حفظ غدیر به یاری شعر

حفظ غدیر به یاری شعر

شعر شاعران نقش مهمی در حفظ غدیر در طول زمانهای ظلمانی داشته؛ چه قالب شعر پایدارتر است و مردم علاقه خاصی به آن دارند. از ساعتی که خطبه پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم پایان یافت، حسان بن ثابت اولین شعر را در حضور آن‏حضرت سرود و این الگوی روشنی برای شاعران شد تا در طول چهارده قرن با هنر خود غدیر را حفظ کنند و آن را به نسل‏های بعد برسانند.

جلوه ادبی شعر غدیر

یکی از جلوه‏های ادبی غدیر شعرهای بسیاری است که درباره غدیر سروده شده است. این اشعار که به اصطلاح «غدیریه» نامیده می‏شوند، بسیار مورد توجه بوده، کتاب‏های مستقلی برای جمع‏آوری آنها تألیف شده است.

جلوه ادبی دیگر غدیر نثرهای داستانی و حماسی درباره غدیر است که در به تصویر کشیدن غدیر نقش مهمی ایفا کرده است.

تدوین کتب شعر غدیر

برخی اشعار مربوط به غدیر جمع‏آوری، و این اسناد ادبی غدیر را به صورت مجموعه‏های تنظیم و عرضه کرده‏اند. برخی از این کتاب‏ها مستقلاً درباره اشعار غدیر است که نمونه‏هایی از آنها نام برده می‏شود:

عربی

1 . الغدیرُ فِی الکِتاب و السُّنَةِ وَ الأَدَب، علامه امینی؛

2 . شُعَراء الغدیر، مؤسسة الغدیر، بیروت؛

3 . الغدیرِ فِی الأَدَبِ الشَعْبی، حسین بن حسن بهبهانی؛

4 . غدیریات، علامه امینی، (برگزیده از الغدیر)؛

5 . غدیریات هادِفَة، سید طالب خرسان.

فارسی

6 . غدیر در شعر فارسی، سید مصطفی موسوی گرمارودی؛

7 . سرود غدیر، علامه سید احمد اشکوری، 2 جلد؛

8 . شعرای غدیر از گذشته تا امروز، علامه محمد هادی امینی، 10 جلد؛

9 . غدیر در شعر فارسی از کسایی مروزی تا شهریار تبریزی، محمد صحتی سردرودی؛

10 . پاسداران حماسه غدیر، پرویز عباسی؛

11 . بیعت با خورشید، اداره ارشاد خراسان؛

12 . در ساحل غدیر، احمد احمدی بیرجندی؛

13 . گلبانگ غدیر، محمد مهدی بهداروند؛

14 . دریا در غدیر، ثابت محمودی؛

15 . مهر آب خم، سید علی رضوی؛

16 . یک جرعه از غدیر، شعرای قم؛

اردو

17 . صهبای غدیر، شعرای هند؛

18 . ترانه غدیر، سید محمد رضا ساجد زید پوری.

آماری از کتب شعر غدیر

غدیریه‏های عربی در کتاب شریف الغدیر در یازده جلد به صورت جامعی تدوین شده‏است. هم‏چنین کتاب شعراء الغدیر را مؤسسه «الغدیر» بیروت در دو جلد تدوین و چاپ کرده است.

خطابه غدیر را عده‏ای از شعرای فارسی زبان به نظم آورده‏اند و در کتاب‏های سرود غدیر (2 جلد) شعرای غدیر از گذشته تا امروز (10 جلد) و غدیر در شعر فارسی از کَسائی مَرْوَزی تا شهریار تبریزی به صورت مبسوطی جمع آوری شده است.

هم‏چنین برای نمونه چهار عنوان چاپی از نظم فارسی غدیر ذکر می‏شود:

1 . خطبه الغدیر، اثر صغیر اصفهانی، با همکاری مرحوم عمادزاده.

2 . خطبه غدیریه، اثر میرزا رفیع، که در سال 1313ق در هند چاپ شده است.

3 . ترجمه (منظوم) خطبه غدیر خم، اثر میرزا عباس جَبَرُوتی قمی.

4 . غدیر خم، مرتضی سرافراز، 1348 ش.

شعر غدیر در پاسخ به ادعای معاویه

امیرالمؤمنین علیه‏السلام قصیده‏ای سرودند که یک بیت آن درباره غدیر خم بود و طی نامه‏ای آن را برای معاویه فرستادند:

یعنی: پیامبر صلی‏الله‏علیه‏و‏آله‏وسلم در روز غدیر خم ولایت خود بر شما را، برای من واجب کرد.

وقتی معاویه پاسخ امیرالمؤمنین علیه‏السلام را خواند گفت: «ای غلام، این نامه را پاره کن، تا اهل شام آن را نخوانند و به علی بن ابی‏طالب تمایل پیدا نکنند».

شعر غدیر در مجلس معاویه

روزی سه نفر از شعرا نزد معاویه جمع بودند: طِرِمّاح، هُشام مُرادی و محمد بن عبداللّه‏ حِمْیَری.

معاویه کیسه زری بیرون آورد و مقابل خود گذاشت و گفت: ای شعرای عرب، درباره علی بن ابی‏طالب شعری بگویید، ولی جز حق نگویید. من فرزند ابوسفیان نباشم اگر این کیسه را به کسی بدهم، جز آن‏که درباره علی حق را بگوید.

طِرمّاح برخاست و درباره حضرت ناسزا گفت. هشام مرادی نیز ناسزا گفت. عمروعاص به حمیری گفت: اکنون تو بگو، ولی غیر حق مگو. سپس عمروعاص به معاویه گفت: قسم یاد کرده‏ای که این کیسه را جز به کسی که درباره علی حق بگوید ندهی. معاویه گفت: آری.

حمیری برخاست و اشعار بلندی در مدح امیرالمؤمنین علیه‏السلام سرود که یک بیت آن درباره غدیر بود:

یعنی: نصب علی بن ابی‏طالب علیه‏السلام را در روز غدیر خم از سوی خداوند و از سوی بهترین مردم به فراموشی سپردند.

معاویه گفت: تو از همه راست‏تر گفتی! کیسه زر را تو بردار!

شعر فارسی غدیر

عرش بر دوش غدیر

ولایت حیدر، لبخندِ فاطمه

سیدرضا مؤید

غدیر، باب رحمت

شـد غـدیـر خُـم تـجـلـی‏گـاه انـوار خــدا

تا در آن‏جا جلوه‏گر شد نور مِصباحُ الهُدی

تا شنـاسـانـد به مـردم آن ولی اللّه‏ را

«والِ مَن والاه» خواند، «عادِ مَن عاداه» را

از ولای مُرتضی دل را چراغان می‏کنیم

بـا علی بار دگر تجدید پیمـان می‏کنیم

سیّدرضا مؤید

مگریز از عهد روز غدیر

حکیم ناصرخسرو قبادیانی