انواع سیستم

تعریف "سیستم" :واژه "System" در لغت به‌معنای دستگاه، سیستم، نظام، قاعده، دستگاه حکومت و ... می‌باشد ،. البته در فارسی معمولا از واژه نظام به‌عنوان سیستم نیز استفاده می‌شود.سیستم مجموعه‌ای از اجزا و روابط میان ‌آن‌هاست که توسط ویژگی‌های معین، به هم وابسته یا مرتبط می‌شوند و این اجزا با محیط‌شان یک کل را تشکیل می‌دهند مانند : یک کارخانه یا بدن انسان. این اجزاء در راه تحقق یک هدف حرکت می‌کنند و یکدیگر را در جهت تحقق این هدف کامل می‌نمایند.

ویژگیهای سیستم :

- حداقل از دو جزءتشکیل شده است.

- اجزاء با یکدیگر در ارتباطند.

- این اجزاء روی سیستم اثر می گذارند.

- همیشه خصوصیت سیستم متفاوت از اجزاء ان است.

انواع تقسیم بندی سیستم ها :

- باز وبسته - اصلی و فرعی - قطعی و احتمالی - طبیعی و مصنوعی - متحرک و ثابت - کنترل باز و کنترل بسته

حد ومرز سیستم(boundary) :

هر سیستمی دارای حد ومرزی است که آن را از محیط یا پیرامونش متمایز و با آن مرتبط می سازد . می توان گفت که حد ومرز سیستم ، نقاطی است که فراتر از آن ویژگیهای خاص سیستم ، دیگر قابل تشخیص نیستند .ولی حدود سیستمهایی مثل یک گروه اجتماعی یا یک سازمان ، نا محسوس است.

" سیستمها باز وبسته "

در یك طبقه بندی کلی و معروف سیستم ها به دو گروه سیستم های باز و بسته تقسیم می شوند.

سیستم بسته (closed system) :

سیستم بسته، سیستم ساده ای است كه با محیط خود ارتباطی برقرار نمی كند. سیستم های بسته در برخورد با محیط، سازمان خود را از دست می دهند یا جهت فعالیتشان تغییر می كند. حد ومرز نسبتاً نفوذ ناپذیری با محیط خود دارد یا فقط عناصر بسیار محدودی را میتواند از محیط جذب کند .

برای مثال چنانچه یك اتم را كه سیستمی بسته است بشكنیم و با محیطش ارتباط دهیم از صورت اولیه اش خارج شده و نظم سیستمی آن دچار اختلال می شود. لازم به ذكر است كه به سختی می توان سیستم كاملاً بسته را در ذهن متصور ساخت و سیستم بسته اصطلاحی نظری و مجرد است، زیرا سیستم ها در هر حال به نحوی با محیط خود مرتبط هستند.

سیستم باز (open system) :

سیستم باز، سیستمی است كه با محیط خود مرتبط است. با محیط خود ماده ، انرژی یا اطلاعات مبادله می کند ، یعنی ، با محیط خود کنش و واکنش متقابل دارد . مدرسه یک سیستم باز است. با این تعریف می توان گفت به غیر از اتم، کلیه سیستم هایی که ما می شناسیم به نوعی سیستم باز هستند. اما بازبودن و بسته بودن سیستم را می توان دو سر یک طیف دانست. یعنی بعضی از سیستم ها را می توان نسبتاً بسته و برخی را نسبتا باز به حساب آورد.

مشخصات عمومی سیستمهای باز:

1- وارد کردن انرژی
2- عملیات
3- بازداده ها
4- سیستم بعنوان چرخش رویدادها
5- انتروپی منفی
6- داده اطلاعاتی،بازخور منفی و فرایند کد گذاری
7- حالت پایدار و تعادل درونی پویا
8- تفکیک وظایف یا تخصص گرایی
9- یک پارچگی و هماهنگی
10- هم پایانی

خواص سیستم های باز:

در منابع علمی برای سیستم های باز خواص و ویژگیهای مشترکی را در نظر گرفته اند، که در قسمت ذیل به اختصار به این موارد اشاره می گردد:

1- کلیت و جامعیت وجودی: سیستم در کلیت وجودی خود خواصی را ظاهر می سازد که در اجزای تشکیل دهنده آن به تنهایی وجود ندارد این کلیت نیز نتیجه گرد آمدن اجزا مجرد نیست بلکه ارتباط اجزا با یکدیگر و نحوه ترکیب نظم و سازمان یافتن آنهاست که کلیت سیستم را به وجود می آورد و سیستم با چنین جامعیت وجودی است که خواصی را از خود نشان می دهد.

2- سلسله مراتب: در سیستم ها نوعی سلسله مراتب از نظر ساختاری (یعنی نظم اجزا) عملکردی و رفتاری (یعنی فرایندها) وجود دارد. در هر سیستم عناصری وجود دارد که آن عناصر به نوبه خود سیستم های کوچکتری هستند که ساخت و عملکرد ساده تری دارند . به این ترتیب مراتب وجود یک زنجیره مرتبه ای است که هریک از مرتبه ها ساخت و خواصی علاوه بر ویژگی های مرتبه پیشین دارد .

طبقه بندی سلسله مراتبی بولدینگ به صورت زیر است:

اول- سطح بافتها و چار چوبهای وجودی یا سازه های ایستایی: سطحی است که سیستم ها در آن حالت ایستا دارند مثل اتمها و مولکولها.

دوم- سطح سیستم های دینامیک ساده یا ساعت گونه ها: در این سطح حرکت و پویایی آغاز می شود و سیستم ها از خود حرکت نشان می دهند . مثل گردش منظومه های کیهانی.

سوم- سطح سیستمهای «سایبرنتیک» یا سیستمهایی که با مکانیسم بازخورکنترل می شوند. مثل ترموسات: از ویژگیهای این سطح انتقال و تبادل اطلاعات است (مثل الگوهای تعادل بدن).

چهارم- سطح سیستم های باز یا سطح یاخته با خصوصیت تولید مثل: حیات از این سطح آغاز می شود مثل سلولها و ارگانیسم به طور کلی.

پنجم- سطح نباتات یا سطح ارگانیسم های پست: مشخصه اصلی این سطح تقسیم کار بین یاخته هاست. ارگانیسم های حسی در این سطح در حدی بسیار ابتدایی شروع به فعالیت می کنند. مثلا گیاه با کمک ریشه، ساقه، برگ، گل و سایر اجزای خود گرما و سرما یا تاریکی و روشنایی را حس می کند و عکس العمل مناسب از خود نشان می دهد.

ششم- سطح حیوان: سطح یادگیری، هوشیاری و آگاهی نسبت به وجود خود و با تحریک و رفتار قابل پیش بینی، تکامل گیرنده ها و دستگاه های عصبی .

هفتم- سطح انسان : با خصوصیات تحریک زیاد ورفتار قابل پیش بینی با گیرنده های اطلاعاتی پیشرفته و نیز: آگاهی نه تنها نسبت به وجود خود بلکه نسبت به غیر، ارتباط به وسیله زبان و غیره.

هشتم- سطح سیستم های اجتماعی : اجتماع انسانها با خصوصیات فرهنگی و نظام ارزشها و رفتارهای خاص اجتماعات بشری.

نهم- سطح سیستم های نمادین و سطح ناشناخته ها و ماوراء الطبیعه: سیستم های نمادین مثل زبان، منطق، ریاضیات، علوم، هنرهاف اخلاق و غیره . سطح نا شناخته ها سطحی است که ما فوق اجتماعات بشری و سطحی برتر از آن است که در حال حاضر بتوان آن را درک کرد.

3- همبستگی بین اجزا: یکی از مهمترین مشخصه های سیستم، وجود همبستگی بین اجزای تشکیل دهنده آن است . منظور از همبستگی این است که هر جز در سیستم، به نحوی با سایر اجزا مرتبط است و به علت وجود این همبستگی چنانچه در جزیی خللی وارد شود، سایر اجزا نیز از آن خلل، متاثر می گردنند. (اگر عضوی به درد آید، دیگر عضوها نیز بی قرار می شوند.)

4- تناسب بین اجزا: بین اجزای هر سیستم تناسب، سنخیت و اکمال متقابل موجود است. وجود تناسب بین اجزا سبب حفظ هویت و کلیت سیستم می شود. چنانچه اجزای سیستم با هم متناسب نباشد، در کار سیستم خلل ایجاد می شود. در یک نظام دانشگاهی، تعداد دانشجویان بایستی با تعداد استادان متناسب باشد و همچنین بایستی بین کادر علمی و کادر اداری و واحدای خدماتی تناسب لازم برقرار شود .

5- گردش دایره وار: فرایند درونداد، تبدیل، و برونداد، جریانی مستمر و مداوم است. به این معنی که با صدور برونداد، سیستم بار دیگر آماده کسب نیرو و تجدید فعالیت می شود و این جریان به شکل گردش دایره وار ادامه می یابد. در یک نظام تولیدی ، وقتی کالایی تولید می شود، به بازار عرضه می گردد و با فروش آن درآمدی به دست می آید که این درآمد مجداّّ برای خرید مواد اولیه مورد استفاده قرار میگیرد و سیستم از آن تغذیه می کند و به حرکت خود ادامه می دهد .

6- خاصیت تولید مثل: از دیگر ویژگیهای سیستم های باز، میل به جاودانگی است. سیستمها گرایش به جاودانه سازی خود دارند و تا جایی که امکان داشته باشد به حیات خویش ادامه می دهند. چنانچه در کار سیستم، نقصی پدید آید، در رفع آن می کوشد و برای ادامه حیات تلاش می کند و در غیر این صورت، از طریق تولید مثل وجود خود را در دیگری ادامه می دهد .

7- همپایانی: سیستم می تواند از راهها و مسیرهای متفاوتی به هدف واحدی برسد. به عبارت دیگر، حالات پایانی واحدی ممکن است از شرایط اولیه متفاوت و با راههای متفاوت حاصل شود .

8-گرایش به فنا: در درون سیستم ها عواملی به وجود می آیند که سیستم را از جهت اصلی آن منحرف می سازند و تمایل در جهت عدم تعادل دارند . این عوامل را آنتروپی می خوانند.

لازم به ذکر است در هر سیستم عواملی وجود دارند که در خلاف جهت نظم سیستم عمل می کنند و مختل کننده انتظام سیستم هستند. این عوامل را «آنتروپی» می خوانند. آنتروپی به دو گونه تقسیم می شود: آنتروپی مثبت که عملکردش در خلاف جهت نظم سیستم است و آنتروپی منفی که عملکردش در خلاف جهت آنتروپی مثبت است یعنی: برای ایجاد تغییرات و تعدیلاتی در جهت اصلاح انحرافات و به منظور بقای سیستم در محیط عمل میکند.

9-گرایش به تکامل :منظور از تکامل عبارت است از پیچیدگی ساخت و تنوع خواص. چنانچه ساختار سیستم، پیچیده تر شود و در اثر آن پیچیدگی، عملکردهای متنوع تری از سیستم به ظهور رسد و خواص بیشتری ارائه شود، سیستم متکاملتر شده است. تکامل سیستم ها به دو شکل تدریجی و یا جهشی و ناگهانی انجام می گیرد.

10- گرایش به تعادل یا خودنگهداری پویا: از دیگر ویژگیهای سیستمهای باز خصوصیت تعادل گرایی یا خودنگهداری پویا و حالت پابرجایی است. منظور از این حالت که به هوموستاسیس معروف است تلاش سیستم در حفظ متغیرهای ضروری خود در محدوده ای معین به منظور ادامه حیات سیستم می باشد.

سیستم بسته سیستمی که با محیط خود به تعادل ثابت رسیده است ،این سیستم که با استفاده از فیزیک کلاسیک طرح شده است،به صورت تئوریک ودر حالت مطلق خود منحصر به دنیای بسته هسته ی اتم هااست که با محیط خارج خود رابطهای ندارند و در صورت ارتباط متلاشی و منفجر می گردند.در مدیریت سیستم بسته شامل مکتب کلاسیک می شود واز انجا که سازمانهای مبتنی بر اصول (مدیریت علمی)بیش از انکه در ارتباط با محیط خود و عوامل انسانی باشند،به عوامل فیزیکی و انهم عوامل فیزیکی داخل سازمان توجه دارند و نیز از انجایی که شروع و خاتمه ی فعالیت های افراد،نوع،تعداد و ساعات کار انها در شرح وظائف به صورت خشک و انعطاف ناپذیر طبقه بندی و تنظیم شده است،واژه سیستمهای بسته در مورد انها بکار می رود.هرچند این واژه به صورت نسبی در این سازمان ها مفهوم پیدا می کند و مفهوم مطلق ان در مدیریت و به طور کلی در علوم انسانی مصداق ندارد.سیستم باز سیستمی است که با محیط خود به یک تعادل پویا (دینامیک) رسیده باشد. بدین ترتیب که از تغیییرات محیط متاثر شده و خود نیز روی محیط اثر می گذارد و تعادل ان پیوسته در حال تغییر است واز یک تعادل به تعادل جدیدی میرسد.در سیستمهای باز به دلیل ارتباط دائم با محیط خود تمایل به نظم وجود دارد و سیستم در حال رشد است که علت ان جذب انتروپی منفی از محیط از طریق تبادل ماده،انرژی،و اطلاعات می باشد

در سيستم‌هاى باز که با محيط‌هاى پيرامون در ارتباط هستند بازخورد سيستم در حقيقت عکس‌العمل سيستم‌هاى ديگر در برابر برون‌داد سيستم و کل سيستم به حساب مى‌آيد و به‌صورت مکانيزم کنترل عملکرد سيستم عمل مى‌نمايد. در اين حالت مکانيزم بازخورد (فيدبک) سيستم، اثرات متقابل سيستم باز موردنظر و ساير سيستم‌هاى محيط اطراف آن را تنظيم و کنترل مى‌نمايد و مجدداً نتايج را به‌صورت برون‌داد جديد به سيستم وارد مى‌نمايد.

باخورد سيستم‌هاى باز، عمل تعادل و تداوم سيستم است. در سيستم‌هاى پيچيده زيستى و اجتماعي، مکانيزم بازخورد و سيستم کنترل نيز از پيچيدگى و گستردگى خاصى برخوردار هستند.
در سيستم‌هاى باز (مادي) مبادلات با پيرامون به‌صورت تبادل ماده و انرژى صورت مى‌گيرد، اما در سيستم‌هاى باز پيچيده‌تر (مثل ارگانيسم‌هاى زنده و جوامع انساني) علاوه بر مبادلات (ماده و انرژي) با محيط پيرامون، تبادل 'اطلاعات' نيز با سيستم‌هاى اطراف انجام مى‌پذيرد.
عامل اطلاعات در سيستم‌هاى باز (نظير سازمان‌هاى اجتماعي)، وحدت و کنترل عملکرد که در نتيجه خصلت هدفمندى به سيستم مى‌دهد را پديد مى‌آورد. در اين‌گونه سيستم‌ها با استفاده از مکانيزم کنترل (که بر پايه اطلاعات شکل مى‌گيرد) و در رابطه با شرايط محيطي، رفتارى منطقى و اصولى از سيستم سر مى‌زند.

اطلاعات (در سيستم‌هاى باززنده) نوعى آنتروپى منفى به حساب مى‌آيد. آنتروپى قانون حاکم بر سيستم‌هاى مختلف مى‌باشد که به دليل عدم ارتباط سيستم‌ها بسته با محيط اطراف، آنها را به سمت بى‌نظمي، کهولت و از هم پاشيدگى سوق مى‌دهد.

در سيستم‌هاى باز مادى (به دليل تبادل ماده و انرژي) با محيط اطراف و در سيستم‌هاى باززنده، نظير ارگانيسم‌هاى زنده و جوامع انسانى (به‌دليل قدرت تبادل ماده و انرژى و به‌ويژه مبادله اطلاعات) با سيستم‌هاى پيرامون آنتروپى منفى ايجاد مى‌شود و از تلاشى سيستم‌هاى باز جلوگيرى مى‌گردد

در حقيقت انهدام مکانيزم‌هاى اطلاعاتي، به‌معناى افزايش آنتروپى در سيستم است. در سيستم‌هاى باز (نظير سازمان‌هاى اجتماعي) با تبادل اطلاعات و تحققق عوامل کنترل‌کننده، کليت و نظام وجود خود را با محيط پيرامون هماهنگ مى‌کند و با تغييرات و تعديلات لازم از لابلاى مشکلات عديده به پيش مى‌رود و تعادل و بقاء خود را در مقابل عوامل منهدم‌کننده تضمين مى‌نمايد.

مفهوم آنتروپي ( entropy ) :

در هر سيستم كه عواملي وجود دارند كه در خلاف جهت نظر سيستم عمل مي كنند و مختل كننده انتظام سيستم هستند به اين عوامل آنتروپي گويند . كه بر 2 گونه تقسيم مي شوند :

آنتروپي مثبت : كه عملكردش در جهت خلاف نظم سيستم است . در سيستم بسته آنتروپي مثبت رو به افزايش است و بر ميزان بي نظمي در سيستم بسته مشاهده مي شود .

آنتروپي منفي : در خلاف جهت آنتروپي مثبت است . يعني براي ايجاد تغييرات و تعديلات در جهت اصلاح انحرافات و به منظور بقاي سيستم در محيط عمل مي كند . در سيستم باز ، به علت ارتباط داشتن با محيط آنتروپي گرايش به كاهش دارد و سيستم باز نسبت به محيط واكنشهايي نشان مي دهد كه منجر به كاملتر شدن و پيچيده تر شدن سيستم مي شود .

انواع سیستم

مطالب مشابه :

تعریف سیستم

تعریف سیستم اطلاعات

انواع سیستم

تعریف سیستم اطلاعات

تعریف: سیستم بلادرنگ

تعریف سیستم تصویر

MIS چیست؟"سیستم های اطلاعاتی"

تعریف سیستم عامل operating system

تعریف سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)

تعریف مدل مرجع