درس چهارم جوانان و فرهنگ

به دانش فزای و به یزدان گرامی که او باد جان تو را رهنمایی

فردوسی

معنی :
علم و دانش خود را افزایش ده و به خداوند که راهنما و هدایت گر توست ، ایمان آور.

لغت :
فزا : بیفزا ، افزایش ده
گرای : علاقه و تمایل داشته باش

نکته :
فزای : ( از مصدر افزودن ) و گرای : ( از مصدر گراییدن) : فعل امر

تاریخ ادبیات :
در روستای باژ واقع در منطقه توس خراسان در قرن چهارم به دنیا آمد. از نجیب زادگان و دهقانان توس بود.
وی 25 یا 30 سال برای سرودن اثر عظیم خود شاهنامه رنج کشید و در سن 80 سالگی دیده از جهان فرو بست.

*****

چو دخلت نیست ، خرج آهسته تر کن که می خوانند ملّاحان سرودی

معنی :
اگر درآمد نداری ، کم تر خرج کن ، زیرا دریانوردان شعر را این چنین می خوانند :

اگر باران به کوهستان نبارد به سالی دجله گردد خشک رودی

سعدی

معنی :
اگر در کوهستان باران نبارد در مدّت یک سال رود دجله ، خشک می شود.

لغت :
دخل : درآمد
ملّاحان : ملوانان ، کشتی بانان
دجله : رودخانه ای در عراق

نکته دستوری :
خشک رودی : ترکیب وصفی مغلوب = رود خشکی
این دو بیت سعدی با یکدیگر موقوف المعانی هستند.

*****

گهر بی هنر زار و خوارست و سست به فرهنگ باشد روان تندرست

معنی :
انسان با اصل و نسبی که از هنر و دانش بی بهره باشد ، بی ارزش و ناپایدار است. روح و جان انسان ، با تربیت و دانش ، سلامت می ماند.

لغت :
زار : ناتوان و خوار
خوار : پست و بی ارزش
فرهنگ : تربیت و دانش

*****

قدر وقت ار نشناسد دل و کاری نکند بس خجالت که از این حاصل ایّام بریم

حافظ

تاریخ ادبیّات :
خواجه شمس الدین محمد بن بهاءالدّین حافظ شیرازی شاعر بزرگ سده هشتم معروف به لسان الغیب از بزرگترین شاعران غزل سرای ایران و جهان است. علت تخلّص وی به حافظ ، حافظ قرآن بودن وی است. دیوان او سرشار از آموزه های عرفانی و حکمت الهی است. آرامگاه او در حافظیّه شیراز است.

معنی :
اگر انسان ارزش وقت را نداند و خدمتی شایسته انجام ندهد از اینکه عمر را بیهوده هدر داده شرمنده است.

نکته :
« حکیم و تاریخ نویس یونانی » : هرودت مورّخ یونانی که به پدر تاریخ معروف است.

لغت :
تقوی : پاکدامنی ، پرهیزکاری
فضیلت : ارزش ، خوبی های اخلاقی
دست یازیدن : دراز کردن ، اقدام کردن
انحطاط : پست شدن ، فرو افتادن
مقهور : مغلوب ، شکست خورده
مقدونی : منسوب به مقدونیّه ، یکی از شهرهای یونان
اقتدار : قدرت داشتن ، توانمندی
توقع : انتظار ، پای نهادن به ... ، کنایه از وارد شدن به ...
اقلیمی : منسوب به اقلیم : سرزمین ، ناحیه ، قلمرو
ذخایر : جمع ذخیره ، اندوخته ها ، پس اندازها
هدر رفتن : بیهوده و بی ثمر بودن
در گروه : وابسته به
قابلیت : توانایی
بالش : رشد و بالندگی
سر زنده : شاد و سرحال
سامان : آرام و قرار ، نظم و نضباط
وهله : بار ، دفعه ، مرحله
قریحه : ذوق و استعداد
آموزه ها : درون مایه ها ، محتوا ، آموزش ها
حکیم : فلسفی
آبشخور : سرچشمه

تاریخ ادبیات :
محمد علی اسلامی ندوشن وی در سال 1304 هجری شمسی در ندوشن یزد دیده به جهان گشود. اسلامی از نویسندگان خوش قلم معاصر که نثری شیرین و دلشین دارد کتاب « روزها » ی وی یکی از نمونه های برجسته زندگی نامه نویسی در زبان فارسی امروز است.

خود ارزیابی :
1. جوانان ایرانی برای پیشرفت در آینده ، چه وظیفه ای دارند ؟
جوان ایرانی باید اولاً تاریخ و فرهنگ دینی و ملی خود را بشناسد ، ثانیاً با جریانهای اصلی فکری جهان آشنا شود تا دارای قدرت نقد و تحلیل شود ، ثالثاً از این سرچشمه های تاریخ - فرهنگی برای آبادانی میهن خویش بهر بگیرد.

2. منظور از « آینده به هر سواری ، رکاب نمی دهد » چیست ؟
آینده به هرکسی اجازه استفاده و بهره برداری نمی دهد.

3. شما به چه طرحی برای پیشرفت آینده ایران دارید ؟ به عهده خود دانش آموزی

4. .......................... به عهده خود دانش آموز

دانش های زبانی و ادبی
نکته اول :
یکی از آرایه های ادبی تضمین است یعنی آوردن آیه ، حدیث ، شعر و عبارت معروف دیگران ضمن سروده یا نوشته خود باید بدانیم که تضمین دو گونه است :
1. آشکار : در تضمین آشکار شاعر به نام شاعر یا نویسنده ای که شعر و نوشته او را آورده اشاره می کند.
مانند : چه خوش گفت فردوسی پاکزاد ........... اثر سعدی تضمین از حافظ
2. پنهان : در تضمین پنهان به دلیل اینکه آن شعر یا نوشته تضمینی بسیار مشهور است به نام شاعر یا نویسنده اش اشاره نمی شود.
مانند : آن شیر زن بمیرد ؟ او شهریار زاد « هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق »
اثر شهریار تضمین از حافظ
نکته دوم :
گاه فعل مضارع را برای کاری که در زمان ، گذشته ، صورت گرفته به کار می بریم تا بگوییم که آن کار و آن پیام ، هنوز هم زنده ، و ماندگار و اثر گذار است.
مثلاً : تاریخ نویس یونانی حدود ......... می نویسد. - حضرت علی (ع) می فرماید.

کار گروهی :
1. تفریح و شکل آموزش جوانان امروز و جوانان گذشته را مقایسه کنید.
الف. تفریح در گذشته به شکل آیین رزم و شکار ، پرورش جسم و سختی جسم و جان بوده ولی امروزه به شکل های متنوع ای چون فوتبال ، والیبال و غیره ورزش های رزمی ، آبی ، کوهنوردی ، اسکی و غیره انجام می شود
ب. آموزش در گذشته به دروس دینی و مذهبی ورزش های اخلاقی مثل عدالت ، قناعت ، اعتدال و ... محدود می شد ولی امروزه علاوه بر آنها به سایر علوم و فنون مثل فیزیک ، شیمی ، ریاضی ، زبان های خارجی ، تاریخ ، جغرافیا ، زیست شناسی و غیره توجه می شود.

2. درباره ی دو بیت سعدی در متن درس ، بحث و گفتگو کنید.
مفهوم این دو بیت سعدی که در قالب قطعه سروده شده این است که آدمی باید اعتدال در هر کاری را رعایت کند تا دچار ضرر و زیان نشود.

3. شعری را از کتاب سال اول راهنمایی بیابید که در آن تضمین به کار رفته باشد.
در صفحه 1 کتاب فارسی اول راهنمایی شعری به نام « جلوه ی روی خدا » از محمود کیانوش که می گفت : سعدی شیرین سخن / گفت به فصل بهار / « برگ درختان سبز » / با خط رخشان سبز / « هر ورقش دفتری است معرفت کردگار»

نوشتن :
1. با کلمه ها و ترکیب های زیر با توجه به آن آنچه در کمانک آمده است جمله بسازید.
فرهنگ ( جمله نهی ) : به فرهنگی خویش بی عتنا نباش .
شرارت آمیز ( جمله طنز آمیز ) : آمریکا با اقدامات شرارت آمیز نگران منابع نفتی و هسته ای ماست.
انحطاط ( جمله پرسشی ) : آیا از زیان های انحطاط فرهنگی آگاهی دارید ؟
مقهور ( جمله خبری ) : رزمندگان دشمن متجاوز را مقهور و مغلوب کردند.

2. نقشه ایران را بکشید و دو جمله زیبای متن درس را که درباره ایران و ایرانی است در آن بنویسید.
به عهده دانش آموز

3. سه جمله مثال بزنید که در آنها فعل مضارع در معنای فعل ماضی به کار رفته باشد.
امام حسین (ع) در قیام عاشورا می فرماید : « هیهات منّا الذلّه »
سعدی در ابتدای گلستانش می گوید : « منّت خدای را ... »
امام در وصیّت نامه اش می نویسد : « میزان رای ملت است .»

4. ده کلمه دشوار از درس بیابید و آنها را در یک بند بکار ببرید.
تقوا - فضیلت - اعتدال - قناعت - احطاط - مقهور - اقتدار - ذخایر غنی - هدر رفتن - مقدور
با رعایت ارزش های چون تقوی ، فضیلت ، اعتدال و قناعت که نمونه هایی برجسته از ذخایر غنی آموزه های دینی هستند باید تا حدّ مقدور از هدر رفتن منابع کشور جلوگیر کرد و اجازه نداد تا اقتدار ملی ما دچار انحطاط شود وخودمان مقهور ملل بیگانه شویم.

5. انشا
در انشا خود از مونولوگ و یالوگ استفاده کنید.

درس چهارم جوانان و فرهنگ

مطالب مشابه :

چهل حدیث زیبا درباره علم و دانش-1

شعری از ه. ا. سایه در مورد زمین

شعر در مورد معلم

ٍٍسخنان بزرگان اندیشمندان در باره ارزش علم ودانش

شعری در مورد ریاضی به نقل از مجله پویا- 10

طرح درس دوم راهنمایی

درس چهارم جوانان و فرهنگ

زندگي نامه خاجوي كرماني

486- اشعار زیبا از مولوی درباره علم آموزی بدون تقوا و پرهیزگاری