مقایسه آموزش و پرورش استثنایی در ایران ،ژاپن و سنگاپور

آموزش و پرورش استثنائی در ایران از سال 1347 با تشکیل «دفترآموزش کودکان و دانش آموزان استثنائی» در وزارت آموزش و پرورش شکل دولتی و رسمی به خود گرفت و تعداد کمی از کودکان دچار نارسایی در برخی از گروه ها از خدمات آموزش و پرورش برخوردار شدند . از سال 1370 سازمان آموزش و پرورش استثنائی تأسیس شد و سطح مدیریت آن به معاونت وزیر ارتقاء یافت . در آن سال تعداد 39163 نفر از کودکان و دانش آموزان با نیازهای ویژه تحت پوشش خدمات ویژه قرار داشتند . این تعداد در حال حاضر 80000 دانش آموز استثنائی در هفت گروه ناشنوا ، نیمه شنوا ؛ نا بینا ، نیمه بینا ؛کم توان ذهنی ،مشکلات رفتاری،معلول جسمی – حرکتی ، مشکلات ویژه یاد گیری و چند معلولیتی در 1311 مدرسه استثنائی و1000 کلاس خاص ضمیمه و با 17464 نیروی انسانی در سراسر کشور به انجام خدمات آموزش و توانبخشی دانش آموزان استثنائی می پردازد.

در حال حاضرآموزش و پرورش این کودکان بر اساس دو رویکردکلی انجام می شود که عبارتند از :

1- رویکرد جدا سازی :

این رویکرد بر دیدگاه طبقه بندی افراد بر اساس ناتواناییهایشان و سپس ارائه خدمات ویژه در مراکز مخصوص به آنها مبتنی است.

در این دیدگاه اصول حاکم بر جامعه ای که اعضای آن باید حق بهره مندی یکسان و برابر از امکانات را داشته باشند،نقض شده و یکپارچگی وجودی آنان انکار شده و توانا یی های آنها نادیده گرفته شده است.

2- رویکرد تلفیقی _ فراگیر:

این رویکرد بر این دیدگاه استوار است که افراد یک جامعه از نظر توانایی هایشان در پیوستاری قرارگرفته اندکه در این پیوستار، افرادی با حداقل توانایی وحداکثرناتوانی(در مقایسه با افراد هم سن خود)قرار دارند و در سوی دیگر آن ،افرادی با حداکثر توانایی و حد اقل ناتوانی قرار گرفته اند.

از هفت گروه تحت پوشش آموزش و پرورش استثنایی در ایران که بیشتر تأکید بر روش جداسازی است،فقط دانش آموزان آسیب دیده بینایی،شنوایی و جسمی حرکتی در طرح تلفیقی پذیرفته می شوندوسایر گروه ها در مراکز آموزشی ویژه به تحصیل می پردازند.

درطرح تلفیقی لازم است تمام دانش آموزان خودراباشرایط مدرسه وکلاس هماهنگ کنندوبخش عمده سازگاری وهماهنگی متوجه دانش آموزان دارای نیازهای ویژه است واین خودمشکلات بسیاری رابرای دانش آموزدربردارد.

جهت رفع این موانع ومشکلات وهماهنگ شدن کلاس ومدرسه بانیازهای خاص و ویژگیهای دانش آموزان بانیازهای ویژه،رویکردفراگیرسازی مطرح شده است.این رویکردکه درراستای تکمیل فرآیند تلفیق به منظورفراهم آوردن زمینه های موردنیازبرای آموزش همه کودکان صرف نظراز تفاوتهای فردی آنها،عنوان شده است.درهفتصدوسی وچهارمین جلسه شورای عالی آموزش وپرورش مصوب شدومقررگردید آموزش فراگیرکه شامل کلیه گروه های آموزشی استثنایی می باشد،به صورت تدریجی وآزمایشی در28واحدآموزشی ودر7استان کشور(خوزستان،تهران،فارس،کردستان،مازندران،هرمزگان وهمدان)ازسال تحصیلی87-86آغازگردد.

امامتأسفانه باوجوداینکه رویکردسازمان آموزش وپرورش سوق دادن جریان آموزش وپرورش استثنایی به سوی فراگیرسازی است وازساخت وتأسیس مراکزاستثنایی،خصوصاًمراکزشبانه روزی امتناع می ورزد،رویکردواقعی وغالب کشورماجداسازی است وآموزش استثنایی درمراکزویژه پررنگ تراست.

برای مقایسه آموزش وپرورش استثنایی درایران باکشورهای ژاپن و سنگاپورابتداچکیده ای ازچگونگی شکل گیری آموزش استثنایی دراین کشورهاوسپس وضعیت کنونی آنهاموردبررسی قرارخواهدگرفت.

آموزش ویژه در ژاپن در بخش پایانی سده ی نوزدهم میلادی آغاز شد.

نخستین آموزشگاه ویژه برای دانش آموزان نابینا وناشنوا در سال 1878 در کیوتو ونخستین کلاس ویژه برای کودکان دارای ناتوانی ذهنی در سال 1890 در شهر ماتسوموتو برپا شد.در سال 1923 برای راه اندازی مدارس ویژه آسیب دیدگان بینایی و شنوایی قانون اجباری در هر استان وضع شد و همچنین برای کودکان دارای ناتوانی های هوشی مدرسه ای خصوصی در توکیو در سال1891 میلادی باز شد.تا حدود سال 1930 میلادی مدارس و کلاس های ویژه افزایش یافت،اما پس از آن نظامی گری و جنگ،آموزش ویژه را نابود کرد.در پایان جنگ جهانی دوم بیشتر مدارس در حملات هوایی سوختند وکوکان مجبور شدند به مناطق روستایی و فاقد آموزش مدرسه ای بروند.

پس از جنگ جهانی دوم آموزش ویژه براساس فلسفه آموزشی مردم سالار که سیاست آموزش ارتش اشغال گر بود بازسازی شد.

بعد از جنگ جهانی دوم رشد آموزش ویژه در ژاپن به سه دوره تقسیم میشود:

1.رشد مدارس وتلاش های ویژه(1979-1947)

2.جنبش آموزش تلفیقی(2000-1979):قرار دادن بی درنگ کودکان دارای ناتوانی در کلاس های عادی در مدارس عادی.

3.جنبش اصلاحی به سوی آموزش حمایتی و فراگیر (هم اینک):فراهم کردن آموزش مناسب برای تمام کودکان از جمله دارای شدید ترین وعمیق ترین ناتوانی ها در محیط آموزش دارای کمترین محدودیت.

دراین کشور هم اکنون مدارس عادی دارای سه ترتیب متفاوت برای پذیرش دانش آموزان هستند : 1- کلاس ویژه 2- اتاق های مرجع 3- یکپارچه سازی محدود برای دانش آموزان خاص .

در سال 1998 کلاس ویژ به مدارس عادی ضمیمه شد که با کل 67974 دانش آموز سازگاری داشت . تعداد این کلاس ها از 85 درصد در سال 1982 به55 درصد در سال 1997 میلادی کاهش یافت .

از آغاز به کار اتاق های مرجع در سال 1993 میلادی نسبت دانش آموزان نام نویسی شده در آنها پیوسته در حال افزایش است . ( از3/. درصد کل جمعیت در سال 1997 به 31/.درصد در سال 2003 )

در ژاپن همچون بیشتر کشورها تفاوت چشمگیری بین دبستان و راهنمایی و دبیرستان در رویکرد فراگیر سازی وجود دارد و زمینه های فرهنگی در پذیرفتن دانش آ موزان با نیازهای ویژه در مدارس عادی و فراهم نمودن زمینه پذیرش آنها با آموزش معلمان عادی ، تهیه امکانات و ... مؤثر می باشد .

ü ژاپنی ها بر این فرض اساسی معتقدند که دانش آموزان با توانایی های یکسان به دنیا می آیند و صحبت در باره تفاوت توانایی ها خیلی منطقی نیست . به جای آن بهتر است تفاوت به سطوح مهارت ها ارجاع شود که به جای توانایی طبیعی به تفاوت های فردی در نتیجه ی تکلیف مدرسه و تلاش فردی توجه شود .

ü ژاپنی ها باور دارند موفقیت نهایی خیلی به ظرفیت خداداد افراد وابسته نیست بلکه به تلاشهای انسان در مدت زمان زیاد برای دانش اندوزی وابسته است . در ژاپن قابلیت ، برابری طلبانه به شمار می رود و هر فرد آن را دارد امّا ،برخی نسبت به دیگران برای رشد آن سخت کار می کنند .

ü هسته باور فرهنگی ژاپن این است که تمام دانش آموزان برابرند و باید به معنای دقیق کلمه با آنها رفتار شود آنها حس می کنند گروه بندی توانایی تبعیض آمیز است و حق دانش آموزان به فرصت آموزشی برابر را پایمال می کند .

ü ژاپنی ها به افراد با انگیزه در مقایسه با افراد توانا یا مستعد امتیاز بالاتری میدهند.آموزگاران و والدین ژاپنی اغلب از عبارت « اگر نهایت تلاش را بکنی ،موفقیت یا موفق نشدن مهم نیست»استفاده می کنند.

ü در ژاپن آموزش امری تنها فردی نیست بلکه مجموعه ای از روابط به دقت پرورش یافته است که با خانواده آغاز می شود و به مدرسه گسترش می یابد و شناسایی جوامع بزرگتر را در بر می گیرد.

ü برای ژاپنی ها مهمترین کیفیت های ارزشمند آنهایی است که فرد را انسان می کند وبا ارزش ترین کیفیت توانایی حفظ هماهنگی اعضای گروه یا جامعه است بنابراین آموزش بر این که چگونه حقوق فرد و مسئولیت گروه دست در دست هم دارند متمرکز می شود.

ü در نهایت یک هدف مدارس ژاپن آفرینش انسان های کارآزموده است (ویژگی بارز نظام آموزش اجباری این کشور ) و آموزگاران ژاپنی رشد هیجانی ،اجتماعی ، و ذهنی دانش آموزان را به اندازه ی رشد شناختی شان مهم می دانند.

در کل پذیرفته شدن دانش آموزان استثنائی در مدارس عادی با چنین فرهنگی با کمتر بی میلی روبه رو خواهد شد وهم اکنون فراگیر سازی در این کشور با چنین باورهایی افراد را به چالش خواهد کشید.

سنگاپور:

سنگاپور دارای نظام آموزش دوگانه است .نظام آموزش ویژه برای دانش آموزان دارای ناتوانی های متوسط ،شدید یا عمیق و نظام آموزش همگانی برای کودکان سالم یا آنها که اختلال جسمی ، حسی ، رفتاری ، هیجانی یا یادگیری ملایم تر دارند. درسال 2001 میلادی 4010 دانش آموز در 19 مدرسه ویژه زیر نظر سازمان های داوطلبانه تأمین اجتماعی جای دهی شدند . این مدارس 27 آموزگار دوره دیده آموزش و پرورش و 628 آموزگار دیگر را به کار گرفتند .

در سنگاپور هیچ قانون یا سیاست منسجم حاکم بر استاندارد های آموزشی دارای نظامهای ویژه وجود ندارد و 9 سازمان داوطلبانه تامین اجتماعی از درجه بالای خود مختاری حرفه ای و اجرایی برخوردارند . این مدارس از برنامه درسی ملی سنگاپور استفاده نمی کنند و این بدین معنا است وقتی کودکان به مدارس ویژه وارد می شوند، تلفیق کردن دوباره آنها در نظام آموزش عادی بسیار مشکل است .

دو خدمتی که سازمان های داوطلبانه تامین اجتماعی در حمایت از دانش آموزان دارای ناتوانی در مدارس عادی ارائه می کنند عبارتد از :

1. به من بیاموز ( که در جستجوی کودکان دارای ناتوانی های جسمی بر گنجاندن آنها در آموزش عادی سازی شده است ) .

2. برنامه ی ما می توانیم که فراگیرسازی کودکان در خود مانده را آسان می کند.

در سنگاپور معلمان به دلیل نگرانی درباره مشکلات رفتاری،گسترۀ کم و شکست دانش آموزان گرایش دارند تا حتی دانش اموزان دارای ناتوانی های ملایم را به مدارس ویژه ارجاع دهند . این چنین دانش آموزانی با ارجاع به نظام آموزشی ویژه به ندرت به نظام آموزشی عادی برمی گردند .

در سنگاپور دانش آموزان با نیاز های ویژه از اینکه درسایه ی وزارت آموزش و پرورش قرار نمی گیرند و مسئولیت بر دوش سازمان های داو طلبانه تأمین اجتماعی است ،به جای حق بهره مندی ، از نوعی نیکوکاری برخوردارند و موقعیت نا مناسبی را تجربه می کنند . همچنین از خانواده ها انتظار می رود شهریه مدارس و ایاب وذهاب را بپردازند .

دانش آموزان با نیازهای ویژه در سنگاپور در مقایسه با دیگر دانش آموزان کمتر دارای آموزگاران ورزیده ای هستند و درمقایسه با آموزگاران شاغل در مدارس عادی به طور چشم گیری دستمزد کمتری دریافت می کنند .

مطابق توصیه کار گروه آموزش اجباری و قانون آموزش اجباری (2001م ) کودکان دارای نیازهای ویژه به دلیل ناتوانی جسمی – هوشی نمی توانند در مدارس ملی حضور یابند وباید به طور خود کار از آموزش اجباری در مدارس ملی معاف شوند و ضمن این که مدارس ویژه برای برخی از دانش آموزان به آسانی در دسترس نمی باشد.

در سطح وسیع جامعه سنگاپور ادراک عمومی بر این است که افراد داری ناتوانی بدهی های اقتصادی هستندودر مدارس عادی جایدهی دانش آموزان بسیار مشکل است زیرا به سد هایی از قبیل فلسفه استحکام یافته نخبه سالاری دولت سنگاپور برخورد می کند.رتبه بندی مدارس بر اساس امتیاز باعث نپذیرفتن دانش آموزان با نیازهای ویژه می شود.آنها دانش آموزانی در مدارس می خواهند که امتیاز آور باشند. لذا دانش آموزان دارای ناتوانی های متوسط تا شدید کاملاً بیرون از آموزش عادی سازی شده هستند و کودکان دارای ناتوانی های ملایم تر نیز در آموزش عادی سازی شده نادیده گرفته می شوند.

نگاهی گذرا به وضعیت آموزش وپرورش ایران و دو کشور ژاپن و سنگاپور خود گویای تفاوت ها ونقاط قوت و ضعف نظام های آموزش و پرورش این کشور ها بود.اما در یک جمع بندی می توان گفت :

کشور ایران با زمینه ها ی فرهنگی و غنای تمدن تاریخی و با توجه به اینکه کشور مسلمان و با اعتقادات مذهبی قوی است وبزرگان دین ما نیز به کمک کردن به مستضعفین و افراد نیاز مند و معلول بسیار تأکید کرده اند دارای جایگاه مناسبی در آموزش و پرورش استثنائی نیست .

در مقایسه با کشور ژاپن که هدف از آموزش را آفرینش انسان های کارآزموده با تمام ابعاد اجتماعی ، جسمانی ، ذهنی و در نهایت شناختی می داند ما هنوز عملاً مانند سنگاپور نخبه پروری می کنیم و در فراگیر سازی در ابتدایی ترین منزلگاه ها هستیم.آموزش و پرورش فراگیر که در سراسر دنیا رو به گسترش است بر عدالت آموزشی،ایجاد زمینه های لازم برای بهبود شاخص های کمی و کیفی آموزش و پرورش، ایجاد فرصت های برابر آموزشی و ایجاد زمینه های تعامل صحیح بین دانش آموزان عادی و دارای نیازهای ویژه تأکید می کند.

در فراگیر سازی هر کودک حتی کودک عقب ماندهی ذهنی حق دارد به همان مدرسه ای برود که اگر معلول نبود، می رفت .

آموزش استثنائی ایران با تلفیق دانش آموزانِ با شدت آسیب دیدگی پایین در مدارس عادی ،استفاده از منابع درسی عادی برای دانش آموزان نابینا وناشنوا و جسمی- حرکتی،طراحی و تدوین کتب ویژه دانش آموزان کم توان ذهنی ، تأمین آموزگاران و معلمان کلاس های با نیاز های ویژه ، حمایت وزارت اموزش و پرورش از سازمان آموزش و پرورش استثنائی و... از جهاتی مشابه ژاپن عمل کرده و از جهاتی نیز همسان با کشور سنگاپور می باشد.

آموزش و پرورش استثنائی در ایران در گروههای آموزشی آسیب دیده شنوایی و بینایی و جسمی – حرکتی به سمت تلفیق و فراگیر سازی سوق داده شده است ولی هنوز زمینه های لازم جهت پذیرش دانش آموزان با نیازهای ویژه در مدارس عادی فراهم نگشته است . (موفقیت طرح در مناطق مختلف بسته به فرهنگ و همکاری آموزش و پرورش عادی در نوسان است ) .تلفیق و فراگیرسازی گروه های مزبور از نقاط قوت می باشد ، اما در آموزش دانش آموزان کم توان ذهنی و سایر مشکلات، زمینه حضور دانش آموزان در مدارس عادی با وجود ارزشیابی توصیفی در مقطع ابتدایی به هیچ وجه فراهم نیست و هنوز در حال تدوین کتب و جزوات درسی ویژه این دانش آموزان هستند که این خود یک نقطه ضعف در زمینه فراگیر سازی است . کودک کم توان بعد از ورود به پایه دوم و بالا تر عملاً شانس برگشت به مدارس عادی را از دست می دهد، اما اینکه دولت ایران با اختصاص اعتبار در زمینه های پژوهشی ، نگهداری و آموزش کودکان با نیازهای ویژه سرمایه گذاری می کند ودر حمایت از افراد معلول در جذب و استخدام درصدی از آنان در ادارات دولتی در مقایسه با سنگاپور عملکرد بهتری نشان می دهد .

مقایسه آموزش و پرورش استثنایی در ایران ،ژاپن و سنگاپور

مطالب مشابه :

مقایسه آموزش و پرورش استثنایی در ایران ،ژاپن و سنگاپور

توانایی های معنا شناختی کودکان

فعالیت های گروه فناوری اطلاعات اداره ی استثنایی استان خوزستان

سایت تمامی سازمانهای آموزش و پرورش استانهای کشور و تعدادی سایت مرتبط با وزارت آموزش وپرورش

خود را مجبور به پیشرفت کنید …

آموزش دانش‌آموزان استثنايي ، امكانات ويژه مي‌خواهد

آزمون تعیین تکلیف معلمان حق­التدریس، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و نیروهای شرکت های خدمات آموزشی خوز

زنگ بازگشایی مدارس استثنایی درمدرسه امام علی (ع)

آخرین اخبار استخدامی آموزش و پرورش- مهر92

سایت های مهم در رابطه با آموزش و پرورش

آزمون تعیین تکلیف معلمان حقالتدریس، آموزشیاران نهضت سوادآموزی و نیروهای شرکت های خدمات آموزشی خوز