اصطلاحات امراض نباتی

● پتوجن(عامل مرض): (Pathogen)
پتوجن‌ها به دو گروپ زنده Animate و غیرزنده Inanimate تقسیم‌بندی می‌شوند که عامل تولید مرض هستند.
● پرازیتیزم: (Parasitism)
رابطه‌ی میان پارازيت و میزبان که دراکثر مواقع به ضرر میزبان تمام می‌شود.
● پرازیت: (Parasit)
یا طفيلي به موجودی گفته می‌شود که حداقل یک قسمت از چرخه‌ی زندگی خود را داخل یا روی موجود زنده‌ی دیگر که به آن میزبان یا host گفته می‌شود به سرمی‌برد و تمام یا قسمتی از موادغذایی موردنیاز خود را از آن موجود کسب کند.
● پارازيت هاي اجباری: (Obligate Parasite)
یعنی برخی از پتوجن‌ها مانند ویروس‌ها، نيماتودها و عده‌ای از قارچ‌ها برای تغذیه و تکمیل چرخه‌ی زندگی خود، وابستگی کامل به حجره زنده‌ی میزبان دارند و درمحیط غذایی غیرزنده قادر به رشد نمی‌باشند.
● سپروفايت اجباری: (Obligate Saprophyte)
قادر به تغذیه از سلول زنده نمی‌باشند بلکه مواد عضوي موردنیاز خود را از منابع غیرزنده یا بقایای پوسیده تامین می‌کنند مانند باکتری‌ها، مایکوپلازماها و بسیاری از قارچ‌ها که قادرند هم ازحجره نباتي و هم درمحیط غیرزنده رشد کنند.
● دوره‌ی مرض:
فواصلی که درتوسعه‌ی یک مرض رخ می‌دهند را دوره یا چرخه‌ی امراض می‌نامند که شامل مراحل زیراست:
▪ تلقیح: (Inoculation)
عبارت از تماس عامل مرض با نبات است. عامل مرض را مایه‌ی تلقیح می‌گویند.
▪ نفوذ: (Penetration)
نفوذ عبارت از ورود عامل مرض، مستقیم یا از منافذ طبیعی و زخم‌ها به داخل میزبان صورت می‌گیرد. قارچ‌ها، نيماتود ها و نباتات گلدار پرازيتي می‌توانند به داخل نبات نفوذ کنند. محل تماس قارچ با سطح نبات کمی متورم شده و اپرسوریم (Appresorium) تشکیل می‌شود ازمحل اپرسوریم یک هیفاي ظریفی به نام میخ نفوذي خارج شده و به کمک آن وارد نبات می‌شود. نباتات پرازيتي گلدار نیز پرسوریم و میخ نفوذي تولید می‌کنند. تمام باکتری‌ها و بسیاری از قارچ‌ها توسط سوراخ هاي هوایی، آبی، عدسک‌ها و زخم وارد نبات می‌شوند ویروس‌ها و بعضی از باکتری‌ها و پتوجن‌های دیگر می‌توانند توسط نیش حشرات به داخل انساج میزبان نفوذ کنند.
▪ مصابيت: (Infection)
مصابيت مرحله‌ای است که پتوحن ‌در داخل میزبان با حجرات حساس ارتباط برقرارکرده، غذای خود را ازآن‌ها جذب می‌کند. نبات دراین مرحله مکانیزم دفاعی مختلفی ازخود آشکار می‌سازد.
▪ دوره‌ی نهفتگی امراض:(Latent Period)
مدت زمان بین تلقیح تاظهور علایم امراض را دوره‌ی نهفتگی می‌گویند.
▪ Invasion
دراین مرحله عوامل امراض‌زا به‌صورت‌های گوناگون و به درجات متفاوت در انساج میزبان خود پخش می‌شوند.
▪ تولیدمثل: (Reproduction)
نحوه‌ی تولیدمثل در پرازيت متفاوت است. باکتری‌ها به‌صورت تقسیم دوگانه حجره و به‌ندرت ازطریق جنسی تكثر مي كنند. قارچ‌ها ازطریق تولید اسپورهای جنسی و غیرجنسی و مایکوپلازماها، پروتزوآها با تقسیم ساده تکثر می كنند ویروس‌ها و ویروئیدها ازطریق همانندسازی (replication) با استفاده از تقسیم سلول، نيماتود ها با تخمگذاری و نباتات گلدار طفيلي با تولیدتخمتولیدمثل می‌کنند.
▪ انتشار پتوجن: (Transmission)
انتشار پرازيت ها مانند زئوسپورهای قارچ، باکتری‌، نيماتود می‌توانند مسافت کوتاهی را طی کنند اما دراکثر مواقع پرازيت ها به صورت غیرفعال توسط باد، باران، حشرات، آب آبیاری، ‌بذر، ‌تيوبر و نشاءهای آلوده، حيوانات و ماشين هاي کشاورزی و باغبانی انتشار پیدا می‌کنند.
▪ زمستان گذرانی: (Over wintering)
پرازيت هاي نباتات چندساله زمستان را در نباتات می‌گذرانند. قارچ‌هایی که پرازيت نباتات یکساله هستند ممکن است زمستان را به شکل اسپور، مايسيليم درحالت خواب، اسکلرشيم درروی بقایای نباتی و یا دربذر و تيوبر سپری کنند، باکتری‌ها نیز درداخل بذر، تيوبر، نباتات آلوده و خاک زمستان را می‌گذرانند. نيماتود در بیشتر مواقع به‌صورت تخم درخاک و یا به‌ندرت به‌شکل لاروا درتخم زمستان گذرانی می‌کنند. ویروس‌ها در حشرات ناقل، نباتات میزبان،تخم و تيوبر زمستان را می‌گذرانند...
● بی‌رنگی: (etiolation)
ازبین رفتن رنگ سبزنبات به علت رشد درتاریکی یا دراثر مواد تولید شده در مایکروارگانیزم‌ها
● يرقان: (chlorosis)
به از بین رفتن جزئی یا کلی رنگ سبز اندام‌های نباتي دراثر کمبود موادغذایی یا حمله‌ی پتوجن‌ها با وجود نور کافی گفته می‌شود. کلروسز با برطرف شدن عامل آن محو شده ونبات رنگ طبیعی خود را به دست می‌آورد.
● ملانوز: (melanose)
به قهوه‌ای یا سیاه شدن تيوبر و اندام‌های گوشتی می‌گویند، این امراض دراثر کمبود اکسیژن پدید می‌آید.
● موزائیک: (mosaic)
ایجاد لکه‌های زرد در تيغه برگ را موزائیک می‌نامند که از امراض‌ ویروسی است.
● پژمردگي: (wilting)
درنباتاتی دیده می‌شود که ریشه یا انساج انتقالي‌شان مورد حمله قرارگرفته باشند.
● لکه‌دارشدن برگ و میوه:
بسیاری از پرازيت‌ها تولید لکه دربرگ و میوه می‌کنند. اندازه، شکل، رنگ، لکه‌ها می‌تواند درتشخیص امراض مهم باشد.
● ریزش اندام‌های نباتي:
ریزش برگ، گل، جوانه، میوه در صورتی که غیرطبیعی و ناشی ازامراض است که بی‌اندازه باشد.
● نانیزم: (nanisme)
نانیزم نباتي دراثر کاهش تعدادی از حجرات نباتي هایپوپلازیا (hypoplasia) و یا کوچک شدن اندازه‌ی حجرات هایپوترافی (hypotrophy) پدید می‌آید.
● ژیگانتیزم: (gigantism)
عبارت از رشد بی‌اندازه‌ی اندام‌های نباتي دراثر افزایش تعداد حجرات هایپرپلازیا (hyperplasia) و یا رشد بی‌اندازه‌ی سلول هایپرترافی (hypertrophy) می‌باشد. ژیگانتیزم در اثر افزایش نايتروجن خاک، عوامل نامساعد محیطي، امراض‌ باکتریایی و... بوجود می‌آید.
● عدم تقارن دربرگ:
با ازبین رفتن تقارن بین دوقسمت تيغه برگ بوجود می‌آید.
● جارویی شدن:
شاخه‌ها از فواصل نزدیک بهم رشد کرده، شکل جارو به خود می‌گیرند.
● روزت: (rosette)
فاصله‌ی میان گره هاکم شده و برگ‌ها به‌صورت کپه‌ای مانند گلبرگ‌های گل سرخ شده.
● تاولی شدن:
بافت میان رگبرگ‌ها رشد فوق العاده‌ای پیدا کرده و در روی تيغه به شکل تاول ظاهر می‌شود.
● بوغمه Gal:
دراثر تحریک حجرات وعمل هایپروترفی یا هایپرپلازیا بوجود می‌آید. تومور و برآمدگي غير طبيعي بالاي نباتات كه در اثر مصابيت بعضي پتوجن هاي نباتي صورت مي گيرد.
● تغییراستحکام بافت نباتي:
دراثر امراض ممکن است بافت نباتي استحکام خود را ازدست داده، پوسیده شود.
● نکروسز: (necrosis)
نکروسز دراثر مرگ حجرات نباتي بوجود می‌آید که به‌صورت انساج مرده یا لکه‌ی قهوه‌ای خشک ظاهر می‌شود.
●Necrotic:

حجرات مرده و رنگ باخته.

● بلایت : (blight)
اصطلاح عام است كه جهت تشريح علايم امراض نباتي استعمال مي گردد.بلايت ممكن است مرگ برگ ها ، گل ها ، ساقه و پژمردگي ناگهاني يا مرگ يك نبات مكمل را در بر گيرد.

● خوره: (canker)
زخم باز و فرو رفته اي كه انساج آن مرده و اكثرا در قسمت چوبي نبات به وجود مي آيد.
● مرگ سرشاخه: (dieback)
مرگ سریع سرشاخه‌ها از انتها به پائین گسترش می‌یابد.
● قرغنه: (anthracnose)
نوعي از مرض نباتي است كه بالاي برگ ها يا ميوه ها داغ ها تشكيل گرديده و قارچ هاي عامل آن كونيدياي خود را در اسيرولس توليد مي نمايد.
● جرب:‌(scab)
لکه‌های موضعی بالاي برگ، میوه، تيوبر و یا سایرقسمت‌های نبات که به‌طور عمده کمی برجسته یا فرورفته بوده و درز خورده نیز می‌باشند.
● سرخي: (rust)
داغك هاي شبیه به زنگ آهن درروی برگ و یا سایر اندام‌های هوایی گفته می‌شود.
● سفیدک: (mildew)
نموي سفيد رنگ مايسيليم،كونيديا و كونيديافورهاي پتوجن بالاي سطح خارجي انساج نبات ميزبان كه قابل ديد مي باشد.
● لکه: (blotch)
قسمت‌های نسبتاً وسیع ونامنظم تغییر رنگ یافته یا مرده روی اندام‌های نبات
● مومیایی: (mummy)
میوه‌ای که براثر حمله‌ی قارچ پوسیده و سپس سخت و خشک شده باشد.
● سياه قاق: (smut)
امراض ناشی از قارچ‌های رديف Ustilaginales
● پژمردگی: (wilt)
پژمردگي یا ازبین رفتن شادابیت نبات براثر کمبود یا ازدست دادن آب، پژمردگی ممکن است براثر اختلال درانتقال یا جذب آب.
● زردی: (yellows)
اصطلاحی برای توصیف امراض‌ نباتي که نشانه‌ی عمده و شهود آن‌ها زردی است.
● هوازی: (aerobic)
موجود ‌زنده‌ای که برای فعالیت ‌و رشد نیاز به اکسیژن دارد.
● غير‌هوازی: anaerobic))
موجود زنده‌ای که درنبود اکسیژن آزاد، فعالیت و رشد می‌کند.
● غیرزنده: (a biotic)
واژه‌ای برای توصیف امراضي که براثر عوامل غیرزنده بوجود می‌آید.
● آفلاتوکسین:(Aflatoxin)
ماده زهري که قارچ Aspergillus و برخی دیگر از قارچ‌ها تولید می‌کنند و برای انسان و حیوان مضر است.
● باکتری: (bacterium)
موجود زنده‌ی پروکاریوتا و معمولاً يك حجروي با دیوار حجروي مشخص که تکثرآن به روش تقسیم دوگانه انجام می‌شود.
● امراض باکتریایی: (bacteriosis)
هرنوع مصابيت یا امراض که عامل آن باکتری باشد.
● تشخیص: (diagnosis)
شناسایی امراض، اختلال یا عارضه و نیز شناسایی عامل آن‌ها.
● دوره استراحت: (dormancy)
حالت غیرفعال موجودات زنده براثر شرایط
● دوز: (dose)
۱) میزان آفت‌کش درواحد سطح حجم یا وزن
●نبات تله: (decoy crop)
نباتي زراعی که به منظور جلب پتوجن و کاهش نفوس آن کشت می‌شود کاهش جمعیت عامل مرض از طریق حذف نبات تله انجام می‌شود.
● گردپاشی: ‌(dusting)
پاشیدن آفت‌کش‌ها به صورت گرد.
● اپی فایت: (epiphyte)
موجود زنده‌ای که بدون داشتن رابطه‌ای پرازيتی روی سطح نبات به سر می‌برد.
● قارچ: (fungus)
موجود زنده‌ای با هسته‌ی حقیقی که اندام تكثري آن معمولاً به شکل هايفا است و موادغذایی خود را ازطریق جذب گرفته و تولیدمثل آن با تشکیل اسپورهاي جنسی، غیرجنسی یا هردو است.
● زیستگاه: (habitat )
محل طبیعی زندگی موجود زنده
● دامنه‌ی میزبانی: (host range)
مجموعه‌ی میزبانان یک عامل مرض که به طورطبیعی شناخته شده و یا به طورآزمایشی تعیین شده باشد.
● هايفا: (hypha )
رشته‌ای لوله‌ای شکل که واحد ساختمانی اغلب قارچ‌ها است.
● مایسيلیم: (mycelium )
توده هايفاي (hyphae) قارچ‌ها
● قارچ‌شناسی: (mycology)
علم مطالعه قارچ‌ها
● مایکوپلاسما: (mycoplasma)
موجودات شبیه باکتری ولی بدون دیوار حجروي
● نيماتود: (nematode)
حيوانات كوچك و معمولا مايكروسكوپيك كه به قسم سپروفيت در آب و خاك و به قسم پرازيت در نباتات و حيوانات زندگي مي نمايند.
● نيماتودشناسی: (nematology)
علم مطالعه‌ی نيماتود
● اسكلروشيم: (sclerotium)
كتله سخت، فشرده و مقاوم دربرابر شرایط نامساعد محیطي که می‌تواند زمانی طولانی به حالت غیرفعال و ركود باقی بماند و پس از مساعد شدن شرایط جوانه زند.
● تنش: (stress)
اثر نامساعد محیط خارج بالاي نبات
● استایلت: (stylet)
قطعات دهان دراز، باریک و ميان خالی برخی حشرات و نيماتودها برای سوراخ کردن انساج میزبان و کشیدن مواد غذایی ازآن.
● همزیستی: (symbiosis)
زندگی دوموجود زنده غیرمشابه باهم به نحوی که این نوع زندگی برای هر دومفید باشد.
● تحمل: (tolerance)
نوعي عكس العمل درمقابل عامل مرض که درآن نبات مصاب می‌شود ولی خسارت چندانی نمی‌بیند یا نشانه‌های شدیدی درآن به وجود نمی‌آید. که درواقع تحمل نوعی پذیرندگی است.
● ویروس‌شناسی:‌(virology)
علم مطالعه‌ی ویروس‌ها
● (virulence)
شدت مرض زايي مرض
● ماده زهري: (toxin)
۱) ترکیباتی که به‌وسیله‌ی عامل مرض تولید و موجب بروز تمام و یا قسمتی از نشانه‌های امراض در نبات می‌شود.
۲) هرگونه ترکیبی که ازموجودی تولید می‌شود و برای برخی موجودات دیگر زیان‌آور است.

اصطلاحات امراض نباتی

مطالب مشابه :

فرآیند و خط تولید نبات

کشت و پرورش ارزن

تولید سمارق خوراکی

نشاسته

اصطلاحات امراض نباتی