نقش کتابخانه های آموزشگاهی در یادگیری دانش آموزان
نقش کتابخانه های آموزشگاهی در یادگیری دانش آموزان
مقدمه
آموزش و پرورش برای رسیدن به هد ف های خود به منابع غنی و سرشار از دانش ها و اطلاعات جدید و روزآمد نیاز دارد. در مجموع می توان گفت فرایند تربیت، چیزی جز فرایند اطلاع رسانی نیست . در چنین جریانی، آموزش ازهمان سال های نخست باید «پژوهش مدار و پژوهشگر پرور، نوآور و خلاق» باشد. کنجکاو کردن دانش آموزان، نشان دادن راه پاسخ یابی، همه و همه در چنین نظامی در صدر خواهد نشست و این، چیزی جزء جریان درست اطلاع رسانی نیست. نمی توان به چنین مهمی دست یافت و از کتابخانه آموزشگاهی یا مرکز منابع یادگیری بی نیاز بود. ایجاد عادت و علاقه به مطالعه در افراد باید از سنین کودکی پایه گذاری شود و از این روست که وجود کتابخانه در مدرسه نقش مهمی در پیشبرد این هدف ایفا می کند.
کتابخانه آموزشگاهی
تاریخ کتابخانه های آموزشگاهی می تواند به زمانی برگردد که کتابها و سایر منابع نوشتاری به عنوان ضمیمه ای بر درس معلم و گسترش دانش متون درسی به کار می رفت. پیوند کلی کتابخانۀ مدرسه و منابع آن در برنامه درسی بیش از هر زمانی اخیراً به دلیل دو عامل اصلی گسترش یافته است: تغییر شیوه آموزش ب راساس تحقیق در یادگیری دانش آموزان و دیگر افزایش منابع اطلاعاتی قابل دسترسی که می تواند به عنوان متن آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.
بر اثر تغییر شیوه آموزشی، مدارس به عنوان مرکزی واحد، با وظیفه توجه آموزش به نیازهای فردی و مستقل دانش آموزان جا افتاد. برنامه یک کتابخانه آموزشگاهی بر اساس فلسفه فعالیت های عمده آموزشی تنظیم می شود. کتابخانه آموزشگاهی با انواع منابع غنی شرط لازم ارتقا محتوا در چرخۀ تنظیم و روشمند آموزشی نیازهای دانش آموزان است. کتابخانه آموزشگاهی، مخزن اطلاعات درون مدرسه مانند سایر کتابخانه ها با هدف های مشابه است. به این ترتیب، کتابخانه آموزشگاهی به عنوان پل ارتباطی میان مدرسه و جامعه برای ایجاد امکانات و گسترش دانش در مدارس و به وجود آمدن چالش های ذهنی میان کودکان و نوجوانان تعریف می شود. (هانس داتر ١٩٩۵، ٣٣٧ ).
این نوع کتابخانه ها از اوایل قرن بیستم همراه با تحولات و تغییراتی که بتدریج در امر آموزش و پرورش کشورهای پیشرفته به وجود آمد شکل گرفته و بیشتر مخصوص دبستانها و دبیرستانهاست (احمدی فصیح ١٣٨۵، ١٨).
کتابخانه های آموزشگاهی، در صورتی که در سیستم آموزشی به رسمیت شناخته شوند، بر پیشرفت اندیشه و فرهنگ دانش آموز عمیقاً اثر می گذارند. در این مرحله، دانش آموز در می یابد که کتاب و کتابخانه را می تواند برای فراگیری واقعی به کار گیرد؛ به طوری که پس از پایان تحصیلات، دچار کم سوادی نشود. این کتابخانه ها می توانند امکان آموزش مستمر و نیز نوعی دوباره آموزی را در دنیای اختراع ها و دگرگونی های شگرف و پیاپی امروز به وجود آورند. (مجیدی ١٣ ، ١٨).
کتابخانه آموزشگاهی واحدی خدماتی در مدارس ابتدایی و متوسطه است که به منظور حمایت از برنامه های آموزشی ایجاد می شود و باید بتواند از راه تأمین مواد، تسهیلات و خدمات پاسخگو ی نیازه ای آموزشی، اطلاعاتی، تحقیقاتی، فردی، و اوقات فراغت دانش آموزان و معلمان باشد. این کتابخانه ها با عنوان هایی نظیر ‹‹مرکزمنابع کتابخانه مدرسه›› ، ‹‹مرکز رسانه ها›› ، ‹‹مرکز مواد آموزشی››، یا ‹‹ آزمایشگاه یادگیری›› نیز شناخته می شوند (دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی 1385).
یک کتابخانه درون ساختمان مدرسه که توسط ،کتابخانه های عمومی و یا برنامه آموزشی بر ای استفاده دانش آموزان و معلمان و به تبع آن مردم اطراف آن، طرح ریزی شده است.
اهداف کتابخانه های آموزشگاهی
هدف کتابخانه آموزشگاهی پشتیبانی از فعالیت های آموزشی در مدارس است. این هدف از دو راه حاصل می گردد: فراهم آوردن وسایلی که کودکان بتوانند اطلاعات مورد نیاز را یافته، و تشویق آنها به عادت استفاده از کتاب ها.
علی رغم هر آنچه که در کتابخانه وجود دارد و به هر گونه ای که کتابخانه سازماندهی شده است، برنامه ریزی باید طوری باشد که به دانش آموزان مساعدت کند. گاهی این مساعدت از طر یق آموزگاران و زمانی مستقیماً در اختیار دانش آموز قرار می گیرد. چنانچه کتابخانه آموزشگاه ی بخواهد در خدمت هدف خویش باشد باید به عنوان بخشی اساسی در فعالیت های آموزشگاه شناخته شود، و برنامه درسی آموزشگاه لازم است به گونه ای طراحی گردد که کتابخانه نقشی مرکزی ایفا نماید. کتابخانه نیز به نوبه خود باید به گونه ای سازمان یابد که آموزگاران بتوانند بر پشتیبانی کتابخانه در یادگیری کودکان تکیه کنند (ری ۱.١٣٧۵).
«هانس داتر» هدف اصلی کتابخانۀ آموزشگاهی را تهیه و گسترش مراکز اطلاعا تی، به منظور نشر دانش، براساس، نیازهای خاص دانش آموزان، تجهیز آنان به مهارت های کسب اطلاعات و شیوه های جستجو و استفاده از این مهارت ها در زندگی آینده شان می داند (عباسی هرمزی. ١٣٨۶ ).
کتابخانۀ آموزشگاهی به عنوان مرکز گردآوری و ساماندهی اطلاعات موظف است کتاب ها و دیگر منابع آموزشی مناسب را، در حد نیاز، برای بهره گیری دانش آموزان و معلمان و دیگر مراجعه کنندگان تهیه کند و در دسترس بگذارد. هدف از تهیۀ این منابع عمق بخشیدن به مفاهیم مطرح شده در درسها و جبران کمبودهای آموزشی دانش آموزان است. (نشاط و حری ١٣٨٣ ).
کتابخانه آموزشگاهی به عنوان یک مرکز یادگیری
تحقیقات نشان داده است که انسان ها زمانی جنبه های مناسب پدیده ها را آموخته که نقش فعالی در جریان یادگیری ایفا کنند. یادگیری افراد از طریق شنیدن مطالب به مراتب کمتر از زمانی است که شخصاً اطلاعات را جستجو نموده و آنها را مورد کنجکاوی و دقت قرار می دهند. بر این قرار بسیاری از آموزشگاه ها، معلمین و مدرسین راتشویق کرده تا کارهای خود را به گونه ای برنامه ریزی کنند که دانش آموزان با استفاده از کتاب ها اطلاعات را شخصاً بیابند. زمانی که چنین اتفاقی بیافتد کتابخانه مهمترین مرکز یادگیری در آموزشگاه خواهد شد. یکی از مهمتر ین وظایف کتابدار آموزشگاهی، سازماندهی کتابخانه به گونه ای است که این خدمات را مهیا ساخته و دانش آموزان را آموزش دهد تا بتوانند به نحو احسن از این خدمات استفاده کنند. (ری ١٣٧۵ ).
کتابخانه ی آموزشگاهی علاوه بر فراهم سازی و تنظیم منابع درسی و آموزشی باید مواد گوناگون مناسب و مفید را در زمینۀ علوم مختلف گردآوری و سازماندهی کند تا موجبات تقویت دانش پایه و ارتقاء سطح دانستنی ها و نیز کسب آگاهی و مهارتهای فردی و اجتماعی و تقویت قدرت تشخیص و تخیل و توسعه فرهنگی قصد این اهداف، کمک به دانش آموزان را فراهم آورد. (عباسی هرمزی ١٣٨۶).
قصد این اهداف، کمک به دانش آموزان در پرورش عادت بهره گیری از کتاب و کتابخانه بطور مستقل و تربیت غیرمستقیم او در تشخیص روشن واقعیات از تخیلات، ساختن و تقو یت حس داوری اوست. (موکهرجی ١٣٨٢ ).
وظایف کتابخانه های آموزشگاهی
کتابخانه مدرسه باید اطلاعات و اندیشه هایی را دسترس پذیر سازد که پایه و اساس عملکرد موفقیت آمیز در جامعه اطلاعات مدار و دانش محور کنو نی است. همچنین باید مهارت و ورزیدگی لازم را برای فراگیری مادام العمر در دانش آموزان و سایر کاربران پرورش دهد، نیروی تخیل خلاق را در آنان تقو یت کند و ایشان را بر ای زیستن در نقش شهروندانی مسئول و متعهد آماده سازد. کتابخانه آموزشگاهی برای دست یابی به اهداف آموزشی مذکور باید وظایف زیر را در قبال دانش آموزان و معلمان انجام دهد:
- تهیه کتب و سایر مواد کتابخانه ای، تأکید بر مواد غیر کتابی، نظیر فیلم، فیلم استر یپ، نوارهای صوتی و تصویری، مواد شفاف، اسلاید، عکس، نقشه، چارت، کره، نمونه های طبیعی و مصنوع و مدل ها، جهت پاسخگویی به نیاز دانش آموزان و معلمان.
- آماده سازی و تنظیم مواد جمع آوری شده جهت سهولت دسترسی به آن ها.
- ارائه آموزش لازم به دانش آموزان جهت پرورش قدرت تشخیص و مهارت های خواندن در آنان.
- کمک به کودکان و نوجوانان برای این که از خواندن لذت ببرند. خواندن کودکان تو أم با درک و تشخیص و تمیز باشد و این که از اوقات فراغت خود سود ببرند. در آغاز کار که سعی بر ایجاد علاقه به خواندن مطرح است از کتاب های داستانی استفاده شود. بعدها زمانی که علاقه به وجود آمد، باید کتاب هایی با کیفیت بالاتر ارائه شود به گونه ای که بچه ها مطالب را خوانده و تشخیص دهند. در این مرحله است که باید دانش آموزان را با کتاب های غیر داستانی آشنا کرد.
- راهنمایی دانش آموزان در استفاده از کتاب ها، منابع مراجع و سایر مواد و منابع کتابخانه ای.
از این طریق است که دانش آموز یاد خواهد گرفت چگونه مواد و اطلاعات را جستجو کند. احراز مهارت در استفاده از مواد خواندنی و استفاده از فهرست کتابخانه و توانایی در فهم و نحوه تنظیم قفسه ها ضروری است.
- همکاری با کتابخانه های کودکان و نوجوانان و کتابخانه های عمومی محله و مساجد و آشنا کردن با این کتابخانه ها.
- تشکیل جلسات قصه گویی، شعرخوانی، معرفی کتاب، راه اندازی نمایشگاه کتاب، تهیه روزنامه دیواری، اجرای نمایش و تشکیل گروه های سرود، تواشیح، قرآن، مطالعه و تحقیق و سایر فعالیت های فرهنگی و هنری (احمدی، فصیح ١٣٨۵).
در همین چارچوب مارسی وی گاو در مورد کتابخانه های مدارس مواردی را همچون معرفی برنامه ای بر ای بررسی ادبیات کودکان، ارائه مقالات عمومی، برگزاری نمایشگاه، و برنامه های تصویری را پیشنهاد می دهد. توصیه شده است که ترجمه بعضی از کتب خارجی می تواند یک گام فور ی برای تهیه کتابهای کودکان باشد.
نتیجه گیری
کتابخانه های آموزشگاهی می توانند تاثیرات زیادی را در یادگیری دانش آموزان در تمامی مقاطع مختلف داشته باشند. تشویق دانش آموزان به خواندن و ایجاد عادت به مطالعه در دانش آموزان توسط کتابخانه های آموزشگاهی می تواند شکل بگیرد و از طریق مدرسه می توان دانش آموزان را به مطالعه علاقمند کرد، تا آنها نیز در آینده هر آنچه که آموخته اند به نسلهای بعد از خود منتقل كنند. در این میان آموزش و پرورش هم نقش اساسی را ایفا می کند و با گسترش کتابخانه های آمو زشگاهی و کتابداران متخصص و همچنین با در اختیار گذاشتن و سایل و تجهیزات برای کتابخانه ها، روزآمد سازی منابع کتابخانه های آموزشگاهی، و ایجاد پایگاه های اطلاعاتی می تواند جایگاه فرهنگی خوبی را در جامعه ایجاد کند.
منابع:
احمدی فصیح ،صدیقه، ١٣٨۵ .ایجاد و گسترش کتابخانه های آموزشگاهی و نقش کتابخانه مدرسه در ایجاد عادت مطالعه در دانش آموزان .تهران: چاپار.
اشرفی ریزی ،حسن، ١٣٨٣ .درآمدی بر مطالعه و نقش خدمات ویژه کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگ مطالعه.تهران: چاپار.
افشار،ابراهیم، کتابخانه، دایره المعارف کتابداری و اطلاع رسانی،( ١٣٨۵ )،ج ٢. ۱۳۴۲.
ری ،کالین، ١٣٧۵ .کتابخانه آموزشگاهی:راهنمایی برای معلم – کتابدار .ترجمه مهرداد نیکنام ،نیره امامی ،تهران:دبیرخانه هیات امنای کتابخانه های عمومی کشور.
عباسی هرمزی ،سوسن.، ١٣٨۶ ،کتابخانه های مدارس (تاریخچه ،اهداف ،وظایف، خدمات ،استانداردها ،توصیه ها)
ویژه مدیران ،معلمان ،تهران: موسسه نشر شهر.
مجیدی ،موسی، ١٣٧٨ .راهنمای ایجاد و گسترش کتابخانه های آموزشگاهی .تهران: سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی دفتر انتشارات کمک آموزشی.
موکهرجی ،اجیت کمار، ١٣٨٢ .تاریخ و فلسفه کتابداری ،ترجمه اسدالله آزاد .تهران: کتابدار.
نشاط ،نرگس؛ حری ،عباس، ١٣٨٣ .کتابخانه آموزشگاهی در مدرسه کتابخانه – مدار.تهران: شبکه کتاب.
هانس داتر ،سیگرن کلارا .آنچه کتابداران مدارس باید بدانند:راهنمای ویژگیهای اساسی.ترجمه نوشین موسوی، گزیده مقالات ایفلا (ترکیه ، ٢٠. ٢۶ اوت ١٩٩۵ ) ،تهران: سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران ،
http://henaomena.ir/post/621
مطالب مشابه :
سوالات درس ادبیات کودک و نوجوان ( اعظم خزائی)
سوال های درس درآمدی بر نقش ادبیات در مدارس کتاب بر پایه در کتاب های
تحلیل و بررسی کتاب زبان و ادبیات فارسی پیش دانشگاهی در سال 90-89
امّا متأسّفانه مهارت خواندن جایی در مدارس (درآمدی بر ادبیات مطالب کتاب نقش مهمی در
درآمدی بر مطالعه و نقش خدمات ویژه کتابخانه های عمومی در توسعه فرهنگ مطالعه
کتاب: درامدی بر مطالعه و کتابخانه های آموزشگاهی در مدارس یک نقش کتابدار در
درآمدی بر ادبیات حماسی -گیل گمش
درآمدی بر ادبیات در اوروك، نقش رويائي بر او نقد و بررسی کتاب های زبان و ادبیات
معرفی کتاب "درآمدی بر فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران جلد دوم"
معرفی کتاب "درآمدی بر در جلد دوم کتاب، برنامه درسی مدارس با توجه به نقش محیط در
نقش حافظ در شعر و ادبیات فارسی
نقش حافظ در شعر و ادبیات درآمدی بر ساخت مجهول در اماکن خیر در شهر، مساجد، مدارس و
آخرین کتب رسیده جهت فروش
خرید و فروش کتاب دانشگاهی و عمومی نو و ادبیات کودکان و درآمدی بر نقش هنر در مدارس:
خلاصه کتاب درآمدی بر تاریخ اسلام در قرون وسطی اثرکلود کاهن ترجمه دکتر اسدالله علوی
خلاصه کتاب درآمدی بر تاریخ اسلام و نقش وی در تاریخ سنن در مصر و مدارس :
درآمدی بر تاریخ روشنفکری ایران : اکبر گنجی
درگذشت و در مدارس دینی به ویژه او در درآمدی بر ادبیات زیراکسی و کتابهای
نقش کتابخانه های آموزشگاهی در یادگیری دانش آموزان
کتابخانه آموزشگاهی واحدی خدماتی در مدارس بر ای بررسی ادبیات درآمدی بر مطالعه و نقش
برچسب :
کتاب درآمدی بر نقش ادبیات در مدارس