ارگونومی چیست ؟

امروزه در طراحي و توليد هر محصولي يك نكته كليدي را در نظر مي‌گيرند: راحتي مصرف‌كننده

در بازار لوازم اداري به دنبال يك صندلي مناسب مي‌گرديد و بالاخره با در نظر گرفتن قيمت، مارك تجاري، رنگ، شكل و قيافه آن را مي‌خريد و به منزل يا محل كارتان مي‌بريد. اما در همان ساعات اول نشستن روي صندلي متوجه مي‌شويد كه در خريد خود ضرر كرده‌ايد و اين صندلي، راحتي شما را تامين نمي‌كند. پشتي آن به هيچ وجه راحت نيست، دسته‌هاي آن براي آرنج‌هاي شما كوتاه است و بدتر از همه اين كه ارتفاعش براي شما كمي‌بلند است و كمرتان تحت فشار قرار مي‌گيرد. چاره‌اي نداريد، نمي‌توانيد صندلي را عودت بدهيد و مجبوريد با خريد يك زير پايي و گذاشتن يك بالشتك روي كفي صندلي تا حدي مشكل را برطرف كنيد. اينجاست كه مي‌گوييم: در ساخت صندلي، ارگونومي‌رعايت نشده است. يعني به فاكتورهاي انساني به‌منظور راحت بودن استفاده‌كننده آن اهميتي داده نشده است.

در عصر حاضر به دليل تنوع نيازها و تخصصي شدن مشاغل، افراد يك خانواده براي تامين حداقل مايحتاج مصرفي خود نيازمند استفاده از كالاها و خدمات عرضه شده به‌وسيله شركت‌هاي گوناگون هستند. از اين رو نياز به كالاهاي مصرفي و خدمات يك نياز ضروري و اجتناب ناپذير است كه هرگونه اختلال در توليد و توزيع آنها مي‌تواند جامعه و مديريت آن را به چالش بكشاند و علاوه بر زيان‌هاي مادي، صدمات و زيان‌هاي معنوي را نيز متوجه مصرف‌كننده نمايد. يكي از حقوق اصلي مصرف‌كنندگان برخي از كالاها مانند صندلي‌ها، موس‌ها و صفحه كليد‌هاي كامپيوتر، نوع طراحي متناسب با بدن انسان يا ارگونومي آنها است.

ارگونومي يعني چه؟
ارگونومي‌در يك تعريف بسيار روان و ساده يعني راحتي و در تعريف كامل تر يعني مطالعه علمي‌كار، انسان و محيط و استفاده از اطلاعات حاصل از اين مطالعه در طراحي بهتر كار و محصولات به منظور راحتي بيشتر انسان.
ارگونومي در يك تقسيم بندي به دو نوع ارگونومي‌كار و ارگونومي محصول تقسيم مي‌شود. ارگونومي‌كار يعني راحتي در انجام دادن كارها به منظور بهره‌وري بيشتر و نيز پيشگيري از اختلالات اسكلتي عضلاني مانند كمردرد و نيز مشكلات رواني ناشي از كار. ارگونومي محصول به معني طراحي محصول مطابق با ابعاد انساني جامعه استفاده‌كننده از آن محصول به منظور راحتي بيشتر، بهره‌وري بيشتر و جلوگيري از بيماري‌هاي جسمي‌و رواني ناشي از استفاده از آن محصول است. پس هدف در هر دو نوع ارگونومي‌يك چيز است.

كاركرد مهم‌تر است يا راحتي؟
امروزه در طراحي و ساخت يك محصول از صندلي اداري يا صندلي يك خودرو گرفته تا طراحي موس يا صفحه كليد كامپيوتر، كفش، مسواك، مانيتور، دوربين عكاسي، كابين هواپيما، اتاق ماشين، عينك‌هاي طبي يا آفتابي مهم‌ترين مساله ارگونومي آن است. اين برخلاف نظر طراحان چند دهه قبل است كه به طراحان كاركردگرا معروف‌اند. آنها در ساخت يك محصول فقط به كاركرد آن محصول اهميت مي‌دادند و نه چيز ديگر. به‌طور مثال مي‌گفتند كه تنها كار دوربين عكاسي گرفتن عكس‌هاي خوب است و به راحتي گرفتن آن در دست و فاكتورهاي ديگر آن كه باعث مي‌شود كاربر احساس راحتي بيشتري كند، توجه نمي‌كردند. اما در طراحي‌هاي امروزي شاهد پيشرفت زيادي در زمينه به كارگيري اصول ارگونومي هستيم. كافي است كاتالوگ يك دوربين عكاسي ديجيتال را ورق بزنيد تا فقط درباره ارگونومي آن دوربين چند خط يا صفحه مطلب ببينيد. كافي است به لبه‌هاي مانيتور ال سي دي خود نگاهي بيندازيد تا در يك گوشه آن عبارت Ergonomics را ببينيد.

راحتي، حق مصرف‌كننده
حتي در اتومبيل‌ها علاوه بر بسياري از موضوعات ديگر كه بايد از استانداردهاي لازم برخوردار باشند، استفاده از صندلي‌هاي ارگونوميك براي راحتي بيشتر راننده حقي است كه در بعضي از خودروها رعايت نمي‌شود. گاهي طراحي بدنه اتومبيل نيز از منظر ارگونومي داراي نواقص بسياري است. به‌طور مثال، راننده ديد صحيحي از شيشه عقب به خيابان ندارد. ستون‌هاي بدنه مانع ديد راننده مي‌شوند. آينه‌هاي بغل با دست تنظيم مي‌شوند در حالي كه راننده بايد بتواند در زمان رانندگي آنها را كنترل كند. متاسفانه بسياري از تجهيزات و امكاناتي كه به ايمني و ارگونومي‌خودرو مربوط مي‌شود جزو هزينه‌هاي اضافي يك خودرو به حساب ميآيند و راننده بايد پول بيشتري براي اين خدمات بپردازد.
امروزه شركت‌هاي بزرگ توليدكننده، انجام طراحي‌هاي ارگونوميك را در دستور كار خود دارند. علاوه بر بحث رقابت و فروش محصول، راحتي مصرف‌كننده محصولات در هنگام استفاده حقي است كه هر شركت توليدي متعهد به رعايت حقوق آنها براي مشتريان خود است.

ارگونومي ادراكي
يكي ديگر از مهم‌ترين مباحث در ارگونومي محصول، ارگونومي ادراكي يا روان‌شناختي است. در اين نوع ارگونومي، محصول بايد به نوعي طراحي شده باشد كه كاربر آن از نظر ذهني دچار هيچ گونه خطا و اشتباهي نشود. يكي از بهترين مثال‌ها در اين زمينه، طراحي غلط برخي از اجاق گازها است. بيشتر استفاده‌كنندگان از اجاق گازهايي كه داراي چند شعله هستند، هنگام روشن كردن يك شعله نمي‌دانند كدام دستگيره مربوط به كدام شعله است. در بسياري از نشان‌گرهايي كه روي برخي وسايل نصب مي‌شود علايم و نمادها بسيار پيچيده و نامناسب طراحي شده‌اند به طوري كه فرد نمي‌تواند به سرعت از آنها سر در بياورد و مجبور است كمي فكر كند. گاهي مدت زماني كه صرف فكر كردن مي‌شود، ممكن است سبب بروز اتفاق ناخوشايندي شود.

جلب رضايت مشتري
در حال حاضر در كشورهاي گوناگون، لوح‌هاي طرح ارگونوميك به محصولاتي كه از راحتي كاربري بسيار عالي و امنيت برخوردار بوده و استانداردهاي نويني را در محصول ارايه داده باشد تعلق مي‌گيرد. اين لوح‌ها با بررسي‌هاي گوناگون از جنبه‌هاي متفاوتي همچون سهولت استفاده، كارايي و عملكرد يك وسيله يا محصول، به آن داده مي‌شود. هدف نشان طرح ارگونوميك، تشويق رقابت محصولات در طراحي‌هاي بهتر و درنتيجه افزايش رضايت مشتريان است.
رعايت چنين استانداردهايي در توليدات وطني مستلزم حمايت بيشتر دولت و تدوين استانداردهاي مربوط از سوي سازمان استاندارد و مركز تحقيقات صنعتي است. همچنين اطلاع‌رساني در خصوص نخريدن كالاها و محصولاتي كه طراحي ارگونوميك در آنها رعايت نشده است مي‌تواند توليدكنندگان را به رعايت چنين استانداردها و طراحي‌هايي مجبور كند زيرا تا زماني كه ما با تفكر كاركردگرايي، يك وسيله را مي‌خريم و توجهي به نوع طراحي آن نمي‌كنيم، وضعيت ارگونومي محصولات و توليدات بهبود پيدا نخواهد كرد.

استراتژي بازاريابي ارگونوميك
با توجه به اهميت طراحي‌هاي ارگونوميك در محصولات، بيشتر توليدكنندگان اقدام به ايجاد دپارتمان بازاريابي ارگونوميك كرده‌اند. آنها با استخدام متخصصان ارگونومي سعي در شناسايي نقاط ضعف محصولات خود از نقطه نظر طراحي و راحتي استفاده از آن هستند. آنها حتي به فكر صادرات محصولات خود و جمعيت استفاده‌كننده در كشورهاي ديگر نيز هستند.
طراحي پيشرفته ارگونوميك محصولات به وسيله تجزيه و تحليل عملكرد محصول در آزمايشگاه‌هاي بيومكانيك امكان‌پذير است. اين آزمايشگاه‌ها در دنيا زياد نيست و در حال حاضر كشورهاي پيشرفته از اين دانش بهره مي‌برند.

داستان يك موفقيت
زماني كه براي اولين بار كامپيوترهاي خانگي به بازار وارد شدند، استقبال از آنها بي‌نظير بود. مردم براي داشتن اين وسيله در خانه‌هاي خود لحظه‌شماري مي‌كردند. پنج سال بعد گزارش‌هاي مراكز بهداشتي و پزشكي نشان داد شيوع بيماري سندروم تونل كارپال در مچ دست در اين پنج سال به علت استفاده مردم از موس‌هاي كامپيوتر 25 برابر افزايش يافته است. اين گزارش‌ها بهانه‌اي شد براي كساني كه از تكنولوژي جديد متضرر شده بودند و عزم خود را جزم كردند تا با اين گزارش‌ها تيشه به ريشه اين تكنولوژي نوظهور بزنند اما دانش ارگونومي به كمك صنايع ساخت كامپيوترهاي خانگي آمد. چيزي طول نكشيد كه مراكز تحقيقاتي دانشگاه‌هاي آمريكا با همكاري صنايع ساخت كامپيوتر محصولات ارگونوميك از جمله موس‌هاي ارگونوميك نسل دوم و سوم را توليد كردند و تمام شركت‌هاي ساخت كامپيوتر، قسمتي از هزينه‌هاي خود را به تحقيق و پژوهش در زمينه ارگونومي اختصاص دادند<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

منبع:www.centralclubs.com انتخاب : نرجس کوکب

ارگونومی چیست ؟

مطالب مشابه :

ويژگي صندلي اداري ارگونوميك

هر صندلي، صندلي اداري نيست

ويژگي صندلي ارگونوميك براي مشاغل اداري

معرفي خدمات و توليدات صنايع اداري،مهندسي و آموزشي دانشكالا

ارگونومی در طراحی ایستگاههای کاری

ارگونومی در طراحی ایستگاههای کاری

مجموعه مقالات علمي خط توليد و كارآفريني

مـهـد كـودك

ارگونومی چیست ؟

راه اندازي كارگاه خاتم سازي و خاتم كاري (سرمايه گذاري )