اقلیم و معماری
شرايط اقليمي
اين منطقه از پر باران ترين و سرسبز ترين مناطق اقليمي ايران است و در تمامي فصول سال داراي بارندگي مي باشد. با وجود عرض نسبتا کم ، اين کرانه از دو ناحيه ي تقريبا مجزا تشکيل شده است. يکي ناحيه جلگه اي است که به صورت نوار باريکي در امتداد دريا گسترش يافته و کشتزارهاي وسيع و همچنين شهرهاي بزرگ در اين ناحيه مي باشند. عرض اين جلگه در مجاور رودخانه هايي مانند سفيد رود ، هراز ، تجن و در منطقه شرقي درياي خزر بيشتر است. دوم ناحيه کوهستاني شمال سلسله جبال البرز است که پوشيده از درختان جنگلي مي باشد. در بيشتر مناطق خصوصا در مناطق مرکزي و شمال شرقي ، فاصله اين رشته کوه تا دريا از چند کيلومتر تجاوز نمي کند. مصلح مورد استفاده و فرم ابنيه سنتي در اين دو ناحيه تا حدودي با هم تفاوت دارند.
خصوصيات آب و هوايي اين کناره به قرار ذيل است:
الف – بارندگي زياد در تمام فصول سال ، خصوصا در فصول پاييز و زمستان
ب – رطوبت نسبتا زياد در تمام فصول سال
ج – اختلاف کم درجه حرارت بين شب و روز
د – پوشش وسع نباتي
سمت جنوب غربي درياي خزر ، يعني استان گيلان ، داراي بارندگي بيشتري نسبت به ساير قسمتها است و هر چه از سمت غرب به سمت شرق اين کناره پيش مي رويم ، از مقدار بارندگي کاسته مي شود
همان طور كه مي‌دانيم عامل غالب در اقليم معتدل و مرطوب، رطوبت و در اقليم گرم و مرطوب، گرما و رطوبت مي‌باشد و به همين دليل در اين در اقليم سعي بر آن است كه رطوبت از ساختمان دور شودد براي اين منظور درب‌ها و پنجره‌ها بايد در جهتي نصبد شوند تا باد به راحتي وارد ساختمان گردد. نسيم هواي خارج از ساختمان در اثر نيروي «فشار- مكش» موجب حركت هوا در درون خانه مي‌گردد. فشار مثبت در جهتي كه باد مي‌وزد ايجاد شده و فشار منفي (مكش) در سمت حوزه فشار در اطراف يك ساختمان مربع شكل كه در معرض بادهاي عمودي و مايل مي‌باشد را مي‌توان مطابق شكل ترسيم كرد. فلش‌ها جهت فشار بر سطح ساختمان را نشان مي‌دهند. قدرت نسبي فرم نيروي فشار به ساختمان نيز در اين شكل نشان داده شده است. هر چند بهترين محل قرارگيري ورودي‌ها و خروجي‌هاي هوا با تغيير جهت باد عوض مي‌گردد لذا بهترين محل بازشوها در شكل منظور شده است.
تأثير موقعيت پنجره‌ها در جريان هواي داخلي
قرار دادن پنجره‌ها بر روي ديوارهاي مقابل كه در مسير مستقيم جريان هوا قرار دارند باعث ايجاد جريان سريع هوا منتهي با عرض كم در داخل اتاق خواهد شد. اگر پنجره‌ها در قسمتهاي مياني چنين ديوارهايي نصب شوند جريان هوا مستقيماً از وسط اتاق عبور خواهد كرد و اگر پنجره‌ها در گوشه‌هاي ديوار باشند جريان هوا از روي ديوار جانبي اتاق خواهد گذشت. در هر دو مورد سرعت جريان هوا زياد بوده اما تهيه ساختمان رضايت‌بخش نخواهد بود.
شكل 6
اثر ايجاد پنجره روي تهويه
حجم جريان (مقدار هوايي كه عوض مي‌شود) كه از ميان ساختماني عبور مي‌كند متأثر از اندازه بازشوهاست بيشترين حجم هوايي كه عوض شود زماني است كه ورودي‌ها و خروجي‌ها تا حد ممكن بزرگ باشند. در صورتي جريان هوا از داخل ساختمان به حداكثر مي‌رسد كه خروجي‌ها بزرگ‌تر از ورودي‌ها باشند.
تأثير نوع پنجره بر روي تهويه دو طرفه
پنجره‌ها را در رابطه با جريان هوا مي‌توان به دو گروه تقسيم كرد:
1- پنجره‌هاي لولادار كه موجب انحراف يا چرخش جريان هواي ورودي مي‌شوند.
2- پنجره‌هاي كشويي و دوبله گرويزان كه روي سطح قاب پنجره حركت مي‌كنند و از اين رو موجب انحراف جريان هوا نمي‌شوند.
در اين رابطه انتخاب نوع مناسب پنجره بسيار مهم است. بازشوهاي كركرهاي نيز بر روي مسير جريان هوا داراي تأثير مشابهي هستند و ب نصب آنها در مقابل پنجره‌هاي كشويي مي‌توان مسير جريان هوا را تنظيم كرد. يك روش خوب تهويه قرار دادن دريچه‌هاي كركرهاي در طول ديوار خارجي است.
خصوصيات کلي بافت شهري و روستايي در اين مناطق به قرار زير است:
الف – بافت شهري و روستايي به صورت باز و گسترده
ب – فضاهاي شهري نسبتا وسيع
ج – محوطه ها با ديواره هاي کوتاه
د – کوچه هاي نسبتا عريض
ه – ساختمانها جدا از هم ، در مراکز شهري متصل به هم
فرم بنا
به دليل بارندگي بسيار زياد و رطوبت بيش از حد فرم بنا در منطقه عمدتا جهت مقابله با اين دو عامل شکل گرفته است.
خصوصيات کلي فرم ابنيه سنتي منطقه شامل شش مورد زير است :
الف – بام ساختمان به صورت شيبدار
ب – ايوان و يا غلام گرد در اطراف ساختمان
ج – شکل ساختمان به شکل برونگرا
د – عدم وجود زير زمين
ه – کف طبقه همکف بالاتر از سطح طبيعي زمين
و – استفاده از تهويه دو طرفه هوا
کرانه شمالي خليج فارس و درياي عمان
شرايط اقليمي
اين منطقه اقليمي در امتداد يک نوار ساحلي باريک و نسبتا طولاني است که بيش از دو هزار کيلومتر طول آن مي باشد و از مصب اروند رود در جنوب غربي استان خوزستان شروع شده و به خليج گواتر در جنوب شرقي استان سيستان و بلوچستان ختم مي شود.
از لحاظ اقليمي ، اين سواحل جزو نواحي گرم و مرطوب محسوب مي شود. تابستانها نسبتا طولاني و زمستانها فقط در دو ماه دي و بهمن هوا تا حدي سرد است . يان کناره به سبب آنکه در مجاورت دريا مي باشد، رطوبت هوا بسيار زياد است ولي به علت قلت بارندگي ، فاقد پوشش نباتي مي باشد و به جز نخلستانها و کشتزارهاي محدود اهالي ، منطقه به طور کلي لم يزرع و بي آب و علف است.
خصوصيات آب و هوايي
الف – ميزان ريزش باران ساليانه بسيار اندک ، اغلب بارندگي در فصول پاييز و خصوصا زمستان
ب – رطوبت هوا بسيار زياد در تمام فصول سال
ج – هوا بسيار گرم و مرطوب در تابستان و معتدل در زمستان
د – اختلاف کم درجه حرارت بين شب و روز
ه - شور بودن آبهاي زيرزميني در اکثر مناطق
و – پوشش بسيار کم گياهي
از آنجايي که در اين کرانه خاک اکثرا نواحي آهکي است و همچنين فاقد پوشش نباتي مي باشد، لذا اب باران به داخل زمين نفوذ نمي کند و باران اندکي هم که مي بارد ، ايجاد سيل مي کند و چون سيل بندهاي کافي و کانالهاي عبور اب وجود ندارد و آب ذيقيمت شيرين به صورت سيل روانه دريا مي گردد.
به دليل مجاورت با دريا و تابش تقريبا عمودي آفتاب در فصول بهار و تابستان ، ميزان تبخير آب در منطقه بسيار زياد و رطوبت هوا نيز زياد است. هر چه از ساحل دور شويم و همچنين در ارتفاعات ، از ميزان رطوبت هوا کاسته مي شود ، به نحوي که به فاصله حدود بيست کيلومتر از ساحل ، با آب و هواي گرم و خشک کويري و يا کوهپايه اي مواجهه مي شويم . رطوبت زياد در سواحل دريا ، توام با حرارت بسيار زياد ، در اغلب مواقع در فصول گرم ايجاد شرجي مي کند که از لحاظ زيستي بسيار مشکل و طاقت فرسا است .
سرعت بخشيدن به كوران‌هاي محيط اطراف ساكنين جهت امكان دادن به تبخير سريع رطوبت سطح بدن و مانع شدن از اين كه انرژي بر ساكنين اثر بگذارد (چه مستقيماً از طريق پنجره‌ها و يا غيرمستقيم، به دنبال گرم شدن ديوارها كه باعث افزايش دماي محيط داخل مي‌شود) ضروري است.
- استفاده از نمادهاي منعكس‌كننده نور خورشيد است از حفاظ‌هايي براي جلوگيري از ورود نور مستقيم و ايجاد سايه
- بازشوها بايد در ديوارهاي شمالي و جنوبي در جهت وزش باد و در ارتفاعي قرار گيرد كه باد به بدن انسان برخورد نمايد و از تابش مستقيم آفتاب محفوظ باشد.
- اندازه مناسب براي بازشوها بين 25 تا 40 درصد ، سطح ديوار شمالي يا جنوبي
- بازشوها بايد طراحي شوند كه بتوان از حداكثر جريان باد استفاده نمود و باد مستقيماً بدن انسان در تماس باشد. سطح شيشه‌اي بازشوها به حداقل ممكن تقليل يافته و در رنگ آميزي قاب پنجره‌ها از رنگ تيره استفاده شود تا اشعه‌هاي تابيده شده به سطح خود را جذب نموده و فقط روشنايي وارد فضاهاي داخل شود. مصالح آن بهتر است از چوب درختاني كه در مناطق گرم و مرطوب رشد نموده‌اند يا از آلومينيوم تيره باشد كه در اثر رطوبت زياد دچار پوسيدگي نشوند.
- بازشوها حتي‌الامكان به طور هم زمان دو جبهه شمالي و جنوبي قرار گيرند چون باد مطلوب، بادهايي با محور شمالي- جنوبي مي‌باشند.
- مناسب‌ترين ارتفاع براي كف پنجره در اين اقليم به طور كلي 0.5-1.5m است.
بافت شهري
بهترين روش براي مقابله با شرايط سخت آب و هوايي در اين منطقه ، ايجاد سايه و استفاده از جريان باد است.
خصوصيات بافت شهري:
الف – بافت شهري بصورت نيمه متراکم
ب – بافت روستايي نسبتا باز
ج – فضاهاي شهري نيمه محصور
د – گسترش شهرها و روستاهاي ساحلي در امتداد کنار ساحل و جهت آن رو به دريا
فرم بنا
خصوصيات کلي فرم بنا در اين مناطق به قرار زير است :
الف – ساختمانها به صورت حياط مرکزي و نيمه درون گرا
ب – حداکثر استفاده از سايه و کوران هوا
ج – ارتفاع اتاقها زياد و پنجره ها بلند و کشيده
د – ايوانها وسيع و مرتفع
ه – عدم وجود زير زمين
و – طاقها غالبا مسطح
نواحي کوهستاني و مرتفع
شرايط اقليمي
دو سلسله جبال البرز و زاگرس نواحي مرکزي ايران را از سواحل درياي خزر در شمال و جلگه بين النهرين در غرب جدا مي کند. شيرکوه ، کوه تفتان و کوهاي منفرد ديگري نيز در قسمتهاي مرکزي و شرقي ايران وجود دارد. اين کوهستانها سرچشمه رودخانه ها و قناتهاي کشور مي باشند. رشته کوهاي واقع در شمال و غرب کشور اکثرا برف گير بوده و در دامنه شمالي رشته کوه البرز ، جنگلهاي انبوه که در فصل سوم بحث شد و در دامنه کوهاي زاگرس در غرب کشور ، جنگلهاي تنک بلوط ، نارون و افرا وجود دارد.
کليات شرايط اقليمي اين نواحي به قرار ذيل است :
الف – سرماي شديد در زمستان ، معتدل در تابستان
ب – بارش برف سنگين در قسمتهاي شمال و شمال غرب کشور
ج – رطوبت هوا کم
د – اختلاف بسيار زياد درجه حرارت بين شب و روز
خصوصيات کلي بافت شهري و روستايي به قرار ذيل است :
الف – فضاهاي شهري و روستايي کوچک و محصور
ب – بافت شهري و روستايي متراکم و ابنيه متصل به هم
ج – جهت آفتاب و عوارض زمين عامل تعيين کننده در نحوه استقرار ، گسترش و سيماي کلي شهر و روستا
د – کوچه ها و معابر اصلي به موازات خط تراز زمين و اغلب با عرض کم
خصوصيات کلي فرم و بنا در اين نواحي به شرح ذيل است :
الف – ساختمانها داراي حياط مرکزي و درونگرا
ب – نسبت سطح پوسته خارجي بنا به حجم بنا کم
ج – ارتفاع اتاقها کم
د – بام ها غالبا به صورت مسطح
ه – بازشوها کوچک
و – ايوانها و حياط ها کوچک
ز – ديوارها نسبتا قطور
بازشوها در اقليم سرد
اقليم سرد
- در اين مناطق براي جلوگيري از تبادل حرارت بين داخل و خارج از بازشوهاي كوچك به تعداد كم استفاده مي‌كنند.
- بازشوها در ضلع جنوبي براي استفاده هر چه بيشتر از تابش آفتاب بزرگ‌تر كشيده‌تر انتخاب مي‌شوند. هم چنين از استقرار بازشوها در جهت بادهاي سرد بايد اجتناب نمود.
- پنجره‌هاي دو جداره نيز براي رساندن تبادل حرارتي به حداقل ممكن مناسب‌ترند. در ضمن به منظور جلوگيري از ورود سرما به داخل و خروج حرارت داخل به خارج ميزان تعويض هواي داخل و تهويه طبيعي را به حداقل مي‌رسانند. در مقايسه با اقليم گرم و خشك ابعاد بازشوهاي اين حوزه اقليمي براي استفاده از انرژي حرارتي حاصل از تابش آفتاب افزايش يافته است.
- اندازه مناسب بازشوها براي اين اقليم بين 15 تا 25 درصد سطوح كه البته بهتر است بيشتر در ضلع جنوبي و بعد از آن در ضلع شمالي طراحي شوند كه فرم بهتر نيز براي آنها فرم‌هاي كشيده و افقي به منظور ورود هر چه بيشتر تابش مي‌باشد.
- جنس پنجره‌ها به دليل نياز به تبادل حرارتي كم در اين اقليم بهتر است از چوب باشد.
دشتهاي فلات
شرايط اقليمي
دشتهاي فلات که بخش عمده اي از مساحت کشور ما محسوب مي شوند ، عمدتا در نواحي مرکزي و شرقي مملکت قرار دارند. دو منطقه دشت کوير و کوير لوت در مرکز ايران واقع شده اند که بطور کلي لم يزرع و با بارندگي بسيار اندک مي باشند . اين دو کوير قريب يک هفتم مساحت ايران را شامل مي شوند.
نواحي حاشيه کويري و کوهپايه اي داراي آب و هواي معتدل تر با بارندگي بيشتر مي باشند ولي به هر تقدير اقليم اين نواحي نيز گرم و خشک است .
خصوصيات کلي شرايط اقليمي دشتهاي فلات به قرار زير است:
الف – آب وهواي گرم و خشک در تابستان ، سرد خشک در زمستان
ب – بارندگي بسيار اندک
ج – رطوبت هوا بسيار کم
د – پوشش بسيار کم گياهي
ه – اختلاف زياد درجه حرارت بين شب و روز
و – در نواحي کويري و حاشيه کويري ، بادهاي توام با گرد و غبار
کليات بافت شهري و روستايي به قرار زير است:
الف – بافت روستايي و شهري بسيار متراکم
ب – فضاهاي شهري کاملا محصور
ج – کوچه هاي باريک و نا منظم و بعضا پوشيده با طاق
د – ساختمانها متصل به هم
ه – نحوه ي استقرار مجموعه هاي زيستي براساس جهت آفتاب و باد
عامل مهمي كه در اين اقليم بايد بيشترين تمركز را روي آن داشت گرما مي‌باشد لذا راه‌كارهاي ارائه شده و اجرا شده در معماري سنتي اين اقليم براي عنصر پنجره به شرح زير مي‌باشد:
- جنس پنجره‌ها از چوب به دليل داشتن ضريب هدايت حرارتي پايين
- استفاده گسترده از سايبان زد (توضيح مفصل در بخش سايبان)
- نصب پنجره در قسمت بالاي ديوار (علت):
1- به اين دليل كه هواي گرم به بالا صعود مي‌كند، پنجره‌ها در بالا تعبيه مي‌شوند تا هواي گواي گرم از آنها خارج شود.
2- سايه‌اندازي بيشتر بر روي پنجره
- استفاده از پنجره‌هايي با ؟؟؟ كشيده و عمودي (بر عكس اقليم سرد) به دليل ورود هر چه كمتر تابش خورشيد.
- استفاده از شيشه‌هاي رنگي و قطعات كوچك به منظور جلوگيري از ورودي پرتوهاي خورشيدي به داخل ساختمان
اندازه مناسب بازشوها براي اين اقليم 25 تا 40 درصد براي بازشوهاي رو به حياط مركزي و اندازه مناسب بازشوها براي اين اقليم 10 تا 20 درصد براي بازشوهاي به حياط مركزي
عامل غالب در اين اقليم رطوبت بالاي هوا مي‌باشد.
- به دليل استفاده هر چه بيشتر از نسيم‌هاي دريايي بهتر است بازشوهاي وسيع رو به دريا در طراحي لحاظ گردد.
- پنجره‌ها بايد حتي‌الامكان در محور شمالي جنوبي قرار گيرند، به دليل اين كه جهت وزش‌ها نسيم‌هاي دريايي محور شمالي- جنوبي مي‌باشد.
- اندازه مناسب بازشوها در اين اقليم 40 تا 80 درصد مي‌باشد كه باز هم بهتر است بيشتر در جبهه جنوبي و بعد شمالي قرار گيرند.
در اين اقليم بهتر است به دلايل ذكر شده (رطوبت بالا و نياز به تهويه) بازشوها از كف شروع شوند يعني تقريباً كف پنجره نداريم.
- عايق‌بندي رطوبتي براي بازشوها در اين اقليم از اهميت زيادي برخوردار است.
ايجاد سايه براي پنجره‌هاي رو به آفتاب تابستان
1- وسايل آفتابگير داخلي
شامل سايبان‌هاي غلتكي، كركره‌ها و پرده‌ها مي‌باشند. عمل آفتابگيرهاي داخلي نوعاًً عبارت از انعكاس تابش خورشيدي است كه از پنجره‌ها وارد مي‌شود. عيب اين آفتابگيرها اين است كه صرف نظر از ميزان قدرت انعكاسي، آنها را در سطح داخلي شيشه يعني در فضاي مسكوني نگه مي‌دارند. شكل 10
2- عبور تابش خورشيدي از مواد شيشه‌اي
وقتي كه نياز باشد ميزان تابش خورشيدي به داخل فضا در تمام فصول كمتر شود از شيشه‌هايي با خاصيت جذب حرارت يا رنگي يا استفاده مي‌شود (مثلاً در اقليم‌هاي گرم و خشك)
3- سايبان‌هاي خارج از پنجره
وسايلي هستند كه بر روي سطح خارجي چهراچوب پنجره نصب مي‌شوند كه مي‌توانند ثابت يا متحرك باشند و يا افقي و هم عمومي
كركره‌هاي ثابت افقي در كنترل نور خورشيد مؤثرند اما ديد پنجره را نيز محدود مي‌كنند. يك راه حل مناسب براي اين مشكل كوچك كردن عرض تيغه‌هاست.
مهم‌ترين امتيازي كه سايبان‌هاي خارجي دارند اين است كه گرماي خورشيدي را بيرون از محيط ساختمان نگاه مي‌دارند اما يكي ديگر از اشكالات آنها اين است كه اين گونه سايبان‌ها از اواسط خرداد تا اواسط شهريور روي پنجره سايه مي‌اندازند يعني زماني كه هوا گرم است و در عين حال اين سايبان‌ها از اواسط اسفند تا اواسط خرداد نيز ايجاد سايه مي‌كنند. يعني زماني كه حرارت آفتاب ممكن است مطلوب باشد. راه حل ايده‌آل اين مشكل استفاده از سايبان‌هايي است كه به صورت فصلي يا روزانه قابل جابه‌جايي باشند (سايبان‌هاي ؟؟؟)
نكته
سايبان‌هاي خارجي در نزديك كردن شرايط داخل فضا به شرايط آسايش خيلي مؤثرتر از سايبان‌هاي داخلي هستند.
نكته
سايبان‌هاي خارجي هر چه تيره‌تر باشد به علت جذب حرارت بيشتر تأثير بيشتري دارند و سايبان‌هاي داخلي به رنگ روشن به همين دليل كه بر عكس عمل مي‌كنند مطلوب‌ترند.
فرم بنا
کليات فرم بنا در اين مناطق به قرار ذيل است :
الف – کليه بناها به صورت کاملا درونگرا و محصور
ب – کليه بناها داراي حياط مرکزي ( بجز حمام ) و اغلب آنها داراي زير زمين ، ايوان و بادگير
ج - کف ابنيه و خصوصا حياط پايين تر از سطح معابر
د – ارتفاع اتاقها نسبتا زياد
ه – طاقها غالبا قوسي و گنبدي
و – ديوارها نسبتا قطور
مطالب مشابه :
ویژگی های طراحی در اقلیم معتدل و مرطوب
های معماری در اقلیم گرم و مرطوب فضای کانسپت در معماری طراحی در اقلیم گرم و
معماری مدارس اقلیم «گرم و مرطوب» و «سرد»
معماری مدارس اقلیم «گرم و مرطوب» و خارج از ساختمان اصلی و در محوطه ساخته می‌شوند
معماری مدارس اقلیم «گرم و مرطوب» و «سرد» الگو سازی شد
معماری مدارس اقلیم «گرم و مرطوب» و «سرد» الگو سازی شد که به عنوان نمونه ارتفاع کلاس در
طراحی اقلیمی (اقلیم گرم و مرطوب)
(اقلیم گرم و مرطوب) دانشجویان معماری می باشد و کلیه مطالب گرم و مرطوب در
تاثیر اقلیم در معماری
تاثیر اقلیم در معماری ۴٫ اقلیم گرم و مرطوب می باشد که در اقلیم گرم و خشک این
اقلیم و معماری
اقلیم و معماری. معتدل و مرطوب، رطوبت و در اقليم گرم و مرطوب، گرما و رطوبت مي‌باشد و
تاثیر اقلیم مناطق معتدل و مرطوب بر معماری ایران
اقلیم در معماری و رطوبت زیاد و هوای گرم در که این اقلیم مرطوب و پر باران
برچسب :
اقلیم گرم و مرطوب در معماری