هوشنگ سیهون

چکیده ی آنچه از بررسی ده ها سایت و وبلاگ در مورد «مرد بناهای ماندگار» بدست آوردم ،

پیشکش دوستان گرامی :

استاد هوشنگ سیهون

مرد بناهای ماندگار ایران

معمار و نقاش بزرگ

در سال 1299 خورشیدی ، در خانواده ای هنرمند و اهل موسیقی ، در تهران به دنیا آمد.

پدربزرگش «میرزا عبدالله» پایه گذار موسیقی سنتی ، معروف به «پدر موسیقی سنتی ایران» بود و مادرش «مولود خانم» تار و سه تار می نواخت و «احمد عبادی» داییش بود...

اما هوشنگ ، کودکی بود که به جای موسیقی ، به نقاشی گرایش داشت و از روزی که توانست زغالی به دست گیرد ، نبوغ خود را در نقاشی به نمایش گذاشت.

با آغاز به کار «دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران» ، از نخستین دانشجویان معماری بود که در 4 سال ، به عنوان بهترین دانشجوی معماری ، در سال 1323 دانش آموخته شد.

طرح او در مسابقه ی «طرح آرامگاه بوعلی» در سال 1324بهترین شد.

همان سال به پیشنهاد «آندره گدار» ریاست دانشکده هنرهای زیبا ، بورسیه «بوزار» پاریس گرفت و به فرانسه رفت و شاگردی «اوتلو زاوارونی» کرد و پس از 4 سال ، همزمان با آغاز ساخت «آرامگاه بوعلی» (1949 مسیحی) با نشان دکترای هنر ، به ایران بازگشت و همزمان با آموزش در «هنرهای زیبا» (5 سال استاد معماری بود) ، دفترکار خود را در تهران پایه نهاد.

در سال 1341 خورشیدی ، به عنوان سومین رییس دانشکده هنرهای زیبا (پس از آندره گدار و محسن فروغی) برگزیده شد و سه رشته ی «شهرسازی» ، «تئاتر» و «موسیقی» را در آن بنیاد نهاد.

برجسته ترین کارهای استاد هوشنگ سیهون :

آرامگاه بوعلی - همدان

آرامگاه نادرشاه افشار – مشهد

آرامگاه خیام نیشابوری – نیشابور

آرامگاه کمال الملک – نیشابور

بازسازی و گسترش آرامگاه فردوسی - توس

طرح ساختمان ایستگاه راه آهن تهران (که با تغییراتی خلاف نظر او ساخته شد!)

بانک سپه بازار

ساختمان ادارات مرکزی برق و انبارها و پست فشار قوی

ادارات آتش نشانی تهران

سینما سانترال

سینما آسیا

ونزدیک به 150 خانه و ویلای شخصیت های بنام آن زمان...

دیگر برجستگی های استاد سیهون :

در تهران و در گالری «مهر شاه» نمایشگاه مشترکی با «پابلو پیکاسو» برگذار کرد و پس از آن در سال 1972مسیحی ، همراه با نقاشان بزرگی چون «پیکاسو» و «سالوادور دالی» در نمایشگاهی در دانشگاه ماساچوست شرکت کرد.

سبک نقاشی های سیهون ، «کلافه های خط» ، خطوط موازی و پرپیچ و خمی است که برهمدیگر نمی گذرند و انسان فرورفته در روزمره اش را وادار به اندیشه می کند.

هنوز کسی پیدا نشده که مانند طرح های نقاشی سیهون را بیافریند.

دانشگاه های «ام.آی.تی» ، «هاروارد» ، «واشنگتن یونیورسیتی» و «برکلی» مجموعه ای از نقاشی های استاد سیهون را گردآوری و نگهداری می کنند.

دانشنامه ی «روسیه» و «کمبریج» ، نام هوشنگ سیهون را ثبت کرده اند.

استاد هوشنگ سیهون ، در سال های پیش از انقلاب اسلامی ، عضو «شورای ملی باستان شناسی» ، «شورای عالی شهرسازی» ، «شورای مرکزی همه دانشگاه های ایران» و «کمیته بین المللی ایکوموس(Icomos)» وابسته به یونسکو ، بوده و 15 سال مسوولیت بازسازی همه ساختمان های تاریخی ایران را برعهده داشته است.

کتاب «نگاهی به ایران» سیهون (طرح های او)، در سال 1973 در پاریس چاپ شد و کتاب «هوشنگ سیهون» (مجموعه ی دستاورد زندگی حرفه ای او ؛ معماری و نقاشی)به سال 1999 در کانادا.

زمینه های جهش معماری ایران و درخشش بزرگانی چون هوشنگ سیهون:

پس از کودتای سوم اسفند 1299 (پایان کار ننگین قاجارها که بر موج مذهب و ناآگاهی سوار بودند و آغاز کار پهلوی که نفی مذهب و باززنده سازی ملی گرایی را نردبان ساخته بود) گروهی از فرهیختگان دوستدار هنر ایران ، «انجمن آثار ملی» را پایه گذاشتند.

از نخستین کارهای ایشان ، برگزاری «هزاره فردوسی» و طرح ساخت «آرامگاه فردوسی» در توس بود که طرح «کریم طاهرزاده بهزاد» برگزیده و در جشن هزاره شاهنشاه سخن «فردوسی» به سال 1313 خورشیدی ، گشایش یافت.

آن روزها ، گویی ، دانش هایی چون مکانیک خاک و... کاربردی نداشت و ساختمان آرامگاه از آغاز ، فرونشست و 30سال بعد ، «هوشنگ سیهون» با افزودن فضاهایی نو (موزه و...) به طرح نخستین ، آن را بازسازی کرد.

سالهای جنگ دوم جهانی ، بودجه ی انجمن قطع شد و از کار بازایستاد.

پس از جنگ ، دوران تازه ی «انجمن آثار ملی» (سال 1323) با مسابقه های «طرح آرامگاه بوعلی» و «طرح آرامگاه سعدی» آغاز گشت که مسابقه ی نخست را «هوشنگ سیهون» برنده شد و دومی را طرح مشترک «محسن فروغی» و «علی صادق».

در سال 1333 مسابقه «آرامگاه نادر افشار» برگزار شد که طرح «سیهون» در مرداد 1334 برنده اعلام شد و همزمان با ساخت آرامگاه (اسفند 1334) طرح تندیس نادرشاه سوار بر اسب ، به استاد «ابوالحسن صدیقی» سفارش داده شد که ایشان ، آن تندیس شگرف برنزی را در ایتالیا شکل داد و بر فراز ساختمان آرامگاه نصب کرد.

انجمن ، طرح ساخت «آرامگاه خیام نیشابوری» را به استاد سیهون سفارش داد (خبری از مسابقه نبود) و ایشان به استادی و زیبایی ، معماری را با ریاضی و مثلثات و حکمت و اخترشناسی و... (12 دانشی که عمرخیام نیشابوری در آنها چیره و استاد بوده) آمیخت و ساختمانی شگرف پدید آورد.

از ویژگی های برجسته ی کارهای استاد ، این است که همه ی طرح ها ، به فراخور کانسپت آنها ، از ساختمایه های ساده و پایدار بومی ساخته و آموزه های کلاسیک «بوزار» در آنها پیاده شده است.

طرح های استاد ، به استادی ، آمیزه ای هستند از هنر و معماری ایران با ساختمایه و دستاوردهای نوین دانش ساختمان (اسکلت فلزی ، بتن ، شیشه و...) که جان هنر ایرانی در کالبد یکایک آنها هویداست.

مرد بناهای ماندگار ایران ، نخستین معمار ایرانی است که «پلان آزاد» را در طرح خانه ها بکار برد.

برداشت او از «پلان آزاد» ، بیشتر به اندیشه معمارانی چون «ریچارد نوتراست» نزدیک است تا ایده ی «پلان آزاد» جنبش معماری مدرن و «له کوربوزیه».

*****************************************

دوستی پرسیده بود که «هوشنگ سیحون» درست است یا «هوشنگ سیهون»؟!

یاد پرسش دوستی افتادم که مشکلش این بود که «چرا سده را با ص نمی نویسیم؟ مگر وابسته به عدد صد نیست؟»!!!

نگاهی به نوشتار «چون عرب ها پ،چ،ژ و گ ندارند...»کردم و افسوس خوردم که چرا؟!!

ولی عرب ها «ه و ت» دارند و نمی تونن «تهران و توس و سیهون و جیهون» رو مث آدم بگن و با «سیحون و جیحون و طوس و طهران» چه میخوان بگن؟!!

ما که به «در» پارسی ، میگیم «درب» (عربی به معنای دروازه) چقدر عربیم!!!!!!!!!

هنگامی باید تا شاید به بررسی و چالش اندیشه های معماری استاد بپردازیم...

امید...

و در ادامه از زبان وب کوهستان

مهندس هوشنگ سیحون طراح و معماری که شایستگی علمی و فنی خویش را با شرکت در مسابقه‌ای که «انجمن آثار ملی» آن زمان به مناسبت بزرگداشت هزاره بوعلی سینا، از سوی یونسکو برپا می‌کند، با کسب عنوان برتر ,جایزه اول را بدست می‌آورد. جایزه‌ای که ساختن آرامگاه بوعلی سینا بود و ساختمانی که در بیست و هشت سالگی او آغاز و در سی سالگی‌اش به پایان می‌رسد. این بنا برداشتی از برج «قابوس‌بن وشمگیر» در گنبد قابوس است و هر یک از ستون‌های سنگی و مدور جلوی آرامگاه این حکیم و دانشمند ایرانی، نشان دهندۀ گذشت یک قرن از زندگی اوست.
مهندس «هوشنگ سیحون» را مرد بناهای ماندگار گفته‌اند. شاید اینطور به نظر برسد که تخصص او در طراحی و ساختن بناهای یادبود بر مزار بزرگان تاریخ و ادب و هنر است. ولی در کارنامۀ فعالیت‌های او به عنوان مهندس طراح، ساختمان «بانک سپه» در میدان توپخانۀ تهران را هم داریم. ساختمانی که در سال احداث آن کاری مدرن محسوب می‌شد و در شکل ظاهری خود، که از بتون است، حس و دریافتی از استحکام و اطمینان و پابرجایی را در بیننده به وجود می‌آورد.

مهندس «هوشنگ سیحون» در سال 1299 خورشیدی و در خانواده‌اى اهل موسیقى به دنیا آمد. پدر بزرگ او «میرزا عبدالله» بنیانگذار موسیقى سنتى، و معروف به پدر موسیقى سنتى ایران است. مادرش «مولود خانم» که او نیز از نوازندگان تار و سه تار بود و معلم زنده یاد «احمد عبادى» که دایى سیحون است.

او بعد از راهیابى به دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران، استعداد خود را از نقاشى به معمارى توسعه مى‌دهد و به دعوت «آندره گدار» رئیس اداره باستان‌شناسى وقت ایران براى ادامه تحصیل راهى پاریس و دانشکده هنرهاى زیباى پاریس (بوزار) مى‌شود. حدود سه سال تحت تعلیم «اوتلو زاوارونى» به تکمیل دانش معمارى خود مى‌پردازد و به درجه دکتراى هنر مى‌رسد. (سال 1949 میلادی)

مهندس «هوشنگ سیحون» همچنین در طول آن سال‌ها عضو ثابت شوراى ملى باستان‌شناسى، شوراى عالى شهرسازى، شورای مرکزی تمام دانشگاه‌هاى ایران و کمیته بین‌المللى «ایکوموس» بوده و به مدت 15 سال مسؤولیت مرمت تمام بناهاى تاریخى ایران را برعهده داشته است.

از دیگر مسؤولیت هاى مهم این معمار و مهندس ایرانى، همانطور که گفته شد یکى هم ریاست دانشکده هنرهاى زیباى دانشگاه تهران در یک دوره و سالها تدریس معمارى دراین دانشکده بوده است که در آن دوره شاگردان به نسبت موفقى تربیت مى‌شود.

همسر هوشنگ سیحون نیز از هنرمندان و نقاش، از پیش‌کسوتان هنرهای تجسمی در ایران و مدیر گالری سیحون، قدیمی‌ترین نگارخانه هنری فعال در ایران بود. او دارای حدود نیم قرن پیشینه فعالیت هنری بود و نقش برجسته‌ای در معرفی استعدادهای هنری ایران داشت.سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و انجمن نقاشان ایران به ترتیب در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۸۸ از وی به پاس یک عمر فعالیت بی‌وقفه هنری تقدیر کردند.

یک چند به کودکی به استاد شدیم
یک چند ز استادی خود شاد شدیم
پایان سخن شنو که ما را چه رسید
چون آب برآمدیم و چون باد شدیم

زمین با همۀ آنچه که در خود و بر روی خود دارد، در ضمن می‌تواند بوم سادۀ نقاشی کسی مثل مهندس «هوشنگ سیحون» هم باشد. وسعتی که در گسترۀ جغرافیایی ایران آن، قلم توانا و ذوق طراحی او نقش هایی به یاد ماندنی و ماندگار به جا گذاشته. در اینجا و در ادامۀمعرفی مهندس «سیحون»، به چند اثر هنری تاریخی دیگر که ساخته و برآمده از ذوق و همت اوست می‌پردازیم.

«هوشنگ سیحون» پیشرو، و صاحب سبک در هنر معماری معاصر ایران است. دومین مرحلۀ شکوفایی و درخشش معماری ایران با او آغاز می‌شود. جدا از آثاری چون بنای آرامگاه مشاهیری چون «عمرخیام» در نیشابور و «ابوعلی سینا» در همدان، و ساختمان موزه‌های «توس» و «نادرشاه افشار» در مشهد، ساختمان «مجلس سنا» در تهران (مجلس شورای اسلامی کنونی) طرح و احداث بناهای آرامگاه «کلنل محمدتقی‌خان پسیان» سردار آزادۀ خراسانی، و مقبره زیبای «کمال الملک» نقاش معروف و چیره‌دست ایرانی در نیشابور نیز از اوست.

اشاره و پرداختن به تمام آثار مشهور و معروف او که با خشت و خاک و آجر و سیمان، تاریخ را می‌سازد و هویت می‌بخشد البته در حوصله این مقال نمی‌گنجد. آنچه که اما از کارهای ارزنده ی او نسبت به دیگر آثارش برای کاتب این روایت جلوه گرتر است و جای خاصی دارد، نجات و احیای مقبرۀ «عارف قزوینی» در همدان است.

او در نامه‌ای که به فصلنامۀ «ره آورد» که به سردبیری ومدیریت «حسن شهباز» در آمریکا چاپ و منتشر می‌شود، در جهت آگاهی خوانندگان آن نشریه نسبت به مطلبی که در آن نوشته شده بود: «مزار عارف درهم ریخت و علامت سنگ او از میان رفت و اهالی همدان در جستجوی آن بودند تا اثری بیابند و معلوم نشد که چه شد!» می‌نویسد:

«متاسفانه این مطلب کمی دور از واقعیت است. بنده به مناسبت اینکه مهندس طراح و موجد تجدید بنای آرامگاه بوعلی در همدان هستم که در چهل سال پیش انجام شده است، باید به عرض برسانم که گرچه در آن موقع بعضی از مسئولین امر که از بردن نامشان خودداری می‌کنم موافق نبودند در تجدید بنای اصلی، اثری از مزار «عارف» باقی بماند که علتش بر من مجهول است، ولی اینجانب با تتبع شخصی و مسوولیت مستقیم ترتیب جابجایی مزار شاعر بزرگ را دادم، و گرچه جایش باید موقت باشد، دستور سنگ مناسبی دادم که اینک در محل خود پابرجا است. و بنا به کارنامۀ آثار ملی، تالیف دکتر «حسینبحرالعلومی»، در حیاط شرقی آرامگاه روبروی در ورودی و مقابل خیابان بوعلی، قبر شاعرملی ایران «ابوالقاسم عارف قزوینی» قرار دارد و بر روی سکویی مربع که هر ضلع آن حدودیک متر است، سنگ مرمری است که با خط نستعلیق زیبا بر آن نقر شده:

عمرم گهی به هجر و گهی در سفر گذشت
تاریخ زندگی، همه در دردسر گذشت

هوشنگ سیهون

مطالب مشابه :

هوشنگ سیهون

210- معماران بزرگ ایرانی(3) استاد هوشنگ سیهون (سیحون): مرد بناهای ماندگار

هوشنگ سیحون جاودانه شد

پروژه معماری اسلامی پروژه معماری معاصر پروژه معماری جهان

تخت جمشید

مطالعات مجموعه توریستی تفریحی

معرفی استاد هوشنگ سیحون