آثار تاریخی شهر همدان

همدان

تاريخچه شهر همدان<?XML:NAMESPACE PREFIX = O />

بناي شهرهمدان را به ديا آكو پادشاه ماد نسبت مي دهند. شهر همدان به نامهاي اكباتان - هگمتانه -آنادانا يا همدانا معروف است.شهرهمدان در زمان فرمانروايي بخت النصر ويران شد و بعدها داريوش بزرگ آن را مرمت كرد.

در زمان اشكانيان كه تيسفون پايتخت كشور بود همدان پايتخت و اقامتگاه تابستاني شاهان اشكاني شد. بعد از اشكانيان ساسانيان نيز قصرهاي تابستاني خود را در اين شهر بنا كردند.خرابه هاي باروي قلعه اشكاني بر فراز تپه مصلي و مجسمه شير سنگي يکي از دروازه هاي همدان از آثار اين دوره است.

درسال 23 هجري براثر جنگ نهاوند همدان به تصرف اعراب درآمد. همدان در زمان ديلميان (319 هجري قمري) لطمات فراواني ديد. در قرن ششم هجري سلجوقيان مركز خود را از بغداد به اين شهر منتقل كردند و مدت پنجاه سال اين شهر پايتخت سلجوقيان بود.پس از حمله مغول اين شهر به ويرانه اي مبدل شد. در زمان صفويه اين شهر از نعمت آباداني بهره مند شد. پس از انقراض صفويه اين شهر به تصرف عثماني در آمد كه پس از شش سال توسط نادر شاه باز پس گرفته شد.

شهر همدان به علت قرار گرفتن در مسير راه هاي اصلي منطقه غرب ايران درقرن هاي اخير همواره از نظر بازرگاني مورد توجه بوده است . همچنين اين شهر در مسير جاده ابريشم قرارداشته است .

مراکز تاريخي و باستاني

كاخ هگمتانه

اين كاخ در شهرهمدان فعلي و هگمتانه قديمي قرار دارد و بنا به روايت هاي تاريخي درقرن هشتم قبل از ميلاد ساخته شده است.اين كاخ در دوران اقتدار نظام نظام سياسي مادها ,پس از تشكيل دولت مركزي و تسخير آشور , درسال 614 قبل از ميلاد توسط كياكسار مادي و باهمدستي “نابو پولاسار“ بابلي ساخته شد.

آرامگاه ابوعلي سينا

آرمگاه شيخ الرئيس ابوعلي سينا فيلسوف ودانشمند و طبيب مشهور ايران (428-370هق) در ميداني به نام بوعلي سينا درشهر همدان واقع شده است .

آرامگاه بوعلي سينا درزميني به مساحت 3090 متر مربع احداث گرديده و زير بناي اصلي آن حدود 1792 متر مربع است . نماي آرامگاه از سنگ خارا است .

آرامگاه بابا طاهر

يكي از ديدني هاي شهر همدان, ‌آرامگاه بابا طاهر است. باباطاهر كه حدودا“ در اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنجم مي زيست, از شعرا و عرفاي بزرگ روزگار خويش بوده است. مساحت كل زير بناي آرامگاه و باغ آن حدود 8965 متر مربع برآورد شده است .

مقبره استر و مرد خاي

اين بنا كه از سنگ و آجر و به سبك بناهاي اسلامي ساخته شده است درمركز شهر همدان قراردارد.

بنا به روايات مشهور, اين محل آرامگاه استر ملكه شوش وبانوي پادشاه ايران خشايار شاه و مردخاي عموي ملكه است. احتمال دارد بناي مقبره استر و مرد خاي نخستين بار در حدود 11 قرن پيش به دست كليميان و به ياد اين دو شخصيت ساخته شده باشد.

گنبد علويان

يكي از مهم ترين بناهاي تاريخي همدان بنايي چهار ضلعي به نام گنبد علويان است كه محل آرامگاه دو نفر از اعضاي خاندان علويان است و در زمان مغول تزيين و مرمت شده است . اين بنا به اواخر دوران سلجوقي مربوط است.

قبر اسكندر

اين مقبره در شهر همدان و در خيابان نظر بيك نزديك تپه هگمتانه واقع شده است. در مورد صاحب قبر نظراتي ابراز شده است. گروهي او را پير و مرشد و گروهي ديگر اسكندر مقدوني مي دانند. برخي نيز قبر را متعلق به سردار اسكندر مقدوني (هفايستون ) ميدانند كه در همدان كشته شد.

قلعه دختر (قيز قلعه سي)

اين قلعه با آنكه تخريب شده است, ولي هنوز پي, بنا و ديوارهاي آن باقي مانده است. اين قلعه كه اهميت نظامي داشته, ‌بر تمام شهر همدان و اطراف آن و گردونه معروف همدان, تويسركان تسلط كامل دارد و ظاهرا“ در دوران مقاومت ايرانيان در برابر حمله اعرب احداث شده اند.

برج قربان

اين بناي تاريخي درشهر همدان و در محله زندي ها, نزديك دبيرستان ابن سينا قرار گرفته است. از قرارمعلوم مدفن شيخ الاسلام حسن بن عطار حافظ ابوالعلا و جمعي از امراي سلجوقي است كه در قرن هفتم و هشتم هجري به طرز ساده و بي پيرايه ساخته شده است.

بنا از يك برج دوازده ضلعي آجري با گنبد هرمي شكل دوازده ترك آجري تشكيل شده است. در وجه تسميه اين بنا از شخصي به نام قربان نام برده اند كه اين محل را در حمله افاغنه سنگرگاه خود قرار داد و از اهل محل خود دفاع كرد.

تپه هگمتانه

تپه باستاني هگمتانه كه در ورودي شهر همدان واقع شده است, يكي از با ارزش ترين آثار باستاني ايران است. تا كنون حفاري هاي متعددي بر روي اين تپه صورت گرفته است كه آثار خشتي زيادي از دوران هخامنشيان در آنجا آشكار شده است.

اين آثار نشان مي دهند كه تپه هگمتانه احتمالا” محل خزانه پادشاهان هخامنشي بوده است.

تپه پيسا

اين تپه درفاصله 2/5 كيلومتري شمال تپه معروف هگمتانه قرار دارد و به وسيله رودخانه به دو بخش تقسيم شده است . سفال هاي بدست آمده از سطح تپه نشانگر آن است كه قدمت تاريخي اين تپه به دوره هخامنشي مي رسد و به احتمال زياد با تپه هگمتانه ارتباط داشنه است.

كتيبه گنجنامه

كتيبه هاي گنجنامه كه يادگاري از دوران داريوش و خشايار شاه هخامنشي است بر دل يكي از صخره هاي كوه الوند در فاصله 5 كيلومتري غرب همدان و در انتهاي دره عباس آباد حكاكي شده است .

با توجه به سوراخهاي كنار كتيبه, به نظر مي رسد كه كتيبه ها روپوش داشته اند كه آنها را از گزند باد و باران حفظ مي كرده است.

جاذبه هاي طبيعي

پيست اسكي

در سطح استان همدان فقط يك پيست اسكي وجود دارد. اين پيست در 15 كيلومتري جنوب شهر همدان و درارتفاعات دامنه كوه الوند درمنطقه اي به نام تاريك دره واقع شده است. راه دسترسي به آن از محل تاريخي گنج نامه مي گذرد. طول پيست اسكي 4 كيلومتر و شيب آن در حدود 25 درصد است. و درماه هاي دي- بهمن- اسفند - فروردين و ارديبهشت قابل استفاده است .

آبشار گنجنامه

مهم ترين آبشار استان همدان آبشار گنجنامه است كه در نزديكي شهر همدان و در تفرجكاه گنجنامه قرار دارد. كتيبه هاي معروفي از دوره هخامنشي در نزديكي اين آبشار به جاي مانده است .

دره زينا

دره زينا مشتمل بر دو دره حيدره و كيوارستان است كه اولي به دامنه هاي كوه ميدان ميشان منتهي ميشود و روستاي حيدره را مانند نگيني درخود جاي مي دهد و دومي همراه رودخانه هاي پشت كوه هاي الوند و كلاغ لان به دامنه آن كوه ها ختم مي شود.

دوزخ دره

از دره هاي صخره اي و ريزشي است و به امامزاده كوه منتهي ميشود. آبشار اين دره كه حدود 15 متر ارتفاع دارد معروف است . وجود بيشهزار و رودخانه درعمق دره هاي سلسله جبال الوند زيبايي هاي گردشگاهي آن را دو چندان كرده است.

درياچه پشت سد اكباتان

تنها درياچه استان درياچه سد اكباتان است كه در 9 كيلومتري جنوب شرقي شهر همدان واقع شده است. وسعت اين درياچه حدود 60 هكتار و حداكثر و حداقل عمق آن به ترتيب 32و 18 متر گزارش شده است

همدان جايي است كه آشوري ها به آن حمله كردند. بعدها مادها در آن جا مستقر شدند و ريشة آشوري ها را زدند. هخامنشي ها آبادش كردند. اسكندر ويرانش كرد. در زمان پارت ها، همدان پايگاه مقاومت در برابر ساسانيان بود. ساساني ها در آن سكه ضرب كردند. اعراب آن را فتح كردند. علويان در آن حكومت كردند. مغولان يكسره با خاك يكسانش كردند. صفويه دوباره آبادش كردند. عثماني ها تصرف اش كردند. آغامحمدخان مردمش را قتل عام كرد. روس ها و انگليسي ها اشغالش كردند. با تمام اين زخم ها، اين شهر هنوز نفس مي كشد و همدان هنوز زنده است.
همدان از آن شهرهايي است كه در مسير جادة شاهي هخامنشيان قرار داشته. بعدها هم در مسير جادة ابريشم بوده و امروزه هم در مسير جادة عتبات عاليات است.
نام قديم همدان، هگمتانه است و پايتخت مادها بوده. هگمتانه محل جمع شدن معني مي دهد. نام هگمتانه به زبان يوناني اكباتان بود.
در يكي از سنگ نوشته هاي آشوريان، از همدان با عنوان آكسايا به معني شهر كاسيان نام برده شده.
يهودي ها روز شنبه تعطيل هستند و كار نمي كنند. اگر شنبه ها به مقبرة استر و مردخاي در همدان برويد، كسي شما را به داخل راه نمي دهد.
تازگي ها در خبري اعلام شده بود كه شايد تپة باستاني هگمتانه، همان شهر افسانه اي دياكو (پادشاه ماد) نباشد. زيرا هنوز نشانه اي از آن شهر در آن جا پيدا نشده.
خاقاني از گنبد علويان به عنوان گنبد سبز ياد كرده. مردم محلي هم به آن گنبد سبز سياهپوش مي گويند.

نابغه شرق

نابغة شرق اين جا خفته است. آرامگاهش را از روي قديمي ترين بناي تاريخ دار دورة اسلامي در ايران، عين گنبد قابوس ساخته اند. اما كمي با هم تفاوت دارند. آرامگاه بوعلي نصف بناي گنبد قابوس است و از طرفي آن بنا هيچ منفذي از پايين تا بالا ندارد. ولي اين بنا 12 ستون دارد كه نشان دهندة دوازده رشتة دانشي است كه ابن سينا بر آن ها احاطه داشته.
اين مكاني كه آرامگاه را در آن ساخته اند، منزل ابوسعيد دخدوك بود كه شيخ مدتي ميهمان او بود و از دوستانش به حساب مي آمد

زدست ديده و دل

اگر بر سر مزارش برويد، حال و هواي عرفاني به تان دست مي دهد. يك درويشي هم هست كه گاهي مي آيد و شعرهاي باباطاهر را با آواز خوب برايتان مي خواند. كاشي كاري معرّق و تزئينات قسمت هاي داخلي مقبره، اين حالت را دوچندان مي كند. در اين جا آدم مي تواند كمي از هياهوي دنيا رها شود و با خود خلوت كند

شهر در شهر

هميشه هم تپه هاي باستاني از شهرها دور نيستند. اين يكي درست داخل شهر همدان است. هنوز كاوش باستان شناسان در اين منطقه تمام نشده، اما به احتمال زياد، اين جا همان هگمتانه، شهر افسانه اي و پايتخت مادهاست. تا الان آثاري از معماري دورة مادي و هخامنشي در آن پيدا شده است

اين گنبد زيبا

به شكل ظاهري اش كه نگاه كنيد، مثل گنبدسرخ مراغه است. اما وقتي به تزئينات رمزآلودش دقت كنيد، شبيه گنبد حيدريه قزوين است.
گنبد علويان از بناهاي قرن ششم است و در دوره سلجوقي ها ساخته شده. قبر دو نفر از بزرگان خاندان علويان در داخل آن است

از شيرمرغ تا جان آدميزاد

بازار زرگرها، مسگرها، كهنه فروش ها و سمسارها، قصاب ها، قنادها، كفشدوزها و... همه و همه همين جاست.
بيشتر بناي بازار مربوط به دورة قاجار است، اما خود بازار به خيلي قبل تر برمي گردد. در مجموعة بازار حدود 25 سرا وجود دارد كه نشانة رونق بازار در زمان قديم بوده. سراي گلشني، سراي گمرك و سراي ميرزا كاظم از معروف ترين و بهترين آن ها هستند

شير دروازه بان

اول دو تا بودند؛ تا اين كه در زمان حكومت ديلميان به سال 319 قمري، مرداويچ ديلمي كه قصد داشت يكي از اين شيرها را به ري منتقل كند و نتوانست، دست هاي اين يكي را شكست و ديگري را به طور كامل خراب كرد.
اين شيرها قبل از اسلام بر دروازة شهر همدان قرار داشتند. اما الان فقط اين يكي در وسط ميدان سنگ شير ديده مي شود و براي خيلي از مردم آن جا محترم است

كتيبه هاي پدر و پسر

مردم فكر مي كردند اين نوشته ها نسخة يك گنج پنهان است و همين شد كه اسم اين ها را گذاشتند گنج نامه. اين سنگ نبشته ها را داريوش و خشايارشاه نوشته اند. آن كه بالاتر است، مربوط به پدر و آن پاييني مربوط به پسر است. هگمتانه در مسير راه شاهي هخامنشيان قرار داشت و هخامنشي ها عادت داشتند در مسير راهشان از اين سنگ نبشته ها براي ما به يادگار بگذارند.
گنج نامه آبشار زيبايي هم دارد و تفرج گاه مردم محلي و مسافران است

آثار تاریخی شهر همدان

تپه پيسا

پيست اسكي

مطالب مشابه :

بناهاي تاريخي تهران

تاریخچه ی شهر ها(قسمت5)

جغرافياي تاريخي شهر همدان

آثار تاریخی شهر همدان

ارامگاههای استان همدان

مروری بر معماری معاصر جهان

وركانه همدان تجسم عيني سادگي و صفاي روستايي

معماری مدرن

معماری مدرن متاخر