عوامل مؤثر بر بهره وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری در کلاس‌های چند پایه

چکیده

هدف از اجرای این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر بهره‌وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری در کلاس‌های چند پایه مختلط از دیدگاه معلمان و صاحب نظران در دوره‌ی ابتدایی استان خوزستان بوده است. به همین منظور پس از مصاحبه، سؤال باز، جمع آوری نظرات متخصصان، مسؤولان و آموزگاران مدارس چند پایه، پرسشنامه مقدماتی تهیه گردید. پس از بررسی فنّی پرسشنامه با استفاده از روش نمونه گیری غیر تصادفی هدف مند این ابزار روی دو گروه: 600 نفر معلّمان شاغل در کلاس‌های چند پایه 150 نفر از صاحب نظران مدارس چند پایه اجرا گردید. تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد که عوامل مؤثر بر بهره‌وری کلاس‌های چند پایه در فرآیند یاد دهی ـ یادگیری از دیدگاه آموزگاران در چهار عامل به نام: کاربرد روان شناسی تربیّتی در کلاس ـ آشنایی با مبانی ارتباطات انسانی و عنایت به رفتار و روابط انسانی ـ آشنایی با فلسفه‌ی تعلیم و تربیّت ـ مهارت‌های مربوط به فنون و الگوهای جدید تدریس و از دیدگاه صاحب نظران در سه عامل به نام مهارت‌های انسانی فنون کلاس داری ـ مهارت‌های فنّی فنون کلاس داری ـ مهارت‌های ادراکی فنون کلاس داری قابل دسته بندی می‌باشند. که این عوامل از لحاظ آماری معنادار بوده‌اند. تمرکز زدایی از این نوع آموزش با برنامه ریزی درسی و آموزشی و بودجه بندی محتوایی کتب، توقعات آموزشی مرتبط با این نوع آموزش از معلّم، چاپ کتب ویژه کلاس‌های چند پایه، تشکیل گروه آموزشی چند پایه در سطح وزارت آموزش و پرورش و سطوح میانی و اجرایی، اهداء امتیازاتی از قبیل: محاسبه سنوات خدمتی با ضریب بیشتر، اجازه ادامه تحصیل، تأمین امنیّت جانی، تأمین امکانات بهداشتی، از جمله پیشنهادهای پژوهش حاضر می‌باشد.

کلید واژه : یاددهی ـ یادگیری ـ آموزش کلاس چند پایه ـ کلاس چند پایه مختلط ـ مدرسه ابتدایی ـ آموزش ابتدایی.

مقدمه

یکی از نهادهای جوامع بشری پس از خانواده آموزش و پرورش است. هر ساله منابع انسانی و مالی بسیار عظیمی برای تعلیم و تربیّت دانش آموزان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این که دانش آموزان آگاهی‌ها و توانمندی‌های ضروری برای زندگی اجتماعی را بياموزند و در رشد و اعتلای جامعه خود مؤثر باشند، از دغدغه‌های نظام‌های آموزشی است. ارتقای بهره‌وری در آموزش و پرورش به توسعه اقتصادی اجتماعی کمک می‌کند، علاوه بر آن از طریق تربیّت نیروی انسانی کارآمد و خلاق می‌تواند موجب اعتلای کشور گردد. از آن جايي كه امروزه دانش آموزان علاوه بر مهارت‌های پايه، نيازمند مهارت‌های پيچيده‌تری هستند و منابعي كه در اختيار آموزش و پرورش قرار مي‌گيرد؛ محدود است، در نتيجه ارتقاي بهره‌وري در آموزش و پرورش بايستي از طريق ارتقاي بهره‌وری در مدارس صورت گيرد. اگر آموزش و پرورش، تغييرات كيفي در فرهنگ حاكم بر جامعه به وجود آورد، مي‌تواند از طريق تحوّل در رفتار مردم و شكل نهادهاي اجتماعي، پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای در نرخ رشد بهره‌وري به وجود آورد. افزون بر اين، افرادي كه دانش و مهارت مفيدي به دست مي‌آورند، مي‌توانند فرد مفيدي در جامعه به شمار آيند. آموزش و پرورش با تقويت و تحكيم سرمايه‌هاي مادي و انساني بر رشد و ارتقاي بهره‌وري سرعت مي‌بخشد.

پژوهش‌های انجام شده در مورد اثربخشی تدریس کلاس‌های چند پایه، حاکی از آن است که، اگر کار خوب انجام شود، دانش آموزان نتایجی برابر یا گاهی بهتر از کلاس‌های تک پایه به دست می‌آورند، برای مثال، یکی از مطالعات نشان داد که داده‌ها از نظر رشد علمی، کلاس‌های چند پایه را به عنوان یک نمونه موفق تأیید می‌کنند و آن را یک سازمان اثر بخش جایگزین برای کلاس‌های تک پایه می‌دانند، و وقتی نوبت به تأثیر بر عملکرد دانش آموز می‌رسد نیز باید گفت سازمان کلاس چند پایه، بسیار قوی‌تر ظاهر می‌شود. عملکرد بیرونی دانش آموزان چند پایه نسبت به دانش آموزان تک پایه، در 75 درصد مقیاس‌های در نظر گرفته شده، بالاتر است. (والاس و جی. بی. مثوث،2005).

بنابراین مسأله اصلی این مطالعه آن است که مشخص کند عوامل مؤثر بر بهره‌وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری کدامند؟

جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه‌ی مدیر آموزگاران و آموزگاران رسمی، پیمانی، حق‌التدریس و سرباز معلّم‌های دوره‌ی ابتدایی و معلّم‌های با تجربه و دارای مدرک لیسانس و بالاتر که رشته تحصیلی آن‌ها آموزش ابتدایی، علوم تربیّتی، مشاوره و روان شناسی تربیّتی و عمومی، و مشغول به تدریس در آموزش ابتدایی بودند و هم چنین اساتید تربیّت معلّم و دانشگاه با مدرک فوق لیسانس و بالاتر که روش‌ها و فنون تدریس و یا روش‌های تدریس و بررسی کتب ابتدایی را در مراکز تربیّت معلّم، دانشگاه در رشته علوم تربیّتی و دوره‌های ضمن خدمت و ... تدریس می‌کردند.

روش نمونه گیری و نمونه

جامعه آماری این پژوهش 600 نفر نیروهای شاغل در کلاس‌های چند پایه و 150 نفر از صاحب نظران به عنوان نمونه از طریق روش نمونه گیری غیر تصادفی هدف مند انتخاب گردید.

ابزار تحقیق

با توجه به حجم نمونه از طریق دو پرسشنامه محقق ساخته، اقدام به جمع آوری اطلاعات شد.

روش پژوهش

پژوهش حاضر از نوع تحقیقات توصیفی زمینه یاب است.. این تحقیق یکی از زیر مجموعه‌های تحقیقات توصیفی، به نام «تحقیق توصیفی زمینه یاب یا پهنا نگر است»؛ که به مطالعه ویژگی‌ها و صفات افراد جامعه می‌پردازد و وضعیّت فعلی جامعه آماری را در قالب چند صفت یا متغیر مورد بررسی قرار می‌دهد.

تجزیه و تحلیل استنباطی یافته‌های پژوهش

عوامل مؤثر بر بهره‌وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری مدارس ابتدایی چند پایه.

الف) تحلیل عوامل پرسشنامه تکمیل شده از دیدگاه مدیر آموزگاران و آموزگاران کلاس‌های چند پایه.

بر اساس تجزیه و تحلیل پاسخ‌های آزمودنی‌ها مقدار آزمون KMO برابر با 0/77بدست آمد. ( KMO نشانگر کفایت نمونه گیری به منظور بررسی وضعیّت همبستگی بین زوج متغیرها می‌باشد). قابل ذکر است حداقل KMO از طرف متخصصان متفاوت بیان شده است؛ لذا مقدار آزمون KMO برابر 0/77 در این پژوهش بیان گر این موضوع است که داده‌های پژوهش برای تحلیل عوامل از بسندگی لازم برخورد بوده است.

بعد از بررسی KMO، از طریق آزمون بارتلت ( BTOS ) به بررسی زیر بنای تحلیل عاملی پرداخته شد. چون مقدار این آزمون برابر با 7750/482 است که در سطح 0/000> p معنادار است). پس فرض ماتریس همبستگی بین آیتم‌های پرسشنامه در جامعه برابر صفر است رد می‌شود، و نتیجه گرفته می‌شود که ماتریس همبستگی مشاهده شده متعلق به جامعه‌ای با متغیرهای هم بسته است؛ لذا به کار گیری تحلیل عامل در این پژوهش مورد تأیید است.

در مرحله سوّم تحلیل عامل، آزمون اسکری برای این که مشخص گردد مجموعه آیتم تهیّه شده در چند عامل دسته بندی می‌گردد، انجام شد. روی هم رفته تحلیل عوامل داده‌ها با روش تحلیل عناصر اصلی و روش چرخش متعامد محورها از نوع واریماکس منجر به استخراج چهار عامل اساسی از پرسشنامه آموزگاران گردید. پس از چهار چرخش آزمایشی 46 ماده روی عامل اوّل، 21 ماده روی عامل دوّم و 19 ماده روی عامل سوّم و 21 ماده روی عامل چهارم قرار گرفت. در عامل اوّل، 11 عامل (کمتر از 0/30 )، و در عامل سوّم، 2 عامل (کمتر از 0/34) و در عامل چهارم 5 عامل (کمتر از 0/30) بار عاملی آن‌ها بود. به دلیل غیر قابل قبول بودن بار عاملی آن‌ها از پرسشنامه اوّلیّه مدیر آموزگاران و آموزگاران حذف گردید.

محتوای عامل اوّل اعتقاد به بیان واضح مطالب درسی، به تعبیر دیگر آسان تدریس کردن برای تمرکز و حفظ توجّه دانش آموزان به درس، توجّه به پیش دانست‌ها و معلومات پیشین دانش آموزان در یادگیری مطالب جدید و تأکید بر نکات کلیدی درس، به ترتیب بیشترین بار عاملی یعنی0/59 ـ 0/53 ـ 0/52 را به خود اختصاص داده است.

عامل دوّم آشنایی بیشتر دانش آموزان کلاس‌های چند پایه به مهارت‌های زندگی از جمله خودآگاهی، همدلی، مسؤولیّت پذیری نسبت به دانش آموزان کلاس‌های تک پایه، پیشرفت درسی بهتر دانش آموزان پایه‌های پایین‌تر به خاطر حضور دانش آموزان پایه بالاتر در کلاس چند پایه، موفّقیّت بیشتر دانش آموزان کلاس‌های چند پایه در مهارت‌های زندگی از جمله: دوست یابی، گوش دادن، صحبت کردن نسبت به دانش آموزان تک پایه و بالاخره بالا بودن عزّت نفس دانش آموزان کلاس‌های چند پایه در زمینه‌هایی مثل قدرت تصمیم گیری، سلامت فکر و بهداشت روانی نسبت به کلاس‌های تک پایه به ترتیب دارای، بار عاملی 0/68 ـ 0/68 ـ0/66 ـ0/66 می‌باشد.

عامل سوّم پرسشنامه، به چهار عامل بدگویی کردن از معلّمان سال گذشته توسط معلّمان، اخراج دانش آموزان از کلاس درس به عنوان تنبیه، مطلع بودن شاگردان از ضعف‌های کلاس داری معلّم و بالاخره استفاده از شاگردان خاص و تکراری برای انجام تمرین و پرسش درس، با بار عاملی 0/66ـ 0/62 ـ 0/59 ـ 0/55 تأکید می‌کند.

عامل چهارم بر اهمّیّت ابتکار و نوآوری در تکالیف درسی و تشویق و تمجید به عنوان یک راه موفّقیّت در کلاس، استفاده از خاطرات در آموزش و اهمّیّت به رفع پارازیت‌های کلاس درس قبل از شروع درس، بار عاملی 0/55 ـ 0/46 ـ 0/44 ـ 0/43 را به خود اختصاص داده است. این عوامل به نام های زیر نامگذاری شد :

عوامل مؤثر بر بهره وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری در کلاس‌های چند پایه

مطالب مشابه :

جلسه اول

حیطه های یادگیری + هدف گذاری در آموزش.ppt

نظريه هاي يادگيري

عوامل مؤثر بر بهره وری فرآیند یاددهی ـ یادگیری در کلاس‌های چند پایه

لیست کتاب های رسیده از طرح کتاب من از تیر ماه 91 تا تیرماه 92