مراقبت های دوران بارداری

لقاح تخمك انساني با اسپرماتوزوا در لوله هاي رحمي وظرف چند دقيقه ويا چند ساعت بعد از تخمك گذاري اتفاق مي افتد.در نتيجه اكثر حاملگي ها نزديك دو روز قبل ويا در روز تخمك گذاري اتفاق مي افتند. حدود سه روز بعد از بارور شدن تخمك،تخم وارد حفره ي رحمي شده وطي روندي به توده متراكمي از سلولها به نام توده سلولهاي داخلي(inner cell mass) تبديل مي شود. اين بخش جنين را به وجود مي آورد .در قطب ديگر يك توده به نام سلولهاي خارجي جفت را به وجود مي آورد.<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

مراقبت هاي دوران بارداري

مسلما مراقبت هاي دوران بارداري نقش به سزايي در سلامت مادر و كودك داشته و از عوارض مادرو كودك به مقدار زيادي جلوگيري مي كند.هدف از مراقبت هاي دوران بارداري تولد فرزندي سالم با تضمين سلامتي مادر است. اين مراقبت ها مجموعه اي سازماندهي شده مي باشد، كه مي تواند مرگ ومير جنين را به ميزان 40% كاهش دهد.سلامت دوران بارداري به سلامت پيش از بارداري( شامل تا يكسال قبل از باردار شدن) بستگي دارد.

طول مدت حاملگي :

دانستن سن دقيق حاملگي بر حسب هفته ، جهت كنترل سلامت جنين ضروري است.حاملگي را به سه قسمت مساوي 3 ماهه تقسيم مي كنند . هر سه ماه شامل 14 هفته است كه مجموعا 42 هفته را در بر مي گيرد.متوسط مدت بارداري 280 روز يا 40 هفته مي باشد.مدت زمان زايمان طبيعي بين 38 تا 42 هفته متغير است. براي تعيين تاريخ احتمالي زايمان 7 روز به تاريخ اولين روز آخرين قاعدگي اضافه كرده وسه ماه به عقب بر مي گرديم. تعيين سن واقعي حاملگي در صورتي كه فرد قاعدگي هاي منظم 28 روزه داشته باشد، با اين روش بسيار دقيق است. بدون وجود قاعدگي هاي منظم و قابل پيش بيني، تعيين دقيق سن حاملگي با معاينه فيزيكي مشكل است و اغلب لازم است براي تشخيص سن حاملگي از سونو گرافي استفاده نمود.

ارزيابي جامع اوليه

هدف اولين ويزيت در دوران بارداري شامل : تاييد حاملگي ،تعيين وضع سلامتي مادر وجنين ،تعيين سن حاملگي ،شروع برنامه اي براي ادامه مراقبت هاي مامايي مي باشد. پس از تاييد حاملگي براي تاييد سلامت مادر لازم است يك سري آزمايشات تكميلي انجام شود كه در بخش مراقبت هاي ماه هاي مختلف دوران بارداري شرح داده خواهد شد.

اين مراقبت ها بايد از ماه اول بارداري شروع شود. لذا لازم است در هر زماني كه بارداري تشخيص داده مي شود پرونده بهداشتي تكميل شود.البته اغلب، شروع مراقبت ها به علت تاخير در تشخيص ديرتر انجام مي شود. به هر حال مراقبت هاي معمول در هر دوره از بارداري متفاوت است.

معاينات دوران بارداري از ماه 1 تا 6 ، ماهانه يك بار ،ماه هاي 7و8 ماهانه دو بار وبعد از آن در ماه 9 به صورت هفتگي انجام مي شود.در صورت مراجعه زن باردار از ماه اول بارداري جمعا 14 مراقبت دوران بارداري انجام مي شود .با توجه به اين كه اغلب زنان از ماه اول بارداري مراجعه نمي كنند ،لذا اغلب تعداد مراقبت ها كمتر از آن خواهد بود . در هر حال مطلوب است كه يك زن باردار در كل دوران بارداري حداقل 6 بار مراقبت شود.

صداي قلب جنين را با گوشي مامايي در هفته 20 و با اولتراسوند در هفته 8 حاملگي مي توان شنيد. ارتفاع رحم پس از خالي كردن مثانه بايد اندازه گيري مي شود . در سن حاملگي 31-20 هفته ارتفاع قله ي رحم از بالاي استخوان عانه بر حسب سانتي متر با سن بارداري برابر است.

در اولين مراجعه زن باردار آزمايشات زير بايد انجام شود:

غلظت خون و گروه خوني ( در صورت ار هاش منفي بودن زن و ارهاش مثبت شوهر لازم است مورد به پزشك ارجاع شود) ، BT, CT، اوره ، كراتينين، قند خون ناشتا و آزمايش ادرار. در صورت لزوم كشت ادرار نيز انجام مي شود. در حال حاضر آزمايشات ايدز ، HBSAgو سونوگرافي جزو آزمايشات روتين دوران بارداري نمي باشد ولي در صورت نياز لازم است انجام شود. آزمايش قند خون پس از ماه 5 نيز يك بار ديگر بايد درخواست شود.

نكاتي كه در هر بار مراقبت زن باردار بايد رعايت شود :

1- در هر زمان از بارداري كه زن باردار مراجعه نمايد بايد مراقبت هاي دوران بارداري شروع شود.

2- در هر بار مراجعه زن باردار لازم است فشار خون ، وزن ، علائم كم خوني و ورم كنترل شود.

3- زمان مراجعه بعدي تعيين و در كارت خانوار ثبت شود.

4- در هر مراجعه زن باردار از علائم خطر و شكايات سوال شود. در صورت وجود هر يك از علائم خطر بيمار به پزشك ارجاع شود.

· بايد به زن باردار گوشزد كرد كه در هر موقع از شبانه روز،در صورت مواجهه با هر يك از علائم هشدار دهنده زير سريعا جهت معاينات لازم به بيمارستان مراجعه كند:

هر گونه خونريزي يا لكه بيني از واژن ، سردرد شديد يا مداوم ، تاري ديد ، دوبيني و ظهور لكه يا نقطه تاريكي در ميدان ديد، سر گيجه ،درد شكم و پايين جناغ سينه، استفراغ مداوم، تب يا لرز،دفع ادرار دردناك، كاهش مقدار دفع ادرار ،خروج مايع از واژن ،تغيير محسوس در شدت يا تناوب حركات جنين ( كمتر يا بيشتر از حد معمول ) ، استفراغ تمام غذاهاي خورده شده و مداوم در سه ماه اول بارداري و هر نوع استفراغ بعد از ماه پنجم، افزايش سريع وزن بدن ،تنگي نفس و استفاده از چند بالش براي خوابيدن ،غش و بيحالي مكرر

· در صورتي كه پرسنل بهداشتي در حين معاينه به هر يك از يافته هاي زير برخورد بايد زن باردار را به پزشك ارجاع دهد :

نشنيدن صداي قلب جنين پس از ماه 4 ،غير طبيعي بودن يا تغيير ناگهاني در معاينات ( وزن ، فشار خون )، بروز علائم كم خوني به خصوص در ماه هاي آخر ،غير طبيعي بودن اندازه رحم ( كوچك تر يا بزرگ تراز حد معمول) ،نتيجه ي غير طبيعي آزمايشات ، مادر در معرض خطر به واسطه بيماري هاي زمينه اي يا سابقه قبلي بارداري كه در بخش بعدي توضيح داده خواهد شد.

اقدامات انجام شده متناسب با سن بارداري به قرار زير است :

ماه اول

از آنجايي كه اغلب شناسايي زن باردار تا ماه سوم بارداري يا بعد از آن نيز به تأخير مي‌افتد، لذا خدمات ارائه شده در اولين مراقبت مادر باردار مشابه مراقبت ماه اول بوده و به قرار زير مي باشد:

در ماه اول بارداري يا بار اول مراقبت، پس از تأييد حاملگي با تست حاملگي، اولين اقدام ، تشكيل پروندي بهداشتي و ثبت كليه ي اطلاعات مربوط به مادر باردار در پرونده مربوطه مي باشد.سپس آزمايشات روتين بارداري همانطور كه در قبل به آن اشاره شد ، درخواست مي شود .

· معاينات لازم شامل : معاينه پستانها، وضعيت قسمت داخل پلك پايين چشم از نظر كم خوني ،اندازه‌گيري قد، وزن و فشار خون مي باشد.

· تعيين زمان تقريبي زايمان بر اساس اولين روز آخرين قاعدگي ( ازتاريخ مورد نظر سه ماه كم كرده و 7 روز به آن اضافه مي كنيم. يعني اگر اولين روز آخرين قاعدگي زني 5 مرداد 83 باشد زمان تقريبي زايمان 12 ارديبهشت سال 84 خواهد بود) محاسبه مي شود.

· وضعيت واكسيناسيون مادر را بررسي و در صورت نياز واكسن توام بزرگسال تلقيح مي شود.

· از مادر در مورد وجود خونريزي يا لكه بيني و يا هر نوع شكايت ديگر سئوال مي شود.

· در اين ماه لازم است جهت زن باردار تجويز قرص اسيد فوليك به ميزان روزانه يك ميليگرم (يك قرص ) شروع شود. در صورتي كه فرد قبل از بارداري مراجعه نمايد بهتر است اين قرص از سه ماه قبل از بارداري شروع شود.اين كار ناهنجاري هاي عصبي جنين را به شدت كاهش مي دهد.

· در صورت وجود هر يك از موارد زير زن باردار لازم است توسط پزشك ويزيت شود : غير طبيعي بودن هر يك از آزمايشات ، غير طبيعي بودن معاينات يا اين كه زن باردار جزو زنان در معرض خطر باشد . (ليست زنان در معرض خطر در پايان بخش مراقبت ها آورده شده است ).

ماه دوم و سوم

در اين ماه اقدامات زير را انجام دهيد:

· معاينات = اندازه‌گيري وزن و فشار خون مادر باردار و مقايسة آن با اندازه ي وزن ماه قبل، بررسي ملتحمه چشم از نظر كم خوني، پرسش از شكايات مادر و و علائم خطر. اولين معاينه دهان و دندان در اين ماه بايد انجام شود.

· در صورت بروز خونريزي و يا لكه بيني، استفراغ هاي مكرر و غير طبيعي بودن معاينات، زن باردار بايد به پزشك ارجاع شود.

· تجويز قرص اسيد فوليك طبق روال ماه قبل

ماه چهارم

در اين ماه اقدامات زير را انجام دهيد :

· معاينات = اندازه‌گيري وزن ،فشار خون مادر باردار و مقايسة آن با اندازه ي وزن ماه قبل، بررسي ملتحمه چشم از نظر كم خوني ،تعيين سن تقريبي حاملگي از روي شكم با استفاده از سانتي متر يا پهناي انگشت و ثبت نتيجه در پرونده فرد

· در صورت بروز خونريزي و يا لكه بيني يا غير طبيعي بودن معاينات ( وزن و فشار خون ، اندازه رحم) لازم است زن باردار را به پزشك ارجاع دهيد.

· تجويز قرص اسيد فوليك طبق روال قبل ادامه مي يابد.

ماه پنجم و ششم

· معاينات = اندازه‌گيري وزن ،فشار خون مادر باردار و مقايسه ي آن با اندازه ي وزن ماه قبل، بررسي ملتحمه چشم از نظر كم خوني تعيين سن تقريبي حاملگي از روي شكم با استفاده از سانتي متر يا پهناي انگشت و ثبت نتيجه در پرونده فرد انجام مي شود.در ماه پنجم قله رحم معمولا به حدود ناف مي رسد. صداي قلب جنين در اين ماه توسط گوشي مامايي قابل سمع است. معاينه دهان و دندان نوبت دوم در اين ماه لازم مي باشد.حركات جنين در زناني كه قبلا زايمان نكرده اند از ماه 5 قابل احساس است.( در زناني كه سابقه ي زايمان قبلي داشته اند زودتر احساس مي شود )

· تجويز قرص آهن روزانه يك عدد از اين ماه شروع مي شود . اين قرص بهتر است شب ها قبل از خواب ميل شود تا علائم گوارشي آن كاهش پيدا كند. البته مصرف قرص آهن قبل از اين ماه بلامانع است ولي به علت وجود علائم گوارشي زن باردار معمولا از اين ماه قرص آهن مصرف مي شود.

· در ماه پنجم يك بار ديگر قند خون لازم است كنترل شود.

· از اين ماه مي توان به جاي اسيد فوليك از مولتي ويتامين استفاده نمود.مولتي ويتامين ساده يا مولتي ويتامين روزانه يك عدد ( ميزان ويتامين A در اين مولتي ويتامين ها 5000 ميلي گرم مي باشد ) از هفته 16 الي 20 شروع مي شود.در صورتي كه به مولتي ويتامين نوع تراپوتيك فقط دسترسي داريد مي توان از اين فرآورده هفته اي يك عدد استفاده كنيد( ميزان ويتامين A در مولتي ويتامين تراپوتيك 25000 ميلي گرم مي باشد و همانطور كه مي دانيد مصرف بيش از اندازه اين ويتامين در بروز ناهنجاري در جنين موثر است ). به علت همين دوز بالاي ويتامين A بر روي جعبه هاي آن ممنوعيت در دوران بارداري ثبت شده است ولي اگر هفته اي يك عدد ميل شود مانعي ندارد.حتما به تركيبات موجود در داخل مولتي ويتامين ها كه بر روي جعبه ثبت مي شود توجه فرماييد.چون بعضي موارد مشاهده شده است كه اسيد فوليك در محتوي مولتي ويتامين موجود نمي باشد . در اين صورت بايد قرص اسيد فوليك را همراه با مولتي ويتامين در طي بارداري ادامه دهيد.

· در صورت بروز علائم دال بر كم خوني ، خونريزي و لكه بيني ، معاينات غير طبيعي زن باردار به پزشك ارجاع مي شود.

· تا اين ماه زن باردار ماهانه يك بار جهت مراقبت مراجعه مي كند.

ماه هفتم و هشتم

· معاينات = اندازه‌گيري وزن ،فشار خون مادر باردار و مقايسة آن با اندازه وزن ماه قبل، بررسي ملتحمه چشم از نظر كم خوني تعيين سن تقريبي حاملگي از روي شكم با استفاده از سانتي متر يا پهناي انگشت ، صداي قلب جنين و ثبت نتيجه در پرونده فرد انجام مي شود. معاينه دهان و دندان نوبت سوم در اين ماه لازم مي باشد. معاينه لگن جهت بررسي وضعيت لگن در اين زمان انجام مي شود.

· در صورت بروز خونريزي و لكه بيني ، علائم كم خوني ، عدم سمع صداي قلب جنين ،كاهش حركات جنين و معاينات غير طبيعي زن باردار به پزشك ارجاع مي شود.

· تجويز قرص آهن و مولتي ويتامين طبق روال ماه قبل

· در اين دو ماه لازم است زن باردار هر ماه دو بار مراجعه كند.

ماه نهم

· معاينات = اندازه‌گيري وزن ،فشار خون مادر باردار و مقايسة آن با اندازه وزن ماه قبل، بررسي ملتحمه چشم از نظر كم خوني تعيين سن تقريبي حاملگي از روي شكم با استفاده از سانتي متر يا پهناي انگشت ، صداي قلب جنين و ثبت نتيجه در پرونده فرد انجام مي شود. معاينه لگن جهت بررسي وضعيت لگن، اگردر ماه قبل انجام نشده است در اين ماه بايد انجام داد.

· در صورت بروز خونريزي و لكه بيني ، علائم كم خوني ، عدم سمع صداي قلب جنين ،كاهش حركات جنين، معاينات غير طبيعي زن باردار به پزشك ارجاع مي شود.

· تجويز قرص مولتي ويتامين و آهن روزانه يك عدد طبق روال ماه قبل

· توصيه ي محل زايمان

· توصيه به مراجعه دوران پس از بارداري مادر در 10 روز اول براي بار اول و روز 40-11 پس از زايمان براي مراقبت بار دوم انجام مي شود.در اين زمان مادر مي تواند اطلاعات كامل در مورد نحوه ي شير دهي و مراقبت از فرزندش را كسب كند.البته مراقبت بعد از زايمان را تا روز 45 نيز مي توان انجام داد چرا كه بدن مادر در اين مدت تغيير چنداني نمي كند.

· در اين ماه زن باردار لازم است هر هفته جهت مراقبت مراجعه نمايد.

به مادر هر ماه آموزش هاي لازم داده مي شود. در ماه هاي آخر در خصوص نحوه ي شير دهي و نحوه ي مراقبت از نوزاد و پستان ها در دوران شير دهي ، زمان شروع روش هاي پيشگيري از بارداري آموزش داده مي شود.

نكات قابل توجه :

كاهش هموگلوبين زن باردار به كمتر از 11 ميلي گرم در دسي ليتر ،كم خوني در نظر گرفته شده و لازم است درمان كم خوني تحت نظر پزشك انجام شود.
توصيه مي شود در زنان بالاي 35 سال به علت افزايش احتمال اختلالات ژنتيك در جنين آزمايش از جفت در هفته 8 باداري با توصيه پزشك انجام شود. در صورت وجود اختلالات ژنتيكي حاد اجازه سقط جنين در ماه 4 بارداري به طور قانوني را مي توان كسب و اقدام نمود.
تغييرات فشار خون به طور مفصل در بخش عوارض مهم دوران بارداري توضيح داده شده است. فشار خون بالاي 9/14 در هر حال غير طبيعي مي باشد. لازم است زن باردار قبل از اندازه گيري فشار خون مدتي استراحت نمايد.
ميزان افزايش وزن طبيعي بين 6 تا 18 كيلوگرم بسته به فيزيك بدني زن باردار متغير است كه در بخش تغذيه زن باردار توضيح داده شده است.
قرص آهن و مولتي ويتامين از هفته ي 16 تا 20 شروع شده وتا 3 ماه پس از زايمان ادامه مي يابد.
مصرف ويتامين آ بيش از حد مجاز مي تواند منجر به ناهنجاري شديد در جنين گردد لذا از مصرف خود سرانه ويتامين ها در دوران بارداري بايد اجتناب شود.

· خطر حاملگي در زنان در موارد زير به علت افزايش احتمال عوارض مادر و جنين افزايش مي يابد.

حاملگي با سن بالاي 35 سال يا كمتر از 20 سال و فاصله تولد كمتر از 3سال و تعداد حاملگي 4 بار و بيشتر
زنان با قد كوتاهتر از 145 سانتي متر
چند قلويي
سابقه هر يك از موارد مرده زايي ، سقط ، بچه خوره،زايمان زودرس و دير رس ، تولد بچه با وزن بيشتر از 4 كيلو گرم يا كمتر از 5/2 كيلو گرم، زايمان سريع يا طول كشيده،بيماري ارثي و فاميلي در زن و شوهر يا فرزندان ، سزارين يا زايمان با واكيوم ، ناهنجاري هاي رحمي ،نمايش هاي غير طبيعي جنين در زايمان هاي قبلي
بيماري قلبي و عروقي ، كليوي ، ريوي ، بيماري قند ( يك زن باردار لازم است قبل از اقدام به بارداري نسبت به كنترل قند خون خود اقدام نمايد . قند خون بالا در زمان لقاح مي تواند منجر به ناهنجاري تكاملي در جنين شده و بالا بودن قند خون در تمام مراحل بارداري در رشد جنين اختلال به وجود مي آورد. ) ، تيروئيد، فشار خون بالا ، بيماري هاي خوني و كم خوني ، صرع ، اختلالات حركتي مانند فلج و در رفتگي استخوان لگن، بيماري هاي عفوني مانند سرخجه ، توكسو پلاسموز ، مالاريا ، سرطان
گروه خون ار هاش منفي مادر و ار هاش مثبت شوهر در حاملگي دوم و به بعد در صورتي كه در هر يك از زايمان هاي قبلي يا سقط و خونريزي حين بارداري اقدامات لازم ( تزريق آمپول رو گام ) انجام نشده باشد.

مراقبت های دوران بارداری

مراقبت هاي دوران بارداري

ارزيابي جامع اوليه

ماه چهارم

ماه پنجم و ششم

ماه هفتم و هشتم

ماه نهم

مطالب مشابه :

یاسمین چیست؟

قرص های جدید ضد بارداری

خونریزی های غیرطبیعی رحمی

روش جلوگیری اورژانس

درمان انزال زود رس در مردان

داروهای تجاری موجود در ایران

سوال: قرص ال دی + قرص اچ دی

خود بیمار انگاری چیست؟

قرص‌ ضدبارداری خوب کدام است؟!

استفاده از کاندوم و انزال منقطع بهترین روش برای جلوگیری از بارداری در زوج‌های جوان