طرح جمع آوری شبکه فاضلاب

مقدمه:

آب یکی از نیازهای اساسی زندگی انسانها می باشد. نیاز امروزه بشر به آب، او را واداشته تا آب مصرف شده را برای مصارف دوباره تصفیه نماید. بنابراین نیاز به شبکه ای برای جمع آوری آب مصرفی توسط مصارف خانگی امری ضروری به نظر می رسد.

این امر هم باعث صرفه جویی در مصرف آب شده و هم باعث می شود با جمع آوری توسط شبکه فاضلاب از انباشت فاضلاب در کوچه و خیابان و ایجاد تعفن و بوی آزار دهنده در معابر عمومی جلوگیری نماید.

شبکه فاضلاب عبارتست از سیستمی متشکل از لوله های فاضلاب برای انتقال فاضلاب خانگی و غیر خانگی به محل تصفیه خانه ها، که این لوله ها در داخل کانالهایی قرار می گیرند که ترانشه نامیده می شوند.

یکی از مناسب ترین روشهای جمع آوری فاضلاب، استفاده از روش ثقلی می باشد که در این روش فاضلاب تحت نیروی ثقل خود داخل فاضلاب رو جریان یافته و به حرکت در می آید. بدیهی است در این روش شیب اغلب فاضلاب رو ها بر اساس توپوگرافی منطقه انتخاب می شود.

اما در شرایط خاصی که زمین طبیعی مسطح بوده و از شیب کمی برخوردار باشد یا در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا بوده و نزدیک سطح زمین باشد، عملیات حفاری به سادگی میسر نمی باشد و روش ثقلی روش مناسبی نمی باشد و در صورت کاربرد آن علاوه بر افزایش تصاعدی هزینه های اجرایی به ناچار باید از ایستگاههای پمپاژ و خطوط تحت فشار فاضلاب استفاده نمود؛ که خود مشکلات زیادی در مرحله بهره برداری ایجاد می کند. که از روشهای دیگری استفاده می شود.

عوامل موثر در انتخاب روش اجرائی شبکه جمع آوری فاضلاب :

þ الف : توپوگرافی محدوده شبکه جمع آوری فاضلاب

þ ب : سطح آب زیرزمینی

þ پ : مشخصات ژئوتکنیکی و شرایط تحت الارضی خاک محدوده شبکه جمع آوری فاضلاب

þ ت : میزان نفوذپذیری آب در لایه های خاک در زمان حفاری و پایداری خاک

þ ث : زمان اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب

þ ج : هزینه اجرائی شبکه جمع آوری فاضلاب

þ چ : مسائل بهره برداری و نگهداری شبکه جمع آوری فاضلاب و تاسیسات جانبی

þ ح : هزینه سرمایه گذاری اولیه شبکه جمع آوری فاضلاب

þ خ : تاسیسات زیربنایی شهری از قبیل: آب، گاز، برق، مخابرات، مترو و ...

þ د : شرایط ترافیک شهری و گذربندی معابر شهری

معرفی روش های اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب :

روشهای کلی اجرائی شبکه های جمع آوری فاضلاب در دو حالت ثقلی و تحت فشار به صورت زیر می باشد:

روش اجرائی در سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب در حالت ثقلی :

در این روش عمق لوله گذاری ها عمدتاً تابعی از تامین شرایط و ضوابط هیدرولیکی لوله ها با مقاطع نیمه پر و به طور کلی تابعی از شرایط توپوگرافی منطقه می باشد. در این حالت در مناطق پست و هموار که دارای توپوگرافی یکنواختی می باشند؛ به دلیل عدم وجود شیب کافی عمق لوله گذاری ها افزایش می یابد.

روشهای اجرایی در این حالت به شرح زیر است :

× اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از روش حفاری ترانشه رو باز

× اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم حفاری تونل های سنتی (نقب)

× اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از روش لوله رانی توسط دستگاههای میکروتونلینگ

روش ميكروتونلينگ :به طوركلي دو روش عمده براي نصب شبكه هاي فاضلاب در سطح شهر وجود دارد . روش اولكه بسيار متداول مي باشد روش ترانشه باز بوده و روش دوم روشهاي بدون حفر ترانشه ميباشد . يكي از روشهاي اجراي شبكه بدون حفر ترانشه ، احداث نقب هاي سنتي بوده و روشديگر استفاده از دستگاههاي حفار ميكروتونل و پايپ جكينگ است؛ که از جدیدترین روشهای لوله گذاری دنیا است.

× اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم پیش زهکشی و پایین آوردن موضعی سطح آب زیرزمینی

× اجرای شبکه های فاضلاب با استفاده از سیستم های تجهیزات حفاظت دیوار ترانشه و تثبیت آن با استفاده از مقاطع فولادی به روشهای سپرکوبی

روش اجرائی در سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب در حالت تحت مکش :

این روش اجرایی عمدتاً در مناطقی که مشکلات اجرایی به حالت ثقلی افزایش پیدا می کند یا ادامه عملیات را غیر ممکن می سازد، و در مناطقی که ساخت سازه ها پراکنده و در فواصل زیاد از هم می باشد؛ استفاده می شود. روشهای مختلف در این حالت به شرح زیر است :

× اجرای شبکه فاضلاب به صورت سیستم تحت مکش منفی (خلاء مرکزی) با استفاده از ایستگاه تولید خلاء و جمع آوری فاضلاب از واحدهای مسکونی به حالت مکش و هدایت آن به محل تخلیه یا تصفیه خانه

× اجرای شبکه فاضلاب به صورت ترکیبی از سیستم ثقلی و مکشی به جهت کاهش عمق لوله گذاری و همچنین استفاده از ایستگاههای پمپاژ اصلی جهت هدایت فاضلاب جمع آوری شده به محل تخلیه یا تصفیه خانه

معرفی سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب تحت مکش :

شیوه ای موفق در مناطقی که استفاده از روش ثقلی مناسب نمی باشد؛ استفاده از روش جمع آوری فاضلاب تحت مکش می باشد. عمدتاً استفاده از سیستم تحت مکش در طراحی و اجرای شبکه های جمع آوری فاضلاب در شرایط زیر به کار می رود :

× در شرایطی که خاک تحت الارضی ناپایدار و دانه بندی خاک نامناسب است.

× در مناطقی که توپوگرافی محدوده طرح مسطح بوده و از شیب طبیعی بسیار کمی برخوردار باشد.

× در مناطقی که سطح آب های زیرزمینی بالا است.

× در شرایطی که جهت حفر ترانشه محدودیت وجود داشته باشد.

× در مناطقی که جنس لایه های زمین سنگی است.

× در مناطقی که بافت شهری پراکنده باشد.

در این شیوه ابتدا فاضلاب یک یا چند واحد اعم از مسکونی، تجاری، بیمارستان و یا کارگاه به صورت ثقلی به داخل یک حوضچه (Pit) جمع آوری می شود و پس از جمع آوری فاضلاب به مقدار معین در قسمت تحتانی حوضچه، توسط شیرهای خلاء که در قسمت فوقانی حوضچه قرار گرفته است؛ فاضلاب به خطوط جمع آوری تحت مکش منتقل می گردد.

فاضلاب تخلیه شده به شبکه جمع آوری اصلی، در حالت دو قشری جریان (مخلوط فاضلاب و هوا) به محل ایستگاه مکش اصلی منتهی می شود.

در انتها فاضلاب جمع آوری شده در محل ایستگاه تامین خلاء به صورت پمپاژ یا ثقلی به محل خروجی شبکه (خط انتقال یا تصفیه خانه) هدایت می گردد.

اجزاء سیستم جمع آوری تحت مکش :

þ الف : حوضچه شیر خلاء تخلیه فاضلاب : که از دو قسمت تحتانی و فوقانی برای جمع آوری و انتقال به خطوط تحت مکش تشکیل شده است.

þ ب : شبکه اصلی لوله کشی فاضلاب : با توجه به عملکرد مکشی بودن، قطر لوله ها کمتر از حالت ثقلی و بین 90 تا 250 میلیمتر است؛ شبکه آب بند بوده و از نشت بوی نامطبوع و بند آمدن لوله به علت وجود 10 تا 15 برابری هوا نسبت به فاضلاب جلوگیری می کند.

چون سیستم تحت مکش است؛ شیب لوله ها می تواند منفی شده یا غیر ثابت باشد و در برخورد با دیگر تاسیسات زیر زمینی تغییر مسیر داده و از زیر آنها عبور نماید؛ عرض ترانشه با کاهش قطر، کمتر و نیز عمق لوله گذاری می تواند تا 1 متر کاهش یابد. همچنین زمان و هزینه اجرا کمتر است.

þ ج : ایستگاه تامین فشار منفی : سومین و مهمترین قسمت این شبکه، ایستگاه تامین فشار منفی می باشد؛ که وظیفه تامین مکش کل شبکه و ذخیره و تخلیه فاضلاب به خروجی شبکه را دارد. که در مرکز سیستم قرار می گیرد.

معرفی سیستم شبکه جمع آوری فاضلاب تحت ثقلی :

این شبکه فاضلاب عبارتست از سیستمی متشکل از آدم رو ها (آدم روها) و لوله های فاضلاب با شیب ثابت بین این آدم رو ها برای انتقال فاضلاب خانگی و همچنین غیر خانگی به محل تصفیه خانه ها، که این لوله ها در داخل کانالهایی قرار می گیرند که ترانشه نامیده می شوند.

اولین اصل در طراحی این نوع شبکه فاضلاب اینست که لوله ها می بایست در امتداد مستقیم قرار گیرند و با یک شیب و امتداد ثابت از آدم روی به آدم رو دیگر وصل شوند. به عبارتی در مکانهایی که نتوان امتداد لوله را مستقیم نگه داشت، با ایجاد آدم رو می توان تغییر زاویه و یا تغییر راستا داد.

نقشه های شبکه فاضلاب بر اساس رقوم ارتفاعی زمین که در نقشه های سازمان نقشه برداری کشور موجود است طراحی می شوند. در این نقشه ها در محل هایی که آدم رو ایجاد می شود شیب بین دو آدم رو که لوله با آن شیب اجرا می شود را با اختلاف ارتفاع روی بتن کف آدم رو که توسط دوربین نقشه برداری و با توجه به نقاط با ارتفاع مشخص سازمان نقشه برداری اندازه گیری می شود بدست می آورند؛ بدین ترتیب که شیب لوله برابر است با :

اختلاف ارتفاع دو نقطه تقسیم بر فاصله دو نقطه = شیب لوله

*در پروژه کارآموزی روی این نوع سیستم انتقال فاضلاب کار نمودیم.

آدم رو (منهول):

آدم رو ها که در مسیر خط لوله طرح قرار می گیرند به منظور تثبیت شیب و امتداد و دسترسی آسان انسان به لوله به کار می روند. از بتن و یا آجری ساخته می شوند.

آدم رو بتنی :

آدم رو بتنی یا به صورت پیش ساخته و یا به صورت درجا به کار می رود؛ با توجه به موقعیت محل و به ندرت از این نوع آدم رو استفاده می شود. معمولاً در خیابانهایی که بار ترافیکی زیاد است به کار می رود. اما چون دقت و زمان بیشتری می برد کاربرد کمتری نسبت به آدم رو آجری دارد. در جدول زیر آرماتور بندی آدم رو های بتنی درجا و پیش ساخته و همچنین پلان آدم رو بتنی را مشاهده می نمایید :

جدول آرماتور آدم روهای بتنی درجا

	قطر داخلی آدم رو D=100m`m	قطر داخلی آدم رو D=120mm
POS	(mm)	LENGTH (m)	No	12	WEIGHT	LENGTH (m)	No	12	WEIGHT	SHAPE
1	12	1.60	2×7	22.40	19.89	1.80	2×8	28.80	25.57
2	12	1.60	2×7	22.40	19.89	1.80	2×8	28.80	25.57
3	12	1.00	19	19.00	16.87	1.00	22	22.00	19.54
4	12	3.80	5	19.00	16.87	4.50	5	22.50	19.98
5	12	0.80	19	15.20	13.50	0.80	22	17.60	15.63
6	12		2×8	14.40	12.79		2×9	16.20	14.39
7	12	1.90	1	1.90	1.69	1.90	1	1.90	1.69
8	12	4.10	1	4.10	3.64	4.50	1	4.50	4.00
9	12	0.80	2×8	12.80	11.37	0.80	2×8	12.80	11.37
TOTAL LENGTH (m)	131.20		155.10
UNIT WEIGHT (kg/m)	0.888		0.888
TOTAL WEIGHT (kg)	116.50		137.73

جدول آرماتور آدم روهای بتنی پیش ساخته

	قطر داخلی آدم رو D=100mm	قطر داخلی آدم رو D=120mm
POS	(mm)	LENGTH (m)	No	12	WEIGHT	LENGTH (m)	No	12	WEIGHT	SHAPE
1	12	1.60	2×7	22.40	19.89	1.80	2×8	28.80	25.57
2	12	1.60	2×7	22.40	19.89	1.80	2×8	28.80	25.57
3	12	1.00	19	19.00	16.87	1.00	22	22.00	19.54
4	12	3.80	5	19.00	16.87	4.50	5	22.50	19.98
5	12	3.80	3	11.40	10.12	4.50	3	13.50	11.99
6	12	0.90	19	17.10	15.18	0.90	22	19.80	17.58
TOTAL LENGTH (m)	111.30		135.40
UNIT WEIGHT (kg/m)	0.888		0.888
TOTAL WEIGHT (kg)	98.83		120.24

آدم رو بتني با استفاده از بتن مسلح در كارگاه با مقطع مربع يا دايره اي و در ارتفاع هاي 5/0 ، 8/0 و 1 متري و ... بدين شرح ساخته مي شود؛ كه با استفاده از ميلگرد و ملات سيمان كه توسط بتونير آماده شده در قالب هاي مخصوص ريخته شده و توسط ويبراتور متراكم مي شود. بعد از 28 روز توسط جرثقيل به محل پروژه انتقال داده مي شود. همچنين دال بتني كف به همراه 1 متر از ارتفاع آدم رو به صورت يكپارچه توليد مي شود كه در محل پروژه در كف قرار داده مي شود و توسط قطعات مياني و دال بتني سقف به ارتفاع لازم مي رسد.

آدم رو آجری:

آدم رو آجری سازه ایست عمدتاً استوانه ای شکل که با آجر ماشینی سوراخ دار و ملات درست می شود. این سازه در زیر سطح زمین اجرا می شود. در زیر و روی آن شناژ بتن اجرا می شود.دیواره آجری آن به عرض 35سانتیمتر می باشد.

عمق آدم رو با توجه به رقوم ارتفاعی زمین و موقعیت آدم رو در شبکه و رقوم سطح زمین در نقشه های سازمان نقشه برداری کشور و موقعیت ورودی و خروجی لوله ها از آدم رو طراحی می شود.

ابتدا کف آدم رو به ارتفاع 10 سانتیمتر بتن مگر می شود(در این نوع بتن 150 کیلوگرم سیمان در هر متر مکعب بتن به کار می رود.) سپس سبدی روی آن قرار داده می شود.سبدی زیر آن به ابعاد 8/1*8/1 متر می باشد. ارتفاع سبدی20 سانتیمتر می باشد. همچنین باید اطراف سبدی ضخامت ملات 10 سانتیمتر باشد؛به عبارتی ابعاد محلی که آدم رو در آن قرار می گیرد، می بایست 2*2 متر باشد؛ آرماتوربندی کف بر اساس قطر داخلی آدم رو اجرا می شود و در آن از میلگرد آجدار شماره 12 استفاده می شود.

سپس با ملات بتن 350 بتن ریزی می شود.این بتن حتماً می بایست با بتونیر ساخته شده و بر اساس طرح اختلاط بتن باشد.همچنین ماسه باید شسته بوده و درشت دانه(بادامی) حتی الامکان خاک نداشته باشد، چون وجود خاک به شدت مقاومت بتن را پایین می آورد.بتنی که خاک داشته باشد به صورت تیره و عمدتاً قهوه ای رنگ در می آید.

(در کارگاه به کارگران گفته شده بود 4 سطل آب،12 بیل سیمان، 20 بیل ماسه شسته،30 بیل شن درشت دانه(بادامی) در بتونیر ریخته شود که بر اساس تجربه مهندس سرپرست کارگاه بود.)

بعد از بتن ریزی ، روی سطح بتن، کف تمام شده آدم رو خواهد بود.

حال آدم رو به قطر داخلی 1 یا 2/1متر اجرا می شود، که قطر خارجی آن 7/1 یا 9/1 متر خواهد بود. دیواره آدم رو آجری 35 سانتیمترخواهد بود که به صورت استوانه کامل بالا می آید و بنّا در اجرای آن تاثیر بسزایی دارد.

در دیواره آدم رو ورودی و خروجی فاضلاب تعبیه شده که اختلاف ارتفاع این دو 10 سانتیمتر بوده تا در داخل آدم رو شیب در حدود 100 در هزار باشد. همچنین برای توسعه آینده شبکه ممکن است لوله انتظار تعبیه شده که در آینده بتوان از آن استفاده نمود.

همچنین پله ها برای دسترسی به کف آدم رو در دیواره آدم رو به فاصله 30 سانتیمتر از هم قرار می گیرند. بهتر است پله ها به صورت چپ و راست قرار گیرند تا دسترسی آسان تر باشد.

همچنین پلان پله مورد استفاده و طریقه نصب آن را مشاهده می نمائید:

بعد از اینکه دیواره آدم رو به ارتفاعی رسید که 30 سانتیمتر تا سطح زمین باقی مانده باشد، سبدی رو به صورت مقطع آدم رو که معمولاً دایره ایست و به قطر 5/1 یا 7/1 متر و ارتفاع 20 سانتیمتر مطابق شکل اجرا شده و با بتن 350، بتن ریزی می شود. در 10 سانتیمتر باقیمانده دریچه آدم رو قرار می گیرد.

سطح دریچه آدم رو در خیابانهایی که روسازی شده باشد می بایست مطابق با سطح آسفالت اطراف دریچه و در خیابانهایی که هنوز روسازی نشده با توجه به رقوم نهایی سطح خیابان تعیین گردد.

در شکل زیر پلان درپوش و قالب دریچه آدم رو را مشاهده می نمایید:

گاهی اوقات تاسیساتی از قبیل لوله های گاز، آب یا کابل تلفن باعث شده که نتوان آدم رو را به صورت کامل استوانه ای بالا آورد؛ در این صورت می بایست تا ارتفاعی مانده به تاسیسات مزاحم قطر آدم رو را با افزایش ارتفاع کم نموده تا بتوان از کنار این تاسیسات عبور نمود. زیرا در هیچ صورت نباید این تاسیسات از داخل آدم رو یا دیواره عبور کنند. به این نوع آدم رو؛ خمره ای می گویند.

باید توجه داشت که در این آدم رو ها قطر داخلی دهانه بالای آدم رو نباید از 75 سانتیمتر کمتر شود تا بتوان دریچه را گذاشت و به داخل آدم رو عبور و مرور کرد.

اگر تاسیسات مزاحم به گونه ای بود که نمی شد آدم رو را اجرا نمود می بایست مکان آدم رو عوض شود.

در مسیر های غیر آسفالت و عمدتاً خاکی به جهت موارد زیر لازمست آدم روهای مسیر فوق 30 الی50 سانتیمتر بالای سطح زمین اجرا گردد.

þ حفاظت آدم رو ها از جریانهای آب سطحی و لجن و خاک

þ در صورت گسترش محدوده شهرسازی و آسفالت مسیرهای جدید، باعث زیر خاک ماندن آدم رو ها نگردد.

þ در مکانهای بایر آدم رو های بالا آمده و همچنین مسیر لوله به راحتی قابل تشخیص باشد.

همچنین بهای احداث آدم روهای بتنی بر حسب بتن 350 مصرفی در آدم رو، اعم از درجا یا پیش ساخته پرداخت می شود و بهای آدم رو آجری بر حسب حجم آجر مصرفی در بدنه آدم رو محاسبه و پرداخت می شود.

لازم بذکر است در آدم رو های خمره ای در قسمتی که آدم رو جمع می شود؛ مخروط در نظر گرفته می شود.

تعیین مسیر و امتداد لوله گذاری :

به منظور مشخص کردن مسیر خاک برداری در طول ترانشه بهتر است در امتداد محور مسیر میخکوبی نموده تا قبل از شروع عملیات خاکبرداری شرایط کار برای متصدیان خاکبرداری مشخص شود. به منظور کنترل مسیر، در امتداد و به موازات آن میخهای کمکی کوبیده می شود یا نقاطی کاملاً مشخص شده تا همواره امکان کنترل محور در هر لحظه به طور دقیق وجود داشته باشد. بنابراین باید قبل از شروع عملیات اجرایی پروفیل زمین در مسیر لوله و کد ارتفاعی برداشت می شود تا در صورت اختلاف با نقشه با تایید دستگاه نظارت اصلاحات لازم صورت گیرد.

در خاکبرداری ترانشه معمولاً عمق ترانشه را در مرحله اول دقیقاً در روی میخ ها منعکس نمی کنند. ولی حدود کار مشخص می گردد. تا به این ترتیب اعم از اینکه خاکبرداری با وسایل دستی یا ادوات مکانیکی انجام گیرد؛ اشکالی پیش نیاید. خاکبرداری و ترانشه کنی با عمق شیب طراحی شده در مرحله دوم عملیات خاکبرداری تعیین می گردد.

در مورد آدم رو ها و یا متعلقات دیگر ترانشه که پهنای ترانشه را تغییر می دهند، بهتر است میخکوبی در دو جهت عمود بر هم انجام گیرد.

دوربین نقشه برداری :

دوربین نقشه برداری به منظور تعیین عمق ترانشه از سطح زمین با توجه به نقشه های اجرایی به کار می رود؛ کار با دوربین نقشه برداری بدین صورت است که با توجه به نقاط با ارتفاع مشخص سازمان نقشه برداری شاخص را در آن نقطه گذاشته تا ارتفاع آکس دوربین از نقطه مورد نظر مشخص شود و عمق ترانشه نیز محاسبه شود. برای این کار ابتدا دوربین تراز می شود؛ می بایست یک پایه دوربین را ثابت نموده سپس دوربین را حدودی تراز نموده تا حباب داخل دایره مورد نظر یا نزدیک آن قرار گیرد؛ آن گاه با استفاده از پیچ های زیر دوربین آن را طوری تراز نموده که همه یا حداقل دو سوم حباب داخل دایره قرار گیرد. حال دوربین به سمت شاخص 5 متری که مدرج است نشانه روی شده و تنظیم می شود که تارهای بالا، وسط و پایین و اعداد به خوبی مشاهده شوند. تار وسط خوانده می شود که این ارتفاع نقطه مورد نظر است؛ در مسیر ترانشه آن قدر باید عمق ترانشه گود شود تا عدد مورد نظر نقشه را نشان دهد.

برش آسفالت:

در مسيرهايي كه ترانشه از خيابان عبور مي كند، آسفالت خيابان (به عرض ترانشه و در امتداد مسير) توسط دستگاهي كه كاتر نام دارد برش زده مي شود؛ سپس آسفالت برش زده شده با بيل مكانيكي يا دستي جمع اوري شده تا عمليات خاكبرداري آغاز گردد.

در شكل مقابل برش توسط دستگاه كاتر را مشاهده مي كنيد.

خاکبرداری :

خاکبرداری شامل عملیات خاکبرداری برای نصب لوله ها، احداث آدم رو ها و سایر تاسیسات و همچنین خاکبرداری از محل قرضه جهت خاکریزی روی لوله ها می باشد.

به طور کلی حفاری در خاکهای رسی، ماسه ای، شنی، قلوه سنگی، رگه های مخلوط شن و ماسه و به طور کلی در خاکهایی که به کارگیری ماشین آلات معمولی جهت حفاری کفایت نماید و کاربرد مواد منفجره و یا ماشین آلات سنگین ضروری نباشد، جزء حفاری های در خاک محسوب می شود.

کلیه عملیات خاکبرداری بایستی بر اساس خطوط شیب ها، زوایا و ابعاد و مقاطع داده شده در نقشه ها صورت گیرد. عملیات خاکبرداری با توجه به نوع و میزان کار و حفاظت آن به دو دسته تقسیم شده است :

þ خاکبرداری برای ترانشه لوله ها

þ خاکبرداری برای آدم رو ها و گمانه های آزمایشی و یا هر گونه گود برداری و یا پی کنی و کارهای متفرقه دیگر

در اشكال زير خاكبرداري توسط بيل مكانيكي را مشاهده مي نماييد.

عملیات خاکبرداری تا حد امکان بایستی در حالت خشک انجام شود و در صورت لزوم زمین به وسیله زهکشی خشکانیده شود. در این صورت لازم است باری جمع آوری آب های زهکشی شده در پایین ترین نقطه کار چاهکی حفر شود و آبهای زائد به آن هدایت گردد به طوریکه سطح آب زیرزمینی از پایین ترین حد استقرار مصالح و تاسیسات پایین تر قرار گیرد.کف محل های خاکبرداری شده باید از مواد آلی یا خرده سنگ پاک شود. در مواردی می بایست مواد نامناسب حذف شده و با مصالح مناسب پر شده و متراکم گردد.

حداقل عمق لوله های فاضلاب از کف لوله تا سطح تمام شده خیابان و یا زمین طبیعی طبق جداول و نقشه های اجرایی داده می شود که برای لوله 200 حداقل 7/1 متر می باشد.

عملیات خاکبرداری را باید در هر نوع خاک می بایست انجام داده و در مقابل هر نوع مانع به نحوی انجام داد که بتوان لوله ها را در امتداد و عمق مشخص شده نصب نمود.

در هنگام خاکبرداری باید به نکات زیر توجه نمود :

þ در هیچ شرایطی خاکهای کنده شده را نباید در فاصله ای کمتر از 60 سانتیمتریاز لبه ترانشه انبار کرد.

þ ترتیب اجرای شبکه فاضلاب بایستی از گودترین نقطه شبکه شروع گردیده و به سمت نقاط ارتفاعی بالاتر خاتمه یابد. این موضوع از دو نظر حائز اهمیت است :

Ã با کارگذاری لوله از پایین به بالا امکان زهکشی ترانشه وجود دارد. باید توجه داشت که به هیچ وجه آب در داخل فاضلاب رو جاری نگردد مگر آن که اتصال لوله ها قبلاًمحکم شده و لوله ها کاملاً در جای خود تثبیت شده باشند.

Ã در صورت وجود هر گونه اختلافی از نظر شیب بندی در رقمهای ارتفاعی، امکان اصلاح و سرشکن کردن اختلافات راحت تر انجام می گیرد.

þ با توجه به اینکه همواره امکان ریزش دیواره ترانشه وجود دارد و همچنین خطرات ناشی از آمد و شد در ترانشه ها غیر قابل اغماض است، لذا می بایست حفر ترانشه در طول زیاد انجام نگیرد.

ترانشه:

به کانال هایی که لوله ها در آنها قرار می گیرند و در مسیر بین دو آدم رو کنده می شوند؛ ترانشه می گویند.

برش آسفالت کلیه معابر و مسیرها باید با استفاده از کاتر مناسب صورت گیرد؛ برش با کمپرسور مجاز نمی باشد.

طول ترانشه ها بستگی به فاصله دو مهنول داشته اما عرض ترانشه بستگی به نوع لوله وقطر آن خواهد داشت. ولی در کل طول ترانشه حفر شده در پیشاپیش عملیات نصب لوله با نظر دستگاه نظارت تعیین می گردد و در هیچ موردی نباید بیش از 100 متر باشد.

در جدول زیر عرض ترانشه برای انواع لوله با قطر های مختلف را بر حسب سانتیمتر مشاهده می نمایید.

TRENCH WIDTH FOR DIFFERENT PIPES ( in Cm)

2000	1800	1600	1400	1200	1000	900	800	700	600	500	450	400	350	300	250	200	N.D.(mm) TYPE
----	----	----	----	----	170	160	150	140	125	115	100	85	80	80	80	80	A.C.S.
305	280	255	230	205	185	170	160	145	135	120	----	100	----	80	80	80	C.S. ,R.C.S.
265	245	225	205	185	165	150	140	130	120	115	----	95	85	80	80	80	G.R.P.S.

1200	1000	900	800	710	560	500	450	400	355	315	280	250	225	200	N.D. (mm) TYPE
----	----	----	----	----	----	----	----	80	80	80	80	80	80	80	P.V.C.S.
180	160	150	140	130	115	110	85	80	80	80	80	80	80	80	P.E.S.

لوله آزبست سیمان فاضلابی A.C.S. لوله بتنی ساده یا مسلح فاضلابی C.S. , R.C.S. لوله پی وی سی فاضلابی P.V.C.S. لوله پلی اتیلنی فاضلابیP.E.S لوله فایبرگلاس فاضلابی G.R.P.S. قطر داخلی (میلیمتر) N.D.

پهنای ترانشه طبق نقشه های اجرایی صورت می گیرد، ولی در هر صورت مقدار فوق نباید مانع از داخل شدن کارگر به ترانشه و کارگذاری لوله ها و ضمائم آنها گردد. جهت سهولت در اجرای اتصالات و به منظور اینکه لوله ها بتوانند در تمام طول به سهولت در کف ترانشه قرار گیرند، بهتر است گود برداری محل اتصالات در داخل ترانشه ها به حد کافی عریض و عمیق پیش بینی شود.

ارتفاع ترانشه به شیب مسیر بین دو آدم رو دارد. در خروجی یک آدم رو ارتفاع ترانشه به اندازه ارتفاع خروجی آدم رو از سطح زمین است. اما در ورودی برای کاهش حجم عملیات خاکی و کاهش خاکبرداری و ارتفاع ترانشه می توان ورودی را در ارتفاعی بسیار بالاتر از کف آدم رو قرار داد و یک اتصال ریزشی با زاویه 45 درجه زد.

در شکل مقابل پلان اتصال ریزشی 45 و 90 درجه را مشاهده می نمایید.

حد اقل ارتفاع ترانشه مقداریست که بتواند قطر خارجی لوله و ماسه بادی کف مسیر و همچنین 7/1 متر بالای لوله را پوشش دهد؛ به عبارتی ارتفاع تمام شده از تاج لوله می بایست حداقل 7/1 متر از سطح زمین طبیعی فاصله داشته باشد.

ترانشه باید به ترتیبی مهارکوبی و زهکشی شود که کارگران بتوانند در داخل آن بدون خطر و به طور موثر کار کنند.

ترانشه را در مسیرهایی که امکان استفاده از بیل مکانیکی باشد با بیل کنده و در مسیرهایی که نتوان از بیل مکانیکی استفاده نمود می بایست با دست و در مسیرهای سنگی با کمپرسور حفر نمود، هر کدام از این ها در فهرست بها قیمت مربوط به خود را دارا می باشند.

زمین سنگی به زمینی می گویند که برای کندن آن استفاده از چکش های سنگ بری، مواد منفجره یا ماشین آلات سنگین مانند بولدوزر با قدرت بیش از 300 اسب، الزامی باشد.

در شكلمقابل یک ترانشه را مشاهده می نمایید.

بستر سازی ترانشه:

کف ترانشه باید با قشری از ماسه خاکدار نرم یا خاک سرندی یا به عبارتی ماسه بادی و يا براي قطرهاي بالا با شن درشت دانه به ضخامت های تعیین شده بر حسب قطر لوله بسترسازی شود،ودر صورتیکه جنس خاک کف ترانشه سست و نامرغوب بوده و یا دارای شن درشت و سنگ باشد لازم است کف ترانشه تا عمقی مناسب که مهندس ناظر با توجه به نامرغوبین و قطر لوله تعیین می کند،خاکبرداری شده و با شن ریزدانه در قشرهایی 10 تا 15 سانتیمتر پر شده و متراکم گردد.

در مسیرهایی که کف ترانشه به تراز آب زیرزمینی برخورد می کند، باید قشری از مصالح زهکش به ضخامت 30 سانتیمتر ریخته شده و بستر به صورت بستر بتنی به عرض حدود 1 متر و ضخامت 15 سانتیمتر بسترسازی شود.

پس از نصب لوله لازم است اطراف و بالای لوله تا ارتفاع حداقل 30 سانتیمتر بالای تاج لوله با خاک سرندی یا ماسه بادی مناسب پر شده و متراکم گردد. این تراکم باید حداقل 85 درصد و توسط غرقاب کردن بدست آید.

مقدار تراکم خاکریزی در تمامی مراحل باید حداقل 85 الی 95 درصد بر مبنای آزمایش (Ashto T99) باشد.

آزمایشهای خاک بنا بر درخواست دستگاه نظارت انجام می شود.

کف ترانشه :

رقم های مشخص شده در نقشه ها و پروفیل های مسیر، رقوم تمام شده کف داخل لوله می باشد و در زمان حفر ترانشه ضخامت لوله و بستر سازی بایستی به عمق داده شده اضافه شود. کف ترانشه ها باید به دقت رگلاژ شود، تا لوله طبق جزئیات ارائه شده از قبیل ماسه بادی کوبیده یا خاک سرندی ریخته و تسطیح شود تا لوله در کف ترانشه در تمامی نقاط بر روی سطح اتکاء یکنواختی قرار گیرد.نوع بستر لوله ها با توجه به شرایط خاک سست و نامرغوب بودن یا سنگی و سفت بودن و به طور کلی شرایط خاک تعیین می گردد.

در نقاطی که کف ترانشه در زمینهای سست و ناپایدار بوده و شامل خاکستر پوکه، انواع زباله، رستنی و سایر مواد آلی با قطعات بزرگ و تکه هایی از مواد غیرآلی باشد می بایست مواد نامناسب مزبور را خارج نموده و بستر سازی کرد، به طوری که بین دو آدم رو تکیه گاه یکنواخت و پیوسته ای در کل طول لوله ایجاد شود.

در نقاطی که کف ترانشه در سطح زیر خط لوله از مصالح ناپایدار و یا زمینهای نرم و نامناسب تشکیل شده باشد، به طوریکه برای نگهداری صحیح لوله ها جابجایی خاک با مصالح مورد تصویب و متراکم شده امکان نداشته باشد، می بایست زیر سری بتنی با حداقل عرض لوله در نظر گرفته تا از نشست غیر یکنواخت لوله و احتمالا شکسته شدن یا جدایی لوله ها از یکدیگر جلوگیری به عمل آید.

اما در نقاطی که ترانشه به مصالح بنایی یا زمین سنگی برخورد می نماید، لازم است در این نقاط بستر لوله ها حداقل 10 سانتیمتر بیشتر حفر گردیده و با خاک سرندی یا ماسه بادی پر و کوبیده شود تا متراکم گردد و به رقوم مورد نظر کف لوله برسد.

نقب:

در محل هایی که امکان حفر ترانشه نبوده مثلاً مسیر قنات یا جوی آب با مسیر لوله تداخل داشته باشد و یا خاک مسیر سست بوده و امکان ریزش در مسیر طولانی باشد، بدون اینکه خاک سطح زمین طبیعی را بردارند؛ از زیر زمین مسیر را باز نموده که نقب می گویند.

ابعاد نقب نیز به نوع و قطر لوله بستگی دارد که در جدول زیر آمده است:

(C.S.) , (R.C.S.)

1600	1400	1200	1000	900	800	700	600	500	400	300	250	200	N.D. (mm)
260	235	210	185	175	165	150	140	130	100	90	80	75	W (cm)
295	270	245	220	210	200	185	175	160	140	125	120	115	H (cm)

(P.E.S.)

			355	315	280	250	225	200	N.D. (mm)
80	75	75	70	70	65	W (cm)
	125	120	120	115	115	110	H (cm)

بسترسازی و خاکریزی نقب :

در صورتیکه لوله گذاری به صورت نقب صورت گیرد، عرض و ارتفاع نقب طبق نقشه و بر اساس قطر لوله عبوری از نقب تعیین می گردد. بستر نقب بر حسب قطر لوله 10 الی 15 سانتیمتر با ماسه نرم پر و متراکم می گردد و سپس در صورتیکه لوله کارگذاری شده بتنی باشد قسمت تاج نقب با بتن و یا شفته آهک پر می گردد و در صورتی که لوله کارگذاری شده پلی اتیلنی باشد؛ قسمت تاج نقب تا 30 سانتیمتر بالای لوله با خاک غرقاب شده و سپس قسمت انتهایی تاج نقب به وسیله پمپ بتن یا شفته آهک تزریق می گردد.

لوله ها :

انواع مختلف لوله که در شبکه فاضلاب به کار می روند عبارتند از :

ü لوله آزبست سیمان فاضلابی A.C.S.

ü لوله بتنی ساده یا مسلح فاضلابی C.S. , R.C.S.

ü لوله پی وی سی فاضلابی P.V.C.S.

ü لوله پلی اتیلنی فاضلابیP.E.S.

ü لوله فایبرگلاس فاضلابی G.R.P.S.

نوع لوله با نظر دستگاه نظارت بر اساس اهمیت پروژه و همچنین دسترسی آسان به لوله انتخاب می شود.

امروزه لوله های پلی اتیلن بیشترین کاربرد را در شبکه فاضلاب دارند. این نوع لوله ها حدود 12 متر طول دارند.

قطر لوله ها بر اساس جمعیت منطقه و ابتدا یا انتهای شبکه فاضلاب و همچنین بر اساس موقعیت مسیر که داخل کوچه باشد یا خیابان اصلی و حجم آب مصرفی منطقه انتخاب می شود که بستگی به نوع لوله بین 20 سانتیمتر تا 2 متر متغیر است.

نمونه های موجود در بازار عبارتند از :

200،250،300،350،400،450،500،600،700،800،900،1000،1200،1400،1600،1800،2000

که قطر داخلی لوله بر حسب میلیمتر می باشد.

در کارگاه لوله ها باید طوری انبار شوند که آسیب نبینند و قبل از عملیات لوله گذاری می بایست لوله ها تست شده تا ترک خورده نباشند. در صورت ترک خوردگی می بایست در محل ترک خوردگی اگر ترک کوچک باشد شفته ریزی یا بتن ریزی شود و در صورت شدت ترک خوردگی لوله تعویض شود.

لوله ها باید طوری متصل شوند که در محل اتصال کاملاً آب بند باشند تا از ورود آب های سطحی و زیرزمینی به داخل لوله ها ممانعت به عمل آید.

تست لوله های فاضلاب :( شماره استاندارد DIN40033 )

ü بر اساس استاندارد کلیه لوله های فاضلاب قبل از بهره برداری باید تحت تست فشار آب ( 2/1 متر آب در بالادست لوله ) قرار گیرد؛ به شرطی که در پایین دست لوله فشار آب از 6 متر تجاوز نکند.

ü در این آزمایش پس از پر کردن لوله، نشت آب بعد از 30 دقیقه با افزایش مرحله به مرحله آب، در هر 10 دقیقه توسط یک ظرف مدرج اندازه گیری شده و مقدار آب نشتی برای تامین ارتفاع ثابت آب 2/1 متر بعد از 30 دقیقه محاسبه می شود.

ü بر اساس تجربه، مقدار متوسط نشت آب برای لوله های فاضلاب تا اقطار 460 میلیمتر نباید از یک لیتر در ساعت به ازاء هر متر لوله تجاوز کند

ü این آزمایش هر دو عامل قطر و طول لوله را م

طرح جمع آوری شبکه فاضلاب

مطالب مشابه :

نقشه آب و فاضلاب

پلان لوله کشی ساختمان

لوله کشی ( توزیع آب و فاضلاب)

طرح جمع آوری شبکه فاضلاب

قوانین ملی ساختمان

نکات لوله کشی گاز ساختمانها

دانلود نمونه نقشه های تاسیسات مکانیکی و الکتریکی یک پروژه مرکز خرید تجاری و پاساژ با فرمت اتوکد(DWG)

لوله کشی رادیاتور