مردان موفق

 مصاحبه با دکتر حسن حسن زاده پژوهشگر دوره فوق دکترا مهندسی نفت دانشگاه کالگری کانادا: دانشجویان، فرصت خوبی را که الان دارند از دست ندهند

مصاحبه با دکتر حسن حسن زاده  عضو هیات علمی و پژوهشگر دوره فوق دکترا مهندسی نفت دانشگاه کالگری کانادا:

دانشجویان، فرصت خوبی را که الان  دارند  از دست ندهند

محمد شاکری مطلق 

دکتر حسن حسن زاده عضو هیات علمی و پژوهشگر دوره فوق دکترا مهندسی نفت دانشگاه کالگری کانادا، فرزند اندیشمند استان بوشهر و شهرستان دشتی، چهره ی شناخته شده در مهندسی نفت ایران محسوب می شود. او بواسطه سابقه درخشان خود در عضویت در هیات علمی دانشگاه صنعت نفت و  مدیریت پژوهش و توسعه شرکت ملی نفت، همچنین تدریس موفق در دانشگاه صنعتی شریف، در میان اساتید برتر ایرانی این رشته جایگاه ممتازی دارد. فرزند آبادی عالم پرور کردوان با توجه به ارائه ده ها مقاله در کنفرانس های بین المللی و ژورنال های تخصصی، عضویت در انجمن زمین شناسان نفت آمریکا، مهندسی نفت جهان، مهندسی شیمی ایران و... چهره ی شناخته شده مهندسی نفت در مجامع علمی جهان نیز محسوب می شوند.

مصاحبه ی که در ادامه می خوانید به دلایلی معلوم از طریق خطوط آنلاین  صورت گرفت. ضمن آرزوی سلامتی برای دکتر حسن زاده و خانواده بزرگوارشان، تشکر ویژه دارم از دوستم مهندس بهزاد بختی (نفراول آزمون ارشدمهندسی نفت88و از دانشجویان اسبق دکتر) که نگارنده را در طرح برخی سوالات همیاری کردند.

- دلیل انتخاب مهندسی نفت، به عبارتی چه شد که مهندسی نفت را انتخاب کردید؟

- سال ۱۳۶۸ که ما وارد دانشکده نفت شدیم همه با یک کد وارد شدیم. پس از یک سال تحصیل بایستی انتخاب رشته می کردیم . رشته هایی رو که باید انتخاب میکردیم عبارت بودند از: مهندسی شیمی ، گرایش پتروشیمی - مهندسی شیمی ، گرایش گاز - مهندسی شیمی ، گرایش پالایش - مهندسی شیمی ، گرایش بهره برداری از منابع نفت (نفت) - مهندسی مکانیک ، گرایش  حرارت، سیالات - مهندسی برق ، الکترونیک. همه این رشته با یک کد پذیرش شده بود. پس از یک  سال با توجه به رتبه  ورودی,  دانشجویان  رشته مورد علاقه را انتخاب می کردند. خوبی دانشکده نفت آن زمان این بود که دانشجویان در یک سال وقت  داشتند که راجح  به رشته شان تصمیم بگیرند. من هم با شناختی که از رشته های مختلف پیدا کرده بودم و از نظر رتبه  ورودی مجاز به انتخاب تمام رشته ها بودم، رشته نفت را انتخاب کردم. شاید احساسم این بود که ملموس تر هست و برایم بیشتر قابل درک  بود. به علاوه فکر میکردم اگر رشته نفت را انتخاب کنم شانس این که بتوانم در جنوب کار کنم بیشتر است. آن زمان مثل امروز به فکر این که ادامه تحصیل بدهند نبودند . تلاش میکردیم بتوانیم مهندسی بشویم که کارمان  را خوب بدانیم.

- جایگاه و فعالیت های علمی و آموزشی دانشگاه و دپارتمان خود را توضیح دهید؟

- دانشگاه کلگری جزو ۷ دانشگاه تحقیقاتی برتر در کانادا محسوب میشود که حدود ۳۰  هزار دانشجو  در ان در حال تحصیل هستند.  دانشکده مهندسی دارای حدود ۲۸۰۰ دانشجو در مقطع کارشناسی , ۱۰۰۰ دانشجو در مقطع تحصیلات تکمیلی، ۱۶۰ عضو هیات علمی و ۵ دپارتمان مختلف میباشد.  این دپارتمان ها عبارت هستند از: مهندسی شیمی و نفت، مهندسی مکانیک و ساخت و تولید، مهندسی عمران، مهندسی برق و کامپیوتر، مهندسی   ژئوماتیک. دانشکده مهندسی  در سال ۲۰۰۸ میلادی در بین ۳۷ دانشکده مهندسی  در کانادا  حائز رتبه برتر شد.  دپارتمان مهندسی شیمی و نفت به عنوان یکی از دپارتمانهای مهم  این دانشکده  در زمینه های زیر فعال هست: نفت و گاز ، انرژی ومحیط زیست، فرایند و مواد، مهندسی پزشکی. بالغ بر ۳۰۰ دانشجو در دورهای تحصیلات تکمیلی در دپارتمان مهندسی شیمی و نفت مشغول به تحصیل هستند. این دانشجویان در گرایش های مهندسی نفت، مهندسی شیمی، انرژی و محیط زیست  مشغول تحصیل هستند. این دانشجویان در گروه ها  و تیم های  پژوهشی و تحقیقاتی مختلف زیر نظر اساتید دانشکده مشغول مطالعه و تحقیق هستند. این دپارتمان دارای حدود ۴۰ عضو هیات علمی میباشد که در شاخه های فوق مشغول تحقیق و تدریس میباشند. در دوره کارشناسی، دو دوره اصلی  مهندسی  شیمی  و مهندسی نفت و گاز ارائه میشود. همچنین زیر شاخه ها و گرایش های  فرعی مانند مهندسی نفت، مهندسی پزشکی،  مهندسی محیط زیست نیز ارائه میشود. 

- چشم انداز رشته مهندسی نفت را چگونه می بینید؟

- با توجه به نیاز اجتناب ناپذیر بشر به سوخت های فسیلی و دشوار شدن عملیات  تولید از مخازن نفت گاز صنعت نفت به تعداد  کارشناسان بیشتر احتیاج خواهد داشت. در آینده نزدیک تولید نفت آسان نخواهد بود و مستلزم صرف  هزینه های بیشتر و کارشناسان بیشتری خواهد بود. مهندسی نفت با قدمتی حدود یک قرن، در دو دهه اخیر دستخوش تغییرات زیادی شده است. هر چند این تغییرات مختص مهندسی نفت نمیباشد و در دیگر گرایش ها نیز دیده میشود ولی در نفت این تغییرات محسوس تر و بنیادی تر به نظر می رسد. شاید یکی از دلائل این باشد که دشوار شدن تولید از مخازن و پایان یافتن  دوره "نفت آسان" صنعت به دنبال روش های جدید برداشت نفت از مخازن است و در نتیجه دانشگاه ها نیز برنامه های آموزشی خود را جهت بر طرف کردن نیاز صنعت دستخوش تغییراتی  کرده اند.  دلیل دیگر می تواند  پیشرفت گرایش های دیگر مانند افزایش توان محاسباتی رایانه ها (به عنوان مثال) باشد.  مطمئنا مهندسان نفت در آینده چالش های جدی تری روبرو خواهند  بود تا بتوانند نفت را از زیر زمین به روی زمین بیاورند.  

- در مورد فعالیت های علمی و تخصصی خودتان و البته مهمترین و تاثیرگذارترین آن را شرح دهید؟

- فعالیت پژوهشی من در شاخه جریان سیالات مانند نفت، گاز و آب در محیط های متخلخل مانند سنگهای مخزن میباشد. این شاخه از شاخه های بنیادی مهندسی نفت می باشد. از کاربردهای این پژوهش می توان به روش های ازدیاد  برداشت نفت و گاز از مخازن,  مطالعه  جریان آب در سفره های زیر زمینی آب  اشاره کرد. در حال حاضر کاهش گازهای گلخانه ای مانند دی اکسید کربن به عنوان  یکی از مسائل مهم در سطح دنیا مطرح است. یکی از راههای جلوگیری از انتشار این گاز دفع دائمی،  با تزریق آن به  سفره های آب شور در اعماق زمین (عمق های پایین تر از ۸۰۰ متر) می باشد.  برگشت و نشت این گاز به سطح زمین میتواند مخاطره آمیز باشد. در نتیجه مطالعه این که چه اتفاقی برای گاز تزریق شده می افتد می تواند حائز اهمیت فراوان باشد. این یکی از پروژه هائی هاست که به ان  مشغول می باشم.

- درسهای تدریسی شما دردانشگاه کالگری چه دروسی هستند؟

- مبانی مهندسی مخازن ،مهندسی بهره برداری ، تاسیسات بهره برداری.

- برترین دانشگاه های نفتی جهان؟

- Texas A&M, Texas Austin, Stanfordدر امریکا و Calgary و Alberta در کانادا، Delft در هلند، امپریال کالج لندن، Heriot-Watt در اسکاتلند، NTNU در نروژ, UNSW در استرالیا.

- برترین اساتید نفتی ایران؟

- شمار زیادی از هموطنان در دانشگاهای مختلف دنیا مستقیم وغیر مستقیم با تحقیقات و تدریس در زمینه  مهندسی نفت فعال  هستند و اکثر آنها آدمهای موفقی هستند. از آنهایی که مستقیما با مهندسی نفت سرو کار دارند در  دانشگاههای خارج از کشور  دکتر  عباس فیروزآبادی   و دردانشگاهها ی  داخل کشور دکتر ریاض خراط را میتوانم نام ببرم که در زمینه کاری خودشان خیلی موفق بودند.

- دشوارترین و آسانترین (شیرین ترین) مباحث علمی مهندسی نفت؟

- شیرین ترین لزوما آسانترین نیست! معمولا مسائل کاربردی آسانتر هستند تا مسائل پایه ای و بنیادی. مسائل پایه ای و بنیادی  مستلزم تفکر عمیق تر و تمرکز بیشتری می باشند و غالبا شیرین تر از مسائل کاربردی هستند.

- علت توسعه نیافتن مخازن نفتی ایران در نرمال جهانی چیست؟

- عدم بکارگیری مهندسین و کارشناسان کاردان در حوزه های تصمیم گیری کلان مخازن نفت و گاز و در نتیجه دلسرد شدن نیروهای انسانی زبده و کاردان - عدم وجود ساختار  پژوهشی مناسب در حوزه  مخازن نفت و گاز - ارتباط خیلی ضعیف صنعت و دانشگاهها  - استاندارد نبودن توسعه دوره های تحصیلات تکمیلی در دانشگاهها.  

- نقش همایش ها و کنفرانس های علمی تا چه حد می تواند درزمینه های علمی و صنعتی موثرباشد؟

- به هر حال این گونه همایش ها و کنفرانس ها یکی از راههای اصلی ارتباط پژوهش گران در حوزه های مختلف میباشد.  معمولا طرح یک  مساله در یک  کنفرانس بین المللی می تواند به تبادل افکار بیانجامد و در نهایت به حل یک مشکل  منجر گردد. به اضافه این که معمولا در این گونه کنفرانس ها افراد صاحب نظر زیادی شرکت می کنند و طرح یک مساله  یا  ارائه حل یک  مساله میتواند مورد داوری قرار گرفته و تصحیح شده و پخته تر گردد.

- عوامل موفقیت دکتر حسن زاده؟

- توکل به خدا، تلاش و لطف پروردگار.

- به نظر شما مهمترین راهکار برای توسعه استان بوشهر با توجه به اینکه استان ما یک استان نفتی و گازی است، چیست؟

- توسعه آموزش عالی در سطح تحصیلات تکمیلی در  زمینه های بالا دستی و پایین دستی نفت  و گاز و تقویت ارتباط دانشگاه  خلیج فارس با صنعت می تواند به توسعه استان کمک زیادی کند. همچنین اجرای طرحهای ضربتی تربیت نیروی انسانی در سطح تکنیسین در شاخه های مختلف مانند برق، تاسیسات، مکانیک، ابزار دقیق، بهره برداری و ... با ایجاد آموزش گاه های فنی و حرفه ای متعدد در سطح استان  توسط وزارت نفت با هدف اشتغال نیروهای بومی اهمیت زیادی دارد. این طرح ها می تواند به شکلی اجرا شود که فارغ التحصیلان به محض فراغت از تحصیل در تاسیسات نفت و گاز مشغول به کار شوند. استفاده از حضور شرکت نفت در تقویت زیربناها مانند راههای ارتباطی، راه آهن، فرودگاه ها، بیمارستان ها، مراکز آموزشی ... می تواند مفید باشد. توسعه صنایع جانبی نفت و  گاز در استان  به منظور تبدیل محصولات پتروشیمی به مصولات با ارزش افزوده، از اهمیت فراوان برخوردار میباشد. حفظ محیط زیست و تاکید بر توسعه پایدار منطقه  بایستی در راس کارهای برنامه ریزان قرار گیرد.  این ها نمونه هایی از راهکارهای توسعه می باشند.

- توصیه علمی و اجتماعی جنابعالی به جوانان استان بوشهر خاصه کسانی که دانشجو و دانش آموخته مهندسی نفت هستند چیست؟

- آنهایی که دانشجو هستند سعی کنند درسشان را خوب بخوانند و تلاش کنند مهندسان خوبی بشوند و فرصت خوبی را که الان  دارند  از دست ندهند. آن هایی هم که مهندس شده اند، سعی کنند  از فرصت های بیشماری که جهت کسب تجربه وجود دارد غافل نشوند.  همچنین سعی کنند خودشان را از نظر علمی  به روز نگاه دارند و سعی کنند با مطالعه مقالات، گزارشها و  اخبار مربوط به کارشان در ارتباط با پیشرفت های رشته خودشان در سطح دنیا قرار بگیرند. آنهائی هم که قصد ادامه تحصیل دارند در صورتی که علاقه دارند اقدام کنند. چیزی غیر از علاقه نمی تواند یک نفر را وادار کند به مدت حداقل ۴ سال به صورت جدی و اصولی روی یک مساله فکر کند که منجر به ارایه یک ایده و یا نظر جدید شود.

- معلمانی که در موفقیت شما  تاثیر گدار بوده اند از چه کسی یا کسانی نام می برید؟

- معلمان خیلی خوبی داشتم که اگر بخوام همه را اسم ببرم  لیست بلندی خواهد شد. ولی اگر بخوام از هر دوره یکی رو اسم ببرم 

 در دوره ابتدایی آقای مرشدی ،در دوره راهنمایی آقای سنگری،در دوره دبیرستان آقای آزاده ،دردوره لیسانس  آقای دکتر عسکرصبی، در دوره فوق لیسانس آقای دکتر خیرخواه ،در دوره دکترا آقای دکتر پولادی درویش.

- آنجا که هستید بیشتر دلتان برای کی و کجا تنگ می شود؟

خانواده، اقوام و دوستان. کردوان که بزرگ شدم،  دشتی و بوشهر، کار کردن تو ایران، ...

- علاقمندیم یک بیت شعر  که آنرا هر از چند گاهی فرزند کردوان زمزمه می کند رابرای ما بنویسید.

- مـکـن حافـظ از جور دوران شکایت / چـه دانی تو ای بـنده کار خدایی.

- اینان چه در ذهن شما تداعی  می کنند:

دکترعبدالجلیل وراوی: جدی و با خدا.

دکتر حسن حسن زاده: کوچک همه شما.

دشتی :  دیار مردم مهمان نواز و خونگرم ، علما، سادات، ادیبان و اندیشمندان.  

دشتی ها: اهل  شعر و ادب.

کردوان: زادگاهم.

جنوب: دلیران تنگستان، دریا، گرما و شرجی، نخل.   

- گر نکته ی ناگفته ی مانده، ما را میهمان کنید.

- در پایان برای همه آرزوی سلامتی می کنم.