حجامت :یک روش درمانی در طب اسلامی

حجامت يعني چه ؟

حجامت اصطلاحاً به روشي از خونگيري اطلاق مي‌شود كه جهت درمان بعضي از بيماري‌ها به كار مي‌رود و داراي سابقه تاريخي هفت هزار ساله مي‌باشد و به عنوان يك سنّت الهي در روايات و سيره پيامبران و ائمه‌اطهارعليهم السلام  مطرح گرديده و جزء احكام امضايي اسلام است و در طبّ سنّتي نيز به عنوان ركن درمان به حساب مي‌آيد. در زبان علمي‌از حجامت با عنوان زير ياد مي‌شود:
(Scarification, Wetcupping, Bloodletting, Drycupping)
البته با توجه به مفاهيمي‌كه‌از ديدگاه‌اسلام به دست مي‌آيد واژه‌هاي نامبرده كامل نيستند.



*  روش انجام حجامت چگونه‌است ؟
پس از معاينه و اخذ شرح حال از بيمار،  موضعي كه براي حجامت تعيين شده‌است ضد عفوني گشته، سپس با ليوان حجامت كه به صورت يكبار مصرف ساخته شده  به مدت چند دقيقه بادكش مي‌شود. بعد از ايجاد انبساط توسط تيغ يكبار مصرف و استريل جراحي،  چند خراش سطحي ايجاد مي‌گردد،  آنگاه به تناسب وضعيت جسمي،  باليني و عروقي بيمار در سه‌الي پنج مرحله‌از وي خون گرفته مي‌شود . اين عمليات مجموعاً در مدتی حدود 20 دقيقه ‌انجام مي‌شود كه خون گرفته‌شده حداكثر به 50 تا 70 سي سي بالغ مي‌گردد. در حجامت خشك مرحله خون‌گيري انجام نمي‌شود.

*  حجامت تا چه حد جنبه علمي‌دارد ؟
تلاش علمي‌براي توجيه حجامت در جهان شروع شده‌است و تاليفاتي نيز در اين زمينه منتشر گرديده‌است. كتاب «حجامت يك روش درماني آزموده شده‌» حاصل پژوهشي است كه‌اقاي دكتر «يوهان آبله » در كشور آلمان انجام داده‌است. كتاب (CuppingTherapy)حاصل مطالعات آقاي دكتر Ilkay Chirali  است كه در كشور آمريكا انجام شده‌است. مركز تحقيقات طب در ايالت نيويورك نيز مشغول فعاليت پيرامون حجامت است .
در كشور چين پيرامون مكانيسم اثر و كاربرد حجامت گرم و خشك مطالعاتي صورت گرفته‌است. در كشور مصر پزشكان متخصص تحقيقاتي را پيرامون اثر حجامت بر بيماري‌هاي گوناگون منتشر ساخته‌اند . جمعي از پزشكان سوريه تحقيقاتي را پيرامون حجامت شروع كرده و گزارش اول آنان در كتاب «دواء العجيب» منتشر گرديده‌است.
در دانشگاه شهيد بهشتي ايران هم در سالهاي 71 و 72 چند طرح پژوهشي پيرامون حجامت اجرا گرديده‌است ؛ از جمله «مقايسه خون وريد و خون حجامت از نظر فاكتورهاي بيوشيميايي»،  «مقايسه مواضع حجامت با مسير مريديان‌هاي طبّ سوزني‌»،  «بررسي تاثير حجامت بر بيماري‌هاي عصبي و سردرد هاي ميگرني». «بررسي اثر حجامت بر سروتونين خون» نيز پژوهش ديگري است كه در دانشگاه تهران در شرف انجام است و گزارش اولية آن در پنجمين كنفرانس بين المللي طّب اسلامي‌در هندوستان در سال 1999  ارائه  گرديده‌است. «بررسي نقش حجامت بر سيستم ايمني» مطالعه‌اي است كه در موسسه تحقيقات حجامت ايران صورت گرفته‌است و همچنين «مطالعه نقش حجامت بر تنظيم كلسترول خون» تحقيق ديگري است كه در سال 1381 در موسسه‌انجام گرفته‌است.
در دانشگاه‌هاي كشور موضوعات متعددي به صورت پايان نامه دكترا تدوين شده‌است. پزشكان و محققان عضو موسسه تحقيقات حجامت ايران نيز در تيم‌هاي گوناگون پژوهشي سازماندهي شده و درمان بيماري‌هاي مختلف را با روش حجامت مورد تحقيق قرار داده‌اند و در اين زمينه‌اطلاعات ارزشمندي را به دست آورده‌اند،  گزارش اوليه ‌اين تحقيقات در بيش از 40 مقاله تدوين و در موسسه قابل ارائه مي‌باشد .


*  آيا همه پزشكان، حجامت را به بيماران توصيه مي‌كنند؟
خير. اطلاعات پيرامون حجامت در جامعه پزشكي محدود است. به طور كلي در دانشكده‌هاي پزشكي ايران اين موضوع تدريس نمي‌شود،  فقط در برخي از دانشگاه‌هاي آمريكا،  انگليس،  آلمان و چين اين موضوع به شكل كلاسيك تدريس مي‌شود.
طبيعي است كه وقتي پزشكان ما از ويژگيهاي درماني حجامت بي‌اطلاع هستند،   همه‌اقدام به‌اين عمل نمي‌كنند. از سوي ديگر ايده‌هايي