لباس و پوشش مردان ترکمن
لباس و پوشش مردان
لباس مردان تركمن
«عنصرهای اساسی پوشاك مردانه تركمنهای یموت ، پیراهن فراخی است با آستین های دراز كه هم پیراهن زیر است و هم جامه رو برای مردان در هر سن و سال و تنبانهای گشاد پیراهنهای مردان مسن و روحانیون ، دراز است و تا به زانو می رسد . پیراهن های مردانه را از پارچه های نخی رنگارنگ می دوزند . مردان میان 50 تا 60 ساله و بزرگتر از آن پیراهن سپید می پوشند . یقه این پیراهن ها ، مدور (سوپی یا كا) ، بی دكمه و با بریدگی افقی در بالای شانه ها ست . در آخر بریدگی پارچه هایی می دوزند و آن را با نوار كوتاهی (یاكا – یوپی) محكم می كنند . این پیراهن ها ع نقش و نگاری ندارند و آرایش آنها نواری است كه در كنار یقه جیبهای پهلو و آستین دوخته شده است .
تنبانهای زیر مردانه «بالاك» و تنبانهای رو «جولبار» نام دارد . بالاك جوانان و مردان میان سال از پارچه های نخی رنگارنگ و بیشتر پارچه های سبز و یا نیلی و برای مردان كهنسال ، از پارچه هایی سپید دوخته می شدند ».
«جامه بالائی زمستان تركمنها پوستین هائی بنام «ایچمك» كه معمولاً از پوست بره قره گل كه به رنگ زرد در می آورند ع می باشد .
پوستین از پوست بره ، آستینش تنگ و دراز و دامنش تا زیر زانو ها می رسد. در جلو پوستبن دكمه و یا قلاب نیست ناچار وقتی كه می پوشند با دو دست جلوی دامنش را می گیرند تا از هم باز نشود . اما هر وقت كه می خواهند به كاری مشغول شوند ، یا بر اسب بنشینند ، روی پوستین و دور كمر را با شال می بندند.
مردان كلاه پوستی «تلپك» بر سر می گذارند كه از كلاه ازبك ها زیباتر است .مردان تركمن دارای دو نوع كلاه پوستی هستند كه نوعی از آن نیم گرد است . همه سر پوش گرد و اطراف آن از پشمهای بلند و مشكی انباشته است . و نوع دیگر به شكل مخروطی ناقص است كه قسمت گشاد آن در بالا قرار می گیرد . این كلاه سر پوشی مسطح دارد و آن را معمولاً با پارچه قرمز خوش رنگ می پوشاندند و «نوارهائی به شكل + برای زینت روی آن می دوزند هردو نوع كلاه آستردار است .
موقع آلامان لباس سبك و مجللی به نام«چاپان» خیوه بر تن می كردند و آن لباس شبیه لباس خانه است ولی كوتاه تر»
«لباس اصلی تركمن ردای بلند بوده كه به آن «دون» می گفتند و بنا به رنگ و نوع بافت به دو نوع تقسیم می شود . اگر از ابریشمی كه كاملاً قرمز رنگ باشد «قئزیل دون» و اگر رنگ آن متمایل به زرد و بافت پارچه آن یكنواخت نباشد و پیله هایی با رنگ مختلف از درون آن عبور دهند به آن «غار مادون» می گویند . بر حاشیه «دون» نوارهای سوزن دوزی از نوع «آلاجا» وجود دارد كه به زیبایی دون می افزاید.
بر كمر و به روی دون كمربندی از نقره می بستند كه به آن «شده غوشاق» و یا «ترمه شال» می گویند .
امروزه این لباسها را تنها كسانی كه ذكر نمایشی را اجرا می كنند و كسانی كه آواز و موسیقی می خوانند (باخشی ها) بر تن می كنند آن هم تنها در مراسم و جشن ها
واکنون در زیر نگاهی میکنیم به انواع پوشاک سنتی مردان ترکمن
اوچمك یا ثیلكمه
این پوشش را فارسی زبان ها پوستین می گویند و مخصوص استفاده در فصل زمستان است که از پوست گوسفند یا بره تهیه می شود و بخش بیرونی آن را با استفاده از رنگ های طبیعی به رنگ زرد در می آوردند.
آستین پوستین، بلند و از شانه به سمت مچ دست باریک می شود اما قسمت جلوی آن بدون قلاب یا دکمه است. برای بستن جلوی سینه از قوشاق یعنی دستاری که به دور کمر می پیچند استفاده می شود. أوچمک انواعی درد و معروف ترین آن ثیلکمه أوچمک است.
بالاق/ تنبان
بالاق نیز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما مردان مسن از پارچه ای سفید و برای جوان تر ها از پارچه های سبز و نیلی استفاده می شد.
پالتون پالتو
پالتون نیز همچون اوچمک در زمستان ها مورد استفاده قرار می گیرد. روپوشی است از پارچه های راه راه که به صورت دامنی بلند با آستین های صاف و سوراخی در سر آستین ها دوخته می شود. قسمت جلوی این پوشاک مثل پالتوهای معمولی از هم باز است اما بدون دکمه در نتیجه برای ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن جلوی سینه از کمربندی چرمی/ قوشاق استفاده می کردند
جولبار/ شلوار
این پوشاک را مردان کهنسال، در روزهای جشن و از بالای تنبان می پوشیدند، جولبار، برشی معمولی داشت و از دو قسمت اصلی درست می شد:
الف) قسمت اصلی: که قوزک پاها را می پوشانید.
ب) خشتک: که برشی نزدیک به ذوذنقه ی دو قلو داشت. این نوع شلوار به وسیله ی نخی پنبه ای به نام اوچقورباق/ بند تنبان به دور کمر محکم می شد که از درون لیفه ی شلوار عبور می دادند و گاهی نیز به دو انتهای اوچقورباق به عنوان زینت، منگوله ای به نام هوتوز می بستند.
پارچه ی جولبار معمولا به رنگ نیلی بود و گوگ ماووت/ ماهوت آبی نامیده می شد.
چاریق
پاپوشی است مخصوص چوپان ها که از پوست دباغی شده ی گاو تهیه می شود و برای استفاده در صحرا و خاک نرم، مناسب است.
برای تهیه چاریق، پوست دباغی شده را کمی بزرگ تر از پا برش می دهند و در اطراف آن، برای گذراندن بند، سوراخ هایی ایجاد می کنند، آنگاه پای دولاق پیچ شده را در آن قرار داده، بند ها را به دور دولاق می پیچند و محکم می کنند. این بندها را چاریق باق می گویند.
چأكمن: (chakmen)
بالا پوشی است بلندتر از کت های معمولی و انواعی دارد:
الف) اینچه چاکمن: که از کرک نرم شتر تهیه می شود، بدین جهت جنس آن، مرغوب و ظریف است.
ب) یوغین چاکمن: که از کرک زبر شتر تهیه می شود.
چپك (Gepek) یا یلكن (Yelken)
پاپوش تابستانی بود كه از پوست شتر تهیه می شود و شبیه سرپایی های امروزین سبك و راحت می باشد.
چكمه (Gekme):
اصلی ترین پا پوش مردان، چكمه های بلند چرمی بانوك برگردان بود و در تركمنی نیز ادیك نام داشت.
دولاق
پارچه ای است دستباف، ضخیم و از جنس پشم، که مثل نواری به دور پا تا زیر زانو می پیچند و آن را با چاریق باق محکم می کنند. دولاق حکم جوراب را دارد اما بسیار زبر تر و گرم تر است. بدین جهت از آن فقط در زمستان ها استفاده می شود.
قیزیل دُون ( gızıl don )
لباس اصیل تركمنی ردای بلندی بوده كه از ابریشم دوخته می شود. و تا زیرزانوان می رسید و «دُون» نام دارد. دون بنابه رنگ و نوع بافت بر دو نوع است. اگر از ابریشم كاملا قرمز رنگ دوخته می شود. «قیزیل دُون» یا «قیرمیز دُون میگویند
قارمادُون(Garmadon)
اگر از ابریشمی دوخته می شد كه رنگ آن متمایل به زرد بوده و بافت پارچه آن یكنواخت نمی شد. در واقع رنگارنگ و راه راه باشد، «قارمادُون» نام دارد. این لباس بدون یقه برگردان، با آستین های راسته (بدون زیربغلی) كه بجای آن در انتهای آستین و بالا تنه (دو نخ تافته سیاه و سفید یا تیره و روشن) وجود دارد كه به زیبایی این لباس می افزود.
بر كمردُون، كمربندی از شال (گاه آراسته به نقره) می بستند كه به آن قوشاق و یا «تورمه شال» می گویند.
دو ور(دو راسته ی) دون برروی هم قرار می گیرد و با بندینك و گاه با كمربندی چرمی و پهن نگاه داشته می شود
.
کوینگ
پیراهنی ساده و فاقد یقه بوده و با یقه ی كوتاه و مدور و بدون دگمه، با آستین هایی بلند كه به جای دگمه، بندهایی در آن به كار می رفت
یقه لی کوینگ
پیراهن دیگری نیز دوخته می شد كه آن هم ساده منتها دارای یقه ی كج یا كناری بود. این یقه با سوزن دوزی های مفصلی زینت داده می شد و سر آستین نیز گلدوزی می شد
تلپك (telpek)
كلاه پوستی با پشم های نسبتاً بلند كه انواع گوناگون داشت كه عبارتنداز: 1- دو مه تلپك. 2- بوخار تلپك. 3- شپیرما تلپك
بوریك (Borik)
بوریک یا عرقچین كه غالباً با نقوش گوناگون سوزن دوزی می شد و در برخی لهجه ها تاخیا یا تایخه خوانده می شد
چاتال
جامه‌اي بود سبک که در هنگام آلامان، يعني يورش به دشمن، مي‌پوشيدند و آن از جامه خانگي کوتاه‌تر بود
پيراهن روحانيون
روحانيون ترکمن هنوز هم از پيراهن‌هاي سفيد با دامني بلند استفاده مي‌کنند، اما يقه آن مثل سابق صوفي يقه نيست بلکه يقه‌اي مدور، پايه‌دار و داراي دکمه است. اين پيراهن‌ها معمولا از جنس نخ‌هاي پنبه‌اي کتاني است.
ولی در زمان های قبل لباس روحانیون ( ملاها ) از جنس کتان و کلاه انان از جنس پوست بزو گوسفند به رنگ سیاه بوده و در سالیان اخیر جای خود را به این پوشش جدید داده اند
یاپینجا
پوششی است از جنس نمد و بدون آستین، مخصوص چوپان ها که در زمستان بر دوش می اندازند و در تابستان به عنوان سایه بان استفاده می کنند
جرمیق
جرمیق نوعی پوشش پا (جوراب چرمی ) بسیار مقاوم برای زنان و مردان میباشد در اندازه های دلخواه که از پوست های دباغی شده حیوانات ساخته شده و کاربرد ان برای محافظت پا از سرما و نیز به هنگام وضو مسح کشیدن ان میباشد یعنی لزومی برای شستن پا نمیباشد اگر از تمیز بودن پا اطمینان حاصل داشته باشید
مواردی که دربالا اشاره شد، پوشاک سنتی و قدیمی ترکمن ها می باشد که تا قبل از رضاخان و تشکیل حکومت پهلوی رایج بود و پس از جنگ جهانی دوم و گسترش ارتباطات، فرهنگ صادراتی غرب به شدت تهاجم خود را به جهان سوم از جمله کشور ایران شروع کرد، در نتیجه خرده فرهنگ ها نیز تحت تاثیر فرهنگ کلان مملکت - که مسحور فرهنگ صادراتی غرب شده بود - تغییراتی را در الگوهای رفتاری خود از جمله تغییر در الگوی پوششی، گردن نهاد.
از جمله ی این تغییرات، تغییر در لباس مردان ترکمن را نیز باید نام برد که به شرح زیر است
پذیرش پیراهن های دوخت غرب با یقه ی آهاری به نام یقه آرو به جای صوفی یقه در پیراهنمردان ترکمن.
پذیرش شلوار های مدل غرب و دکمه دار که با کمربندی چرمی به دور کمر محکم می شود و به جای جولبار که بی دکمه است و برای محکم کردن آن، از بند تنبان استفاده می شود
پذیرش مدل کت به جای روپوش های دامن بلند که معمولا از پارچه های راه راه تهیه می شد
پذیرش پالتوهای غربی به جای اوچمک
پذیرش بارانی و اورکت به جای یاپینجا
اما زنان ترکمن، غیرتمندانه و مسئولانه در مقابل این تغییرات مقاومت کردند و بسیاری از عنصرهای سنتی جامعه و فرهنگ خود را تا حد بالایی زنده نگه داشتند. این حفظ اصالت - با تغییرات جزئی اما شکیل تر- هنوز هم ادامه دارد. از جمله تغییرات در الگوهای تزیینی است، چنان که امروزه زیور آلات سنتی ترکمن، جای خود را به زیور آلات مدرن داده است.
منبع:
کتاب نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمن ها
تألیف: گنبد دردی اعظمی راد
http://www.bayragh.ir
مطالب مشابه :
شلوار پارچه ای مردانه
این شلوار پارچه ای مردانه با 65 درصد پلی استر توسط کمپانی River Island به بازار عرضه شده است. www.chibeposham.com ... ای مردانه. شلوار پارچه ای مردانه. برچسب‌ها: شلوار مردانه, شلوار مردانه پارچه ای, مدل شلوار مردانه, انواع شلوار مردانه, شلوار مردانه مارک.
کت و شلوار مردانه Esprit
این کت و شلوار مردانه از پارچه ای با 98 درصد کتان توسط کمپانی Esprit تولید شده است. مدل کت این ست دو دکمه ای و دارای طراحی سه جیب می باشد. www.thisisluxury.ir · کت پشمی مردانه Esprit. کت و شلوار مردانه Esprit. کت و شلوار مردانه Esprit. کت و شلوار ...
انتخاب لباس مناسب برای //چاق ها و لاغرها//
طرح هاي عمودي در پارچه مثل پارچه هاي راه راه کمک زيادي به بلند قد به نظر رسيدن شما، ميکند. ژاکتهايي که در يک طرف خود دکمه دارند و شلوار پارچه اي يا جين که مدل راسته باشند، نيز براي شما مناسبند. مردان قد بلند: شما نبايد از سر تا نوک پا، يکرنگ باشيد ...
لباس و پوشش مردان ترکمن
بالاق نیز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما مردان مسن از پارچه ای سفید و برای جوان تر ها از پارچه های سبز و نیلی استفاده می شد. پالتون پالتو .... پذیرش مدل کت به جای روپوش های دامن بلند که معمولا از پارچه های راه راه تهیه می شد پذیرش پالتوهای غربی به ...
پوشاک مردان ترکمن
طراحی پارچه و لباس - پوشاک مردان ترکمن - آموزش طراحی پارچه و لباس. ... بالاق نیز مانند شلوار برشی ساده داشت، اما مردان مسن از پارچه ای سفید و برای جوان تر ها از پارچه های سبز و نیلی استفاده می شد. أوچمک این پوشش را فارسی زبان ها پوستین می گویند و مخصوص استفاده در فصل زمستان است که ... 2- پذیرش شلوار های مدل غرب و دکمه دار که با کمربندی چرمی به دور کمر محکم می شود و به جای جولبار که بی دکمه است و برای محکم کردن آن، از بند تنبان استفاده می شود. 3- پذیرش مدل کت به جای روپوش های دامن بلند ...
مقاله اي در باره اينكه چرا مردان نباید جوراب سفید بپوشند!!
شما معمولا غیر از مواقعی که کت شلوار اسپرت روشن می‌پوشید، شلواری انتخاب می‌کنید که 90 درصد آقایان استفاده می‌کنند: بیشتر اوقات شلوار جین، شلوار مدل ارتشی یا شلوار پارچه‌ای جلو راسته تیره رنگ می‌پوشید. همانطور که می‌دانید جوراب باید با ...
لباس اقوام ایرانیان
... زنان بختیاری. لباس مردان بختیاری شامل کلاه نمدی، چوقا، شال و شلوار گشاد سیاه رنگ معروف به (دبیت) و کفشی به نام گیوه است و لباس زنان بختیاری شامل لَچَک، زیرلچک، مینا، بندسوزن، دستمال، پیراهن، شلوار قِری و کفش است. .... مـدل این پیـراهن شـبیه پیراهن تاجیک است با این فرق که قد آن بلندتر و بدون چاک و بـرش زیـر آسـتین چین می‌خورد. ... در هوای سرد زمستانی علاو ه بر این لباس ها بر روی پیراهن آرخالق یا نیم تنه که از پارچه ای از جنس مخمل تهیه شده پوشیده می شود که به نام کرتی شناخته می شود.
چه لباسی به شما می آید؟
بلوزی که شلوار می خواهد. این بلوز ژرسه هم جزو انتخاب کسانی است که به حالت رسمی تر علاقه دارند و البته مشکلی با چین های پر و زیاد ندارند. ترکیب این بلوز شیک با یک شلوار پارچه ای مشکی و یک کمربند باریک به همان رنگ در اینکه شما شیک شده اید، ... چهارخانه ای مردانه. بهار امسال یکی از جدیدترین طرح های مردانه، مدل های چهارخانه است که البته در طرح ها و رنگ های متفاوت می توانید آن را ببینید، چهارخانه های ریز و درشت. این بلوزهای مردانه یک کاربرد دیگر هم دارند، می توانید مانند عکس از زیر یک تی شرت ...
برچسب :
مدل شلوار پارچه ای مردانه