روش ساخت سفال

شاهکار هنر پارينه سنگي در کلپورگان کوره هاي سفال را روشن کنيم

$CrThumb.aspx?Pic=ebtekar\Images\118\2840$

فرهاد دهواری کلپورگان- يک سنگ بزرگ قرمز، 3 سنگ کوچک، يک کاسه آب و يک تخته چوب کوچک، ابزار کار زني به نظر هفتاد ساله است که دهها سال است سعي در حفظ سنت پيشينيان خود دارد تا خاک را به کيمياي تاريخ مبدل کند.
زنان بلوچ که در کلپورگان به فعاليت مشغولند هزاران سال است شاهکار هنر پارينه سنگي را در خود حفظ کرده و با تمام مشکلات زندگي حس هنرمندانه باطن خود را پرورش مي دهند.
اکنون کوره هاي سفال پزي کلپورگان که نام دومين کارگاه سفال دنيا و تنها موزه زنده سفال را با خود يدک مي کشد به علت نبود سوخت خاموش است و به نظر مي رسد حفظ سنت ها تنها با فقر و بيچارگي همراه بوده و کسي جز اين چند پيرزن با صلابت به فکر آن نيست.
" دلمراد دهواري" مسئول کارگاه سفال کلپورگان مي گويد: حداقل 35 روز بايد به دنبال سوخت برويم تا مقدار کمي پيدا کنيم و همين امر باعث مي شود روزهاي متمادي سفال ها روي هم بماند و پخته شود و سفال نپخته مشتري خود را نيز از دست مي دهد.
هيچ تکنولوژي وارد کلپورگان نشده است، آيا اگر کسي سعي در حفظ سنت هاي 7 هزار سال پيش دارد، خود نيز بايد به همان روش زندگي کند؟
پيرزن هاي 70 و 75 ساله که هر کدام 40 تا 45 سال سابقه کار دارند ولي بيمه نيستند و اگر روزي چشمان و دستان هنرمندشان ياراي کار نداشت اميدي به ادامه زندگي ندارد.
قدمت تاريخي سفال کلپورگان موجب شهرت جهاني آن شده است به طوري که حتي يافته هاي باستان شناسي بيانگر آن است که ظروف سفالي به دست آمده از شهر سوخته نيز همگي از کلپورگان تامين و با شتر به اين شهر منتقل مي شده است.
" عبدالسلام بزرگ زاده" معاون صنايع دستي سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سيستان و بلوچستان ساخت بعضي ظروف در کلپورگان را مويد قدمت 7 هزار ساله آن مي داند و مي گويد: ظرفي در اين روستا ساخته مي شود که به "عود دودکن" مشهور است، در قديم نگهدارنده خاکستر مرده بوده و شبيه به آرامگاه حافظ است.
وي مي افزايد: ايرانيان قديم قبل از ورود اسلام زرتشتي بودند که در اين آيين مرده سوزي وجود نداشت و اين رسم به دوره ما قبل آن يعني آيين مهر پرستي مي رسد. تفاوت هندوها با مهر پرستان در همين ظروف بود، زيرا هندوها خاکستر مرده ها را به دل رودخانه گنگ مي سپردند ولي مهرپرستان خاکستر اجساد رفتگان خود را در اين ظروف نگه مي داشتند.
بزرگ زاده اين روستا را جز» 7 روستاي هدف گردشگري استان مي داند و خاطرنشان مي کند: متاسفانه هيچ فروشگاهي براي عرضه کالاهاي دست ساخته اين زنان عاشق بلوچ در روستا وجودندارد، در صورتي که با ايجاد چند مغازه در اطراف کارگاه و نمايش روند توليد آثار هنري مي توان حتي بهتر از ماسوله گردشگران را به اين منطقه جذب کرد.
وي اختصاص نيافتن اعتبارات را در بخش صنايع دستي مهمترين عامل رکورد آن دانست گفت: نه تنها بايد به شکلي جدي از هنرمندان روستاي کلپورگان حمايت کرد بلکه بايد دولت اجناس آنها را حتي در صورت ضرر، خريداري کند تا با طيب خاطر به زندگي ادامه دهند.
روستاي کلپورگان در سيستان و بلوچستان با سفالينه هاي تاريخي و با شهرت جهاني شاهکار انديشه و هنر زنان سيستان و بلوچستان در سرزمين ايران است که نسل به نسل و سينه به سينه از مادران به دختران بلوچ منتقل شده و گذشت و گذشت زمان و حوادث تاريخ نه تنها از اصالت آن کم نکرده بلکه بيش از پيش بر ارزش هاي هنري آن افزوده است.
خالقان سفال کلپورگان در طول تاريخ هميشه زنان بوده اند. آنها از چرخ براي سفالگري ، استفاده نمي کنند بلکه سفال را با دست مي سازند و براي تزيين سطح آن از اشکال خاص هندسي استفاده مي کنند که قدمتي طولاني دارد.
تمام تزيينات سفالينه ها نمادهاي تجديدي و ذهني هستند که نسل به نسل به يادگار مانده و حکايت از خواست هاي روحي هنرمند مي کند و گاهي نشانگر اعتقادات و باورهاي نشات گرفته از محيط است.
هنرمندان کلپورگاني "گل هاجک" را از کوهي به نام "شکوتک" تهيه مي کنند و با سنگ مخصوص مدوري مي کوبند تا خرد و نرم شود و پس از الک کردن خاک را همراه با آب در حوضچه اي مي ريزد و به شيوه هاي کاملا سنتي آن را تصفيه مي کنند، آب گل آلود يک تا دو روز در حوضچه مي ماند و پس از آن آب را تخليه مي کنند و گل ته نشين شده را بر مي دارند و پس از ورز دادن براي ساخت سفال آماده مي کنند.
گل ورز داده شده را درون بشقاب مانندي از جنس سفال که کف آن تکه پارچه کتاني قرار داده اند مي گذارند و با دست، ظرف مورد نظر را مي سازند، انگشت شصت پا نقش موتور چرخ سفال را بازي مي کند و با چرخاندن ظرف زيرين و کشيدن ديواره ظرف سفالينه اي تازه شکل مي گيرد.
هنرمندان گوشه نشين و دور افتاده سفالکار در کلپورگان که مشکلات بسياري در اشاعه هنر گذشتگان خود تحمل کرده اند از حداقل امکانات نيز بي بهره اند. در هواي سرد زمستان و در گرماي نفس گير تابستان، همان حصير زير انداز و گل و سنگ و چوب است که همدم دستان پينه بسته آنان است. ناگفته پيداست که حفظ تمدن، تاريخ و ارزش هاي قديمي از اهميت ويژه اي برخوردار است و وظيفه ماست که اين هنر اصيل را براي نسل جديد حفظ کنيم، همچنان که گذشتگان اين مهم را به خوبي انجام دادند.................................................................

به نشریه بلوچی- فارسی کلپورگان وش یهته:

با سلامي دوباره

فرهاد دهواری کلپورگان خدا را هزاران مرتبه شاكريم كه بالاخره پس از 26 سال چشم انتظاري دانشجويان بلوچ اين دانشگاه ، تلاش و پشتكار خستگي ناپذير عده اي از دوستان علاقمند به فرهنگ و ادب به بار نشست و «کلپورگان» براي حفظ و صيانت از فرهنگ و ادب ، زنده نگه داشتن ميراث كهن ، هويت تاريخي و زبان باستاني بلوچ گام به عرصه فعاليت نهاد و باز صدهزار مرتبه سپاسگذاريم خداوند منان را كه اين حركت هر چند ناچيز مقبول خوانندگان و دوستداران فرهنگ و ادب قرار گرفت و توانست در حد توان خود رضايت خاطر آنان را برآورده سازد و اين ذوق و شوق ايشان بود كه انگيزه ما را براي ادامه اين كار دوچندان نمود و اميد است كه «کلپورگان» رسالت سنگيني را كه بردوش گرفته به نحو احسن به اتمام و اكمال برساند. باز جاي خوشحالي است كه همراه با تولد کلپورگان ، سيل رحمت هاي الهي به سوي سرزمين خشك و خشن بلوچستان سرازير گشت و پس از 8 سال خشكسالي متوالي كه زندگي مردم صبور بلوچ را فلج كرده ، اقتصاد ناچيز متكي به كشاورزي و دامپروري آنان را درهم كوبيده و سيل گسترده مهاجرت روستائيان و عشاير به شهرها را سبب گرديده بود، زمين بارديگر نفس كشيد و گرماي دمِ و آن نوازش قطرات پر بركت باران ، اميدي تازه در مردم ايجاد گرد و بار ديگر كودكان معصوم بلوچ سرسبزي را ديدند و لطافت باران را حس كردند و اين چيزي نبود جز تحقّق آرزوي نماينده فقيد بلوچستان شادروان مهندس مسعود هاشمزهي (رح) كه همواره مسئولين دولت را براي دلجويي از مردم مصيبت ديده از خشكسالي هاي اخير فرا مي خواند، هر چند مسئولين بي مهري كرده و اين مردم صبور را در تقابل نفسگير با طبيعت خشن تنها گذاشتند . اما بار ديگر اين طبيعت سركش هر چند با از بين بردن امكانات مادي و اقتصادي مردم ، نتوانست روح بلند و تسليم ناپذير مردان و زنان بلوچ را تسخير كند و در اين جدال نابرابر در مقابل آنان زانو به زمين زد و اينك اين همان كوير خشك و سوزان بلوچستان است كه قدمگاه مردان و زنان سخت كوش بلوچ را كه مسرور از سربلندي در اين امتحان طاقت فرسايند ، با سبزه اي به لطافت حرير فرش كرده و در مقابل آنان سر تسليم فرود آورده است . نكته اي ديگر ، كه جاي بحث دارد ، سفر خانم دكتر كارينا جهاني، دكتراي زبان شناسي و استاد دانشگاه اوپسالاي سوئد به بلوچستان است كه واقعاَ زحمات ارزنده ايشان به عنوان يك غير بلوچ براي زنده نگه داشتن زبان و ادبيات بلوچي و شناساندن آن با مطالعات و تحقيقات علمي گسترده، شايسته تقدير و تشكر است، اما اين رسم ميهمان نوازي و ميزباني ايراني ها نبود كه دانشگاه بزرگ سيستان و بلوچستان كه ميزبان ايشان بود و چند سند همكاري را نيز توسط ايشان با دانشكاه اوپسالا امضاءكرد،

سخنراني علمي ايشان را در يك اتاق 30 متري برگزار كند كه جمع كثيري از مراجعه كنندگان نتوانند در اين مراسم شركت نمايند. ايشان كم شخصيتي نبود، ايشان فردي مطرح و تنها متخصص خارجي زبان بلوچي در سطح بين‌المللي است . ايشان كسي است كه بهترين سالهاي عمرشان را صرف مطالعه و تحقيق بر روي زبان هاي ايراني كرده است ، آيا حقش بود كه اينگونه جوابگوي زحماتش باشيم؟! كه شايسته است مسئولين محترم دانشگاه در اين گونه موارد مديريت و برنامه ريزي بيشتري به خرج دهند . همچنين جاي تأسف است كه امروزه با درك واقعيت خطر نابودي اين زبان ارزنده باستاني و كهن ايران زمين ، هيچگونه اقدام بازدارنده اي نه از سوي خود بلوچ زبانان (منظور بلوچ زبانهاي ايران است كه لهجه هاي آنان بيشتر توسط زبان فارسي تهديد مي شود) و نه از سوي دولت و مجامع علمي صورت نمي گيرد . سالهاست بحث دادن مجوز براي تدريس زبان و ادبيات بلوچي در مدارس و دانشگاهاي مناطق بلوچ زبان ايران مطرح است ، اما هنوز متأسفانه با وجود تصريح قانون اساسي براي تدريس زبانهاي محلي در كنار زبان رسمي كشور، هيچگونه اقدامي در اين زمينه صورت نگرفته است !! كه تحقق اين امر ميسر نخواهد شد، مگر با بوجود آمدن يك تحرك و پويايي در خود بلوچ زبانها كه از همه ابزارها براي حفظ و صيانت از زبان مادريشان تلاش نموده و اين امانت گرانبها را كه ميراث ارزنده گذشتگان ماست و هويت ما وابسته به آن است ، عيناً به نسل هاي آينده منتقل نمايند.

روش ساخت سفال

مطالب مشابه :

روش ساخت سفال

3 - نحوه خشت زدن ، پهن کردن و دورگیری گل

2 - قالب زدن

نحوه درست کردن ظروف سفالی

نحوه ساخت انواع بلوک سیمانی

گل سفال و گل سرامیک

8 - خشک کردن

آموزش مجسمه سازی (جلسه 1-ساخت سردیس سفال با تکنیک مغزه ی کاغذی و پتینه آن)