سرود های ملی ایران از ابتدا تا کنون

مقدمه:

سرود ملی رسمی دولت ایران یکی از نمادهای ملی ایران است که در مراسم رسمی، یادبودهای ملی، مسابقات ورزشی و دیگر مناسبت‌های ملی اجرا یا پخش می‌شود. سرود ملی ایران دارای دو بخش شعر و موسیقی است.

کشور ایران در طول تاریخ معاصر خود، ۴ سرود ملی داشته‌است. نخستین سرود ملی در دوره ناصرالدین شاه قاجار توسط موسیقی‌دانی فرانسوی برای شعری فارسی تصنیف شد. در دوران محمدرضا شاه پهلوی، سرود ملی ایران ( سرود شاهنشاهی ایران ) نام داشت. در دوران پس انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، سرود ملی جمهوری اسلامی ایران دو بار تغییر داده شده است.

سرود های ملی ایران از ابتدا تا کنون

1. نخستین سرود ملی ایران مربوط به دوره قاجار است که موسیقی آن توسط موسیو لومر، موسیقی‌دان نظامی فرانسوی اعزامی به ایران در دوره قاجار، تصنیف شده است. این سرود در اصل برای پیانو نوشته شد و یک بار هنگام ورود مظفرالدین شاه قاجار و در حضور وی در پاریس اجرا گردید. اجرای آن توسط ارکستر ملل نخستین اجرای رسمی و ارکسترال آن است که به پیشنهاد رهبر کنونی ارکستر، یعنی پیمان سلطانی، ترانه‌ای برای آن توسط بیژن ترقی سروده شد و با اصلاحاتی در هارمونی و افزودن بخش‌های تازه به آن توسط سیاوش بیضایی برای ارکستر نیز تنظیم و به همراه خواننده اجرا گردید. از این سرود اجرای تازه‌تری نیز موجود است که با تغییرات اندکی در شعر همراه است. دارالفنون خاستگاه نخستین آهنگ سلام یا سرود ملی (سده های سیزدهم و چهاردهم شمسی) ایران است. زمانیکه نخستین کلاس موسیقی برای تربیت موزکانچی های قشون در این مدرسه تشکیل شد، راهی نو را برای آشنایی ایرانیان با موسیقی جدید گشود. آهنگ سرود ایران توسط معلم شعبه موزیک دارالفنون، موسیو لومر ساخته شد.در اواسط سده نوزده میلادی که توسعه و پیشرفت غرب شتابان در مسیر خود گام بر می داشت، در ایران نیز با تاسیس دارالفنون در سال 1268قمری/1852میلادی، فرصت مناسبی برای هماوایی ایرانیان با مغرب زمینیان در راه دانایی خواهی پیش آمد که با خصومت دشمنان و نادانی دوستان و ... این فرصت با قتل امیر کبیر از میان رفت. در حالیکه ژاپنی ها سالها پس از ما نخستین دارالفنون کشورشان را تاسیس کردند، اما ایشان راه تازه یافته علم اندوزی و دانایی طلبی را تا نیل به مقصد رها نساختند. دارالفنون که حکم دانشگاهی بزرگ و عظیم را در آن زمان داشت؛ حاصل موج تازه تفکر و اندیشه پدید آمده ای بود که با کوشش های میرزا بزرگ فراهانی و پسرش و با حمایت عباس میرزا براه افتاده بود، بدست میرزا تقی خان امیر کبیر که خود تربیت یافته همان مکتب است افتتاح گردید. این مدرسه نخستین مرکز دانش اندوزی و علم پروری در دوره جدید بود که دوشا دوش مدرسه های قدیمی که حکم حوزه های علمیه را داشتند به فعالیت پرداخت ،و ایرانیان را با علوم جدید آشنا ساخت. بعدها با گسترش و توسعه این روند فکری راهی را گشود که منتهی به پدید آمدن دانشگاه در ایران شد. چهارسال پس از تأسیس دارالفنون دو کارشناس موزیک نظام به نام های بوسکه Boske و رویون Royun از پاریس وارد تهران شدند و در سال 1235 خورشیدی (1856 میلادی) یک دسته موزیک نظامی به نام "دسته موزیک سلطنتی" تشکیل دادند. بوسکه در سال 1273 قمری / 1857 میلادی ایران را ترک کرد و رویون هم که مردی رنجور و بیمار بود، گرچه تا 1284 قمری / 1868 میلادی در ایران بود، اما به واسطه عدم پیشرفت شاگردان موزیک، عملاً در کار خود موفق نبود. (ملاح، حسینعلی، تاریخ موسیقی نظامی ایران، تهران، انتشارات مجله هنر و مردم. 1354، ص 102)

وقتی بوسکه به وطن خود بازگشت و فعالیت رویون هم به سبب بیماری متوقف شد، شخصی به نام مارکو (Marco) از ایتالیا برای آموزش دسته موزیک به خدمت گرفته شد. مارکو مردی عامی بود که تنها در نواختن کلارینت (قره نی) آشنایی داشت .ناصرالدین شاه پس از آشنایی با موسیقی نظامی به ضرورت سامان دادن قشون به دسته های موزیک نظامی پی برد، و چون شیفته تشریفات و جلال و جبروت دستگاه پادشاهی بود، تمایل خود را به تشکیل این قسمت در قشون از خود نشان داد و زمانیکه دانست موزیک نظامی می تواند در تشریفات سلطنتی بر ابهت امر بیافزاید چنان علاقمند شد که از دولت فرانسه در این مورد کمک خواست. بر این اساس وزیر جنگ این کشور موسیو لومر را بدو معرفی نمود. آلفرد ژان باتیست لومر (Alfred Jean Batiste Lemaire) موسیقی‌دان نظامی فرانسوی که معاون دسته موزیک هنگ اول سربازان گارد بود، در تاریخ 1284قمری/ 1868میلادی/۱۲۴۷ خورشیدی به ایران آمد و از این زمان شعبه ای در مدرسه نظام دارالفنون به نام «شعبه موزیک» تأسیس شد لومر به دانشجویان بخش موسیقی دارالفنون آموزش می داد . او نخستین آهنگ سلام رسمی ایران، با عنوان «سلام شاه» را ساخت، و همچنین گفته می شود نخستین سرود ملی ایران (در تیر ماه 1252 خورشیدی /1873 میلادی) به لومر سفارش داده شد. این سرود که از ابتدا بی کلام بود و به سلام شاهی شهرت داشت، در سال 1284 خورشیدی /1905 میلادی برای نخستین بار نسخه ای از آن به رهبری موسیو لومر ضبط گردید. (پژوهشی در موسیقی و سازهای موسیقی نظامی دوره قاجاریه، نقل در موسیقی عصر مشروطه)

لومر هارمونی را به موسیقی ایرانی معرفی کرد، قطعات زیادی با الهام از موسیقی ایرانی ساخت و موسیقی‌دانان برجسته‌ای تربیت کرد. او نخستین کسی است که کوشش‌هایی برای ثبت موسیقی سنتی ایران کرده‌است. لومر برنامه درسی مدرسه نظام را در هشت سال تنظیم و در ابتدا با ده تن هنرجو کار خود را آغاز کرد. برنامه درسی وی آموزش نت با قواعد علمی، نواختن سازهای بادی، کوبه ای، زهی متداول در موسیقی نظام اروپا، آموزش شناسایی پارتیتورهای موزیک نظام، تربیت رهبر ارکستر و تغییرات در اصطلاحات موسیقی نظام رایج در ایران بود (بلوکباشی، علی شهیدی، یحیی، پژوهشی در موسیقی و سازهای نظامی دوره قاجار، تهران، دفتر پژوهشهای فرهنگی، 1381، ص 78 )

اعتمادالسلطنه از موسیو لومر نوشته است: ناصرالدین شاه از همان سالهای نخست پس از امتحان دانش آموزان همراه وزیران و درباریان به دارالفنون می آمدند و به شاگردان جایزه می دادند. در این مراسم در تالار تئاتر مدرسه لومر و مزین باشی نمایش هایی به اجرا می گذاشتند.. ( المآثر و الآثار،ج2،ص728/ سرگذشت تهران )

لومر، میرزا علی اکبرخان نقاش باشی، استاد زبان فرانسه و نقاشی دارالفنون را به مترجمی گرفت و 10 نفر اول را خود تعلیم داد و تا سه سال شاگرد جدید نگرفت. بعد از این از همان 10 نفر برای تعلیم مبتدیان استفاده کرد. هنرجویان پس از پایان دوره پنج ساله تحصیل به سمت معاون دسته موزیک در قشون خدمت می کردند، هنرجویانی که دوره هشت سال را می گذرانیدند، پس از موفقیت در آزمون دیپلم رهبر ارکستر می گرفتند و با درجه افسری به فرماندهی دسته موزیک قشون گمارده می شدند. لومر بعد ها عمارت مناسبی در محله تازه تاسیس و اعیانی دولت برای خود دست و پا کرد. اعتمادالسلطنه محل خانه او را در حاشیه غربی خیابان علاءالدوله نوشته است. ( المآثار و الآثار )

لومر در اواخر کار به درجات بالای نظامی دست یافت. از او با ژنرال نیز یاد کرده اند. ( فرهنگ اصطلاحات قاجاریه به نقل از تاریخچه هنرستان عالی موسیقی ،1331قمری )

دوستعلی خان معیرالممالک از مراسمی که در باغ شاه برگزار و توسط ناصرالدین شاه افتتاح شد، می نویسد؛ روزی را برای مراسم پرده برداری از مجسمه جشن گرفتند و از شاهزادگان و اعیان و وزراء و نمایندگان خارجی دعوت کردند... چند دسته موزیک در نقاط مختلف باغ به نوبت به نواختن آهنگهای گوناگون پرداختند. در ساعت مقرر ناصرالدین شاه به مجلس جشن در آمد و همین که پرده از روی مجسمه برداشته شد، دسته های موزیک هم آهنگ سلام ملی ایران را نواختند. ( تهران بروایت تاریخ )

ظاهراً لومر پس از کشته شدن ناصرالدین شاه موزیکانچیگری را عملاً رها کرد و با حفظ منصب موزیکانچی باشی دربار به کار دادوستد و تجارت پرداخت. اعتمادالسلطنه در خاطرات روز دوشنبه 7 جمادی الاول سال 1313 قمری (سال ترور ناصرالدین شاه) درباره لومر می نویسد: لومر موزیکانچی که موزیکانچیگری را ترک کرده، سالی سه چهارهزار تومان از دولت جیره و مواجب می گیرد و برای خود تجارت می کند. ( روزنامه خاطرات، اعتمادالسلطنه، ص 1039 )

نخستین سرود ملي ایران (سرود وطنم وطنم) که موسيو لومر فرانسوي ساخته بود ، يك بار هم به هنگام ورود مظفرالدين شاه قاجار و در حضور وي در پاريس اجرا شد، و در سالهای اخیر، توسط ارکستر ملل نخستین اجرای رسمی و ارکسترال آن اتفاق افتاد. ایدۀ تنظیم مجدد این سرود برای ارکستر ملل به پیشنهاد پیمان سلطانی و تایید شورای ارکستر صورت پذیرفت. در این تنظیم ضمن تطبیق عوامل ملودیک اثر با اصول موسیقی کلاسیک ایران و اضافه شدن اورتور، کودا و کادانس مناسب و با سرایش شعری ملی - میهنی توسط زنده یاد بیژن ترقی و اجرای حماسی ارکستر، لحن جدیدی از این اثر خلق شد. دو تنظیم توسط پیمان سلطانی و سیاوش بیضایی برای ارکستر ملل از این اثر انجام شده است، این اثر را آقایان عقیلی، سینا سرلک و حسین علیشاپور به همراه ارکستر ملل خوانده اند

متن کامل سرود (وطنم وطنم) سرود ملی قاجار :

نام جاویدِ وطن صبح امیدِ وطن

جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان

وطن ای هستی من شور و سرمستی من

جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان

بشنو سوز سخنم که "هم‌آواز" (اجرای دوم: هوادار) تو منم

همۀ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم

بشنو سوز سخنم که نواگر این چمنم

همۀ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم

همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان

همه شاد و خوش و نغمه‌زنان ز صلابت ایران جوان

"ز صلابت ایران جوان" (اجرای دوم: ز اصالت ایران کهن) ز صلابت ایران جوان

در اجرای دوم این بیت‌ها دوباره خوانده می‌شوند:

نام جاویدِ وطن صبح امیدِ وطن

جلوه کن در آسمان همچو مهر جاودان

بشنو سوز سخنم که هم‌آواز تو منم

همۀ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم

همه با یک نام و نشان به تفاوت هر رنگ و زبان

همه شاد و خوش و نغمه‌زنان ز صلابت ایران جوان

ز اصالت ایران کهن ز صلابت ایران جوان

بشنو سوز سخنم که نواگر این چمنم

همۀ جان و تنم وطنم وطنم وطنم وطنم

2. (سرود شاهنشاهی ایران)، نام سرود رسمی ایران در دوران زمامداری محمدرضا شاه پهلوی و تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بوده‌است. در زمان حكومت «رضا شاه» چیزی مشابه «سلام شاهی» دوران قاجاریه را به‌نام «سرود ملی»، و بعد از او در دورۀ سلطنت پسرش (محمدرضا شاه)، آن را «سرود شاهنشاهی» نام گذاشتند!سرود شاهنشاهی، در ایران، به نوعی با سابقۀ فعالیت و تاریخچۀ تشكیل «انجمن‌های ادبی» در آن كشور، مربوط است. تشكیل انجمن‌های ادبی از اوایل مشروطیت متداول شد. در آن زمان «وثوق‌الدوله» كه علاقۀ زیادی به شعر و ادب فارسی داشت، جلساتی برای موضوعات ادبی تشكیل داده بود. این انجمن‌ها در اوایل حكومت رضا شاه رونق گرفت و حدود هفده انجمن ادبی در تهران تشكیل ‌شد. از جمله:

· انجمن ادبی حكیم نظامی در منزل وحید دستگردی در روزهای چهارشنبه در خیابان عین‌الدوله

· انجمن دانشوران در روزهای شنبه در منزل شاهزاده سیف‌الله میرزا در منیریه

· انجمن ادبی شیخ‌الرئیس در شب‌های جمعه.

شیخ‌الرئیس كه نام اصلی او (شاهزاده محمد هاشم میرزا افسر) بود، قبلا در خراسان، معلم عبدالحسین تیمورتاش بود كه بعدا به سمت نمایندۀ مجلس انتخاب شد و به تهران آمد و این انجمن را تشكیل داد. ملك‌الشعرای بهار، رشید یاسمی، عباس اقبال آشتیانی، سعید نفیسی و تیمور تاش هم هر هفته به اتفاق انجمنی داشتند به‌نام «انجمن دانشكده» كه مطالب مورد بحث در آن انجمن، نخست ادبی بود و كمی بعدتر مباحث سیاسی شد.

باری، مهم‌ترین انجمن آن روزها، (انجمن ادبی ایران) بود كه وحید دستگردی، شاهزاده افسر، ادیب‌السلطنۀ سمیعی، حاج میرزا یحیی دولت‌آبادی، صادق سرمد، محمدحسین شهریار، پارسا تویسركانی، پروین اعتصامی و پژمان بختیاری تشكیل داده بودند .دكتر رضا نیازمند در مطلبی با عنوان انجمن ادبی ایران و ماجرای آفرینش سرود شاهنشاهی، منتشر شده در فصلنامۀ «ره آورد» كه به سردبیری «حسن شهباز» در آمریكا به‌چاپ می‌رسید، می‌نویسد:

در این موقع رضا شاه تصمیم گرفت به مسافرت تركیه برود. به او اطلاع دادند كه در آنجا برای او سرود ملی خواهند نواخت. چون ایران سرود ملی نداشت، رضا شاه دستور داد به انجمن ادبی ایران تكلیف كنند که «سرود ملی» تهیه شود. موضوع در انجمن مطرح شد. ولی اعضا نمی‌دانستند كه چگونه سرود ملی تهیه نمایند. ابتدا تصمیم گرفتند كه به سرودهای سایر ممالك گوش دهند تا معلوم شود اصولا سرود ملی چیست، و متضمن چه مطالبی است. سپس شعرهایی بسرایند، و با آهنگ بیامیزند. قرار شد آقای مین‌باشیان در انجمن حضور یابد و در این مورد راهنمایی كنند. آقای مین‌باشیان (غلامرضا خان سالار معزز) در «مدرسۀ موزیك» كه شعبه‌ای از دارالفنون بود، تحت نظر موسیو لومر فرانسوی، تحصیل موسیقی كرده بود و سپس معلم موسیقی و بعدها ریاست كل موزیك نظام را به‌عهده داشت .در جلسۀ انجمن قرار شد شاهزاده محمد هاشم میرزا افسر و مین‌باشیان با هم سرود را بسازند. بدین ترتیب كه شعر آن را شاهزاده افسر تهیه كند و آهنگ آن را مین‌باشیان.

به زودی سرود شاهنشاهی آماده شد و به دربار تقدیم گردید كه به‌ نظر رضا شاه برسد. شاه پس از شنیدن شعر و آهنگ، دو جای آن را اصلاح كرد. یكی اینكه گفته شده بود: (از اجنبی جان می‌ستانیم)، كه رضا شاه گفت: از دشمنان جان می‌ستانیم . و دیگری كه گفته شده بود: (شهنشه ما زنده بادا )، كه رضا شاه تغییر داد به شاهنشه ما زنده بادا ... و بدین طریق سرود ملی ایران تهیه شد .... ( فصلنامۀ (ره‌ آورد) شماره ۳۴، صفحۀ ۲۴۰-۲۴۱ )

متن کامل سرود شاهنشاهی ایران :

شاهنشه ما زنده بادا

پاید کشور به فَرَّش جاودان

کز پهلوی شد ملک ایران

صد ره بهتر ز عهد باستان

‏ از دشمنان بودی پریشان

در سایه‌اش آسوده ایران

ایرانیان پیوسته شادان

همواره یزدان بوَد او را نگهبان

3. پس از انقلاب و پیش از سال ۱۳۷۱، آهنگ سرود جمهوری اسلامی ایران براساس شعری از ابوالقاسم حالت تصنیف شده ‌بود. این سرود که «پاینده بادا ایران» نام دارد آهنگ ساخته شده برای این سرود شباهت بسیار زیادی به سرود شاهنشاهی داشت.

متن کامل سرود پاینده بادا ایران :

شُد جمهوری اسلامی به پا

که هم دین دهد هم دنیا به ما

از انقلاب ایران دِگر

کاخ ستم گشته زیر و زِبَر

تصویر آیندۀ ما،

نقش مراد ماست

نیروی پایندۀ ما،

ایمان و اتحاد ماست

یاریگر ما دست خداست

ما را در این نبرد او رهنماست

در سایۀ قرآن جاودان

پاینده بادا ایران

—

آزادی چو گل ها در خاک ما

شکفته شد از خون پاک ما

ایران فرستد با این سرود

رزمندگان وطن را درود

آیین جمهوری ما

پشت و پناه ماست

سود سلحشوری ما

آزادی و رفاه ماست

شام سپاه سختی گذشت

خورشید بخت ما تابنده گشت

در سایۀ قرآن جاودان

پاینده بادا ایران

4. همانطور که گفته شد سرود ملی ایران بعد از انقلاب اسلامی برای دومین بار تغییر پیدا کرد که متن سرود به شرح زیر می باشد:

سَر زَد از اُفُق

مِهرِ خاوران

فروغِ دیدۀ حق باوران

بهمن، فَرِّ ایمانِ ماست

پیامت ای امام

«استقلال، آزادی»

نقشِ جانِ ماست

شهیدان، پیچیده در گوش زمانْ فریادتان

پاینده مانی و جاودان

جمهوری اسلامی ایران

تاریخچه سرود ( ای ایران)

در شهريور 1323زماني كه نيروهاي انگليسي و ديگر متفقين تهران را اشغال كرده بودند، حسين گل گلاب تصنيف سراي معروف، از يكي از خيابان هاي معروف شهر مي گذرد. او مشاهده مي كند كه بين يك سرباز انگليسي و يك افسر ايراني بگو مگو مي شود و سرباز انگليسي، كشيده محكمي در گوش افسر ايراني مي نوازد. گل گلاب پس از ديدنِ اين صحنه، با چشمان اشك آلود به استوديوي روح الله خالقي (موسيقي دان) مي رود و شروع به گريه مي كند. غلامحسين بنان مي پرسد ماجرا چيست؟ او ماجرا را تعريف مي كند و مي گويد: كار ما به اينجا رسيده كه سرباز اجنبي توي گوش نظامي ايراني بزند ! سپس كاغذ و قلم را بر مي دارد و با همان حال، مي سرايد:

اي ايران اي مرز پرگهر

اي خاكت سرچشمه ي هنر

دور از تو انديشه بدان

پاينده ماني و جاودان

اي دشمن! از تو سنگ خاره اي من آهنم

جان من فداي خاك پاك ميهنم...

همانجا، خالقي موسيقي آن را مي نويسد و بنان نيز آن را مي خواند و ظرف يك هفته، تصنيف "اي ايران" در يك اركستر بزرگ اجرا مي شود.

سرود «ای ایران» در ۲۷ مهر ماه سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی (دانشكدۀ افسری فعلی) و در حضور جمعی از چهره‌های فعال در موسیقی ایران متولد شد. شعر این سرود را (حسین گل گلاب) استاد دانشگاه تهران سرود.

از ویژگی‌های آن، اول این است كه تك‌تك واژه‌های به كار رفته در سروده، فارسی است و در هیچ‌ یك از ابیات آن كلمه‌ای معرب یا غیر فارسی وجود ندارد. سراسر هر سه بند سرود، سرشار از واژه‌هاى خوش‌تراش فارسى است. زبان پاكیزه‌اى كه هیچ واژه بیگانه در آن راه پیدا نكرده است، و با این همه هیچ واژه‌اى نیز در آن مهجور و ناشناخته نیست و دریافت متن را دشوار نمى‌سازد.

دومین ویژگی سرود (ای ایران) در بافت و ساختار شعر آن است، به‌گونه‌ای كه تمامی گروه‌های سنی، از كودك تا بزرگ‌سال می‌توانند آن را اجرا كنند. همین ویژگی سبب شده تا این سرود در تمامی مراكز آموزشی و حتی كودكستان‌ها قابلیت اجرا داشته باشد.

و بالاخره سومین ویژگی‌ای كه برای این سرود قائل شده‌اند، فراگیری این سرود به لحاظ امكانات اجرایی است كه به هر گروه یا فرد، امكان می‌دهد تا بدون ساز و آلات و ادوات موسیقی نیز بتوان آن را اجرا كنند. آهنگ این سرود كه در آواز دشتی خلق شده، از ساخته‌های ماندگار (روح‌الله خالقی) است. ملودی اصلی و پایه‌ای كار، از برخی نغمه‌های موسیقی بختیاری كه از فضایی حماسی برخوردار است، گرفته شده. این سرود در اجرای نخست خود به‌صورت كر خوانده شد. اما ساختار محكم شعر و موسیقی آن سبب شد تا در دهه‌های بعد خوانندگان مطرحی همانند غلامحسین بنان و نیز اسفندیار قره‌باغی آن را به‌صورت تك‌خوانی هم اجرا كنند.

در سالهای اولیه پس از انقلاب، این سرود برای مدت كوتاهی به‌عنوان سرود ملی از رادیو و تلویزیون ایران پخش می‌شد، اما با سیطرۀ گرایش‌های ضد ملی‌گرایی، این سرود هم چند سالی از رسانه‌های داخلی حذف شد تا در دهۀ اخیر كه باز در مناسبت‌های مختلف تاریخی، آن را می‌شنویم.

متن کامل سرود ای ایران :

اي ايران اي مرز پر گهر

اي خاكت سرچشمه هنر

دور از تو انديشه بدان

پاينده ماني و جاودان

اي … دشمن ارتو سنگ خاره اي من آهنم

جان من فداي خاك پاك ميهنم

مهر تو چون شد پيشه ام

دور از تو نيست انديشه ام

در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما

پاينده باد خاك ايران ما

***

سنگ كوهت دُر و گوهر است

خاك دشتت بهتر از زر است

مهرت از دل كي برون كنم

برگو بي مهر تو چون كنم

تا … گردش جهان و دور آسمان بپاست

نور ايزدي هميشه رهنماي ماست

مهر تو چون شد پيشه ام

دور از تو نيست ، انديشه ام

در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما

پاينده باد خاك ايران ما

***

ايران اي خرم بهشت من

روشن از تو سرنوشت من

گر آتش بارد به پيكرم

جز مهرت بر دل نپرورم

از … آب و خاك و مهر تو سرشته شد دلم

مهرت ار برون رود چه مي شود دلم

مهر تو چون ، شد پيشه ام

دور از تو نيست ، انديشه ام

در راه تو ، كي ارزشي دارد اين جان ما

پاينده باد خاك ايران ما

منابع:

1. امیر کبیر و ایران، فریدون آدمیت.

2. سرگذشت تهران، حسین مازندرانی.

3. میرزا تقی خان امیر کبیر، اقبال آشتیانی.

4. سرگذشت موسیقی ایران، روح‌الله خالقی.

5. موسیقی در عصر مشروطه، مسعود کوهستانی نژاد.

6. روزنامه خاطرات، اعتمادالسلطنه.

7. المآثر و الآثار،ج2،ص728

8. تهران بروایت تاریخ، مسعود نوربخش.

9. یادداشتهایی از زندگی ناصرالدین شاه، دوستعلی خان معیرالممالک.

10. پژوهشی در موسیقی و سازهای نظامی دوره قاجار، بلوکباشی و شهیدی.

11. تاریخ موسیقی نظامی ایران، ملاح.

12. فرهنگ اصطلاحات قاجاریه به نقل از تاریخچه هنرستان عالی موسیقی ،1331قمری

13. فصلنامۀ (ره‌ آورد) شماره ۳۴، صفحۀ ۲۴۰-۲۴۱

14. http://.saminfo.orq.ir

15. http://.saminfo.blogfa.com

پایان

سرود های ملی ایران از ابتدا تا کنون

مطالب مشابه :

سرگذشت زبان فارسی

روش صحيح مطالعه

تعطیلات فدرال در آمریکا

سرود های ملی ایران از ابتدا تا کنون

پودینگ کاکائو