بندر انزلی

شكل گيري انزلي :

انزلي براي آخرين بار در 70 الي 100 هزار سال قبل با رسوب گذاري مارن ( ماسه دانه ريز ) به ضخامت تقريبي 450 متر در حاشيه ساحلي شكل گرفت اين رسوبات را ( كاسپين ) قديمي مي گويند اين موقعيت احتمالاً تا اواخر دوره يخچالي ادامه داشت و انزلي و مرداب انزلي هنوز به شكل فعلي نبوده است و شايد با فرسايش كوههاي اطراف حوضه هاي فرو نشسته وارد شده و نهشته هاي ( كاسپين ) قديمي ته نشين گرديده و در عين حال مقدمه شروع رسوبات زير دريايي زمان تا حدود 15 هزار سال قبل ، رسوبات جديد بر روي رسوبات قبلي به وجود آمد . آب دريا به عقب نشيني خود ادامه داد و رسوبات آبرفتي بر دشت ساحلي رفته رفته از آب بيرون آمد و باريكه طويلي پديدار شد . با توضيحات فوق مرداب انزلي در حدود 15 هزار سال قبل آخرين رسوباتي كه شهر انزلي بر روي آن بنا شده است » و « رس ، ماسه و آهك » كه ضخامت آن از 30 تا 160 متر متغير است. شهر انزلي به تدریج و با پسروي تدريجي آب دريا مساحت آن بيشتر شد . اين جزيره بر اثر فعل و انفعالات جوي و ساير عوامل طبيعي به صورت انزلي و غازيان ، شكل گرفت و كانال بين اين دو قسمت ايجاد گرديد سن تالاب انزلی بسیار جوان است از لحاظ زمین شناسی اصولا تالابها به صورت خلیج هایی هستند که به وسیله تیغه ماسه ای از دریا جدا شده اند و مرداب خلیجی نامیده می شوند و یا نقاط گودی هستند که در اثر حرکات پوسته ای زمین شکل می گیرند که در مورد تالاب انزلی پسروی دریای خزر و جريانات دريايي منجر به جدا سازي آن از دريا شده است. این تالاب در اثر تشکیل دو زبانه خشکی باریک دشتی به پهنای ۲۷۰ تا ۹ کیلومتر و کاهش ارتفاع سطح آب دریا شکل گرفته است، زبانه غربی به نام شبه جزیره بندر انزلی نامیده می شود که تا کپورچال ادامه دارد و شبه جزیره ماهروزه در این بخش در خلیج کوچک کپورچال را از همدیگر جدا می سازد.

موقعيت جغرافيايي انزلي:

تالاب انزلي ، در ساحل جنوب غربي درياي خزر ، در غرب دلتاي سفيدرود و در جنوب بندر انزلي ، در استان گيلان واقع شده و از قسمت غرب به كپورچال و آبكنار ، از جنوب به صومعه سرا و بخش هاي رشت محدود شده و در مختصات جغرافيايي 37 درجه و 28 دقيقه عرض شمالي و 49 درجه 25 دقيقه طول شرقي قرار گرفته است

محدوده آب آن شامل چهار بخش يا حوضچه آبي است :

تالاب ما هرروزه كه سابقاً به نام خليج كپور چال ناميده مي شد در بخش غربي تالاب سياه كشيم در جنوب غربي ، تالاب شيجان و در بخش شرقي و بخش مركزي. اين چهار بخش از نظر خصوصيات فيزيكي و شيميايي، مرفولوژيك، فيتو اكولوژيي و جغرافيايي داراي تفاوتهاي چشمگير بوده و سيستم هاي متفاوتي را ارائه مي نمايند. محدوده آب تالاب انزلي را مي توان در مساحتي بالغ بر 100 كيلومتر مربع تصور نمود و اختلاف نظر در ميزان وسعت آن به اين دليل است كه از آخرين محاسبات تعيين حريم آن سالهاي درازي مي گذرد و از حدود 30 سال قبل كه اين پهنه آبي و رسوبهاي آن را 400 كيلومتر مربع اعلام نموده اند هنوز اقدام مهمي از طرف سازمانهاي مسئول براي تعيين مساحت دقيق آن به عمل نيامده و نوسانهاي آب درياي خزر نيز در بر هم زدن كليه برآورد ها موثر بوده است . اما محدوده آبريز آن داراي وسعتي معادل 3740 كيلومتر مربع مي باشد كه در حدود 2000 كيلومتر مربع آن دشت و بقيه زمينهاي كوهستاني و كوهپايه است كه از سمت شمال به درياي خزر ، از جنوب و غرب به انتهاي شيب سلسله جبال البرز و كوههاي تالش و از جانب شرق به دلتاي رودخانه سفيد رود محدود مي گردد . آبهاي وارده به تالاب از طريق رودها ، نهرها و زهكشهاي زراعي واقع در حوزه هاي آبريز كاسه اي شكل صورت مي گيرد . عمده رودهاي منتهي به آن از كوههاي تالش سرچشمه گرفته و در مسير پرشيب خود به دشت مي رسند . ديگر جريانهاي ورودي ، مربوط به آبهاي اضافي و برگشتي مزارع تحت آبياري مي باشند كه بيشتر در شرق تالاب واقع شده اند.

رودهای تغذیه ای تالاب :

از رودها و زهكشهاي طبيعي منتهي به تالاب، از غرب به شرق مي توان كچلك ، سياويزان، شيله سر، بهمبر، بيجار خاله، مرغك ، خاكايي، اسفند، ( سيارودخان)، كلسر، چمثقال ( ماسوله رودخان )، نرگستان ( روكو )، كانال مادر ( سيابي )، گازرودبار ( لاكسار )، سياه درويشان، هندخانه، گازگيشه، باغبان خاله، پيربازار و خمام رودرا نام برد. رودهاي منطقه فومنات به تامين كننده بخش مهمي از آبهاي تالاب هستند پس از عبور از دره هاي تنگ و باريك و سنگي به مناطق دشتي رسيده و در اراضي پست حاشيه تالاب به يكديگر متصل مي شوند و به صورت مجاري آبي وارد تالاب مي گردند . در سفرنامه ها و مدارك تاريخي از رودهاي متعدد ديگري نيز نام برده شده كه اكنون بسياري از آنها از جريان افتاده و از بين رفته اند .كليه آبهاي ورودي به تالاب توسط 5 روگا ( مجراي آبي و معبر ) و از طريق كانال غازيان به دريا تخليه مي شوند . تفاوت اين روگا با رودها و ديگر مجاري در تغييرات شديد آبدهي آنهاست و به ترتيب و از غرب به شرق عبارتند از : تازه بكنده (شنبه بازار يا پاشا روگا ) ، نهنگ روگا ، راسته خاله ، پيربازار روگا و سوسن روگا .روگاي اخير در نزديكي زير پل غازيان به يكديگر متصل مي گردند و سپس با الحاق به نهنگ روگا و در محوطه بندرگاه به شنبه بازار روگا و عبور از كانال كشتي راني و گلوگاه دو موج شكن ( تنها راه ارتباطي تالاب با دريا ) وارد درياي خزر مي شوند. هر چند كه هر سال 4/2 ميليارد متر مكعب آب وارد اين پهنه آبدار مي گردد اما به دلايلي كه اشاره خواهد شد ، عمق تالاب در فصل بهار به بيش از 5/2 ـ 5/1 متر و آن هم در قسمت غربي كه داراي حوضه آبي وسيعتري است نمي رسند. بخش شرقي تالاب داراي حداقل عمر مي باشد. در بررسي مراحل تكوين و شكل گيري تالاب به نظرات و فرضيات مختلف و متعددي برخورد مي نماييم كه عمده ترين دليل پيدايش آن را با كاهش سطح آب درياي خزر در قرن 13 ميلادي همزمان با شكل گيري شبه جزيره انزلي مرتبط دانستند. به تعبيري ديگر ، تالاب انزلي گودرفتگي حاصل از تكتونيك مي باشد كه با پسروي آب درياي خزر تا حدودي از دريا جدا افتاده و با تيغه ماسه اي كه از حركات دريا و امواج آن ايجاد شده تشكيل گرديده است .

تغييرات تراز اب درياي خزر :

تالاب انزلي به طور كلي تحت تاثير نواسانهاي سطح آب درياي خزر قرار دارد . با توجه به اين كه تغييرات سطح دريا در تكوين تالاب نقش اصلي را داشته ، بسياري از خصوصيات فيزيوگرافي و جنس خاك كف و كناره هاي آن مي تواند با نوسانهاي دريا توجيه شود ، مطالعات انجام شده در اين رابطه نشان مي دهد كه وضعيت آبي تالاب نيز در شعاع قابل ملاحظه اي همواره با اين نوع تغييرات نواسان داشته است . از مهمترين آثار عقب نشيني آب درياي خزر در گذشته خشك شدن نواحي اطراف غازيان ، جزيره ميان پشته، كناره هاي بلوار و مناطق ديگر انزلي بوده كه سبب كشش آب تالاب به طرف دريا و سرعت بخشيدن به خشك شدن آنها گرديده است . نوسا نا ت سطح آب دریای خزر و پدیده یوتریفیکا سیون ( غنی سا زی آب توسط مواد مغذی)،که در اثر ورود فا ضلاب تصفیه نشده ایجا د می شود ، با عث شد که اکوسیستم تالاب به خطر بیفتد.

پرندگان تالاب انزلي:

فرمانرو: حيوانات

Kingdom: Animal

شاخه: مهره داران

Phylum: Chorodata

رده: پرندگان

Class: Aves

راسته: غاز سانان

Order: Anseriformes

خانواده: آناتيده

Family: Anatidae

جنس: آنسرينه

Genus: Anserinae

گونه: اردك اهلي

Species: Domestic duck

145 گونه پرنده مها جر در ایران شناخته شده اند. 77 گونه( 53%) از این پرندگا ن را می توان در تالاب انزلی مشاهده نمود. در سال 1381 حدود 700،000 پرنده مهاجر از قبیل اردک، غاز، قو و چنگر در تالاب مشاهده شده اند که از سیبری یا دیگر مناطق جهان به این ناحیه مها جرت کرده اند. تالاب یکی از مهمترین زیستگاهها برای زمستانگذرانی پرندگا نی نظیر باکلان کوچک است که در اواسط زمستان به طور منظم پذیرای بیش از 500 پرنده می با شد. پلیکا ن سفید، پلیکان پاخا کستری، و غاز پیشانی سفید کوچک از پرندگا نی محسوب می شوند که بسته به شرایط آب و هوایی در این مکان زمستانگذرانی می کنند. این منطقه بعنوان گذرگا ه پرندگا نی نظیر اردک سر سفید، سلیم سینه بلوطی، خروس کولی شکم سیا ه و پا شلک کوچک به ثبت رسیده است. ازگونه های ارزشمند دیگر پرندگا نی شا مل قوی کوچک، اردک بلوطی ، عروس غا ز و اردک سر سیا ه می باشد که در ایران در معرض خطر انقراض می باشند.

مرغابي هاي وحشي عبارتند از :

گروه اول : تادورني Tadornini

در اين گروه دو نژاد بسيار مشهور وجود دارند :

1- عروس مرغابي Tadorna-Tadorna

2-رودي شلدوك Ruddy shelduck

گروه دوم: پهنه چيان Anatini

1- مرغابي كله سبز Mallard

پرنده شناسان معتقدند كه اين مرغابي وحشي جدّ تمامي اردك هاي اهلي كنوني مي باشد

2-مرغابي بور Anas streperal

3- خوتكا Anas crecca

4-مرغابي سوت كش Anas penelope

5- مرغابي مرمري Anas ungustirostris

6-مرغابي دم تيز Anas acuxata

7-مرغابي ملاقه اي Spatula clypeata

8-مرغابي سفيد ابرو Anas querquedxla

9-مرغابي سر سياه Aythya marina

10-گيلار سرخ سر Aythya nyroca

11- گيلار قهوه اي Aythya ferina

12- گيلار سر سياه Aythya fuligula

13- مرغابي دم دراز Clangula hyemalis

14- اسكوتر سياه Melanitta nigra

15- مرغابي بال سفيد Melanitta fusca

16- مرغابي جنگلي Wood duck

17- مرغابي ماندارين Mandarin

مرغابي هاي نيمه اهلي :

1-كارولين

2- سارسل

3- پنتل

خروجی تالاب انزلی به دریای خزر می ریزد. این امر با عث شده که تالاب به عنوان مکا ن منا سبی برای تخمگذاری گونه های ما هیا ن بشمار آید. بعبارت دیگر برخی از این گونه ها فقط در تالاب انزلی یا فت می شوند و در هیچ نقطه ای از بخش جنوبی دریای خزرنمی توان آنها را مشاهده نمود39 گونه از 49 گونه ماهیان تالاب انزلی(1381spp) منحصرأ در تالاب زندگی می کنند. زالون، رفتگر سنگی، گاوماهی مرمری، سیم، سس ما هی ، ما هی ریز نقره ای، سوف هشتر خا ن، و کولی از گونه های رایج ما هیا ن تالاب می با شند.

گياهان ابزي:

فيتوپلانگتونها يا گياهان كوچك آبزي مانند: ماكروفيت ها يا گياهان آبزي بزرگ موجوداتي هستند كه قادرند مواد غذايي خود را از ديگر مواد تامين نمايند و آنها قادرند مواد آلي را از مواد اوليه سنتز نمايند. بنابراين نقش سازنده اي در چرخه ي مواد به عهده دارند. اين موجودات انرژي لازم را براي سنتز مواد آلي از نور تامين مي كنند، به همين دليل فتواتوترف خوانده مي شوند.

رويش گياهان آبزي در تالاب امري طبيعي به شمار مي آيد و در حالت مخصوص نسبت ورود رسوبات ريزدانه و مواد معلق در آب رودخانه ها و بيشتر شدن كودهاي داخل مزارع در مواقع بارانهاي شدید و وارد شدن اين مواد از طريق زهكشي طبيعي يا شبكه آبياري به رويش آنان توان بيشتر مي دهد.

گياهان آبزي تمام دوره رشد را در آب مي گذرانند، گياهان آبزي وقتي تمام اندامهاي آنها خارج از آب قرار مي گيرد به رشد زايشي تبديل مي گردد. اين گياهان قادرند شرايط بي هوازي و كمبود اكسيژن را تحمل كنند و به رشد خود ادامه دهند.

رشد اين گياهان موجبات :

1- توليد اكسيژن

2- شفاف نمودن آب

3- جذب مواد سمي و مضر در آب

4- ايجاد محيط مناسب براي بچه ماهيان و ساير موجودات آبزي

5- ايجاد غذايي مناسب براي بسياري از آبزيان

6- جلوگيري از ريزش دهانه آبگير

از طرف ديگر رشد بي اندازه اين گياهان باعث

1- هدر رفتن آب

2- جلوگيري از حركت آب

3- مداخله در تاسيسات آبي

4- جلوگيري از ماهيگيري و قايق راني

5- ايجاد سيلابهاي فصلي

6- كاهش تنوع جانوري مي گردد.

تالاب انزلي با تنوع گونه هاي گياهي از نظر ابعاد و اندازه طيف گسترده اي را در بر مي گيرند به طوري كه از گياه گلدار شناخته شده به پهنايي معادل 1 تا 5/1 كيلومتر دارد و فاقد ريشه است تا گونه هايي مانند:

توسكاي قشقايي كه به ارتفاع چندين متر مي رسد ديده مي شود. تالاب انزلي در طول زمان به ويژه در چند دهه اخير دستخوش تحولات و دگرگوني هاي زيادي شده است كه در نتيجه آن شرايط مناسبي براي گسترش گياهان برآمده از آب فراهم شده است. كه از جمله گياهان اين گروه به گونه هاي : ني – لاله مردابي- استخرخان و... اشاره كرد. اين گياهان با داشتن ساقه ها و برگهاي سخت كه به كندي تجزيه مي شود، خرده هاي سلولزي غير حاصلخيز به جاي مانده از آنها و همچنين ریشه سخت و بسيار ضخيم اين گياهان كه به صورت شبكه اي در زير گل و لاي تالاب گسترده شده است. در افزايش رسوبات بستر و بالا آمدن كف تالاب نقشي دارد. علاوه بر اين گياهان برگ شناور مانند: آزولا و گياهان برآمده از آب در رسوب زايي و بالا آمدن بستر تالاب مؤثرند. اين گياهان هنگامي كه به صورت متراكم رشد مي نمايند از نفوذ نور به عمق آب در تبادلات گازي ممانعت به عمل آورده و عرصه را براي رويش ساير گياهان به ويژه گياهان غوطه ور كه ارزش زيادي دارند. بدين ترتيب تنوع گونه هاي گياهي به تبع آن تنوع ژنتيكي به نسبت پايين مي باشد، هر گونه تغيير در چنين فضايي در سراسر آن منتشر مي شود و آسيب را به تمام اين اكوسيستم وارد مي آورد. در مقايسه با اكوسيستم خشكي اين گياهان به علت نازكي، سبكي پس از پايان دوره رشد به راحتي تجزيه مي شوند. بنابراين نقش مهمي در افزايش رسوبات كف تالاب دارد و گياهان فوق محل مناسبي براي تخم ريزي ماهيان و تجمع جانداران مورد تغذيه ماهيها مي باشد و علاوه بر اين منبع غذايي با ارزشي براي پرندگان آبزي هستند.

طبق مطالعات انجام شده طي دهه هاي گذشته وسعت گياهان برآمده از آب افزايش يافته در حالي كه وسعت گياهان برگ شناور و وسعت محدوده هاي باز آبي با گياهان غوطه ور كاهش يافته است. در چند دهه اخير دخالت انسان در چنين زيست گاهي به تدريج سراسر اكوسيستم تالاب ايجاد كرده است. با افزايش بار رسوبي تالاب انزلي در نيم قرن اخير که عمق تالاب را از 11 متر به 2.5 متر رسانده است

مسلم است كه رسوبها به دليل دارا بودن مواد مغذي مناسب رشد گياهان به گسترش آنها كمك مي نمايند . هر چند از يك سو ، رويش گياهان آبزي در محيط هاي آبي نظير تالاب انزلي امري طبيعي به شمار مي رود و تداوم زندگي حياتي موجودات در اين پهنه آبي ، در شرايط متعادل به وجود گياهان وابسته است اما از طرف ديگر ازدياد گياهان مزبور همواره از مهمترين عوامل مرگ اين اكوسيستم به شمار آمده است . در واقع بيش 83% از سطح كل تالاب پوشيده از انواع مختلف گياهان آبزي است و مي توان گفت كه اكوسيستم تالابي درمرحله تبديل به اكوسيستم گياهي قرار گرفته و بخش وسيعي از آن به شكل مزرعه آماده درو در آمده است . در حقيقت گياهان و رسوبها دور تسلسل بسته اي را در تالاب تشكيل مي دهند . گياهان با انجام عمل صافي و كاهش جريان آب باعث رسوب مواد معلق ورودي از طريق رودها شده و شرايط را جهت رشد و تكثير گياهان ريشه داري نظير ني مساعد مي كنند و خود اين گياهان متقابلاً عمل رسوبگذاري را تشديد مي نمايند . رسوبها و گياهان هر يك به سهم خود ، از نفوذ نور خورشيد در آب كه براي ادامه حيات موجودات زنده لازم است ممانعت به عمل مي آورند . با پوشيده شدن سطح آب از گياهان و كدر شدن از ذرات معلق رسوبي ، اكسيژن محلول در آب كاهش مي يابد و با كم شدن عمق ، قابليت حمل اكسيژن از دست مي رود . خلل و فرج سنگها در بستر آب به وسيله رسوبها مسدود مي شود و زيستگاههاي كفزيان و ديگر جانوران آبزي از بين رفته و برانش ماهيان به رسوبگيري مبتلا مي گردد تخم ماهيان را رسوبها مي پوشانند و در زيستگاههاي پرندگان مهاجر آبزي اختلال ايجاد كرده موجب مي شوند كه آبگيرها قطعه قطعه بر جاي بماند . اراضي زراعي حاشيه نيز غرقابي مي شود و كف مجاري بالا آمده و نهايتاً مسير رودها تغيير پيدا مي كند مشكلاتي كه در سالهاي اخير به نام غرقابي اراضي حاشيه تالاب بروز نموده ، دقيقاً مربوط به رسوبهاست چون با انباشته شدن آنها در دهانه ها ، مجاري ورودي مسدود مي گردد و با طغيان آب رودها به خصوص در ايام بارندگي هاي سنگين و طويل المدت و عدم ظرفيت تالاب ، آبها برگشته به اراضي حاشيه و بالا دست سرريز مي شوند . چنانچه اين امر با فصل زراعت همزمان باشد خسارات اقتصادي فراواني برجاي مي گذارد

عوامل موثر در مرگ زود تالاب:

1- كاهش سطح آب درياي خزر

2- رسوب گذاري

3- افزايش گياهان آبزي

4- آلودگي ها – استفاده از سموم و كودهاي مختلف در فعاليتهاي زارعي

5- بهره برداري بي رويه از منابع و ذخاير آبزي در اشكال صيد و شكار

بندر انزلی

مطالب مشابه :

درباره بهشت ایران بندر انزلی بیشتر بدانیم

دانشگاه آزاد بندر انزلی واحد بین الملل

بندر انزلی

دانشگاه های آزاد گیلان بدون آزمون در مقطع کارشناسی ثبت نام می کند

ملوان بندر انزلی

قابل توجه دوستان دانشگاه آزاد واحد بين الملل بندرانزلي ( حقوق خصوصي )

نقشه خوانی

نمایشگاه نقاشی " نقاشان بندر" در منطقه آزاد انزلي گشايش يافت