چکدرمه - استان گلستان - غذای سنتی ترکمنی
مطالبي در مورد قوم تركمن و مروري كوتاه در تاريخ آن
تركمن ، قومی ترک زبان عمدتاً در آسیای میانه . این قوم بازماندة ترکمانان غُز( اُغُز) هستند قوم ترکمن
از اختلاط قبایل گوناگون ترکمان غُز در منقشلاغ و اُوسِت یورت (فلاتی در مشرق منقشلاق ) و رشته
کوههای بَلْخان و خوارزم و بعضی قبایل بیگانه ، در قرن هشتم و نهم به وجود آمد . اکثر مردم جمهوری
ترکمنستان ، اهالی دشت ترکمن (ترکمن صحرا) در شمال استان گلستان ، جماعاتی از ساکنان شمال
استان خراسان و ساکنان بخشی از شمال افغانستان ترکمن اند. ترکمنها از فرهنگ بسیار غنی برخوردار
بوده اند. ترکمنها عمدتاً حنفی مذهب اند اغلب ترکمنها هنوز لباس قومی خود را می پوشند. زیورآلات
طلایی و نقره ای از قدیم مورد توجه زنان ترکمن بوده است و ساخت اینگونه زیورآلات هنوز در میان
ترکمنها رواج دارد. آنان از گذشته های دور، ابریشم بافی و نمدمالی و قالی بافی می کردند و قالی و نمد
از تولیدات معروف ترکمنهاست . این قوم در پرورش اسب مهارت فراوان داشتند و اسب ترکمن همچنان از
نژادهای اصیل به شمار می آید . دامداری که در گذشته از مشاغل اصلی قوم ترکمن بود، امروزه جای
خود را به زراعت و صنعت و تجارت داده و در بسیاری از مناطق ترکمن نشین به شغلی جانبی تبدیل
شده است . تعلیم وتربیت کودکان آنها، بویژه ترکمنهای یکجانشین ، از گذشته برعهدة روحانیان بوده
است . ترکمنها موسیقی مخصوصی دارند که با دوتار نواخته می شود. خوانندگان ترکمن را، که اغلب
نقالان اشعار مخدوم قلی اند، «بخشی » می نامند. این واژه از مغولی وارد ترکی شده است . به رغم
تحولاتِ سدة اخیر، یکی از ویژگیهای قوم ترکمن وفاداری به قبیله است . مقابر بزرگان قبایل ترکمن در
جمهوری ترکمنستان همچنان زیارتگاه است . دختران ترکمن با سرودن ترانه هایی که اصطلاحا (لاله)
گفته می شود به بیان افکار و احساسات خود می پرداخته اند در بین ترکمنها اسطوره ها نقش مهمی
دارد. از مشهورترین اسطوره ترکان ارگنه گون داستان گم شدن قوم در کوههای ارگنه گون و بازگشت
موفقیت آمیز به سرزمین پدری است. یکی دیگر از افسانه های قدیمی ترکمن داستان پیدایش اقوام
یموت، تکه و گوگلان است. مطابق این داستان نیای بزرگ ترکمنها سه زن داشت که در ایام حاملگی هر
کدام از زنها از شوهر شکارچی خود تقاضای گوشتی را می کنند. شوهر برای زن اول قوچ کوهی را شکار
می کند و می آورد. برای زن دومش شکاری پیدا نکرده و در نتیجه گرگی را شکار کرده و جگر آن را برای
زنش می آورد. برای زن سومش گوسفندی آبی رنگ و لنگان را شکار می کند. هنگام تولد پسران، زنان
برای آنها از شوهر خود تقاضای اسم می کنند. شوهر برای پسر اول نام «تکه» (به قوچ کوهی در ترکمن
تکه گفته می شود)، فرزند دوم «یموت» و برای فرزند سوم نام «گوگلان» آبی لنگ را انتخاب می کند.
بنابراین گفته می شود نسل تکه ها مردمانی با فکر و هنرمند، نسل یموت مردمانی مثل گرگ شجاع و
دلیر و نسل گوگلان عاشق و شاعر خواهند شد. لباس ملی ترکمنها جذابیت خاصی دارد. لباس
ابریشمی و دوخت و دوزهای زیبا مخصوصا پوشش زنان ترکمن هنوز یادآور زندگی کهن ترکمنها به شمار
می رود، لباس ترکمنی به وسیله دستگاه «چتاراب» به عمل آمده و با رنگهای طبیعی پوست انار،
گیاهان رنگزا، رنگ آمیزی می شود.
لباس زنان ترکمن سرشار از تنوع و زیبایی است و برای هر دوره سنی نوع پوشش متفاوت است. کلاهی
که دختران ترکمن بر سر می گذارند، بوریک، تاسرگ، تاخیه نامیده می شود. روی این کلاه که به صورت
گرد و دارای برجستگی می باشد، با پولک و قوبلک های نقره ای تزیین می دهند. دختران موهای خود را
به صورت چهار رشته بافته، دو رشته از جلو و دو رشته به عقب می دهند. موها را با آویزهایی از جنس
طلا و نقره به نام «ساچ باغ» (موبند) می آرایند. در نوک و تابَکهای لوله ای شکل به هنگام نامزد شدن پر
پرنده ای به نام «ارتاغه» قرار می دهند، به این دختر اوتاغه لی قیز می گویند.
سینه ریز درشتی بر گردن می آویزند به نام «بقو» و بر یقه پیراهن گل سینه می آویزند. شلوار زنانه
(بالاق) دارای نقوش زیبا و قدیمی است که در انتهای پاچه شلوار سوزن دوزی می شود. نقوش آن که به
نام «ایق اورنی» گفته می شود، متنوع است.
دویه کله (سر شتر)، سگررمه چویچه (نقش جوجه)، واخ ارمان، ایکی حورمان و علاوه بر آن نقوش قوش
قانات، قویماق، تکه نقش، موی نقش، بوستانی نیز کاربرد دارد.
پیراهن زنان سه قسمت دارد. آستین (نیگ)، پهلو (یان)، دامن (آشری). دختران ترکمن از کمربندهایی به
نام «هونجی قوشاق» استفاده می کنند. کفش آنان به نام گل میخ لی و قرمه کوش توسط کفاشهای
محلی و هنرمندان دوخته می شود. تاج عروس به نام آلین دانگی از نی های بسیار باریک شبیه به جارو
بافته شده و دور آن را با پارچه می دوزند و زیور پیشانی (آلین شای) را بدان وصل می کنند. فلسفه این
نوع کلاههای بلند زنان را باید در رمز و راز روزهای نبرد و جنگ جستجو کرد. زیور پیشانی به نامهای
گوناگونی از قبیل «ایگمه»، «اوریما» و «آلین شای» است.
دختران برای دوران عروسی نیم تنه مخصوصی به نام (چاووت) دارند که پر از سوزن دوزی و آویزهایی از
سکه و پولکهای نقره ای است. روسری نسبتا ضخیم آنان با سوزن دوزی به نام (کورته ـ کورتکین) است.
به تدریج که زن ترکمن به سنین میانه پا می نهد از بلندی (تاج عروس) کاسته می شود، (هر سال به
اندازه دو انگشت) و در این زنان نام (تبرک) دارد. پیشانی بند زنان رنگ سیاه می گیرد که این رنگ نشانه
کارکشتگی و کسب تجربه است. بر خلاف زنان جوان که رنگ قرمز به نشانه شادابی، رنگ پیشانی بند
آنان است و در مرحله پیری زنان پیر ترکمن، پیشانی بند سفید به نشانه آنکه نوه دختری را عروس کرده و
برای نوه پسری اش نیز عروس گرفته است.
مطالب مشابه :
قویماق و قایقاناق(غذای سنتی هشجین)
قویماق و قایقاناق از جمله غذاهای سنتی هشجین به حساب می آیند که البته در بسیاری طرز تهیه:
غذاهای سنتی هشجین
قویماق و قایقاناق از جمله غذاهای سنتی هشجین به حساب می آیند که البته در بسیاری طرز تهیه:
غذا ها و دستر های سنتی اردبیل شام اسبی
طرز تهیه. گوشت را با پیاز کمی پخته، پیاز سرخ شده را با خلال بادام کمی تفت می دهیم. قویماق .
غذاها وخوراکیهای سنتی مردم استان اذربایجانشرقی
طرز تهیه: لپه را پخته - نذر قویماق و سپس سفره قویماق که تنها زنان حق استفاده از قویماق آن
چکدرمه - استان گلستان - غذای سنتی ترکمنی
قانات، قویماق، تکه نقش، موی نقش، بوستانی نیز کاربرد دارد. طرز تهیه مــارمالاد
طبابت های سنتی در وایقان
افرادی که مبتلا به قولنج شکمی می شدند شکم آنها را به طرز خاصی (قویماق) و خاگینه تهیه
آداب ورسومات اردبيلي ها
نام فارسی آن “الک دولک” است ولی طرز بازی آن شام تهیه می شد و از قویماق” می
برچسب :
طرز تهیه قویماق