطالعات اجتماعی ارائه می شود. بعد از آن به روش های ياد دهی يادگيری، طراحی واحد يادگيری و کاربرد برخی نظريه های يادگيری در آموزش اين رشته اشاره می شود. با توجه به اين که سه رشته ی جغرافيا، تاريخ و مدنی محورهای اصلی اين حوزه يادگيری اند لذا برخی نکات و موارد ضروری پيرامون آموزش اين رشته ها توضيح داده می شود. بعد مواد آموزشی(بسته ی آموزشی) مطالعات اجتماعی بررسی شده و درآخر به ارزش يابی از اين درس پرداخته خواهدشد.

مطالعات اجتماعي چيست؟ مطالعات اجتماعي دانشي است كه از انسان، روابط او با محيط هاي اجتماعي، فرهنگي و طبيعي تحولات زندگي بشر در گذشته، حال و آينده وجنبه هاي گوناگون آن (سياسي، اقتصادي، فرهنگي و محيطي) بحث مي كند.چنين تعريفي از مطالعات اجتماعي، اولاً حاكي از آن است كه مطالعات اجتماعي با علوم هفت گانه ي اجتماعي، يعني تاريخ، جغرافيا،مردم شناسي، جامعه شناسي، علوم سياسي، اقتصاد و روان شناسي ارتباط دارد. ثانياً به ارتباط بين علوم اجتماعي براي رسيدن به فهمي وسيع تر اشاره مي كند. مطالعات اجتماعي در اغلب كشورها به شيوه ي كم و بيش درهم تنيده و با زباني ساده، متناسب با سطح رشد ادراكي كودكان ونوجوانان ارائه مي شود.

اهميت آموزش مطالعات اجتماعي: يكي از ابعاد تربيت انسان، بعد اجتماعي تربيت است. مقصود ازتربيت،تربیت افراد به گونه اي است كه از مهارت هاي اجتماعي،ارتباطي،اقتصادي و محيط شناسي برخوردار باشند. آموزش وپرورش بايددانش آموزان را افرادي مطلع نسبت به مسائل گذشته، حال و آينده ي جامعه، محيط زندگی )اعم از طبيعي و اجتماعي(،متعهد به ارزش ها وعلاقه مند به مشاركت در فعاليت هاي اجتماعي،سياسي و داشتن روحيه ي انتقادپذيري وانتقادكنندگي تربيت كند. تنها از طريق آموزش مطالعات اجتماعي است كه افراد با محيط جامعه، ارزشها، فرآيندهاي اجتماعي و اقتصادي ومسئوليت هاي خود نسبت به ديگران آشنا مي شوند. هيچ يك از مواد درسي همچون مطالعات اجتماعي نمي تواند به تحقق اين هدف ها كمك كند.

به طور كلي، مطالعات اجتماعي برنامه اي است كه در آن محاسن زير قابل مشاهده است:

- به ايجاد فهم وسيع موضوعات هفت گانه ي علوم اجتماعي كمك مي كند. - به نيازهاي فرد و جامعه توجه دارد. - محتوا و روش هاي برگرفته از موضوعات علوم اجتماعي با توجه به ويژگي مخاطبان، با زباني ساده ارائه مي شود. - پرورش مهارت هاي فرآيند تفكر، نظيرگردآوري اطلاعات، مشاهده كردن، حل مسئله، تعميم دادن، استنتاج كردن و... از هدف هاي اساسي آن است. - در آن، مهارت تصميم گيري در مواجه با مسائل اجتماعي آموزش داده مي شود. - مهارت هاي ارتباطي در آن تقويت مي شود. - تجربه ها و دانشهابه شكل معنادار با يكديگر تلفيق مي شوند. - به ايجاد سازگاري بين فرد و جامعه كمك مي كند. - افراد را براي برخورد مسئولانه اجتماعي و محيطي آماده مي كند. - به آموزش مهارت هاي اقتصادي توجه دارد.

مقصد آموزش مطالعات اجتماعي: مطالعات اجتماعي در مدرسه به دنبال آن است كه به بچه ها درخودشناسي، درك و فهم جامعه ي محلي، سرزمين ملي و جامعه ي جهاني،فرآيند اجتماعي شدن، درك بهتر از مسائل اجتماعي، اقتصادي و سياسي، درك گذشته و حال به مثابه مبنايي براي تصميم گيري، توانايي حل مسئله، كسب مهارتها و ايجاد يك نقش مشاركتي فعال درجامعه و پايبندي به ارزش ها كمك مي كند. خلاصه ي كلام اين كه مطالعات اجتماعي به دانش آموز كمك مي كندكه ياد بگيرد دردنياي امروز و فردا زندگي موفقي داشته باشد، روابط خود را با ديگران تنظيم كند، جامعه و فرهنگ خود را بشناسد، ازامكانات و منابع محيطي استفاده كند و با محیط هاي طبيعي اجتماعي تعامل سازنده اي برقراركند.

رابطه مطالعات اجتماعي با ساير علوم: مطالعات اجتماعي برنامه اي است كه عملكردجوامع انساني درگذشته، حال و آينده را مطالعه مي كند. عملكرد انسان را مي توان ازمنظر تاريخي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي موردمطالعه قرارداد. علوم گوناگون اجتماعي نظير تاريخ، جغرافيا، اقتصاد، سياست وجامعه شناسي اگرچه هركدام ويژگي هاي خاص خود را دارندو به گونه اي هريك علم مستقلي را تشكيل ميدهند، اما وقتي كه براي نيل به هدف هاي مشخص در يك كل قرار مي گيرند، از فرديت علمي خود بيرون مي آيند و جزء مناسب و مؤثري از يك كل را تشكيل مي دهند. درحال حاضر، هر كدام از علوم اجتماعي جايگاه خود را در برنامه ي درسي مطالعات اجتماعي حفظ كرده اند و در ساختار برنامه مشاركت دارند.

تاريخ و مطالعات اجتماعي: آموزش تاريخ از اهميت ويژه اي برخوردار است و باهدف هاي تربيت شهروند رابطه ي مستقيم دارد. درس تاريخ به دانش آموزان كمك مي كند تا آن ها سابقه ي تاريخي مردم خودشان را تشخيص دهند واحساس عشق به كشور، قدرداني و شناخت تلاش هاي شخصيت ها و مردم را در ساختن جامعه، در خود توسعه دهند.

جغرافيا و مطالعات اجتماعي حوادث تاريخي در بسترمكان اتفاق مي افتند. آموزش جغرافيا برشناخت مكان ها، رابطه انسان با مكان و تفاوتهاي مكاني از مكان ديگرتأكيد دارد. از طريق مطالعه ي جغرافيا، دانش آموزان ضمن شناخت مكان ها،ارتباط مكان ها با يكديگر، جابه جايي انسان روي زمين، ويژگي هاي مكان ها و نحوه شكل گيري و شخصيت آن ها، به تأثيرات و اهميت دانش جغرافيا درزندگي انسان پي مي برند.

اقتصاد و مطالعات اجتماعي انسان از كودكي تا پايان زندگي خود با فعاليت هاي اقتصادي سروكاردارد. از طريق مطالعه اقتصاد، دانش آموزان ياد مي گيرند كه انسان داراي يك سلسله نيازها، از جمله نيازهاي مادي است. از سوي ديگر، براي تأمين اين نيازها بايد از منابع استفاده كند. منابع گاه پراكنده اند و گاه محدود.انسان ها براي تأمين نيازهاي خود به يكديگر وابسته اند و اين وابستگي ازنظر شدت و وسعت فرق مي كند.علت رونق داد و ستد و تجارت و بازرگاني ناشي از پراكندگي منابع وتخصصي شدن توليد است.

انسان شناسي و مطالعات اجتماعي انسان شناسي، شاخه اي از علوم اجتماعي است كه فرهنگ، مذهب، هنر، حرفه ها، نمادهاي اجتماعي و تفاوت هاي فرهنگ ها را در جوامع گوناگون به صورت مقايسه اي مطالعه می کند. هرجامعه داراي نظامي از اعتقادات، دانش، ارزش ها و مهارت هايي است كه آموختني است و به عنوان راهنما براي رفتار انساني در جامعه اي خاص عمل مي كند،ناميده مي شود.

علوم سياسي و مطالعات اجتماعي علوم سياسي رشته اي از علوم اجتماعي است كه حكومت، فرآيندهاي سياسي و تصميم گيري هاي سياسي را مطالعه مي كند. هركشور داراي نظام سياسي خاصي است و مي كوشد كه ارزش ها، اعتقادات سرزمين هايي را كه با نظام سياسي جامعه سازگار هستند، دردانش آموزان دروني سازد. اين جريان جامعه پذيري سياسي نام دارد. دانش آموزان براي يادگيري تربيت سياسي انعطاف بيشتري دارند. به همين دليل، اين دوره ها براي آموزش سياسي، دوره هاي اساسي و مهمي به شمار مي روند.در آموزش علوم سياسي، ايده هايي چون حكومت و ساختار آن، وظايف حكومت دربرابر مردم، وظايف مردم در برابر حكومت، قوانين و خط مشي ها مورد مطالعه قرار مي گيرند. از طريق علوم سياسي، كودكان بايد سواد مدني خود را توسعه دهند و دموكراسي را تمرين كنند.

جامعه شناسي و مطالعات اجتماعي جامعه شناسي رشته ي وسيعي از علوم اجتماعي است كه در مورد ساختارجامعه، گروه ها، نهادها و فرهنگ بحث ها مي كند. در برنامه ي درسي مطالعات اجتماعي، ايده ها و مفاهيمي نظير:خانواده، طبقات اجتماعي،ارزش ها، هنجارها و نحوه ي كنترل اجتماعي كه برگرفته از جامعه شناسي هستند، مورد مطالعه قرار مي گيرند. بخش عمده اي از موضوعات مطالعات اجتماعي برگرفته از جامعه شناسي است. يكي از واحدهاي قابل مطالعه دركودكان، خانواده و ساختارآن، يعني اولین گروه بنيادي وپايه ي اول جامعه، كاركردهاي آن و نقشهاي اعضاي آن را ياد می گيرند. معمولاً در پايه هاي ابتدايي، بعد از خانواده، همسايه، زندگي در جامعه و نهادهاي اجتماعي ، گروه هاي اجتماعي و نحوه شكل گيري آن ها مطالعه مي شود.

هدف هاي كلي آموزش مطالعات اجتماعي:

الف:قلمروشناختي -نيازها، علاقه ها، استعدادها و توانايي هاي خود و ديگران؛ - نحوه ي زندگي در خانواده، همسايگي و اجتماعات)محله، روستا،شهر، استان، ناحيه و كشور) - نيازهاي خانواده و چگونگي تأمين آن ها؛ - رابطه ي متقابل انسان و محيط؛ - محيط طبيعي و پديده هاي جغرافيايي؛ - وابستگي افراد و مكان ها به يكديگر؛ - جابه جايي و ارتباطات؛ - كاركردهاي اساسي مسجد، مدرسه و برخي از نهادهاي مهم؛ - مفهوم تغيير در جوامع، طبيعت و علل آن؛ - بهداشت و ايمنی(اجتماعي – محيطي) - نحوه گذران اوقات فراغت. - منابع، بهره برداري و توسعه ي پايدار؛ - توليد، مبادله، مصرف؛ - جمعيت، مشاغل، محصولات و توانايي هاي محيط زندگي؛ - آداب و رسوم؛ - آثار باستاني و بناهاي تاريخي مهم؛ - شخصيت هاي مهم ديني، ملي و علمي؛ -رويدادهاي مهم تاريخي ايران؛ - مشتركات ملي(سرزمين مشترك ، دين و آداب و رسوم مشترك،زبان و خط مشترك، پرچم مشترك و سرود ملي) - مقايسه ي نواحي جغرافيايي ايران با برخي از نواحي ديگر؛ - كشورهاي همسايه و فرهنگ ملل؛ - دنياي كار وحرفه هاي متعدد؛ - استفاده و سوءاستفاده انسان از زمين؛ -نظام حكومتي در كشورها و درك مناسبات دوجانبه دولت و مردم؛

ب) قلمرو نگرشي - احترام به ارزش هاي اسلامي؛ - احترام به خانواده و قدرداني از اعضاي آن؛ - احساس قدرداني نسبت به افراد و مؤسساتي كه در تأمين نيازهايانسان مشاركت دارند؛ - احترام به همسايگان. - اهميت دادن به روابط اجتماعي با ديگران؛ - احترام به قوانين و مقررات اجتماعي؛ - علاقه مندي به شخصيت هاي ديني، ملي و علمي؛ - علاقه مندي به حفظ ميراث فرهنگي؛ -ارزش گذاري بر منابع طبيعي و انواع انرژي؛ - داشتن روحيه ي صرفه جويي و پرهيز از اسراف؛ - ارزش قائل شدن براي خانواده ي كوچك؛ - اهميت دادن به بهداشت فردي و اجتماعي؛ - احساس مسئوليت در برابر آلودگي هاي زيست محيطي؛ - علاقه به بهره گيري صحيح از اوقات فراغت؛ - احساس مسئوليت در برابر جامعه و سرنوشت كشور؛ - قدرداني از شهدا و افرادي كه براي سعادت مردم تلاش مي كنند؛ - علاقه مندي به مطالعه، تحقيق و تفحص.

ج) قلمرو مهارتي - كسب مهار ت هاي فرآيند تفكر، نظيرگردآوري اطلاعات، استفاده ازمنابع، دسته بندي كردن، مقايسه كردن و نتيجه گيري؛ - توانايي برقراري ارتباط با ديگران؛ - شركت در بحث هاي گروهي و مشاركت در عقيده و تجربيات ديگران؛ - توانايي نوشتن نامه و تهيه ي گزارش؛ - تجسم زندگي در زمان ها و مكان هاي ديگر؛ - توانايي ترسيم نقشه هاي ساده، طراحي جدول و نمودار؛ - توانايي تصميم گيري و برخورد عاقلانه هنگام مواجه شدن با خطر؛

سرفصل هاي موضوعي مطالعات اجتماعي در دوره ي آموزش ابتدايي

پايه ي سوم ابتدايي . 1. خانواده؛ 2. شهر و مشاغل شهري (شيراز و آثار مهم تاريخي)؛ 3چادرنشيني؛ 4. روستا و مشاغل روستايي؛ 5. تقسيمات سياسي ايران؛ 6. اصفهان؛ 7. قم؛ 8. اطاعت از قانون؛ 9. علائم راهنمايي و رانندگي؛ 10 . كارخانه؛ 11 . بهشت زهرا؛ 12 . نمازجمعه ي تهران؛ 13 . بازديد از موزه ي سعدآباد؛ 14 . شمال ايران؛ 15 محيط زيست؛ 16 . مشهد؛ 17 . پليس؛ 18 . مسافرت با قطار؛ 19نامه اي به دوست؛ 20 . ثبت نام در مدرسه

پايه ي چهارم ابتدايي

الف) جغرافيا 1. محيط زندگي ما؛ 2. چه وسايلي به يادگيري جغرافيا كمك مي كند؟ . 3. نقشه چيست؟ 4. چگونه جهت هاي جغرافيايي را پيدا كنيم؟ 5. ناهمواري هاي ايران )سرزمين هاي بلند و پست(؛ 6. آب و هوا چيست؟ 7.نواحي آب و هوايي ايران كدامند؟ 8. درياها و درياچه هاي ايران؛ 9. چرا رودها براي ما اهميت دارند؟ 10 . راه ها در زندگي ما چه نقشي دارند؟ 11راه هاي ايران.

ب) تاريخ . 1. زندگي انسان نخستين؛ 2. پيدايش روستاها؛ 3. نخستين شهرها؛ 4. پيامبران الهي؛ 5. مهاجرت آريايي ها؛ 6. هخامنشيان؛ 7. اشكانيان؛ 8ساسانيان؛ 9. طلوع خورشيد اسلام در ايران

ج) تعليمات مدني 1. خانواده، 2. زندگي خانوادگي؛ 3. مدرسه؛ 4. مسجد؛ 5. زندگي روستايي؛ 6. زندگي شهري؛ 7. ملت ايران؛ 8. امت اسلامي.

پايه ي پنجم ابتدايي

الف) جغرافيا 1. تقسيمات كشوري ايران، 2. جمعيت ايران؛ . 3. كشاورزي و دامپروري در ايران 4. انرژي نفت و گاز؛ 5. صنايع ايران؛ 6. همسايگان ايران (تركمنستان، جمهوري آذربايجان، ارمنستان، تركيه، عراق، افغانستان، . پاكستان)؛ 7. قاره هاي جهان؛ 8. سياره ي زمين چه شكلي دارد؟ 9 حركت هاي زمين.

ب) تاريخ 1. ظهور اسلام؛ 2. گسترش اسلام؛ 3. حكومت اسلامي؛ 4. حكومت اسلامي بعد از پيامبر؛ 5. خلافت حضرت علي (ع)؛ 6. خلافت امام حسن(ع) و قيام امام حسين(ع)؛ 7. حكومت بني عباس؛ 8. حكومت هاي مستقل اسلامي در ايران؛ 9. حمله مغول ها به ايران؛ 10 . صفويه؛ 11 . افشاريه و زنديه؛ 12 . قاجاريه؛ 13 . انقلاب مشروطيت؛ 14 . حكومت پهلوي؛ 15انقلاب شكوهمند اسلامي.

ج) تعليمات مدني . 1. استقلال، آزادي، جمهوري اسلامي؛ 2. قانون اساسي؛ 3. رهبري؛ 4 .وظايف حكومت در جامعه ي اسلامي؛ 5. وظايف افراد در جامعه اسلامي؛ 6.وحدت؛ 7. شورا؛ 8. تعاون؛ 9. ايثار و فداكاري.

انواع كتاب هاي كمك آموزشي كتاب هاي كمك آموزشي در حوزه ي مطالعات اجتماعي را مي توان به پنج گروه تقسيم كرد:

1. كتاب هاي دانش افزايي و مرجع براي معلمان 2. كتاب هاي پرورش مهارت هاي حرفه اي، روش تدريس و راهنماي معلم 3. كتاب هاي دانش افزايي و تكميلي براي دانش آموزان 4. كتاب هاي كار، تمرين و فعاليت براي دانش آموزان 5. كتاب هاي سنجش و ارزشيابي پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در اين جا لازم است، تعریف ها، مصداق ها، هدف ها و ويژگي هاي هريك از اين كتا ب ها به تفصيل بيان شود.

1- كتاب هاي دانش افزايي و مرجع براي معلمان تعريف: كتاب هايي هستند كه براي افزايش دانش پايه ي معلماندوره های تحصیلی در حوزه آموزش تعليمات اجتماعي، جغرافيا، تاريخ واقتصاد تهيه مي شوند. معلمان ابتدايي با توجه به سطح تحصيلات خود و درارتباط با پايه تحصيلي نياز دارند كه دانش پايه خود را در موضوع خاصي بالا ببرند و سپس با بسط مفاهيم مربوط به مطالعات اجتماعي در كلاس درس از آن استفاده كنند.

مصداق ها هر كتابي كه محتواي آن براساس دانش پايه ي آموزش اقتصاد،تعليمات اجتماعي، تاريخ، جغرافيا، علوم سياسي و ياهدف هاي برنامه هاي درسي در حوزه هاي اشاره شده، تدوين شودهدف اين نوع كتاب ها، گسترش دانش معلمان و ارائه ي اطلاعات تكميلي در يكي از دانش هاي مذكور است. هدف ها *ارائه اطلاعات و دانش پايه در زمينه هاي مهارت هاي شهروندي،تربيت اجتماعي و علوم اجتماعي)اقتصاد، علوم سياسي، تاريخ، جغرافيا وتعليمات ديني(؛بهبود صلاحيت هاي علمي معلمان در زمينه ي علوم اجتماعي وروزآمد كردن دانش معلمان؛ *ارائه منابعي براي معلمان مبتدي و تازه كار؛ *بسط هدف هاي برنامه هاي درسي در حوزه ي مطالعات اجتماعي.

ويژگي ها و معيارها *برخورداري از اعتبار و صحت علمي؛ *بسط و تكميل هدفها و مفاهيم اساسي برنامه ي علوم اجتماعي؛ *معرفي مواد و منابع تكميلي و مورد نياز؛ *ارائه ي مطالب به شيوه ي جذاب و گيرا.

2- كتاب هاي پرورش مهارت هاي حرفه اي، روش تدريس و راهنماي معلم تعريف: كتاب هايي هستند كه به توسعه ي دانش حرفه اي معلمان در زمينه ي يادگيري و تدريس آموزش علوم اجتماعي، نظير تعليمات اجتماعي، اقتصاد، تاريخ، جغرافيا و علوم سياسي كمك مي كنند.

مصداق ها كتاب هاي روش تدريس تعليمات اجتماعي، اقتصاد، تاريخ، جغرافيا،جامعه شناسي، علوم سياسي، تربيت اجتماعي، آموزش مباني جامعه شناسي،آموزش مهارت هاي اجتماعي و نيز مباحث علوم تربيتي در زمينه ي آموزش علوم اجتماعي كه هدف آن ها تقويت توانايي معلم در به كارگيري روش هاي تدريس، طراحي و اجراي فعالي تهاي ياددهي و يادگيري در حوزه آموزش تعليمات اجتماعي باشد، از جمله مصداق هاي اين نوع كتاب ها هستند.

هدف ها *تقويت توانايي ها و مهارت هاي معلم در هدايت فعاليت هاي ياددهي -يادگيري با تأكيد بر رويكرد و هدف هاي برنامة درسي تعليمات اجتماعي؛ *توجه دادن معلمان به اهميت روا نشناسي يادگيري، فناوري تكنولوژي آموزشي و فنون تدريس در آموزش مهارت هاي اجتماعي و علوم اجتماعي(تاريخ، جغرافيا، مدني و اقتصاد). *روزآمد كردن دانش معلمان در خصوص روش هاي تدريس در حوزه ي علوم اجتماعي. ويژگي ها و معيارها *كمك به بهبود فرايند تدريس معلمان و تدريس مفاهيم درسي درحوزه ي علوم اجتماعي. *افزايش توانمندي معلمان در طراحي فعاليت هاي كلاسي براي دانش آموزان؛ *پشتيباني از روش هاي تدريس متناسب و مرتبط با هدف هاي برنامه ي درسي؛ *تبيين محتوا، اصول و مباني برنامه ي درسي براي معلمان؛ *توجه به نوآوري در روش هاي تدريس؛ *معرفي مواد و منابع حرف هاي و مورد نياز معلمان درخصوص آموزش تعليمات اجتماعي تعليمات مدني، اقتصاد، تاريخ، جغرافيا و علوم سياسي *توجه به شرايط متفاوت معلمان مدرسه ها و منطقه هاي مختلف شهر، روستا و جوامع كوچرو. *مطرح كردن روش هاي تدريس متناسب با تفاوت هاي فردي دانش آموزان

3- كتاب هاي دانش افزايي و تكميلي براي دانش آموزان تعريف: كتاب هايي هستند كه به ارائه ي اطلاعاتي فراتر ازچارچوب هاي كتاب درسي مي پردازند و مي توانند به عنوان كتاب منبع ومرجع مورد استفاده ي دانش آموزان قرار گيرند. اين كتاب ها عموماً جنبه ي خودآموز دارند و با هدف تكميل و توسعه ي دانش مخاطبان در زمينه ي هدف هاي برنامه و ترويج دانش توليد مي شوند.

هدف ها *ارائه ي مجموعه ي مدوني از دانش در حوزه ي علوم اجتماعي ومتناسب با مخاطبان؛ *بسط هدف هاي آموزشي كه يادگيري آن ها از اولويت برخوردار است؛ *توجه به نيازهاي بومي و منطق هاي در حوزه ي علوم اجتماعي؛ *فراهم كردن فرصت مجدد براي آموزش هاي تكميلي و جبراني و پركردن خلأهاي احتمالي؛ *بيان محتواي درس ها با روش هاي متنوع و متفاوت.

ويژگي ها و معيارها *تكميل و تقويت هدف هاي برنامه ي درسي؛ *تكميل آموزش هاي رسمي؛ *تعامل با دانش آموزان؛ *كمك به رشد و توسعه ي سواد اجتماعي؛ *انتقال مفاهيم، تعميم ها و واقعيت ها به همراه استدلال؛ *منطبق بودن محتواي آن با نياز علمي دانش آموزان؛ *تحريك كنجكاوي دانش آموزان در زمينه ي علوم اجتماعي؛ *كمك به تربيت اجتماعي دانش آموزان؛ *تقويت روحيه ي همياري، تعاون ، مشارکت جويي و مسئوليت پذيري دردانش آموزان.

مصداق ها هر كتابي كه عمدتاً به بسط هدف ها و محتواي درس هاي تعليمات اجتماعي بپردازد، از مصداق هاي اين گونه كتاب هاست. در اين كتاب ها،ترويج دانش و يا آموزش يك موضوع بر تمرين غلبه دارد. در ارائه ي محتوا،مؤلفان ممكن است از قالب هاي گوناگوني مانند شعر، داستان، سرگرمي،بازي و معما استفاده كنند.

4- كتاب هاي كار، تمرين و فعاليت براي دانش آموزان تعريف: كتاب هايي هستند كه به منظور تعميق، توسعه و تثبيت يادگيري دانش آموزان در چارچوب برنامه ي درسي و اصول ارزشيابي ازآموخته هاي فراگيران، تهيه م يشوند.

هدف ها *تعميق آموخته هاي دانش آموزان در ارتباط با مطالب كتاب و برنامه درسي؛ *ايجاد زمينه براي تقويت مهارت هاي يادگيري و چيرگي در زمينه هاي تعيين شده در هدف هاي آموزشي؛ *ايجاد فرصت مجدد براي آموزش عميق تر، تمرين آموخته ها وغني سازي آموزش و يادگيري مخاطبان؛ *استفاده از مثال هاي كاربردي در زندگي روزمره و پرورش مهارت هاي اجتماعي، هنري و خلاق؛ *استمرار بخشيدن به فرايند يادگيري در منزل؛ *ايجاد تنوع در ارائه ي تمرين ها به گونه اي كه آموزش يادگيري ازحالت كليشه اي آن خارج شود.

ويژگي ها و معيارها *هماهنگي با هدف ها و مفاهيم اساسي برنامه ي درسي؛ *پيشنهاد تمرين و فعاليت براي حيطه ها و هدف هاي گوناگون يادگيري؛ *استفاده از سؤا ل هاي واگرا براي پرورش و تقويت خلاقيت دردانش آموزان؛ *فراهم آوردن فرصت هايي براي كاربرد يافته هاي علمي در ميدان عمل؛ *ضمن توجه به يادگيري مشاركتي براي انجام كارگروهي، فراهم آوردن فرصت هايي براي همياري و تعاون؛ *استفاده از انواع فعاليت هاي متنوع از جمله رسم شكل، تكميل جدول،پازل و فعاليت هاي عملي و هنري؛ * تقويت مهارت هاي تفكر و فراهم آوردن فرصت هايي براي انديشيدن و فكر كردن. *مواجه ساختن مخاطبان با معما، پرسش و مسئله؛ *استفاده از قالب هاي جذاب مثل بازي و سرگرمي در ارائه ي سؤال ها وتمرين ها؛ *ارائه پاسخ هاي درست به تمرينات كتاب درسي؛ * استفاده از پرسش هاي باز پاسخ و خلاق.

مصداق ها همه ي كتاب هايي كه امروز در بازار نشر با نام هايي مانند دفتر تمرين،كتاب كار، كتاب كار و فعاليت، سؤالات طبقه بندي شده به همراه خلاصه ي در س(بدون قصد تدريس)ديده مي شوند، از مصداق هاي اين گونه كتاب هاهستند. 4- كتاب سنجش و ارزشيابي پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تعريف: كتاب هايي هستند كه با هدف استفاده ي معلم در ارزشيابي ازآموخته هاي فراگيران دركلاس درس استفاده مي شود.

هدف ها *توليد آزمون هاي نمونه و مجموعه ي خزانه ي سؤال؛ *توليد آزمون هاي داراي اعتبار و روايي؛ *ارائه سؤال هاي مناسب به معلمان براي بهره گيري در ارزشيابي هاي تكويني و پاياني در كلاس درس؛ *مطالعه درخصوص عملكرد مدرسه ها و بررسي ميزان نيل به هدف هاي آموزشي؛ *ايجاد توانايي و مهارت در معلمان براي طرح آزمون هاي پيشرفت تحصيلي در چارچوب هدف هاي برنامه ي درسي.

ويژگي ها و معيارها *تناسب آزمون ها با هدف هاي گوناگون آموزشي؛ *طراحي آزمون ها با توجه به سطوح گوناگون يادگيري در حيطه هاي شناختي، مهارتي و نگرشي، *تنوع و نوآوري در طراحي آزمون ها، *توجه به توانايي هاي فردي دانش آموزان؛ *پرهيز از ارائه ي مستقيم پاسخ به مسئله ها و تمرين ها؛ *استفاده از پرسش هاي باز پاسخ و خلاق؛ *استفاده از پرسش هايي كه مستلزم انديشيدن، كاوشگري و تحقيق هستند. در تأليف كتاب هاي مطالعات اجتماعي، رعايت ويژگي هاي عمومي واختصاصي از سوي مؤلفان، به توليد كتا بهاي كمك آموزشي مطلوب كمك مي كند. مصداق ها هر كتابي كه تحت عنوان آزمون هاي استاندارد منتشر شود. اين نوع كتاب ها عمدتاً توسط وزارت آموزش و پرورش، سازمان هاي آموزش وپرورش، مراكز ارزشيابي و يا اداره امتحانات توليد مي شوند.

ويژگي هاي عمومي كتاب هاي كمك آموزشي در حوزه ي مطالعات اجتماعي

الف: بعد فيزيكي 1. جذاب و برانگيزنده بودن شكل ظاهري و فيزيكي كتاب براي مخاطب؛ 2. تناسب ابعاد و قطع كتاب با شرايط سني مخاطب؛ 3. برانگيزنده بودن نوع صفحه آرايي براي مخاطب؛ 4. استفاده از محرك هاي بصري جذاب در طرح روز جلد؛ 5. برخورداري از ساختار منطقي از لحاظ داشتن، شناسنامه، مقدمه،معرفي اثر، بيان اهميت موضوع، بيان هدف ها، فصل بندي مناسب، منابع وماخذ و واژه نامه

ب: بعد نوشتاري 1.استفاده ي از واژگان و جملات متناسب با سن مخاطب؛ 2. رعايت اصل سادگي و رواني در بيان موضوعات؛ 3. رساندن پيام از طريق واژگان كم تر؛ 4. استفاده از زبان خاص هر موضوع، 5. انطباق با رسم الخط مورد قبول وزارت آموزش و پرورش.

ج: بعد محرك هاي بصري 1. استفاده مناسب از محرك هاي بصري گوناگون و مورد نياز؛ 2. رعايت ملاحظات ارزشي در انتخاب محرك ها؛ 3. توازن در توجه به جنسيت ها؛ 4. بومي بودن تصويرها؛ 5. ارتباط تصويرها با متن؛ 6. تنوع هنري.

د: بعد محتوايي 1. ارتباط با نيازهاي مخاطب؛ 2. صحت و اعتبار علمي؛ 3. انسجام مطالب و پرهيز از ارائه ي داده هاي پراكنده؛ 4. ارتباط با هدف هاي آموزش و پرورش در حوزه ي مورد نظر؛ 5. توجه به مسائل ارزشي؛ 6. توجه به مسائل اجتماعي.

ه:بعد روشي 1. تنوع در روش هاي ارائه؛ 2. توجه به فعاليت هاي فكري متنوع؛ 3. تسهيل و توسعه ي يادگيري؛ 4. استفاده از مثال ها، شواهد و مقايسه ها.

ويژگي هاي اختصاصي در تأليف كتابهاي كمك آموزشي درحوزه ي مطالعات اجتماعي در تأليف كتاب هاي كمك آموزشي در حوزه ي مطالعات اجتماعي، رعايت ويژگي هاي زير توصيه مي شود: 1. توجه به نيازهاي فرد در جامعه در زمينه ي آگاهي هاي تاريخي،جغرافيايي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي؛ 2. توجه به برقراري رابطه بين موضوعات گوناگون علوم اجتماعي، باهدف درك جامعتر از موضوعات و وحدت در يادگيري؛ 3. توجه به هدف هاي آموزش مطالعات اجتماعي؛ 4. پرورش مهارت هاي فرايند تفكر، نظير استدلال، طبقه بندي، مقايسه كردن، درك رابطه ي علت و معلولي و نتيجه گيري؛ 5. توجه به ارزش ها و نگرش ها؛ 6. پرورش مهارت هاي اجتماعي و انساني؛ 7. بيان موضوعات به شيوه ي استدلالي و منطقي؛ 8. توجه به مفاهيم اساسي در آموزش مطالعات اجتماعي.

آموزش مطالعات اجتماعی(برای دانشجویانم -دانشگاه فرهنگیان- پردیس خواهران حضرت معصومه)

مطالب مشابه :

برنامه ی سالانه ی رشته ی مطالعات اجتماعی

نمونه تجربیات خلاق

استاندادها درنظام برنامه ريزي درسي مورد ويژه: درس مطالعات اجتماعي

برنامه سالانه گروه آموزشی مطالعات اجتماعی سال تحصیلی 93-92

پژوهش درعمل (تجربه خلاق در اقدام پژوهی)

مجموعه ي چك ليست هاي كتاب مطالعات اجتماعي از درس 24-1

آموزش مطالعات اجتماعی(برای دانشجویانم -دانشگاه فرهنگیان- پردیس خواهران حضرت معصومه)

شیوه نامه درس پژوهی

روش هاي فعال ياددهي- يادگيري(ابوالفضل مطهری)

برنامه درسي مطالعات اجتماعي