ضرورت آموزش فرهنگ ترافيك

انسان، راه و وسيله نقليه اجزاي اصلي تشكيل دهنده ترافيك و حمل و نقل مي باشند كه هر يك به تنهايي و به صورت تركيبي سهمي در بروز تصادفات رانندگي دارند.

تأمين و ارتقا سطح ايمني حمل و نقل در سايه شناخت سهم و وضعيت هر يك از اين عوامل در كشور و عملكرد صحيح و به موقع جهت بهبود وضعيت هر يك از اين مولفه ها تحقق مي يابد.

بر حسب تجارب كشورهاي توسعه يافته و در حال توسعه، سهم عامل انساني در تصادفات بين 70 تا 80 درصد متغير مي باشد كه نشان دهنده لزوم توجه بيشتر به اين عامل در ميان عوامل ديگر است.

رانندگان، سرنشينان و عابران پياده ، مهمترين اجزاي عامل انساني مي باشند كه بيشترين تأثير و سهم را در بروز تصادفات رانندگي دارا هستند ، اين اجزا طيف گسترده اي از جامعه را شامل مي شوند كه از نظر جنس، ‌سن، شغل، شخصيت و دانش و اطلاعات داراي تنوع و پيچيدگي هايي بوده كه انجام اقدامات موثر روي اين گروه را دشوار ساخته است.

در بين اقدامات طبقه بندي شده در زمينه افزايش ايمني ترافيك و حمل و نقل كه شامل 5 فعاليت زير مي باشد:

1- اقدامات مهندسي ( Engineering)‌

2- اعمال قوانين و مقررات ترافيكي ( Enforcement)

3- آموزش ( Education)

4- اقدامات و فوريتهاي پزشكي ( eEmergency respons)

5- ارزيابي ( Evaluation)‌

‌آموزش ، مهمترين و موثرترين اقدام است كه با هدف افزايش دانش ، اطلاعات و آگاهي در قدم اول و تغيير نگرش، باور و رفتار در قدم دوم مي تواند ماندگارترين اقدام در جهت افزايش ايمني باشد .

آموزش مناسب و موثر وقتي تحقق مي يابد كه برنامه هاي آموزشي بر اساس شناخت صحيح و دقيق از نيازهاي مخاطبان طراحي شده و مطالب آموزشي مفيد و موثر نيز تهيه شده باشد ، ولي نبايد از مهمترين مولفه آموزش كه مربي و معلمان را تشكيل مي دهد غافل شد. بخصوص در مباحث ايمني ترافيك به لحاظ اهميت موضوع نياز به آشنايي دقيق معلمان و مربيان جهت انتقال مناسب تر و استفاده از روشهاي آموزشي متناسب با مطالب آموزشي در اين خصوص بيش از پيش نمايان مي شود.

در اين مبحث سعي برآن شده كه اطلاعات لازم جهت افزايش دانش ترافيكي معلمان و مربيان با استفاده از آخرين تجربيات كشورهاي پيشرو در زمينه ايمني و ترافيك به همراه موضوعات مختلف آموزشي و روشهاي ارائه و انتقال به دانش آموزان مقطع دبستان ارائه شود.

1- نگاهي به حمل و نقل و مشكلات امروزي آن

بيشتر از چندين هزار سال پيش تا كنون انسان با قدرت تفكر و تعقل و توان خويش توانست روشهايي را براي انتقال آسان و سريعتر كالا و جابجايي خود ابداع کند ، در مراحل اوليه كار،‌ چرخ اختراع و گاري و ارابه ساخته شد و موتور بخار حركت كشتي ها را سرعت بخشيد و لكوموتيو را به حركت درآورد تا اينكه به مرور ، اتومبيل جاي خود را در زندگي انسان باز کرد . افزايش تعداد و بالا رفتن سرعت اين وسيله نقليه ، نگراني هاي بسياري را براي مسئولان ايجاد کرد چرا كه اين وسيله رفاهي در صورت كاربرد بدون دانش، مهارت و فرهنگ متناسب با آن ميتواند عملكرد خطرناكي داشته باشد.

اولين اتومبيل در سال 1771 ميلادي ساخته شد كه با نيروي بخار حركت ميكرد و در سال 1785 اتومبيلي كه سوخت آن نفت بود، طراحي و به بازار عرضه شد.

اين پديده عظيم صنعتي شايد در سالها و دهه اول پس از اختراع به دلايل متعدد و مختلف از جمله سرعت پايين و تعداد اندك، پديده مضري محسوب نشده و تنها جنبه ها و آثار رفاهي آن محسوس و ملموس بود، اما امروزه پس از گذشت بيش از 230 سال ، سرعت وسايل نقليه از 20 كيلومتر بر ساعت به بيش از 200 كيلومتر بر ساعت رسيده است.

اينك افزايش بي رويه خودرو در كشور و همگام نبودن آن با رشد راهسازي و ايمني جاده ها ، باعث مشكلات بسياري از جمله خطر افزايش تصادف شده است كه تصور فقدان مسائل فوق فقط و فقط، با آموزش صحيح، ارتقاي فرهنگ ترافيك و بالا بردن ايمني كاربران و شبكه راهها و وسايل نقليه امكان پذير خواهد بود.

همچنانكه تعدادي از كشورهاي جهان براي مقابله و كاهش معضلات اجتماعي، اقتصادي تصادفات ، اقدامات گسترده اي را در جهت آموزش صحيح مردم اتخاذ كرده و بر اين عقيده اند كه پرداختن به امر آموزش و صرف بودجه هاي عظيم در زمينه اقدامات مهندسي ترافيك، اصلاح و بهبود معابر، بالابردن ضريب ايمني خودروها و ايجاد سيستم هاي حمل و نقل عمومي مناسب مي توانند اثر مهمي در مقابله با خطر تصادف و پيامدهاي ناشي از آن داشته باشند .

سرمايه گذاري در زمينه آموزش و تعامل بين ارگانهاي ذيربط، تبديل آموزشهاي بالقوه به بالفعل و آگاهي دادن به افراد در زمينه رفتارهاي صحيح ترافيكي، همه و همه ميتوانند يكي از مهمترين اركان كاهش ناهنجاريهاي ترافيك و تصادفات و تلفات ناشي از آن باشند. آنچه مسلم است آموزشهاي فوق در سطح پايه به عهده وزارت آموزش و پرورش و سطوح بالاتر بر عهده وزارت علوم و فناوري و در سطح همگاني بر عهده رسانه هاي جمعي با تعامل پليس راهنمايي و رانندگي ناجا مي باشد.

2-ابعاد مشكلات ايمني ترافيك

افزايش سريع مالكيت وسايل نقليه در سالهاي اخير ، فشار قابل توجهي برشبكه راههاي جهاني وارد کرده و اين در حالي است كه بسياري از آنها هرگز براي جريان فعلي ترافيك و استفاده رانندگان و عابران از امكانات موجود طراحي نشده اند.

آمارهاي رسمي در منطقه آسيا و اقيانوسه نشان ميدهند طي 10 سال ( 1984تا 1993) در اين منطقه بيش از 2 ميليون نفر در تصادفات رانندگي جان باخته و بيش از 17 ميليون نفر نيز مجروح شده اند بسياري از اين صدمات باعث فلج شدن افراد شده و آنها را براي بقيه عمرشان زمين گير ساخته است. در ضمن ، حوادث ترافيكي باعث ايجاد فشار مالي بر خانواده و جامعه مي شود. تصادفات رانندگي در منطقه آسيا و اقيانوسه نسبت به بيماري هاي خطرناك رايج كه اغلب مشكل عمده اي در كشور هاي در حال توسعه به حساب مي آيند، تلفات بيشتري به همراه داشته است. اين در حاليست كه وضعيت تصادفات رانندگي در كشورهاي صنعتي و ثروتمند منطقه مانند : استراليا، ژاپن و نيوزلند به تدريج رو به بهبود است، اما اكثر كشورهاي در حال توسعه در منطقه با وضعيت وخيمي روبرو هستند.

بر اثر رشد سريع اقتصادي، افزايش درآمد مردم و توسعه شهرنشيني نياز بيشتري به حمل و نقل ايجاد شده و تعداد وسايل نقليه در راهها نيز سريعاً ‌در حال افزايش است .

اين رشد معادل دو برابر شدن ناوگان وسايل نقليه ظرف 5 سال و 3 برابر شدن آن طي 8 سال است. اين عامل به همراه تعداد زياد وسايل نقليه موتوري دو يا سه چرخه و جوان بودن جمعيت منطقه، باعث ايجاد مشكلات جدي در زمينه ايمني ترافيك مي شود.

در واقع طي بيست سال گذشته ، تمام كشورهاي جهان شاهد افزايش مالكيت وسايل نقليه
بوده اند ، ولي فقط كشورهاي توسعه يافته با سرمايه گذاري و با انجام اقدامات پيشگيرانه در زمينه ايمني ترافيك، ‌موفق به كاهش تعداد تصادفات رانندگي شده اند. اما متاسفانه كشورهاي در حال توسعه ، كمتر مايل يا قادر به صرف مبالغ لازم براي كاهش ميزان تلفات ناشي از تصادفات هستند ،بنابراين وضعيت در اين گونه كشورها روزبروز وخيم تر مي شود .

3-كاربران آسيب پذير راه

به دليل تعداد زياد عابران پياده، كاربران وسايل نقليه غيرموتوري و موتورسيكلت سواران و فقدان يا كمبود امكانات كافي و آموزشهاي لازم در كشورهاي در حال توسعه نسبت به كشورهاي توسعه يافته، درصد قربانيان و تلفات ناشي از تصادفات رانندگي مسلماً بيشتر است.

همه ساله بيش از يك ميليون نفر از مردم جهان در تصادفات رانندگي كشته ميشوند كه حدود 20% آنها عابران پياده بوده و در حدود نيمي از اين تعداد نيز عابران خردسال هستند . در كشور ما 65% درصد تصادفات منجر به فوت متعلق به عابريا پياده و موتورسواران است.

به طور ميانگين 20 درصد از كل افرادي كه در تصادفات جاده اي كشورهای درحال توسعه كشته شده اند ، زير 15 سال سن داشته اند. اين رقم دو برابر ميزان كشورهاي توسعه يافته است.

4- اهميت و لزوم آموزش ايمني ترافيك كودكان

كودكان در كشورهاي با حجم بالاي وسايل نقليه ، بيشتر از هر عامل ديگري در اثر تصادفات جاده اي كشته يا مجروح ميشوند. بيست درصد ( 20%) تلفات ترافيكي در كشورهاي در حال توسعه مربوط به افراد زير 15 سال است ضمن آنكه با افزايش تعداد وسايل نقليه ، ميزان تصادفات رانندگي نيز افزايش مي يابد ، عوامل زيادي در احتمال اين خطر براي كودكان كشورهاي در حال توسعه دخالت دارند كه عبارتند از :

1- سرعت و حجم ترافيك وسايل نقليه به ويژه در راههاي بهسازي شده افزايش خواهد يافت.

2- ناسازگاري بين راه و محيط اطراف آن با برنامه ريزي ضعيف كاربري زمين، كنترل ضعيف بهره برداري از راه ادامه پيدا مي كند و سرانجام منجر به ايجاد تناقض در استفاده از راه و محيط اطراف آن مي شود .

3- بهبود راهها بر روي نيازهاي مربوط به وسايل نقليه متمركز مي شود ، نه بر روي نياز عابران پياده.

4- هنگامي كه پليس راهنمايي ، تجهيزات كافي براي كنترل رفت و آمد وسايل نقليه در اختيار نداشته باشد، نمي تواند كمك زيادي كند.

5- بيشتر والدين نمي توانند ايمني عبور و مرور را به كودكانشان آموزش دهند ، زيرا خود آنها هرگز در اين مورد آموزش نديده اند و يا حتي اگر ديده باشند وضعيت ترافيك كنوني نسبت به زمان كودكي آنها تغييرات بسيار زيادي کرده است.

برهمين اساس براي فراهم كردن ساختار مورد نياز براي كسب علم و مهارت هاي ايمني، آموزش ايمني ترافيك ضروري است.

اين آموزشها عبارتند از : مهارتهاي تصميم گيري، تشخيص و ارزيابي خطر و راههاي كاهش اين خطرات . در اين آموزشها ، تلاش مي شود كودكان در هر مرحله از افزايش مهارتهاي حسي و حركتي و استقلال شان در استفاده از شبكه راهها،‌ در بزرگسالي براي انجام وظايف مختلف آماده شوند.

كودكان بايد نسبت به ايمني ترافيك آگاه تر شوند و متناسب با سن و نيازشان، روشهاي حفظ جان خود را فراگيرند . بهترين شيوه آموزش ايمني عبور و مرور در مدارس از طريق معلماني صورت ميگيرد كه خود در مورد اين مسائل آموزش ديده باشند و بتوانند آنها را بصورت منظم و مداوم به د انش آموزان تعليم دهند.

5- اقدامات اولويت دار ضروري در آموزش ترافيك به كودكان

راههاي كشورهاي در حال توسعه، ناامن تر از راههاي كشورهاي صنعتي هستند و بدين جهت اغلب، مشكلات ايمني و ترافيكي كه كودكان كشورهاي در حال توسعه با آن مواجهند بيشتر و عظيم تر است. عدم آموزش ترافيك به كودكان آنها را با ريسكهاي فراواني مواجه ميسازد. در كشورهاي در حال توسعه، شرايط و مشكلات ترافيكي بسيار متفاوت است و ممكن است صرفاً‌ آموزش ساده موارد آموزشي مورد استفاده در كشورهاي توسعه يافته كار ساز نشود . اگر چه ممكن است موارد آموزشي بر اساس اصول و مواد آموزشي كشورهاي توسعه يافته باشند ولي بايد با نيازها ، مشكلات و وضعيت كودكان همان كشور سازگار شود.

علاوه بر اين براي بهبود آموزش ايمني ترافيك يك رويكرد ديگر ضروري است، اقدامات ايمني عبور و مرور نبايد تنها متكي بر شنيدن سخنراني هاي گاه به گاه باشد بلكه بايد آموزش عملي منظم را نيز شامل شود .

اجزاي اصلي مراحل توسعه و اقدامات اساسي جهت اصلاح اين بخش به شرح زير است :

- مروري بر آموزش فعلي ايمني ترافيك در برنامه درسي مدارس و ارزيابي كارايي و عملي بودن دروس و مواد آموزشي

- گنجاندن ايمني ترافيك در برنامه درسي مدارس متناسب با هر گروه سني

- توليد و گسترش مواد و وسايل كمك آموزشي مورد نياز كلاسها

- تهيه كتابچه راهنماي معلمان و توزيع آن در بين آنها

- گنجاندن ايمني ترافيك در دوره هاي آموزشي معلمان

- اجراي برنامه هاي آموزشي ايمني ترافيك در مناطق و مدارسي كه در معرض خطر بيشتري قرار دارند، به ويژه در اطراف راههاي در حال بازسازي كه تصادفات جاده اي در آن بيشتر است

- تقويت آموزش ايمني ترافيك در دوره تحصيلات عمومي همراه با ارائه دروس عملي كنار راه

- هماهنگي فعاليت و تعريف واضح و روشن مسئوليتهاي متوليان امر آموزش ترافيك در كشور

- وضعيت موجود آموزش ايمني و ترافيك در مدارس كشور

به جز بررسي انجام شده توسط مركز تحقيقات حمل و نقل دانشگاه علم و صنعت در پروژه آموزش ترافيك به شهروندان كه در سال 1380 براي وزارت كشور انجام شده تا كنون بررسي جامع ديگري در خصوص آخرين وضعيت آموزشي ايمني و ترافيك در كتب درسي مدارس كشور انجام نشده است.

نتايج بررسيهاي انجام شده را ميتوان بصورت خلاصه زير بيان نمود :

بررسي كتابهاي درسي نشان ميدهد كه در سه كتاب فارسي،‌علوم و رياضي پايه اول ابتدايي مطلبي در باب ترافيك و عبور و مرور نيامده است (لازم به ذكر است كه در سال 83 مطالب ترافيكي در پايه اول تحصيلي گنجانده شده است). در كتاب پايه دوم ابتدايي درسي تحت عنوان « چراغ راهنما» با تاكيد بر چراغ پياده حدود 2 صفحه مطلب با زباني كودكانه دارد. در كتاب اجتماعي پايه سوم ابتدايي درسي تحت عنوان «‌اطاعت از قانون» اشاره اي به مقررات عبور و مرور سواره و پياده دارد و در بخش تمرين عملي اين درس وجوه مختلف خطراتي كه براي عابر پياده ممكن است رخ دهد، شرح داده شده است . در دوره ابتدايي كاملترين درسي كه به آموزش ترافيك اختصاص داده شده همين درس است ضمن آنكه تنها درس مشتمل بر تمرينهاي نسبتاً مفصل در باب آموزش ترافيك ميباشد.

در كتاب فارسي چهارم ابتدايي درسي تحت عنوان «عبور از خيابان» دارد. محتواي درس داستان بچه اي است كه در اثر عجله در سواره رو حركت ميكند و تصادف ميكند. در كتاب فارسي پايه پنجم ابتدايي درسي تحت عنوان مقررات عبور و مرور وجود دارد كه حدود 3 صفحه را به رعايت مقررات عبور و مرور پياده اختصاص داده است . در دوره راهنمايي دو درس مربوط به عبور و مرور وجود دارد كه يكي در فارسي اول راهنمايي با نام «حادثه هيچگاه خبر نميكند» و ديگري در كتاب تعليمات اجتماعي تحت عنوان «راهنمايي و رانندگي» است.

با توجه به نتايج پروژه «آموزش ترافيك به شهروندان» مفاهيم آموزشي در بحث ايمني ترافيك كه براي گروه مخاطب تا 10 ساله ( كودكستان و ابتدايي ) مهم و ضروري بودند عبارتند از :

- شناخت هشدارهاي علائم راهنمايي و رانندگي

- رفتار ترافيكي در خيابان و تقاطع ها (دويدن، عدم توجه به چراغ و... )

- رفتار ترافيكي در داخل وسيله نقليه (نگهداشتن تمام بدن در داخل خودرو، نشستن در صندلي عقب و بستن كمربند ايمني در طول سفر و... )

- پليس و كمك گرفتن از او

- خط كشي خيابانها و حركت در آن

- آمد و شد در شب

- آشنايي با شهر و شهرنشيني

- شناخت علائم راهنمايي و رانندگي

- آشنايي با قوانين و مقررات تردد

همچنين مفاهيم آموزشي در بحث ايمني ترافيك براي گروه مخاطب سني 11 تا 14 ساله (راهنمايي) عبارتند از :

- حق تقدم و آثار آن

- عابر پياده و حركت در پياده رو

- رعايت مقررات و قوانين در عبور از خيابان و تقاطع

- دوچرخه سواري و حقوق ديگران

- تردد در شب و استفاده از علائم ايمني

- وظايف شهروندي و رعايت حقوق ديگران

- شناخت مقررات تردد

- شناخت علائم هشدار دهنده و حكم كننده در راهنمايي و رانندگي

- آشنايي با نحوه اجراي صحيح قانون و اطمينان بر كار آمدي آن

گروه متخصصان ايمني تردد در معابر پس از يكسري فعاليت تحقيقاتي گسترده و نشست هاي تخصصي نتايج را در كنگره اروپا به صورت زير ارائه دادند كه مبناي برنامه هاي آموزشي بسياري از كشورها قرار گرفت :

v دوره ابتدايي ( سن 5 -10 سال )

در دوره ابتدايي آموزش ترافيك براي كودكان بايد به صورت تدريجي بوده و به آنها آموخته شود كه چگونه به تنهايي حركت كنند، ابتدا به عنوان عابر پياده و بعد به عنوان دوچرخه سوار مهمترين موارد آموزشي عبارتند از :

- در پياده رو يا در كنار جاده حركت كند

- در محل هاي ايمن از عرض خيابان عبور كنند

- از چراغهاي راهنمايي، علائم و فرمان پليس اطاعت و پيروي کنند

- در خيابان بازي نكنند

- چگونگي مواجه با ترافيك را فراگيرند

- چگونگي استفاده صحيح از دوچرخه در خيابان ( از سن 7 سالگي) را بياموزند

- چگونگي ارزيابي سرعت را ياد بگيرند

- چگونگي تماس بصري با ديگر استفاده كنندگان از راه ( عابرين و رانندگان) را بياموزند

- اهميت ديده شدن را درك كنند

همچنين حوادث گوناگوني كه روزانه براي كودكان اتفاق مي افتد ( مثلاً آنچه كه در روزنامه ها نوشته مي شود ) را ميتوان در كلاس بازگو کرد .

v دوره متوسطه ( سن 10-15سالگي )

آموزش ايمني و ترافيك در اين سنين بايد موضوعات زير را شامل شود :

- گسترش و تعميق موضوعات مطرح شده در دوره ابتدايي

- يادگيري تابلوها و علائم معابر و استفاده عملي از آنها

- يادگيري قوانين معابر و استفاده عملي از آنها

- تاثير شرايط جوي بر وضعيت معابر، شرايط مختلف معابر، عوامل محيطي و غيره

- كنترل سرعت

- مسافت ترمز

- زمان عكس العمل انواع مختلف لاستيك اتومبيل و غيره

- شناخت وسيله نقليه ( دوچرخه و تراكتور و غيره )

- رفتار در هنگام وقوع حادثه

- كمك هاي اوليه ( دانش پايه )

با بررسي اجمالي دروس مربوط به آموزش ترافيك در كتابهاي درسي، نقاط قوت و ضعف زير بدست آمده است :

الف : نقاط قوت :

1- تكرار هر ساله دروس مربوطه از پايه اول ابتدايي تا پايه پنجم ( حداقل در يكي از دروس فارسي و اجتماعي و به ويژه در كتابهاي آزمايشي كه در آينده به صورت گسترده توزيع خواهد شد )

2- استفاده از زبان كودك و استفاده از قالب داستان براي آموزش مفاهيم مربوطه ( دروس فارسي و اجتماعي )

3- توأم ساختن آموزش با مشاهده و يادگيري از راه تمرين به ويژه در درس اجتماعي سوم ابتدايي.

ب : نقاط ضعف :

1- داشتن اشكالات فني از لحاظ علم ترافيك در متن و نيز در تصاوير

2- نبودن محتواي مناسب و كافي آموزشي در پايه اول ابتدايي

3- عدم تقويت آموزش از طريق ايجاد ارتباط افقي بين مواد درسي مختلف

4- محدود بودن حجم اختصاص يافته با توجه به اهميت و ضرورت خاص آموزش ايمني ترافيك

5- گرچه اصل تداوم از اصول برنامه ريزي درسي و به مفهوم تكرار آموزش هاي مهم در هر پايه تحصيلي ميباشد و تكرار آموزشها به عنوان نقطه قوت تلقي مي شود ، ولي بايد توجه داشت كه تكرار بايد توام با تعميق مناسب باشد در صورتي كه ملاحظه ميكنيم درس تعليمات اجتماعي پايه سوم مطالب بسيار كاملتري از دو پايه بعدي دارد، از اينرو ميتوان گفت اصل توالي رعايت نشده است.

6- به علت كمبود حجم مطالب، به بسياري از مسايل مربوط به ترافيك توجهي نشده است.

ج : نقائص مطالعه انجام شده :

1- علاوه بر مشكلات موجود در سيستم آموزشي كشور تحقيق انجام شده در خصوص آموزش ايمني به سرنشينان وسايل نقليه هيچگونه مبحثي را ارائه نداده است.

2- در خصوص آموزش مقطع پيش دبستان نيز مطلبي ارائه نشده است.

منبع: http://news.police.ir

ضرورت آموزش فرهنگ ترافيك

مطالب مشابه :

بررسی نقاط قوت در ریاضی دوم

میزان مهارت حرفه ای معلمان ابتدایی

ارزشیابی مهارت های حرفه ای معلمان دوره ی ابتدایی

سوال و جواب مكتوب در مورد فارسي پايه ي سوم ابتدايي

فارسی وریاضی

اطلاعات‌ قنات‌ و كاربردهاي‌ آن‌

ضرورت آموزش فرهنگ ترافيك

ارزشيابی تحصيلی با تاکيد بر دوره ابتدايی نقاط ضعف نظام

موضوع پایان نامه