بررسي قرارداد نفتي ويليام ناكس دارسي

بسمه تعالي

آنچه ملاحظه مي فرماييد بررسي قرارداد نفتي ويليام ناكس دارسي با دولت وقت ايران است كه در تاريخ 8 خرداد 1280 شمسي در تهران به امضاء رسيده است.

در اين تحليل فارق از هرگونه بينش سياسي مقرضانه نگاهي به شرايط اقتصادي و صنعتي حاكم بر آن زمان ايران و همچنين شمارش ويژگي هاي يك قرارداد خوب و سازنده و تطبيق آن با فصول امتياز نفت دارسي مي پردازيم.

در سال 1280 ه.ش. ايران به صورت شاهنشاهي اداره مي شد اقتصادي كه امروز ما تعريف علمي و كاملي از آن داريم وجود نداشت و به صورت باج و خراج هزينه هاي حكومت تامين مي شد در حالي كه در ايران منابع عظيم ثروت از جمله نفت و گاز وجود داشت. شرايط صنعتي ايران در حدود 112 سال قبل را مي توان با نگاهي به وضعيت امروز حاكم بر صنعت نف و گاز تشخيص داد مضاف بر شرايط اقتصادي و صنعتي ، ملي نبودن صنعت نفت را نيز بايد در نظر گرفت.

با گذشت يك قرن و اندي از سرمايه گذاري در صنعت نفت و گاز هنوز وابستگي شديد صنعتي و ضعف سرمايه گذاري در اين صنعت مشاهده مي شود، جايي كه تنها صنايع موجود در 112 سال قبل ضعف مس گري و سفال سازي و ... مي باشدكشف و استخراج و فروش نفت ساده به نظر نمي رسد.

با اين اوصاف نياز به حضور و سرمايه گذاري شركت هاي فعال در اين زمينه نياز شديد جامعه محسوب مي شد.، كه حاكمان وقت با تشخيص اين نياز در جهت رفع آن اقدام نمودند.

حال باتوجه به ويژگي هاي يك قرارداد سازنده و خوب كه از جمله آن:

1) ايجاد انگيزه براي سرمايه گذاري 2) انعطاف پذير3)انتقال تكنولوژي همراه با دانش بهره برداري از آنها مي باشد، به تحليل اين قرارداد نفتي مي پردازيم.

انگيزه: يكي از وجوه مهم قراردادهاي نفتي است به گونه اي كه طرفين براي ادامه قرارداد، توسعه و فعاليت وحتي براي تغييرقرارداد نيازمند انگيزه هستند.

اهميت انگيزه اگر بيشتر از فعاليت و انعقاد قرارداد نباشد كمتر از آن نيست.

در تعريف انگيزه بايد گفت كه تلاش براي رسيدن به هدف و عامل رفتار تعيين شده است.

در يك قرارداد نفتي طرفين فرارداد در صدد رسيدن به اهداف گوناگون از جمله سود بيشتر، ايجاد منابع در آمدي و وارد كردن يك صنعت به كشور مي باشد كه در قرارداد نفتي دارسي نيز اين امر پيش بيني شده است.

انعطاف پذيري : يكي ا ز ويژگي هايي كه يك قرارداد نفتي مي تواند از آن بهره مند باشد قابليت انعطاف مي باشد تا بتوان قرارداد را در شرايط زماني متفاوت تغييرداد.

انتقال تكنولوژي همراه با دانش فني: اين ويژگي بيشتر براي كشورهايي كه داراي منابع نفت و گاز مي باشند اما فاقد صنعت و دانش بهره برداري از آن هستند يك امتياز كارآمد و خوب مي باشد.

فصل اول و دوم:دراين فصول دولت شاهنشاهي اجازه انحصاري كشف و استخراج و تجارت و فروش منابع نفتي را به صاحب امتيازداده است،همچنين مدت قرارداد نفتي كه در اين قرارداد60 سال عنوان شده براي طرف قرارداد بسيار مناسب و خوشايند طبع مي باشد چون در زمينه سرمايه گذاري در ايران از بابت وجود هرگونه رقيب آسوده خاطر مي باشد كه اين به نفع دولت ايران نيست.

وجود رقابت موجب پيشرفت كار و ارائه خدمات بهتر و محدود نكردن تنوع و تعدد سرمايه گذاري مي باشد.

در فصل سوم دولت جهت واگذاري زمين براي احداث بناومطعلقات فصل اول و دوم شرايطي را پيش بيني كرده شده كه چندان جاي بحث و نقد ندارد وهمچنين به اماكن مقدس و مطعلقات آن و خريداري زمين باير از مالكين پرداخته است.

فصل چهارم:-

فصل پنجم:-

فصل ششم:در اين فصل بحث از انحصار و اجازه ندادن به ديگر شركت ها براي سرمايه گذاري در بخش نفت و گاز به ميان آمده است كه گفتيم انحصار موجب عدم رقابت و در نتيجه به ضرر ايران تمام مي شود

فصل هفتم: امتياز ديگري كه به موجب فصل هفتم از اين قرارداداعطاء شده معافيت از هرگونه عوارض و ما ليات براي شركت سرمايه گذاري پيش بيني شده و به نظر مي رسد سود زيادي به اين شركت سرمايه گذاري خارجي از اين جهت مي رسد و متعاقب آن محروم ماندن ايران از منابع درآمدي كه از اين طريق مي توانست كسب كند.

مي توان اين فصل را در جهت ايجد انگيزه براي جذب سرمايه محسوب كرد.

فصل هشتم: در اين فصل به تعهدات صاحب امتياز پرداخته شده است كه مي بايست به خرج خود كار اكتشاف و شناسايي منابع نفتي را انجام دهد.

فصل نهم: اجازه تاسيس شركت هاي تابعه به صاحب امتياز براي كسب سود هر چه بيشتر در اين فصل به چشم مي خورد، شايد بتوان گفت اين فصل به عدم وجود هرگونه صنايع و توليدي در ايران ودر صورت وجود صنعت ،محرم ماندن آن از مشاركت در اين بخش اشاره دارد.

فصل ده: صاحب امتياز و شركت هاي تابعه مكلف به پرداخت سهام به دولت شده است كه از منابع خالص سالانه صاحب امتياز پيش بيني شده ، مي توان گفت كه در اين فصل اوج امتياز بخشيدن به شركت سرمايه گذاري تعهد شده است مبلغ دريافتي صرف نظر از نفع اقتصادي به مدت 60 سال بدون توجه به تورم ساليانه و نرخ رشدتورم و ارزش منابع استخراجي ، يك مبلغ مقطوع در نظر گرفته شده كه جاي بحث و گفتگور را دارد.

فصل يازدهم:-

فصل دوازدهم: در اين فصل مي توان به يكي از شرايط قرارداد كه انتقال تكنولوژي به همراه دانش فني مي باشد پرداخت.

در اين فصل پيش بيني شده كه عمله و فعله بايد از رعيت اعليحضرت باشد به استثناي اجزاي علمي و مهندسين ومباشرين و مديران.

از جمله نقاط ضعف اين قرارداد را مي توان استثناء كردن بخشهاي فني چنان كه گفته شد دانست.صحيح است كه بگوييم در آن زمان شايد مهندس ايراني نداشتيم اما مي توانستيم در متن قرارداد آموزش علمي افراد ايراني را از صاحب امتياز بخواهيم تا به دانش فني بهره برداري از صنايع نفتي مجهز شويم.

فصل سيزدهم:در اين فصل دولت و صاحب امتياز به حقوق مكتسبه مردم پرداخته اند كه صاحب امتياز مكلف به پرداخت مقدار نفتي كه اهالي از آن منفع مي شوند.

فصل چهاردهم : يكي ديگراز تعهدات دولت در اين فصل پيش بيني شده كه عبارت از حفظ و تامين امنيت اسباب و ادوات و صاحب امتياز و اجزا و افراد علمي وكلاي شركت.

فصل پانزدهم : در اينجا انتقال تكنولوژي پيش بيني شده است اما تكنولوژي كه بدون انتقال دانش فني بهره برداري باشد چه فايده دارد و از جمله مواردي است كه آينده صنعت نفت را مبهم و تاريك نشان مي دهد.

فصل شانزدهم:در اين فصل پيش بيني شده است كه اگر صاحب امتياز در مدت معيني به تعهدات خود عمل نكند(ظرف دو سال) امتياز نامه ساقط خواهد شد كه مي توان يك نمونه از تضمين براي ملزم كردن صاحب امتياز به تعهد باشد.

فصل هفدهم:نحوه حل اختلاف در صورت بروز آن پيش بيني شده است.

فصل هجدهم:به زبان نوشتار قرارداد پرداخته شده چندان جاي بحث و گفتگو ندارد.

با تشكر –امين ياري- سارا نجات

بررسي قرارداد نفتي ويليام ناكس دارسي

مطالب مشابه :

انتقال تكنولوژي

حقوق مالكيت معنوي و انتقال تكنولوژي

حقوق مالكيت معنوي و انتقال فناوري

حقوق مالكيت معنوي و انتقال فناوري

بررسي قرارداد نفتي ويليام ناكس دارسي

حقوق مالكيت معنوي و انتقال فناوري

بررسی کلی قرارداد بیع متقابل در صنایع نفت و گاز

تيپ قرارداد ها ؛ فرمت قرارداد ها ؛ الگوي قرارداد ها