ادراك ديداري - شنيداري

ادراك ديداري :

بينايي عبارت است از توانايي ديدن . بينايي پاسخ چشم ها به نوري است كه به درون آن ها تابيده مي شودوبنابراين فرايندي فيزيوژيك است . در حالي كه ديد در نتيجه توانايي كودك در تفسير و فهم و معني بخشيدن اطلاعاتي است كه از طريق چشم ها دريافت مي كند . تعداد زيادي از كودكان در حالي كه از بينايي خوبي برخوردار ند داراي مشكلاتي در ديد هستند كه بر توانايي خواندن و ديگر جنبه هاي تحصيلي آنان تاثير باز دارنده مي گذارد .ما در اختلالات يادگيري با كودكاني سروكار داريم كه اندام چشمي آن هاسالم است ولي ياد

نگرفته اند كه چگونه از بينايي خود به طور مؤثر استفاده كنند . مربيان معمولا با مفاهيمي مانند : رديابي ديداري ، تعقيب چشمي ، حركات چشمي ، همگرايي ، واگرايي ، ادراك تصوير و زمينه و حافظه توالي ديداري

و هماهنگي هردو روبرو هستند.

ادراك ديداري نقش مهمي در يادگيري هاي تحصيلي بويژه خواندن بازي مي كند . تعداد ي از كودكان در تكاليفي كه مستلزم كاربرد بينايي در تمييز اشكال و طرح هاي هندسي است با اشكال مواجه هستند .

در قلمرو وسيع ادراك ديداري خرده مهارتهاي متعددي را ميتوان تشخيص داد .

الف ) روابط فضايي – مكاني : اين خرده مهارت به ادراك وضع اشياء در فضا و مكان مربوط مي شود . اين بعد از كار كرد بينايي متضمن ادراك جابجايي يك جسم يا سمبل( تصاوير، حروف ، اعداد ) و رابطه آن با

اشياء دور و اطراف است .
ب) تميز بينايي : به توانايي تشخيص تفاوت يك شيء از شي ء ديگر مربوط مي شود . مهارت در جور كردن تصاوير معين ، طرح ها ، اشكال ، حروف و كلمات نمونه ديگري از فعاليتهاي تميز بينايي است .

توانايي در تميز حروف و كلمات براي يادگيري خواندن ضروري است .

ج ) نقش از زمينه :

اين خرده مهارت نيز به تشخيص تصويريك شي ء از زمينه محيطي آن مربوط مي شود .

كودك معلول در اين مورد نمي تواند توجه خود را به محدوده مورد سؤال ( نقش ) جدا از زمينه بصري متمركزكند و در نتيجه در امر تشخيص بواسطه تحريكات نامربوط دچار آشفتگي مي شود .

د) اكمال ديداري :

فعاليتي است كه طي آن از فرد مورد آزمايش خواسته مي شود كه كل محرك ارائه نگردد .

ذ ) بازشناسي شيء

به توانايي بازشناسي ماهيت اشياء به هنگام مشاهده آن ها مربوط مي شود .توانايي كودكان كودكستاني در بازشناسي اشكال هندسي ، حروف و اعداد خود پيش درآمدي خوبي براي پيش بيني پيشرفت تحصيلي

بعدي آنها در خواندن است .

آزمون هاي ادراك ديداري

الف) آزمون ادراك ديداري فراستيك :

اين آزمون پنج نوع مهارت را در آزمون رشد ادراك بينايي ارزيابي مي كند كه شامل هماهنگي ديداري – حركتي ، ادراك نقش از زمينه ، ثبات ادراكي ، ادراك وضع و ادراك روابط فضايي مي باشد .

ب )آزمون ITPA :

اين آزمون نيز شامل سئوالات متعددي جهت ارزيابي جنبه هاي ادراك ديداري نظير ، دريافت ، اكمال و حافظه توالي ديداري است .

ج ) آزمون ديترويت ( DTLA ) :

آزمون ديترويت يا آزمون استعداد يادگيري كه مواردي از ادراك ديداري از قبيل تضادهاي تصويري ، فراخناي دقت بينايي در اشياء ، حافظه طرح و علائم و فراخنايدقت بينايي در حروف را انداره مي گيرد.

ادراك شنيداري

ادراك شنيداري نيز مانند ادراك ديداري يكي از مراحل رشد زبان است .

اختلال كاركرد مسيرشنوايي به عنوان يكي از راه هاي يادگيري تا اندازه اي از سوي پژوهشگران مورد غفلت قرار گرفته است . در حال حاضر آزمون ها و ابزار هاي آموزشي بيشتر براي ارزيابي يا بهبود ادراك بينايي

طراحي مي شود تا ادراك شنوايي .

اكثر كودكاني كه در يادگيري اصوات دچار اشكال هستند ، اغلب داراي ضعف مهارت در آمايش شنوايي و ضعف آنها غالبا به ناتواني در ادراك ، بازشناسي يا تفسير آنچه شنيده مي شوداطلاق ميگردد .

وجوه مختلف ادراك شنيداري را مي توان معطوف به چهار كاركرددانست كه شامل : تميز، حافظه ،توالي

پيوند شنيداري مي شود .

الف ) تميز شنيداري: به توانايي بازشناسي تفاوت بين صدري واج ها و تشخيص كلمات مشابه و متفاوت مربوط مي شود .

ب) حافظه شنيداري : منظور از حافظه شنيداري توانايي ذخيره سازي و بازخواني چيزهايي است كه شخص مي شنود .

ج) توالي شنيداري : عبارت است از توانايي ياد آوري منظم و پشت سرهم حروف ، كلمات و اعدادي كه شفاها به صورت متوالي ارائه شده است .

د ) تركيب يا پيوند شنودي : توانايي تركيب واحدهاي صوتي جدااز هم يا واحدهاي گفتاري در ساختن يك كلمه .

منابع :

- ريني ، ورنر ، رشد و تقويت مهارتهاي ادراكي – حركتي دركودكان

- اميدوار ، احمد ، نارسايي هاي ويژه يادگيري

- كرك ، ساموئل. چالفانت ، جيمز، اختلالات يادگيري تحولي و تحصيلي

- فريار، اكبر. رخشان ، فريدون ، ناتواني هاي يادگيري

شيوه هاي درمان در حيطه اختلالات ديداري

) بازي وردنه يا نورد: نوارهاي باريكي را روي يك نورد يا وردنه بچسبانيد. توپي را با يك نخ در تيررس چشم آويزان كنيد و در پشت آن مقوايي با نوارهاي رنگي نصب كنيد توپ با يك قسمت از وردنه كه نوار رنگي خاصي دارد زده مي شود و به نقطه معيني در روي مقوا برخورد مي نمايد. براي مثال به كودك گفته مي شود كه با قسمت قرمز وردنه توپ را به نحوي بايد بزني كه توپ به قسمت سبز مقوا برخورد نمايد.
11) بازي هاي ابتدايي: بسياري بازي هاي ابتدايي و پيش از دبستان، نظير كوبيدن ميخ چوبي با چكش، بازي هاي چكش و ميخ معمولي، و انداختن اشكال به داخل سوراخ ها مي تواند براي كنترل حركتي ظريف تمرينات مفيدي باشد.
12) تمرينات مداد و كاغذ: رنگ آميزي كتب، كتاب هاي آمادگي، كتاب هايي با اشكال نقطه چين و كتاب هاي كودكستاني، بهترين ابزار تمرينات مداد و كاغذي براي رشد اعمال حركتي ظريف و هماهنگي چشم و دست مي باشد.
13) آدمك خيمه شب بازي. آدمك گرداني و به حركت درآوردن آنها: فرصتي براي رشد هماهنگي چشم و دست فراهم مي آورد. حركات موزون و حركات ظريف انگشتان و دست ها را توسعه مي دهد.
14) گيره لباس: تعدادي گيره لباس معين مي كنيم كه بايد به يك بند و يا دور يك شكل هندسي چسبانده شوند. از كودكان مي خواهيم كه هر يك به اين كار اقدام كنند و وقت وقت مشخصي براي آن تعيين مي كنيم، تعداد گيره هاي چسبانده شده از سوي هر كودك شمرده مي شود.
15) كپي طرحها: كودكان به يك طرح هندسي توجه كرده و بعد آن را روي يك قطعه كاغذ كپي مي كنند.
16) تا كردن كاغذ: تمرينات تاكردن كاغذ معمولي براي رشد و هماهنگي چشم و دست مي تواند مفيد باشد مشروط بر آنكه براساس راهنمايي هاي دقيق و برنامه ريزي شده باشد. در اينصورت كنترل حركتي ظريف حاصل مي شود.
17) تمرين نقطه، نقطه: در اين تمرين كودك نقطه هاي روي تخته سياه را با كشيدن خط به هم متصل مي كند. نقطه ها ممكن است در وضعيت ها و تعداد مختلفي باشد و كودك بايد خطوط اتصال را به صور گوناگون ترسيم نمايد.
18) ترسيم دو دايره: كودك مي تواند دواير بزرگي را با يك دست، دو دست در جهت عقربه هاي ساعت و يا بالعكس روي تخته سياه ترسيم كند.
19) اشكال هندسي: كودك مي تواند تمرينات مشابه مورد فوق را با خطوط (افقي، عمودي، مايل) انجام داده و اشكال مختلف هندسي (مثلث، مربع، مستطيل، لوزي) را روي تخته سياه رسم كند. در ابتدا وي مي تواند از الگوهاي بريده شده اي استفاده كند و بعد اشكال را از روي مدل كپي كند.
20) حروف و اعداد: كودك روي تابلو به تمرين حروف و اعداد دست مي زند. حروف را مي تواند به دو صورت جدا از هم و يا چسبيده به هم بنويسد.
21) بازآموزي تعقيب چشمي: در اين تمرين كودك بايد يك هدف متحرك را با چشم هاي خود تعقيب كند. هدف ممكن است مداد پاك كن، ته يك مداد، نور يك چراغ قوه ظريف، يا انگشت آزمايشگر باشد. هدف در يك قوس افقي مي تواند حركت كند كه ميدان تحرك آن به چپ و به راست مي تواند حدود چهل سانتيمتر باشد. همچنين هدف مي تواند به صورت عمودي از بالا به پايين و بالعكس و نيز به طور مايل و يا حركت چرخشي و دوراني باشد. تمرينات مشابهي را نيز مي توان با يك چشم بسته انجام داد.
22) انگشت و نور چراغ قوه: كودك مي تواند نور يك چراغ قوه را با چشم و انگشت خود تعقيب كند و يا نوري را كه مربي او از يك چراغ قوه روي ديوار مي اندازد را با چشم و انگشت خود تعقيب كند و يا نوري را كه مربي او از يك چراغ قوه روي ديوار مي اندازد با نور چراغي كه در دست خود اوست تعقيب كند.
23) توپ متحرك: كودك را واداريد كه به جنبش هاي يك توپ توجه كند. مربي ابتدا توپ بزرگي را به حركت در مي آورد. سپس توپ هاي كوچك و كوچكتر به حدي كه بتوان كوچكترين آن را با يك قلاب از سقف آويخت و همينطور به اين تمرين ادامه داد.
24) تمركز سريع: كودك را واداريد به قلمي كه در فاصله حدود سي سانتيمتري در مقابل او گرفته شده توجه كند، سپس توجه خود را سريعاً به هدفي كه روي ديوار قرار گرفته متمركز سازد، و باز سريعاً توجه خود را به مداد برگرداند، و اين تمرين را به تكرار عمل كند. مي توانيد هدف ها را تغيير دهيد و نقاط ديگري را در اتاق انتخاب نمائيد.
25) رديابي با چشم: فراگير بايد مسيري را بر روي كاغذ با بكار بردن مدادرنگي دنبال كند، سپس همان مسير را با انگشت رديابي كند و در ادامه تمرين منحصراً اين كار را با چشم انجام دهد. اين مسيرها مي تواند رفته رفته پيچيده تر شده به نحوي كه خطوط همديگر را قطع كرده و يا روي هم بيفتند و يا مسيرها تغيير مكرر داشته باشند.
ب- تميز ديداري
الف) تفاوت ها
ب) تشابهات
از شيء شروع به حروف و كلمات مي رسد، با استفاده از كتاب (پرورش توانايي هاي ذهني و يادگيري، نوشته دكتر تبريزي از صفحه 109 تا صفحه 179).
دانش آموز بايستي بتواند اشياء را از لحاظ رنگ، شكل، نوع، اندازه، حالت يا وضوح آنها تميز دهد.
علاوه بر تمرينات بالا براي بالا بردن ادراك ديداري از تمرينات زير استفاده مي كنيم:
ج- تمرينات مربوط به ادراك بينايي
1- طرح تخته هاي سوراخ دار: طرح هايي با قطعات رنگي بر روي تخته سوراخ دار بسازيد و از كودك بخواهيد مشابه آن طرح را درست كند.
2- تخته هاي پاركت: طرح هايي را با استفاده از تخته پاركت يا سراميك و مانند آن درست كنيد و از كودك بخواهيد مشابه آنها را درست كند.
3- طرح مكعب ها: مكعب هايي از جنس چوب يا پلاستيك كه يك رنگ يا چند رنگ باشند تهيه كنيد و با آنها طرح هايي بسازيد كه كودك از روي آنها مشابه سازي كند.
4- پيدا كردن شكل در تصوير: از كودك بخواهيد در يك تصوير مثلاً تمام چيزهاي گرد، يا مربع و مانند آن را پيدا كند و آنها را رنگ بزند.
5- جورچين: جورچين هاي آماده و يا دست ساز تهيه كنيد و از كودك بخواهيد آنها را جور كند. تصاويري از اشخاص، حيوانات، حروف، اعداد، اشكال هندسي و مانند آن را به قطعات كوچكتر تقسيم كند و از كودك بخواهيد آنها را كنار هم بگذارد. داشتن الگوي مشابه يا كشيدن طرح خطوط در صفحه زير قطعاتي كه بايد با هم جور شوند يا قطعاتي كه بخشي از آن در حاشيه صفحه باقي مانده است و مانند آن براي راهنمايي كودك در اوايل تمرينها مورد استفاده قرار مي گيرد.
6- دسته بندي: از كودك بخواهيد شكل هاي هندسي با اندازه و رنگ هاي متفاوت را كه از تخته يا مقوا بريده شده يا بر روي كارتهايي رسم شده است با هم جور كند.
7- جور كردن: شكل هاي هندسي با تعداد زياد را بر روي كارتهايي رسم كنيد و از كودك بخواهيد با پيداكردن مشابه هر كدام آنها را با هم جور كند.
8- دومينه: كارت هايي از مقوا به صورت دومينه با نقطه هايي به صورت رنگي و از جنس آهن ربايي، كاغذ چسبي، يا كاغذ سمباده اي بسازيد و از كودك بخواهيد آنها را بر روي تخته با هم جور كند.
9- كارت بازي: مجموعه اي از كارت هاي بازي كه در آن تصاوير، اعداد، مجموعه ها و مانند آن به كار رفته است به كودك بدهيد و بخواهيد كه آنها را با همديگر جور كند.
10- اعداد و حروف: بازيهايي به شكل نام بردن، جور كردن، جدا كردن و مانند آن را براي كودك در زمينه اعداد و حروف ترتيب دهيد تا درك و تميز او رشد يابد.
11- كارت حروف: حروفي را بر روي كارت بنويسيد و از كودك بخواهيد هركدام را كه مي خوانيد مشخص كند و روي آن را بپوشاند.
12- ادراك ديداري كلمات: كلمات و حروف معيني را روي كارت بنويسيد و از كودك بخواهيد آن ها را دسته بندي كند، جور كند، جدا كند و يا با انگشت رديابي كند.
13- مجموعه اي از ابزار: مجموعه اي از ابزار را به كودك نشان دهيد. آنگاه روي آن ها را بپوشانيد يكي از وسايل را برداريد. از نو مجموعه را نشان دهيد. از كودك بخواهيد وسيله گمشده را پيدا كند.
14- تعدادي طرح هندسي يا حروف و اعداد را به كودك نشان دهيد. از كودك بخواهيد پس از توضيح شما قطعه موردنظر را از بين قطعات مختلف پيدا كند. در مورد ديگر پس از ارائه طرح هاي هندسي و حروف و اعداد مي توانيد روي آنها را بپوشانيد و از كودك بخواهيد كه آنها را روي كاغذ بياورد.
15- مجموعه محدودي از اشكال- طرح ها يا اشياء را به كودك نشان دهيد. به كودك بگوييد كه مشابه همان قطعات را از بين وسايل پيدا كرده و با همان نظم بچيند. ورق هاي بازي- قطعات رنگي- قطعات منقوش يا انواع كاشي و سراميك براي اين چنين تمريناتي مي تواند مفيد باشد.
16- ارائه تحريكات بينايي به وسيله تاچيستوسكوپ يا كارت هاي آموزشي مي تواند براي يادآوري طرح ها- اعداد- حروف يا كلماتي كه ديده مي شوند مورد استفاده قرار گيرند.
د- تمرينات مربوط به حافظه ديداري
1- پيدا كردن چيزي كه كم است: مجموعه اي از اشياء را به كودك نشان دهيد. سپس يكي از آنها را برداريد. دوباره مجموعه را به او نشان دهيد و بپرسيد كدام يكي كم شده است.
2- پيدا كردن شكل صحيح: يك شكل هندسي يا حرف يا عدد را به كودك نشان دهيد و بخواهيد طرح مشابه صحيح آن را از بين چند گزينه انتخاب نمايد يا بر روي كاغذ رسم كند.
3- ترتيب حفظي: تعدادي از اشكال، طرح ها و يا چيزهايي همچون كارت بازي رنگي، مكعبهاي رنگي، مكعب هاي شكل دار، طرح ها و يا چيزهايي همچون كارت بازي رنگي، مكعب هاي رنگي، مكعب هاي شكل دار، سراميك، دومينه و مانند آن بسازيد و از كودك بخواهيد مشابه آنها را از روي اين طرح بازسازي كند.
4- به يادآوردن آنچه كه ديده شده است: يك اسباب بازي، كلمه، حرف، عدد و مانند آن را به كودك نشان دهيد و سپس از او بخواهيد آنچه را كه ديده است به ياد بياورد.
5- داستان از روي تصوير: بر روي تخته ماهوتي فعاليت هايي را كه بيان كننده يك داستان كلي است نصب كنيد. سپس از كودك بخواهيد داستاني را كه تصاوير بيان كننده آن است بگويد.
6- به ياد آوردن چيز كم شده: تعدادي طرح، حرف يا عدد به مدت چند ثانيه به كودك نشان دهيد. سپس با مقوا روي يكي از آنها را بپوشانيد و از كودك بخواهيد آن را معين كند.
7- تكرار طرح ها: طرح معيني را با مهره چوبي، دانه تسبيح، دكمه و مانند آن بسازيد. به مدت چند ثانيه آن را به كودك نشان دهيد و سپس از او بخواهيد آن را بازسازي كند. همچنين مي توانيد اين كار را به صورت دوبعدي بر روي كاغذ بسازيد و از او بخواهيد آن طرح را مثلاً با مكعب هايي كه در اختيارش مي گذاريد بسازد.
توجه:
(كاستي هاي حافظه ديداري بيشتر اوقات از طريق شيوه هاي چندحسي درمان مي شود.)
ولي گرامي:
فرزند شما با توجه به نتيجه ي تست هاي انجام شده در حوزه ديداري- حركتي نياز به تمرين بيشتر دارد. خواهشمند است جهت رفع مشكل فرزند خود تمرينات زير را در منزل انجام دهيد:
1- از فعاليت هاي تاكردن كاغذ استفاده كنيد.
2- فعاليت هاي رنگ كردن با انگشت را به كار ببنديد.
3- تمرين هاي نقطه به نقطه را انجام دهيد.
4- تمرين هاي برش با قيچي را به كار ببريد. (استفاده از مجموعه كتاب هاي من مي توانم)
5- تمرين هاي نوشتن در فضا را به كار ببريد.
6- ازكودكتان بخواهيد مهره ها را به صورت الگوهاي مختلف به نخ بكشد.
7- از طرح هاي جااندازي قطعه ها استفاده كنيد.
9- از كودكتان بخواهيد كه يك ماز را حل كند.
10- از كودكتان بخواهيد با حركات هماهنگ چشم يك شيء متحرك را تعقيب كند.
11- تمرين هاي رديابي را بكار ببريد. (مانند رديابي با كشيدن اثر دست، اشكال جغرافيايي و حروف.)
12- از كودكتان بخواهيد دايره ها و خطوط بزرگ را با گچ روي تخته بكشد.
13- از كودكتان بخواهيد كه از روي طرح ها يا الگوها بكشد.
14- از كودكتان بخواهيد اشكالي را از حفظ بكشد.
همچنين اجراي پيشنهادات زير جهت رفع مشكل فرزندتان توصيه مي گردد:
- استفاده از كلاس هاي نقاشي در اوقات فراغت
- شركت در كلاس هاي ورزشي مثل ووشو
- خريد كتاب (همه مي تونن زرنگ باشن) و استفاده از تمرينات آن
- خريد كتاب (تقويت مهارت هاي روان خواني و درمان اختلال در خواندن) و استفاده از تمرينات آن
همكار محترم
با توجه به نتايج آزمون هاي به عمل آمده از دانش آموز ........................ ايشان جهت تقويت مهارت هاي لازم در حيطه ديداري نياز به تمرين و تكرار بيشتر دارند. لذا جهت همسو نمودن فعاليت هاي كلينيك، منزل و مدرسه انجام تمرينات ذيل در كلاس پيشنهاد مي گردد. لازم به توضيح است كه فعاليت ها به صورت بازي ارائه شده است كه مي توانيد اين بازيها را جهت تقويت مهارت هاي كل دانش آموزان كلاس و با توجه ويژه به دانش آموز ........................... انجام دهيد.
1- بازي بگرد و پيدا كن. دانش آموز به دقت به وسايل داخل كلاس و جاي نشستن دوستانش را نگاه كند سپس بيرون از كلاس برود. يكي از وسايل يا جاي يكي از دانش آموزان تغيير داده شود. دانش آموز پس از ورود به كلاس بايد بتواند تغيير را حدس بزند.
2- مجموعه اي از اشيا را بچيند و از دانش آموز بخواهيد ترتيب آن ها را به خاطر بسپارد. سپس وسايل را از روي ميز جمع كنيد دانش آموز بايد قادر باشد ترتيب آن ها را بيان كند.
3- خصوصيات ظاهري شخص يا شيء بيان شود. دانش آموز بايستي نام مورد را بگويد.
4- مربي يك تصوير را به دانش آموزان نشان دهد. سپس تصوير را پنهان و در مورد آن سئوالاتي از دانش آموزان بنمايد. دانش آموز بايستي نام مورد را بيان كند.
5- مربي دو تصوير را به دانش آموزان نشان دهد. سپس در مورد تفاوت هاي آن سئوالاتي از دانش آموزان بنمايد.
6- معلم شكلي را پاي تابلو كشيده سپس به دانش آموزان چند دقيقه وقت مي دهد. تصوير پاك مي شود. دانش آموزي در مسابقه برنده خواهد شد كه شبيه ترين تصوير را به تصوير مربي ترسيم نمايد.
7- دانش آموزان نور چراغ قوه را در فضايي تاريك دنبال نمايند.
8- يكسري اشكال هندسي در هم روي تابلو رسم شود و از دانش آموزان بتواند به فرمان مربي تصاوير موردنظر را پيدا كنند.
9- اجراي بازي حركت دادن تاير چرخ به وسيله چوب و بازي غلطاندن- انداختن و گرفتن تيوپ هاي كهنه اتومبيل از جمله ابزار مفيدي هستند كه در حيطه درمان ادراكي- حركتي به دانش آموزانتان ياري مي رساند.

ادراك ديداري - شنيداري

مطالب مشابه :

برنامه های کلاسی هفته دوم آبان ماه هفت آسمان

برنامه های کلاسی هفته ی اول مهر ماه هفت آسمان

محصولات کمک آموزشی و فکری

حركت‌ و يادگيري‌ براي‌ كودكان‌ پيش‌دبستاني‌

روشها و فنون ياددهي ، يادگيري در پیش دبستانی و دیگر دوره ها

آموزش هنر در دوره ابتدايي

ساخت اسباب بازي متناسب با نظريه هاي يادگيري

فرايند كاردرماني در كودكان كم توان ذهني

كاردرماني كودكان كم توان ذهني

مشکلات نوشتن وراه های درمان