تاریخچه ی حمل و نقل شهری

در قرن هجدهم ميلادي حمل و نقل بار و مسافر اغلب در مسيرهاي شهريو بين شهري با گاري و يا حيوانات انجام مي گرفت . کاروانهاي مسافرتي مسيرهاي سختو طاقت فرسا را با زحمت و با ريسک بالا طي مي نموند و مسافرين د ر صورتيکه در بينراه با مشکلات همچون دزدان و يا بيماري روبرو نمي گشتند در طي سفرهاي چند روزه ياگاه چند ماهه براي تجارت، زيارت و ديدن زيبايي هاي شهرهاي مختلف به حرکت در ميآمدند. امّا لذت سفر همواره در پشت اين سختي ها براي کودکان ، نوجوانان و پيرانمطلوب نبوده و در اغلب موارد باعث مرگ و مير در حين سفر مي گشت.اين سفرها هنوز ازدهان پيران نقل مي گردد که براي سفر مشهد چندين روز و يا براي سفر کربلا چند ماه درحرکت بودند و اين سختي ها باعث ميگرديد که با توجه به زمان زياد و سختي سفر اغلبمشتاقين را حتي از سفرهاي زيارتي دور مي داشت. <?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

<?xml:namespace prefix = v ns = "urn:schemas-microsoft-com:vml" />

با انقلاب صنعتي و تأثيرات شگرف آن برعلوم، سهم صنعت حمل ونقل نيز از اين تحوّل ، ايجاد موتورهاي بخار بود. ايجاداين نوع موتور و ايجادريلهاي چوبي در حمل ونقل شهري که براي اولين در شهر لندن انجام گرفت پايه هاي تحوّلعظميي را در اين صنعت بنيان نهاد.

اين نوع موتورها با توجه به طراحي انجام گرفته و با توجه بهسطح اصطکاک آن بر ريلها، افزايش سرعت و قدرت حمل مسافر را درپي داشت اين واگنها ميتوانست با سرعت حداکثر حدود 35 کيلومتر درساعت و گنجايش حدود 15 نفر به جابجاييمسافر در خطوط ريل گذاري شده بپردازد.

دوره بهينه سازي موتورها با اختراع مدل موتورهاي احتراقي کهيکي از شگفتيهاي اختراعات زمان خود بود موجب تحوّل ديگر در اين صنعت و نحوة زندگيشهرنشينان گرديد.

ساخت موتورهاي احتراقي و به دنبال آن ورود اتومبيل هاي شخصيبه زندگي شهرنشيني تأثير به سزايي در نحوه زندگي ، ساخت منازل ، طراحي شهري و حمل ونقل شهري داشت. حرکت خودروها نيازمند تصويب قوانين خاصّ خود بود که به مرور زماناين قوانين با توجه به مشکلات تکميل و بهينه گرديد.

اتومبيل هاي ساخته شده اغلب به صورت شخصي و با توجه به تعدادمحدود و سفارشي سازي داراي قيمت بالايي بود، امّا با توجّه به تسهيلات اتومبيل نسبتبه کالسکه و وسايل ديگر جذابيّت خاصّ براي مردم ايجاد کرده بود.

اولين اتومبيل ها در شهر لندن ساخته شد و جاي وسايل ديگر حملو نقل را گرفت. امّا شخصي بودن اتومبيل ها و معابر ايجاد شده براي گذر و در خواستو تقاضاي بازار براي ساخت اتومبيل هاي عمومي و با قيمت پايينتر، کارخانجات اتومبيلسازي را به سمت توليد خودروهاي با گنجايش مسافر بيشتر ، کاهش قيمت محصول و افزايشتوليد سوق داد.

اولين خودروهاي عمومي نيز در شهر لندن بکار گرفته شد و پس ازمدّت کمي تمامي وسايل حمل و نقل عمومي را از صحنه رقابت به بيرون راند.
در قرننوزدهم ايران نيز با توجه به چاه هاي نفت کشف شده مورد علاقه زياد روسها و اروپائيها قرار گرفت و هر کدام با روشهاي گوناگون در ايران به دنبال اهداف اقتصادي خودبودند. اين روشها گاه نيز به صورت بررسي سرمايه گذاري آزاد انجام مي گرفت.

صنعت حمل و نقل نيز جزء سرمايه گذاري آزاد محسوب ميگرديد کهبا توجه به نوبودن صنعت بايد در کشور مورد بررسي قرار مي گرفت. براين اساس اوليناتوبوس توسط يک تاجر بلژيکي در شهر رشت ( با توجه به موقعيت اقتصادي و تعداد جمعيت داراي توجيه اقتصادي برآورد گرديد ) بکار گرفته شد. امّا به مرور زمان و با توجهبه ميزان کرايه ، سود آوري و زيرساختهاي حمل و نقل توجيه اقتصادي آن رد گرديد بههمين دليل اتوبوس بکارگرفته شده به يکي از تجّار ايراني به نام (معين التجّار) فروخته شد.

او نيز پس از انقلاب مشروطه اتوبوس خود را به تهران آورد وباکرايه هر نفر 3 شاهي مشغول به فعاليت گرديد به مرور زمان تقاضا براي استفاده ازاين خودرو بيشتر گرديد و در چند سال بعد چندين اتوبوس توسط تجار مختلف وارد شهرگرديد و در امر جابه جايي مسافر بکار گرفته شد .

امّا اغلب اتوبوسها ي شاغل با توجه به مسافت طي شده از اروپاتا مقصد بکار گيري در ايران ، بعد مسافت و زمان حمل ، مستهلک بود و هزينه حمل ونقل بالايي را طلب مينمود اين مشکلات باعث پايه گذاري صنعت اتومبيل سازي در ايرانگرديد. براين اساس صنايع مونتاژ خودرو براي اولين بار در شهرهاي تبريز ، رشت وتهران آغاز به فعاليت نمود.

اين کارخانجات اغلب با مونتاژ قطعات خودرو و ساخت بعضي ازقطعات بدنه تاسيس گرديد و به مرور زمان دولت ايران به ايجاد صنايع جانبي وزيرساختها پرداخت.

اوليّن اتوبوسهاي مونتاژ شده در سال 1290 شمسي در تهران آغاز بهکار کرد در آن زمان جابجايي مسافــر اکثراً توسط درشکه ، که حدود 500 دستگاه بودانجام مي گرفت و حدود 5% جابه جايي مسافر توسط اتوبوسها انجام مي گرفت.

در سال 1298و در زمان صدارت وثوق الدوله و با توجه به افزايشنارضايتي مردم از نحوه جابجايي مسافر دولتمردان بر آن شدند. تا با ايجاد يک ادارهبه سازماندهي و نظم بخشيدن به حمل و نقل شهري بپردازند ، بعد از مدتي بحث و تفحصاين اداره در بلديه (شهرداري) پايه گذاري گرديد.

شهرداري مؤظف گرديد قوانيني ايجاد نمايد تا تسهيلات لازم رابراي مسافران ايجاد نمايد اين قوانين شامل ميزان کرايه ، زمان کارناوگان ، تثبيتخطوط و آئين نامه انضباطي بود. در اولين گام شهرداري کليه اتوبوسها را مؤظف بهدريافت پلاک شناسايي خودرو نمود ودر زمان کريم آقابوذرجمهري ، جهت کنترل خطوط هر خطداراي ناظمي شد تا بر رعايت ناوگان خطوط نظارت نمائيد در شهريور سال 1320تعداد 100 دستگاه اتوبوس در تهران کار مي کرد که حدود 90 دستگاه آن بنز بود.

در سال 1330 ، اتوبوسهاي « زايس» روسي وارد ايران شد و در سال 1331 دولت آقاي سهيلي اجازه فعاليت شرکتهاي خصوصي حمل و نقل را صادرنمود.

باافزايش تقاضاي مسافر جهت جابجايي با سرويسهاي عمومي خصوصاً اتوبوسها ومحدوديت در افزايش تعداد اتوبوس ، بالانس ناوگان و حجم مسافر تا حد زيادي ناموزونگرديد و اين امر باعث گرديد اتوبوسها ساعتهاي زيادي در خطوط مشغول بکار باشندورانندگان نسبت به سرويسهاي عمومي و فني اتوبوسها کم توجه گردند. اين کم توجهي بهجايي رسيد که در صورتيکه مسافران به رانندگان اعتراض مي نمودند باکم توجهي يا اهانترانندگان روبروي مي گرديدند اين موضوع به مرور زمان باعث نا رضايتي شهروندان گرديدبه حدي که شهروندان دولتمردان را جهت رسيدگي به موضوع تحت فشار قرار دادند.

بالاخره در سال 1331 جهت ساماندهي وضعيت ناوگان اتوبوسراني ،قانون تأسيس شرکت واحد اتوبوسراني با سرمايه 300 ميليون ريال مصوب گردد.

سازماندهي و افزايش ناوگان بعد از تصويب توسط شرکت واحد شروعگرديد بعد از مدتي اتوبوسهاي قديمي از سطح شهر جمع آوري و جايگزين آن اتوبوسهايجديد و همشکل گرديد.
اولين خط اتوبوسراني تهران در 14 تير ماه سال 1335 با 80دستگاه اتوبوس در مسير بازار تا ميدان امام حسين (ع)
در حضور نمايندگان مجلسشوراي ملّي وقت و تعداد ي از وزراء افتتاح گرديد تا مهر ماه، سه خط ديگر نيز در سطحشهر آغاز بکار نمود و سال اوّل فعاليت شرکت واحد با تعداد 173 اتوبوس و 5 خط بهپايان رسيد.

سياستهاي مختلف دولت وقت با طرحهاي همانند اصلاحات ارضي و غرقمراتع و ايجاد شغلهاي کاذب ، اغلب کشاورزان را به سمت شهرهاي بزرگ سوق داد اينمهاجرت جمعيت از سوي شهرهاي حاشيه به سمت شهر اصلي باعث گرديد که شهرهاي همچونتهران دچار مشکلات بسياري گردند. از يک سو افراد مهاجر دچار مشکلات فرهنگي واقتصادي و .... گرديده و از سوي ديگر دولت را بر آن داشت تا زيرساختهاي لازم را جهترفاه اجتماعي ايجاد نمايد.

يکي از زيرساختهاي لازم ، حمل و نقل عمومي بود که بايد از دوجهت مورد بررسي قرار مي گرفت از ديدگاه اول افزايش تعداد ناوگان که نيازمند ايجادکارخانجات توليد خودرو بود که از سال 1321 در ايران آغاز گرديده و در سال 1342 جهتساماندهي با راه اندازي کمپاني ايران ناسيونال به اين شرکت واگذار گرديد، توليداتاين کارخانه همانند سابق مونتاژ قطعات خودروي وارداتي با توليد ساليانه يکصد دستگاهدر سال بود.

در سال 1348 اولين اتوبوس دو طبقه در ايران مونتاژ گرديدو به ناوگان عمومي پيوست در کنار توليدات ايران ناسيونال به مرور زمان کارخانجاتديگري نسبت به مونتاژ اتوبوس اقدام نموده و تعداد توليد ساليانه را افزايش دادند. اما از ديدگاه ديگر افزايش اتوبوس در ناوگان حمل و نقل عمومي نيازمند سازماندهي ،سرويس هاي فني، افزايش نيروي کارتخصصي ، ايجاد فضاهاي لازم و .... بود. که حجم اينسازمان را به مرور زمان بزرگ نمود.

بعد از پيروزي انقلاب و شروع جنگ تحميلي فشار مضاعفي بر شرکتواحد وارد گرديد که مديران و کارکنان متعهد شرکت با پاي فشاري نه تنها از ميزانتسهيلات خود کم نکردند بلکه باارائه خدمات بهتر و تقديم صدها شهيد و جانباز به دينمبين اسلام فداکاري و تعهد خود را به انقلاب اسلامي به نمايش گذاشتند .

در حال حاضر شرکت واحد اتوبوسراني تهران و حومه با حدود 6500دستگاه اتوبوس و بالغ بر 300 خط مشغول به جابجايي حدود 3 ميليون نفر جمعيت در کلانشهر تهران مي باشد.

اين حجم جابجايي نمايشي از حجم کار بالاي کارکنان متعهد شرکت ميباشد زيرا ديگر زيرساختها با توجه به محدوديت بودجه نتوانسته همپاي تعداد ناوگانحرکت نمايد و اين موجب مشکلات بسيار در وضعيت کنوني گرديده است کمبود فضاهاي سرويسو نگهداري ، پرداخت سوبسيد ميزان کرايه ، عدم همکاري بعضي از مسافران در ارائه بليطو يا حتي وندالسيم موجب خسارت بسيار بر ناوگان اتوبوسراني گرديده است و شهرداري ودولت را دچار فشار بسيار جهت نگهداري و بهينه سازي ناوگان نموده است.
در اينراستا و جهت رفع بعضي از اينگونه مشکلات شرکت واحد قصد آن دارد با ايجاد لينگهايارتباطي با مردم از نظريات و پيشنهادات استفاده لازم را برده و از سوي ديگر باحمايت مردم بتواند تسهيلات بهتر را در اختيار عموم قراردهد.

تاریخچه ی حمل و نقل شهری

مطالب مشابه :

مشهد به تهران مسير اول 880 كيلومتر، مسير دوم935كيلومتر

مقایسه BRT مشهد با تهران

اتوبوس

سامانه اتوبوس های تندرو - BRT در تبریز

تهران امروز

تاریخچه ی حمل و نقل شهری

اولین بار که به تهران رفتم

کاروان زیارتی مشهد مقدس

پل طبیعت در آستانه بازگشایی به روی شهروندان تهرانی