گفت‌وگو با مهتاب نوروزي، استاد سوزن‌دوزي ايران

زنی که عاشق سوزن است

سیما فراهانی:هنرمندان ساده صنايع‌دستي ايراني، معنا و مفهوم هنر را به زيبايي تمام به تصوير كشيده‌اند، اما نه امضا و نه اسم و نه يادي از خود و آثار خود به جا نگذاشته‌اند.

اينان از كساني كه هنر سنتي ايران را با چنان ذوق و مهارتي در اختيار ايرانيان قرار گذاشتند كه اگر حتي يادي از هنرمند نباشد، هنر تا ابد به جا مي‌ماند. كساني كه در گوشه و كنار اين شهر شنيده‌اند، دوخته‌اند، ساخته‌اند، عرضه كرده‌اند اما هيچ‌گاه از آنان يادي نشد. يادي همراه با تقدير و تشكر؟ آثار اينان كه با صداقت و سادگي تمام و در عين حال زيبا و به ياد ماندني ساخته شده، هم‌اكنون نسل به نسل و سينه به سينه منتقل مي‌شود و در جهان پرغوغاي ما عرضه مي‌شود.
از گذشته تا به امروز آثار جاودانه اين هنرمندان چيره‌دست، بر دل‌هاي هنردوستان ايراني نقش بسته بدون آنكه بدانند، توليدكننده اين آثار كيست! اين هنرمندان صنايع‌دستي ايران تمام تلاش خود را كردند تا مطرح شوند، اما به دليل فقر، تنگدستي، نبود امكانات و... هيچگاه يادي از آن نشد. بايد نوع نگاهمان به اين هنرها و هنرمندان عوض شود تا بتوانيم انس بيشتري با آنها داشته باشيم.
فرهنگستان هنر، همايش گنجينه‌هاي از ياد رفته هنر ايران را به همين مناسبت برگزار كرد اين همايش بيشتر به آن دليل برگزار شد كه هنرمندان اصيل ايراني بدانند سايه دستي بر بالاي سر خود دارند و گنجينه‌ها و آثار ارزشمندشان هيچ‌گاه از ياد نمي‌رود. در همايش گنجينه‌هاي از ياد رفته هنر ايران از چند هنرمند چيره‌دست و ساده و اصيل صنايع‌دستي ايران توسط ميرحسين موسوي، رئيس فرهنگستان و مهدي قلي‌نژاد دبير علمي همايش و چند تن از بزرگان تقدير و تشكر به عمل آمد.
در اين ميان از مهتاب نوروزي از ايرانشهر در زمينه سوزن‌دوزي نيز تقدير و تشكر ويژه شد. در اين همايش هنرمندان اصيل ايراني هركدام آثار خود را در اختيار مردم قرار دادند و هركدام درخصوص آثارشان صحبت‌هايي كردند. در حاشيه اين همايش با مهتاب نوروزي، هنرمند مسن، ساده و اصيل استان سيستان و بلوچستان و شهرستان ايرانشهر، در زمينه سوزن‌دوزي گفت‌وگويي كردم. اين زن 75 سال سن دارد و در زمينه سوزن‌دوزي آثاری به ياد ماندني و زيبايي از خود به جا گذاشته كه چشم‌ها را به خود خيره مي‌كند. اين زن ساده روستايي مي‌گويد: «عاشق سوزن‌دوزي هستم و به هيچ عنوان از اين حرفه دست نخواهم كشيد». جالب است بدانيد كه اين زن در سن 75 سالگي با چشمان تيزبين خود تمام آثاری خود را بدون عينك، با چنان ظرافتي به تصوير مي‌كشد كه بيننده به هيچ عنوان نمي‌تواند تصور كند اين اثر را همين زن ساده روستايي خلق كرده است. مهتاب نوروزي سوزن‌دوزي را در سن 10 سالگي از مادرش ياد گرفته و در سن 16 سالگي در اين زمينه و در روستاي خود استادكار بوده و آموزش‌هاي زيادي داده و هنوز هم مي‌دهد. او در كنار سوزن‌دوزي، به گلدوزي و هنرهاي ديگر هم علاقه نشان داده و پيشرفت كرده، اما سوزن‌دوزي را به طور حرفه‌اي ادامه داده است. نوروزي در شهرستان ايرانشهر تنها زندگي مي‌كند. سوزن‌دوزي حرفه رايج اين شهرستان است و زنان و دختران در اين شهرستان از سنين بچگي اين حرفه را آموخته و آن را ادامه مي‌دهند اما مهتاب نوروزي سوزن‌دوزي را به طور حرفه‌اي آغاز كرده و استاد زنان سوزن‌دوز آن روستاست. مهتاب به اين حرفه به چشم يك شغل نگاه نمي‌كند چرا كه اصلا درآمد بالايي هم ندارد و تمام زنان سوزن‌دوز آن روستا سوزن‌دوزي را براي كسب درآمد انجام نمي‌دهند.
تنها گلايه مهتاب نوروزي اين است كه تاكنون هيچ وقت مطرح نبوده و همچنين حق و حقوق قانوني وي در اين چند سال از او دريغ شده است. بنابراين نوروزي در سال 79 به دادگاه شكايت مي‌كند و دادگاه كار ايرانشهر راي به پرداخت 10 سال حق بيمه مهتاب نوروزي مي‌دهد. اما با تغيير مديريت وقت استان سيستان و بلوچستان و روي كار آمدن مدير بومي اين راي اجرايي نمي‌شود و مهتاب اكنون بعد از گذشت چند سال هنوز پيگير اين پرونده است چرا كه از نظر همه كارشناسان صنايع دستي ايران اين حق قانوني حداقل حق و حقوق يك استادكار صنايع دستي بوده و مهتاب انتظار دارد كه سازمان صنايع دستي ايران از وي در اين زمينه حمايت كند. از مهتاب نوروزي چند سوال پرسيدم او نيز با لهجه شيرينش پاسخ سوالاتم را داد.
چند سال است سوزن‌دوزي را آغاز كردي؟
من از بچگي سوزن‌دوزي مي‌كردم و در سن 16 سالگي هم استاد شدم.
خانواده‌ات با اين فعاليت شما مخالفت نمي‌كردند؟
خير، آنها حتي مرا تشويق هم مي‌كردند. زيرا سوزن‌دوزي حرفه‌اي رايج در شهرستان ماست و تقريبا تمام زنان و دختران آنجا سوزن‌دوزي مي‌كنند.
سوزن‌دوزي منبع درآمدي براي شما محسوب مي‌شود؟
خير، زيرا سازمان صنايع دستي ايران همزمان با واردات صنايع دستي پاكستاني ديگر به ما سفارش نمي‌دهد و فقط دلالان محلي لباس‌هاي مختلف سفارش مي‌دهند كه قيمت دوخت هر يك دست لباس به اندازه 40 متر آن هم در سه ماه 170 هزار تومان قيمت دارد. به همين خاطر شرايط در آنجا طوري نيست كه ما به سوزن‌دوزي به چشم يك شغل يا منبع درآمد نگاه كنيم و فقط اين كار را از روي علاقه انجام مي‌دهيم.
در اين زمينه آموزش هم مي‌دهيد؟
بله، من به جاهاي مختلف اطراف شهرستان‌مان مي‌رفتم و آموزش مي‌دادم. اكنون هم فقط به دختربچه‌ها سوزن‌دوزي را مي‌آموزم. در سال 59 به دليل آنكه لباس سوزن‌دوزي در شهر كاربردي نداشت به ما سفارشات جديدتري دادند كه در آن زمان نيز من سرپرست زنان سوزن‌دوز ايرانشهر بودم.
زنان شهرستان ايرانشهر به غير از سوزن‌دوزي چه فعاليت‌هاي اجتماعي ديگري را انجام مي‌دهند؟
زنان و دخترهاي روستاي ما به‌جز خانه‌داري و سوزن‌دوزي فعاليت خاص ديگري ندارند زيرا تمام كارهاي خانه به عهده زنان است. اما گلدوزي و سكه‌سازي در اين استان رايج است.
كمي در مورد سوزن‌دوزي توضيح دهيد.
در سوزن‌دوزي با نخ از جنس كاموا روي پارچه كار مي‌كنند و نقش و نگارهاي زيبايي را روي آن حك مي‌كنند. مهرها و نقوش آنها هم از پاكستان مي‌آيد و در ايران نيز انتخاب مي‌شود. برخي از اسامي اين نقوش براساس هر حسي كه نسبت به چيزي به وجود بيايد انتخاب مي‌شود. نقش يانگوم، گوشواره سيتا، 9 آدينگ و... از اين نوع اسامي هستند. در بيشتر سفارشاتي هم كه ما مي‌گيريم پارچه و نخ را به ما مي‌دهند و ما فقط كار سوزن‌دوزي آن را انجام مي‌دهيم.
در ادامه اين گفت‌وگو مهدي سجادي‌اناري كه در اين مدت تقريبا مديريت هماهنگي برنامه‌هاي مهتاب نوروزي را برعهده داشت در خصوص سوزن‌دوزي اصيل شهرستان ايرانشهر گفت: با اينكه سوزن‌دوزي اصيل ايراني از هنرهاي از ياد رفته است، اما در اين استان با تمام رفتارهايي كه با سوزن‌دوزهاي آنجا دارند، همه اين زنان سوزن‌دوزي را با چنان مهارتي به تصوير مي‌كشند كه اصالت هنر ايراني در‌ آن موج مي‌زند. به نظر من تا يك دهه آينده به دليل آنكه سوزن‌دوزي هيچ توجيه اقتصادي ندارد ديگر چيزي به اسم سوزن‌دوزي نخواهيم داشت.
بنابراين مي‌بينيم زنان اصيل ايراني چطور در گوشه و كنار اين شهر بدون اينكه ديده شوند، هنرهاي اصيل ايراني را زنده نگه داشته‌اند. جالب است اگر بدانيد كه مهتاب نوروزي هيچ نمونه كاري از خود ندارد و تا به حال سوزن‌دوزي اصيل را به تن نكرده است. خودش مي‌گويد من به خدا مديونم اگر لباس اصيل سوزن‌دوزي بپوشم همه اينها هم به دليل فقر و محروميت مردم ايرانشهر است كه آنها بيشتر نمونه‌هاي كار خود را به فروش مي‌رسانند.
به جرأت مي‌توان گفت كه هر جا كه ردپايي از زنان بلوچ يافت گردد، سوزن‌دوزي نيز عظمت خود را به ديده مي‌كشاند. بنابراين بدون ترديد سوزن دوزي بلوچ بايد در زمره يكي از اصيل‌ترين و جالب‌ترين رشته‌هاي صنايع دستي كشور به حساب آورد كه آوازه شهرتش به فرسنگ‌ها دورتر از اين خاك رسيده و مردم بسياري از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن مي‌‌شناسند. هنر ظريف و پرسابقه‌اي كه هيچ‌كس به درستي نمي‌داند از چه زماني در ايران آغاز شده است. تقريبا تمامي زنان و دختران بلوچ از دست‌اندركاران سوزن‌دوزي به حساب مي‌آيند.
كاش مي‌شد از اين هنرمندان اصيل تجليل و تقدير بيشتري به عمل مي‌آمد. كاش نگاهمان به اين نوع هنرها عوض مي‌شد. مهتاب نوروزي كه بعد از تقريبا 70 سال سوزن‌دوزي اين اولين تقدير و تشكر از وي بود در مورد سفرش به تهران مي‌گويد: دو روز قبل از برگزاري همايش به من گفتن كه بايد به تهران بروي. من نيز با كمك مدير هماهنگي برنامه‌هايم توانستم با هواپيما به تهران سفر كنم. در صورتي كه فرهنگستان هنر از دو روز قبل به مدير وقت استان اعلام كرده و مرا دعوت كرده بود كه در اين زمينه به من بي‌توجهي شد. ولي من تمام اين سختي‌ها را به جان مي‌خرم و براي مورد تقدير قرار گرفتن سوزن‌دوزي نمي‌كنم. من و تمام زنان بلوچ هميشه عاشق سوزن‌دوزي بوديم و هستيم.
زناني كه با وجود فقر و محروميت هنوز هم هنر ايراني را خيلي ساده و بدون هيچ تجمل‌گرايي در خدمت مردم قرار مي‌دهند. اميدواريم اين هنر اصيل ايراني هيچگاه از ياد نرود تا مهتاب نوروزي و امثال وي با ذوق بيشتري اين هنر را به تصوير بكشند تا صنايع دستي ايراني هميشه زنده بماند.

گفت‌وگو با مهتاب نوروزي، استاد سوزن‌دوزي ايران

مطالب مشابه :

داشتن یک امضای فوق العاده با کلاس با چند کلیک

امضای دیجیتال

امضا شناسی

سایتی جهت ایجاد و آموزش امضای دیجیتال

چگونگی امضا کردن و تاریخ زدن نقاشی

امضا های وینکسی

ارتباط اسم با شخصیت

گفت‌وگو با مهتاب نوروزي، استاد سوزن‌دوزي ايران

امضا شناسي

اثار رافائل