راهنمای ایمنی در کار با مواد شیميايي
مقدمه :
استفاده از مواد شیمیائی خطرناک در تمامی آزمایشگاهها باید مطابق با اصول استاندارد ادارة ایمنی و سلامت شغلی
[occupational safety and Health Administration(OSHA)] باشد.
برایاجرای این استاندارد باید تدابیر محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP) نوشته شود. این تدابیر باید سلامتی افرادی را که در آزمایشگاه با موادشیمیائی خطرناک کار می کنند تأمین کند.
این بخش از دستورالعملراهنمای ایمنی در آزمایشگاه، شامل تدابیر محافظت در برابر مواد شیمیائی (CHP) است و این تدابیر به شکل بارزی می تواند در مواقع ضروری ازسرایت مواد شیمیایی خطرناک به بدن جلوگیری کند.
علاوهبر دستورالعمل های اجرایی استانداردی که در سایت قرارداده شده، لازم استبرای سایر موارد خطرساز(اعم از شیمیایی، فیزیکی و غیره ) نیز ایندستورالعمل ها آمادهشود.
بنابراینباید مواد شیمیایی خطرناک و سایر موارد مخاطره آمیز توسط مسئول هرآزمایشگاه مشخص شده و با همکاری واحد ایمنی؛ سلامت و محیط پزوهشکده اقدامبه تهیه دستورالعملاجرایی استاندارد شود. مسئولیت ها در برابر محافظت از مواد شیمیایی مسئولیت رئیس بخش
- اطمینان از وجود تمام امکانات لازم برای ایمنی در برابر مواد شیمیایی در بخش مربوط به خود
- دستور تهیه کردن دستورالعمل محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP) متناسب با نیاز آزمایشگاه مربوطه
مسئولیت ناظر (سرپرست(
- تهیه و تکمیل دستورالعمل محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP)، مخصوص به آزمایشگاه مربوط به خود
- آموزش کارکنان و تازه واردین به آزمایشگاه به منظور چگونگی یافتن و استفاده از MSDS (برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی)
- تهیه MSDS مواد شیمیایی موجود در آزمایشگاه برای استفاده داخلی
- مطلع کردن تازه واردین از مواد شیمیایی خطرناک موجود در آزمایشگاه
- تهیه دستورالعمل چگونگی استفاده کردن از مواد شیمیایی بسیار خطرناک
- هماهنگی به منظور انجام آزمایشات طبی، کنترل میزان تماس با مواد شیمیایی و ...
- هماهنگی فوری برای اقدام به موقع در موارد اورژانس، یا ریختن مواد شیمیایی، جراحت و آسیب بدنی یا سرایت سریع وسیع مواد شیمیایی
- تهیه MSDS برای همه موارد شیمیایی خطرناک موجود در آزمایشگاه به منظور استفادهتمامی کارکنانی که با این مواد سر وکار دارند. در صورت لزوم اطلاعات اینمواد باید به روز شود.
مسئولیت کارکنان و دانشجویان
- آگاهی از مقررات و اجرای استانداردهای مربوط به محافظت در برابر مواد شیمیایی (CHP)
- گزارش دادن حوادث، یا احتمال سرایت مواد شیمیایی، و یا هر وضعیت خطرناک دیگر به سرپرست آزمایشگاه
مسئولیت واحد ایمنی و سلامت
- بازبینی و مرور دستورالعملهای استاندارد محافظت در برابر مواد شیمیایی به طور سالانه. - توسعه و تکمیل راهنمای ایمنی شیمیایی، تجدیدنظر در راهنمای ایمنیآزمایشگاه و اطلاعات موجود در سایت برای آموزش کارکنان آزمایشگاه .
- ارزیابی میزان سرایت یک ماده شیمیایی و پیش بینی روش های جلوگیری ازسرایت آن.
- راهنمایی در مواقع اضطراری به منظور جمع آوری مواد شیمیایی که ریخته است.
- تحقیق و رسیدگی به حوادث آزمایشگاهی.
- نگهداری اطلاعات و اسنادی که بیانگر تماس کارکنان با مواد شیمیایی بوده است.
- تهیه و نگهداری لیست مواد شیمیایی که نیازمند اقدامات کنترلی بیشتری است.
- بازرسی دوره ای آزمایشگاهها به منظور بررسی مسائل ایمنی آنها.
- برگ اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی ‹‹MSDS›› ادارة ایمنی و سلامت شغلی‹‹OSHA›› لازم دانسته است که تمام سازندگان،بازرگانان عمده فروش، و توزیع کنندگان مواد شیمیایی برگ اطلاعات ایمنیمواد شیمیایی ‹‹MSDS›› برای موادی که تولید می کنند یا می فروشند تهیهکنند. OSHAهمچنین لازم دانسته که کارفرمایان یک کپی از MSDS مواد شیمیاییخطرناک تهیه و در مکانی که با این مواد سروکار دارند نگهداری کنند. ایناطلاعات‹‹MSDS›› باید در تمام اوقات کاری در دسترس افراد باشد.
عموماً برگه های اطلاعات MSDSبا ماده شیمیایی سفارش شده توسط شرکت سازنده داده می شود یا می توان آن را بعداً دریافت کرد.
دسترسی به MSDS یک ماده شیمیایی از طریق لینکهای موجود در وب سایت واحد ایمنی و سلامت امکان پذیر است .قبل از کارکردن با هر ماده شیمیایی ابتدا با استفاده از MSDS آن با خطرات و نکات ایمنی مربوطه باید آشنا شد.
برگههای اطلاعات ایمنی مواد شیمیایی حاوی اطلاعاتی است که عبارتند از : نامماده شیمیایی- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی- سمیت آن- شیوه صحیح جابجایی ونگهداری آن- روشهای صحیح اقدامات اورژانسی اولیه و ...به طور کلی یک MSDS حاوی اطلاعات گوناگونی می باشد که تعدادی از آنها عبارتند از :
1- هویت ماده شیمیایی
2- ترکیب یا اطلاعات مربوط به اجزاء سازندة آن
3- آشنایی با خطرات احتمالی
4- اقدامات اولیه اورژانسی
5- اقدامات اولیه در مواجهه با حریق
6- اقدامات اولیه در صورت ریختن اتفاقی ماده شمیایی
7- شیوه صحیح حمل و نقل و نگهداری
8- روشهای مهارکردن سرایت آن/ محافظت افراد در برابر ماده شیمیایی
9- خواص فیزیکی و شیمیایی
10- پایداری و واکنش پذیری
11- اطلاعات سمیت ماده شیمیایی
12- اطلاعات اکولوژیکی
13- اصول صحیح معدوم کردن پسماندهای آن
14- اطلاعات لازم در مورد جابجا کردن آن
15- سایر اطلاعات
پاسخ هر سؤالی در مورد MSDS را در آدرس زیر می توان یافت.
http://www.ilpi.com/msds
جستجوی MSDS در آدرس زیر امکان پذیر است.
http://www.msdssearch.com/msdssearch.htm
برچسب نام ماده شیمیایی :
برچسب های نصب شده بر روی ظروف مواد شیمیایی، منبع اصلی و مهم اطلاعات آن ماده است.
سازندگانمواد شیمیایی باید براساس استانداردهای مرتبط با خطر مواد شیمیاییOSHA (1200،1910،CFR29) بر روی هر ظرف، برچسبی دارای مشخصات: نام و آدرس سازنده – نام ماده شیمیایی و خطرات احتمالی در صورت استفاده از آن را قید نمایند.
بیشترسازندگان مواد شیمیایی اطلاعات اضافی دیگری مانند خواص فیزیکی- اقداماتاولیه اورژانسی و .. را نیز روی برچسب قید می کنند. براساس استانداردمربوط به آزمایشگاه که توسط OSHA تعریف شده است (1450،1910،CFR29) بایدمسئولین آزمایشگاه مطمئن باشند که ظروف حاوی مواد شیمیایی خطرناک موجود درآزمایشگاه، بدون برچسب یا دارای برچسب مخدوش شده نباشند. همچنین ظروف حاویحلال یا مواد شیمیایی دیگری که برچسب آن به مرور زمان خراب شده بایدمجدداً برچسب جدید نصب گردد.
مقادیر کم مواد شیمیایی که به طور موقت درظروف آزمایشگاه نگهداری می شوند باید دارای برچسب نام ماده شیمیایی و خطرمربوط به آن باشند. علامت لوزی: روشی برای طبقه بندی خطرات یک ماده شمیایی( توسطNFPA )
علامت لوزی که توسط NFPA طراحی شده است روشی بین المللی برایشناسایی خطرات مربوط به یک ماده شیمیایی خاص است. تا کارکنان با استفادهاز اطلاعات آن دچار صدمه و آسیب نشوند.
این علامت خیلی مواقع درآزمایشگاهها، مکان های نگهداری مواد شیمیایی یا روی ظروف مواد شیمیاییپیدا می شود. در جدول زیر خطرات گوناگون در لوزی مربوطه بوسیله کدهایی بهشکل عدد نشان داده شده که به ترتیب شدت خطر تقسیم بندی شده اند.
| خطر حریق (آتش سوزی( دمای اشتعال : 4- کمتر از ?73 فارنهایت 3- کمتر از ?100 2- بیشتر از ?100 و کمتر از ?200 فارنهایت 1- بالاتر از ?200 فارنهایت 0- غیر اشتعال | خطر مرتبط با سلامتی 4- کشنده 3- بی نهایت خطرناک 2- خطرناک 1- کمی خطرناک |
| خطرات ویژه OX- اکسیدکننده ACID- اکسید ALK- قلیا CORR- خورنده Use No Water – از آب استفاده نشود Radioactive- پرتوزا | واکنش پذیری 4- احتمال منفجر شدن 3- احتمال انفجار در صورت ضربه یا حرارت 2- تغییرات شیمیایی شدید 1- ناپایدار در صورت حرارت دادن 0- پایدار |
http://www.nfpa.org/index.asp
http://www.nfpa.org/faq.asp?categoryID=928#23060 دستورالعمل های اجرایی استاندارد (SOPs)
دستورالعملهای اجرایی استاندارد که روشهای صحیح کار را بیان میکنند، به منظور راهنمایی افراد جهت کارکردن صحیح با مواد شیمیایی خطرناکتهیه شده اند.
دستورالعملهای اجرایی استاندارد باید برای هر کدام ازمواد شیمیایی خطرناک که در آزمایشگاه وجود دارد تهیه شود، (SOP)ها بایدبیان کننده شیوة صحیح آماده کردن، توزیع و انتقال، نگهداری، معدوم کردنپسماندها و اقدامات اورژانسی اولیه موردنیاز برای هر ماده شیمیایی خطرناکیا گروهی از مواد شیمیایی که خطرات مشابه دارند باشد.
نکات قابل توجه در ارتباط با مواد شیمیایی
1- تهیه مواد شیمیایی
• هنگام خریداری مواد شیمیایی برای آزمایشگاه، باید بررسی کاملیانجام داد تا مواد شیمیایی ای خریداری گردد که کمترین خطرات را داشتهباشند.
• حجم مواد شمیایی خطرناک که در آزمایشگاه نگهداری می شود بایدحتی الامکان مطابق با نیاز باشد تا خطرات ناشی از آن برای کارکنان کمباشد. (از ذخیره بیش از حد نیاز مواد در آزمایشگاه پرهیز شود)
• انجامیک آزمایش به روشهای مختلفی امکان پذیر است، به این منظور باید با بررسیدقیق روشها، روشی را انتخاب کردکه از مواد شیمیایی با خطرات کمتر و ایمنیبیشتر استفاده شود.
• مطلب مهم در مورد مواد شیمیایی جلوگیری ازخریداری موادی است که در آزمایشگاه موجود است. چون در بعضی از آزمایشگاههامحققین مختلفی فعالیت می کنند، برای جلوگیری از خریدهای تکراری، باید لیستمواد شیمیایی و مقادیر هرکدام در دسترس باشد. رعایت این موضوع ضمن اینکهحجم مواد شیمیایی خطرساز را در آزمایشگاه کم می کند، فضای موردنیاز براینگهداری این مواد را هم کاهش خواهد داد.2- کارکردن با پودرهای شیمیایی
بعضی از مواد شیمیایی که برای تهیه محلول استفاده می شوند بهشکل پودر هستند. به منظور کاهش خطرات ناشی از استنشاق گرد و غبار این موادو جلوگیری از آلودگی سطوح آزمایشگاه نکات ذیل توصیه می شود.
• در صورت امکان، ماده شیمیایی موردنیاز به صورت محلول های آماده خریداری گردد.• در صورت امکان، پودر موردنظر به شکل بسته بندی شده و با وزن مشخصدر ویالها یا شیشه های درب بسته ای که بتوان حلال را به داخل آن تزریقکرد، تهیه گردد.
• در صورتیکه توزین پودر شیمیایی در فضای آزمایشگاه باید انجام شود، نکات زیر رعایت گردد.
الف- در صورت امکان از ترازویی که در محفظه سربسته است استفاده شود، تا گردوغبار در هوا پخش نگردد.
ب- در صورت امکان با انتقال ترازو به هود شیمیایی یا هود بیولوژیک، توزین در زیر هود انجام گیرد.
ج- برای انتقال ماده شیمیایی از ظرف به ترازو اسپاتول مناسب استفاده شود.
(از ریختن یا پاشیدن پودر هنگام توزین اجتناب کنید)
د- همیشه هنگام کار با مواد شیمیایی خطرناک از تجهیزات محافظت شخصی استفاده شود.
هـ - بعد از اتمام کار سطوح آغشته به مواد شیمیایی را به طرز صحیح تمیزنمائید. تمیز نگه داشتن سطوح کار علاوه براینکه خطر سرایت مواد به دیگرانرا کاهش می دهد، از ایجاد خطا در سایر آزمایشات نیز می کاهد.
3- حمل و نقل مواد شیمیایی
هنگام حمل و نقل، رعایت نکات ایمنی ذیل به منظور جلوگیری از افتادن و ریختن مواد شیمیایی لازم است.
الف- مواد شیمیایی خریداری شده را حتماً در محیط آزمایشگاه از فروشنده تحویل بگیرید.
ب- در صورت استفاده از ظروف شیشه ای برای حمل و نقل مواد، درب آن محکم و غیرقابل نشت بوده و در یک ظرف نشکن دیگری قرار داده شود.
ج- در صورت امکان، حمل و نقل مواد شیمیایی با وسایل حمل و نقل عمومی انجام نشود.
4- انبار کردن مواد شیمیایی
شیوه صحیح نگهداری مواد شیمیایی در آزمایشگاه همیشه یکی از مطالب بسیار با اهمیت است.
مواد شیمیایی که به شیوه ناصحیح در کنار همدیگر نگهداری می شوند ممکن است با همدیگر واکنش داده و محصولات خطرناک تولید کنند.
گاهی اوقات نگداری ناصحیح مواد شیمیایی علاوه بر آلودگی، باعث هدررفتن مواد و کاهش خواص و اثرات مواد شیمیایی می شود.
رعایت نکات ذیل می توان خطرات ناشی از ناسازگاری مواد را حذف کند.
• از نگهداری اسیدها در مجاورت بازها یا فلزات فعال مانند سدیم- پتاسیم و منیزیم خودداری کنید.
• از نگهداری جامدات یا اسیدهای اکسیدکننده در مجاورت اسیدهای آلی و مواد قابل اشتعال اجتناب نمائید.
• از نگهداری موادی که با آب واکنش می دهند در اطراف سینک دستشویی یا نزدیکی محلولهای آبی خودداری کنید.
• از نگهداری اسیدها در مجاورت موادی که در تماس با آنها گازهای سمی تولید می کنند اجتناب کنید (مانند سدیم سیانید- سولفید آهن)
در جدول ذیل اسامی تعدادی از مواد شیمیایی که با یکدیگر ناسازگاری دارند و نباید در مجاورت هم نگهداری شوند آمده است.
| ماده شیمیایی | ناسازگار با ... |
| اسید استیک | عوامل اکسیدکننده : مانند اسید کرمیک- اسید نیتریک- ترکیبات هیدروکسیل دار – اتیلن گلیکول – پرکلریک اسید- پراکسیدها- پرمنگناتها |
| استون | اسید نیتریک- اسید سولفوریک- سایر عوامل اکسیدکننده |
| استیلن | کلر- برم- مس- فلئور- نقره- جیوه |
| فلزات قلیایی و قلیایی خاکی مانند: پودر آلومینیوم- منیزیم-کلسیم- لیتیم- سدیم- پتاسیم | آب- تتراکلرید کرین- سایر ترکیبات هیدروکربنی کلردار- دی اکسید کربن- هالوژنها |
| آمونیاک(بی آب) | جیوه (مثلاً در فشارسنج جیوه ای)- کلر- هیپوکلریت کلسیم-ید- برم- هیدروفلوریک اسید |
| نیترات آمونیوم | اسیدها- پودر فلزات- محلولهای قابل اشتعال- کلراتها- نیتریت ها- گوگرد- ترکیبات آلی ریز یا مواد قابل احتراق |
| آنیلین | اسید نیتریک- پراکسید هیدروژن |
| مواد حاوی آرسنیک | عوامل کاهنده |
| آزیدها | اسیدها |
| برم | عوامل مربوز به کلر را مشاهده کنید |
| اکسید کلسیم | آب |
| کربن فعال | هیپوکلریت کلسیم- سایر عوامل اکسیدکننده |
| کلراتها | نمکهای آمونیوم- اسیدها- پودر فلزات – گوگرد- ترکیبات آلی ریز یا مواد قابل احتراق |
| کلر | آمونیاک- استیلن- بوتا دی ان – بوتان- متان- پروپان (یا سایر گازهای بدست آمده ازنفت) – هیدروژن – سدیم کاربید-بنزن – پودر فلزات- تربانتین |
| دی اکسید کلر (clo2) | آمونیاک- متان- فسفین (PH3)- سولفید هیدروژن |
| اسید کرمیک (کرومیوم تری اکسید) | اسید استیک- نفتالین- کامفور- گلیسرول- الکل- محلولهای قابل اشتعال |
| مس | استیلن- پراکسید هیدروژن |
| سیانیدها | اسیدها |
| محلوهای قابل اشتعال | نیترات آمونیوم- اسید کرمیک(H2cro4)- پر اکسید هیدروژن- اسید نیتریک- سدیم پراکسید- هالوژنها |
| هیدروکربن ها (مانند: بوتان- پروپان- بنزین() | فلئور- کلر- برم- اسیدرکرمیک- پراکسید سدیم- سایر عوامل اکسید کننده |
| اسید هیدروسیانیک | قلیا |
| اسید هیدروفلئوریک | پرمنگنات پتاسیم- اسید سولفوریک |
| سولفید هیدروژن | اکسیدهای فلزی – پودر مس- عوامل اکسیدکننده |
| هیپوکلریت ها | اسیدها- زغال فعال- آمونیاک |
| ید | استیلن- آمونیاک (گاز یا محلول آبی)- هیدروژن |
| جیوه | استیلن- فولمینیک اسید- آمونیاک |
| نیترات ها | پودرهای فلزی و غیرفلزی- سولفید های فلزی- محلولهای قابل احتراق |
| اسید نیتریک | استیکاسید- آنیلین- اسید کرمیک- هیدروسیانید اسید- سولفید هیدروژن- گازها ومحلولهای قابل اشتعال- مس- آلیاژ برنج-فلزات سنگین- قلیایی ها |
| نیتریت ها | نمکهای آمونیوم- آمیدها- فسفیدها- عوامل کاهنده |
| نیترو پارافین ها | اسیدها- بازها- آمین ها- هالیدها |
| اسید اگزالیک | نقره- کلریت ها- اوره |
| اکسیژن | روغنها- گریس- هیدروژن- سایر عوامل کاهنده شامل گازها، محلولها و مواد جامد قابل اشتعال |
| پرکلرات ها | مشابه کلرات ها |
| پرکلریک اسید | عوامل کاهنده مانند : استیک انیدرید- بیسموت و آلیاژهای آن- الکها- کاغذ – پشم- گریس- روغنها |
| فسفر (سفید( | هوا- اکسیژن- قلیاها- هالوژنها- اکسیدهای هالوژن- عوامل اکسیدکننده |
| پتاسیم | تتراکلرید کرین- دی اکسید کربن - آب |
| پرمنگنات پتاسیم | گلیسرول- اتیلن گلیکول- بنز آلدئید- سایر عوامل کاهنده- اسید سولفوریک |
| سدیم | تتراکلرید کربن- دی اکسید کربن- آب |
| پراکسید سدیم | اتانول- متانول- اسید استیک گلاسیال- استیک انیدرید- بنز آلدئید- کربن دی سولفید- گلیسرین- اتلین گلیکول- اسیتل استات- متیل استات- فورفورال |
| سولفیدها | اسیدها |
| سولفوریک اسید | پرمنگنات ها- آب – محلولهای آبی- عوامل کاهنده- کلرات ها- پرکلرات ها- اسید نیتریک |
published by the American chemical society
Joint board-council committee on chemical safety
مطالب مشابه :
چالش‌های استقرار و اجرای موفق چرخه مدیریت خطا (نامنطبق) در آزمایشگاه بالینی
خطاهای رایج در فرآیند بخش‌های فنی آزمایشگاه صلاحیت یا ارزیابی کارکنان فنی بخش کامل
عناوین دستورالعملهای استانداردکردن آزمایشگاهها
آزمایشگاه تشخیص طبی ایرانی ۲- کارکنان: ارزیابی افراد - شرح وظایف - آموزش
تاریخچه علوم آزمایشگاهی در ایران 6 - تاریخچه بنگاه بهداشت اداره کل بهداری
در حال حاضر تعداد کارکنان فنی آزمایشگاه های رفرانس بالغ بر ارزیابی معرف ها و کیت های
ارزیابی سلامت بذور توسط بازدید مزرعه ای و تست آزمایشگاهی
ارزیابی سلامت بذور شناسایی آنها در آزمایشگاه مشکل کارکنان آموزش دیده دارد و
برنامه پایش سلامت کارکنان از طریق انجام آزمایشات در شرکت MIGT برگزار شد.
وی افزود در مرتبه اول این آزمایشات توسط آزمایشگاه کارکنان را مثبت ارزیابی کرد و
راهنمای ایمنی در کار با مواد شیميايي
این تدابیر باید سلامتی افرادی را که در آزمایشگاه آزمایشگاه.- ارزیابی کارکنان با
شاخص های ارزیابی در بیمارستانها
شاخص های ارزیابی در جبران خدمت کارکنان آزمایشگاه در
ایمنی آزمایشگاه
ایمنی آزمایشگاه: متشکل از کارکنان، دانشجویان، مدیران ایمنی مورد ارزیابی و
رضایتمندی بیمار
- خدمات آزمایشگاه، رادیولوژی و ارزیابی کارکنان در زمینه نحوه کارآمد و
عناوین دستورالعملهای استانداردکردن آزمایشگاهها
ایمنی فضای آزمایشگاه ۲- کارکنان: ارزیابی افراد - شرح وظایف - آموزش
برچسب :
ارزیابی کارکنان ازمایشگاه