آشنایی با چند تن از حقوقدانان بزرگ ایران وجهان

سید محمد فاطمی (قمی)
سید محمد فاطمی فرزند حاج میرزا سید حسین، یکی از چهره های مشهور تاریخ اخیر ایران و از جمله قضات عالیقدر وعلما و فقها و شریعتمداران مجتهد بود. او یکی از اعضای کمیسیون و انشاء کننده قانون مدنی ایران وبسیاری از قوانین دیگر بشمار می آمد و تا انتهای عمرهمواره منشا خدمات علمی و فرهنگی بود.
سید محمد فاطمی در اول برج حمل ۱۲۵۲ (ش) در شهر مقدس قم به دنیا آمد. تحصیلات و معلومات خود را نزد پدر وعلمای حوزه های علمیه قم شروع کرد و درعلوم عقلیه، ادبیات فارسی، ادبیات عربی، فقه واصول اسلامی، حکمت، منطق و ریاضیات، تبحر یافت و به درجه اجتهاد رسید.
در شانزدهم صفر سال ۱۳۲۸ (ه.ق) برابر بابیستم قوس ۱۲۸۸ ( ه. ش) در حالیکه مشغول تدریس در حوزه های علمیه بود، به حکم وزیرعدلیه وقت ( حسن پیرنیا ) برای خدمت قضایی به عدلیه دعوت شد او در آغاز سال ۱۲۸۸ (ش) ریاست شعبه دوم محکمه بدایت حقوق را برعهده گرفت دیگر سمتهای قضایی اوعبارتند از: عضو ( معاون ) محکمه استیناف ( ۴ ثور ۱۲۹۱ )، ریاست شعبه استیناف ( ۱۶ قوس ۱۲۹۲ )، مشاوره محکمه تمیز ( ۱۲ قوس ۱۲۹۷)، مستشار دیوان عالی تمیز (۲۷ ثور۱۳۰۰)، ریاست شعبه دیوان عالی تمیز به پیشنهاد رئیس الوزرا وثوق الدوله ( ۲۰ سنبله ۱۳۰۲ )، مجددا مستشار دیوان عالی تمیز با رتبه ۷ قضایی ( ۱۵/۳/۱۳۰۵ )، ریاست کل استیناف تهران ( ۵ /۲/۱۳۰۶)، ریاست شعبه ۴ دیوان عالی تمیز (۲۹/۱/۱۳۰۷)، ریاست شعبه ۴ دیوان عالی تمیز ( ۱۲/۱۱/۱۳۱۰)، ریاست شعبه اول، دوم و چهارم دیوان عالی تمیز ( در سالهای ۱۳۱۷-۱۳۱۶)، عضویت در شورای عالی ثبت ( ۱/۸/۱۳۱۷)، عضویت در کمیسیون ترفیع قضایی ( تا سال ۱۳۲۴).
در سال ۱۳۰۷ (ش) بر اساس دعوت و امریه وزارت عدلیه، در کنار تنی چند از شخصیتهای دینی وقضایی همچون: حاج سید نصرالله تقوی ( سادات اخوی )، سید محسن صدر ( صدرالاشراف )، سید مصطفی عدل ( منصور السلطنه )، حاج میرزا محمد رضا ایروانی ( غروی ) و عده ای دیگر که اعضای کمیسیون تهیه وتدوین قانون مدنی بودند، مستقیماٌ زیر نظر علی اکبر داور ( ۷- ۱۳۰۵ ش)، بند بند قانونی کنونی را با زحمت و دقت فراوان به رشته تحریر در آورد.
سید محمد فاطمی، در کنار مشاغل قضایی، به تدریس در مدرسه عالی علوم سیاسی و مدرسه عالی حقوق می پرداخت وعلاوه بر تدریس حقوق اسلامی وفقه و اصول، حقوق ثبت اسناد و املاک را نیز تدریس می کرد. او بر اساس سنت زکاه العلم نشره به مدت ده سال از ۱۳۱۰ تا ۱۳۲۰ به تدریس دردانشکده معقول و منقول مشغول بود و تبرعا به ارائه دروس می پرداخت.
فاطمی، فرزندی نداشت و پیش از مرگ، تمام اندوخته خود را وقف خدمات عمومی و ساختن بیمارستان در شهر قم کرد. در طول خدمت، یکی از قضات شریعتمدار محترم و نافذالقول و سرشناس عدلیه بود و طی بیست سال اول خدمت، حتی یک روز مرخصی نگرفت. کم سخن می گفت و مرد عمل بود. شیوه نگارش و انشای حقوقی او زبانزد خاص و عام بود. این نوع نگارش را می توان در جلد اول قانون مدنی مشاهده کرد. در تدوین کتاب فرهنگ کاتوزیان که فرهنگی عربی به فارسی است همکاری علمی موثری با شیخ محمدعلی تهرانی کاتوزیان داشت. از دیگر آثار تاًلیفی او، ترجمه به فارسی متن عربی کتاب اسلام واندیشه ها نوشته هانری دوکاستری است که توسط زعلول پاشا از متن اصلی به عربی ترجمه شده بود.
سید محمد فاطمی در بیست و هشتم مرداد ۱۳۲۴ (ش) پس از سی وشش سال خدمت قضایی و علمی به جامعه ایران بر اثر بیماری در ۷۳ سالگی بدرود حیات گفت. پیکرش در قبرستان شیخان قم به خاک سپرده شده است.

دکتر سید علی شایگان، وکیل با درجه دکترا در حقوق عمومی واقتصاد، استاد دانشگاه تهران و مولف کتاب حقوق مدنی
دکتر سیدعلی شایگان، یکی از نخستین استادان رشته حقوق مدنی در دانشکده حقوق بود او در سال ۱۲۸۱ (ش) در شیراز به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی، ابتدایی و بخشی از تحصیلات دوره متوسطه را در زادگاهش سپری کرد. بقیه دوره متوسطه را در تهران گذراند. آنگاه بلافاصله به مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی رفت و با درجه لیسانس قضایی فارغ التحصیل شد.
در سال ۱۳۰۶ (ش) برای تکمیل تحصیلات به فرانسه رفت . دو سال دردانشکده حقوق لیون به فراگیری علم حقوق پرداخت. بعد به دانشکده حقوق دانشگاه پاریس رفت و سرانجام با ارائه پایان نامه تاریخ حقوق عمومی اسلام موفق به اخذ دکترای حقوق در رشته حقوق عمومی و اقتصاد شد. در سال ۱۳۱۳ (ش) به تدریس در دانشکده حقوق تهران پرداخت و در همین سال به معاونت دانشکده نیز منصوب شد.
در سال ۱۳۲۶ (ش) به عنوان استاد درس حقوق مدنی دوره دکترای حقوقی دانشگاه تهران به تدریس پرداخت. و سالها عهده دار ارائه این درس بود. همچنین به عنوان مستشار وزارت دارایی با این وزارتخانه همکاری داشت. یکی از آثار تاًلیفی او کتاب (حقوق مدنی) است که یکی از کتاب های درسی به شمار می آمد.
دکتر سیدعلی شایگان، سرانجام در سن ۸۰ سالگی و در اوئل ۱۳۶۰ (ش) در تهران چشم از جهان فروبست.

دکتر احمد متین دفتری
دکتر احمد متین دفتری، فرزند میرزا هدایت اله وزیر دفتر، در چهارم بهمن ۱۲۷۵ (ش) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی ومتوسطه را در مدرسه آلمانی های تهران به پایان رساند. بعد از مدرسه عالی حقوق، لیسانس گرفت و برای ادامه تحصیل به سوئیس ر فت. در دانشکده حقوق شهر لوزان، با ارائه پایان نامه دکترای خود تحت عنوان ” کلید استقلال اقتصادی، الغای کاپیتولاسیون در ایران ” موفق به دریافت درجه دکترای حقوق شد. بین سالهای ۱۰ – ۱۳۰۸ (ش) در دادگاههای فرانسه، سوئیس وآلمان به کار آموزی و وکالت پرداخت.
در سال ۱۳۰۶ (ش) پس از گشایش دادگستری نوین به استخدام رسمی دادگستری درآمد و تا سال ۱۳۱۸(ش) به ترتیب مدیر، معاون کفیل و عاقبت وزیر دادگستری شد. در خلال فعالیتهای قضایی خود، قوانین مهمی را برای تسهیل در کارها و امور قضایی دادگاههای کشور، تدوین کرد که اهم آنها عبارتند از: قانون تشکیلات دادگستری، قانون استخدام قضات، جلد دوم وسوم قانون مدنی، قانون آیین دادرسی مدنی، قانون امور حسبی، لایحه قانون کیفر وآیین دادرسی کیفری، قانون اجرای احکام وقانون تعدیل مال الاجاره.
در سال ۱۳۱۲ (ش) پس از یک دوره کوتاه که تدریس نمی کرد، در مدارس نظام، مدرسه صنعتی، مدرسه عالی حقوق وعلوم سیاسی وسرانجام دانشکده حقوق دانشگاه تهران به عنوان استاد ثابت به تدریس مشغول شد وتا زمان باز نشستگی در سال ۴۸- ۱۳۴۷ (ش) به این کار ادامه داد. درس اصلی او در آغاز تدریس، رویه قضایی بود، اما بعد ها درس مشهور آیین دادرسی مدنی (اصول محاکمات حقوقی) را که خود بانی و تدوین کننده آن بود، تدریس می کرد. بخشی از سمتها وعناوین علمی و قضایی دکتر متین دفتری عبارتند از: دومین وزیر دادگستری نوین (۱۸- ۱۳۱۵ ش)، قاضی دیوان داوری بین المللی لاهه (۱۳۱۶ش)، داور حقوقی و نماینده دولت در جامعه ملل (۱۹۳۰ م)، رئیس هیئت نمایندگی ایران در یازدهمین گنگره بین المللی جزایی و ششمین کنفرانس بین المللی حقوق جزایی و دومین کنفرانس بین المللی حقوق تطبیقی، استاد آکادمی حقوق بین المللی لاهه به مدت یک سال (۱۹۳۷ م)، دادرس دیوان داوری لاهه به مدت شش سال از ۱۹۳۹ (م) که پس از پایان این دوره، مجددا به این سمت انتخاب شد.
آثار تاًلیفی وتحقیقی او عبارتند از: ۱- محاکمات فوری ۲- آیین دادرسی مدنی ۳- آیین دادرسی کیفری ۴- رساله های متعدد در بارهً جامعه بین المللی وسیاست جزایی وسازمان ملل متفق ۵- کلید استقلال اقتصادی ایران ۶- الغای کاپیتولاسیون در ایران (به زبان فرانسه).
دکتر احمد متین دفتری در تیرماه ۱۳۵۰ (ش) در سن ۷۶ سالگی در تهران دارفانی را وداع گفت. پیکرش در قبرستان حضرت عبدالعظیم (س) در تهران، به خاک سپرده شده است.

دکتر سید حسن امامی
دکتر سید حسن امامی، در سال ۱۲۸۱ (ش) در تهران به دنیا آمد. پدرش امام جمعه و جماعت بود و به همین دلیل، پس از پایان تحصیلات مقدماتی در مدرسه پروکیمنیاژ که توسط روسها اداره می شد، برای فراگیری علوم فقهی و دینی، ادبیات عرب، منطق و سایر علوم عالیه به حوزه علمیه نجف اشرف رفت و به درجه اجتهاد نائل آمد. پس از مدتی به منظور فراگیری علم حقوق نوین به سوئیس رفت (۱۳۰۷ ش). پس از پنج سال اقامت و تحصیل در رشتهً حقوق خصوصی در دانشکده حقوق دانشگاه لوزان، در سال (۱۳۱۲ ش) با ارائه پایان نامه خود تحت عنوان “اساس قضایی مهر در فقه شیعه اسلام” موفق به اخذ درجه دکترای حقوق شد.
در سال ۱۳۱۳ (ش) به ایران بازگشت و در مدرسه عالی حقوق و دانشکده معقول و منقول به تدریس تاریخ حقوق و حقوق اسلام پرداخت. در سال ۱۳۱۷ (ش) در تشکیلات دادگستری نوین به شغل قضایی منصوب شد. در سال ۱۳۲۳ (ش) ریاست کل دادگاه های شهرستان تهران را برعهده گرفت. در سال ۱۳۱۷ (ش) در دانشکده حقوق و علوم سیاسی تهران به تدریس حقوق ثبت اسناد و اصول محاکمات حقوقی در مقاطع مختلف پرداخت. در سال ۱۳۳۶ (ش) دروس حقوق مدنی نخستین دوره دکترای حقوق را تدریس کرد. پس از چند سال تدریس درسهای حقوق مدنی و شرح قانون مدنی، به درخواست دانشجویان که به کتابهای مدون حقوق مدنی دسترسی نداشتند، برای تهیه کتابی در این زمینه به لوزان سوئیس سفر کرد. با فراغتی که در این سفر به دست آورد، شش جلد کتاب حقوق مدنی را بر اساس یادداشتها، جزوه ها، کتابهای فقهی و حقوقی و منابع دیگر به رشته تحریر در آورد. این کتابها تا کنون بارها تجدید چاپ شده و هنوز هم یکی از اصلی ترین مراجع تدریس در دروس دانشگاهی حقوق مدنی به شمار می آید.
دکتر امامی، پس از سالها تدریس و ریاست گروه حقوقی خصوصی و اسلامی دانشکده حقوق و انتخاب شدن به عنوان استاد متمایز دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۶ (ش)، به در خواست خودش باز نشسته شد (۱۳۴۷ ش)، اما گاهی در دانشکده حقوق دانشگاه ملی سابق (شهید بهشتی کنونی) تدریس می کرد.
دکتر سید حسن امامی، در سال ۱۳۵۸ (ش) بر اثر بیماری سرطان و در حالی که در ماه های آخر عمر قادر به تکلم نبود و در اغما به سر می برد، چشم از جهان فرو بست. پیکرش در یکی از گورستانهای سوئیس به خاک سپرده شده است.

دکتر کریم سنجابی
دکتر کریم سنجابی، فرزند سردار ناصر سنجابی (از ایل سنجابی)، در سال ۱۲۸۳ (ش) به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی خود را در مدرسه ای که توسط صمصام الملک تاسیس شده بود، به پایان رساند.
در بحران جنگ جهانی اول و مهاجرت خانواده اش به ایل سنجابی، حساب و هندسه را نزد سلیمان میرزا و علوم دیگر را نزد میرزا طاهر تنکابنی و سهراب زاده فرا گرفت. سیزده ساله بود که ایل سنجابی مورد حمله و تاراج انگلیسی ها قرار گرفت. پدرش را اسیر کرده و به بغداد فرستادند و ایل سنجابی نیز به کرمانشاه کوچ داده شد. در این زمان دکتر سنجابی دوره اول متوسطه را به پایان رسانده بود.
در سال ۱۳۰۰ (ش) به تهران آمد و در مدرسه عالی علوم سیاسی ثبت نام کرد. پس از دریافت دیپلم عالی، به مدرسه عالی حقوق رفت و در سال ۱۳۰۷ (ش) به نخستین گروه محصلان اعزامی به اروپا، راهی فرانسه شد. سرانجام با ارائه پایان نامه خود تحت عنوان «اصلاحات کشاورزی و کشاورزان در ایران» موفق به دریافت دکترای دولتی حقوق عمومی از دانشگاه پاریس شد.
پس از بازگشت به ایران، در سال ۱۳۱۴ (ش) با سمت دانشیار دانشکده حقوق تهران، به تدریس حقوق اداری و حقوق عمومی پرداخت و تا آخرعمر در همین کسوت باقی ماند. البته در فاصله سالهای ۱۳۲۳ تا ۱۳۲۵ (ش) عهده دار ریاست دانشکده حقوق نیز شده بود. دکتر کریم سنجابی، تا سال ۱۳۷۴ (ش) در سن ۹۲ سالگی در خارج از کشور در گذشت.

دکتر موسی عمید
دکتر موسی عمید، در سال ۱۲۸۶ (ش) در خانواده ای روحانی از اهالی تبریز، به دنیا آمد. تحصیللات مقدماتی را نزد علمای تبریزگذراند. آنگاه به تهران آمد و از محضر استاد آیت الله سید حسن مدرس، آقا میرزا طاهر تنکابنی و میر رضا ایروانی، کسب فیض کرد. سپس به قم رفت و پس از تلمذ در محضر مراجع تقلید و استادان حوزه علمیه قم، به درجه اجتهاد رسید.
دکتر عمید، پس از بازگشت به تهران، برای ادامه تحصیل با دومین گروه محصلان اعزامی به اروپا، راهی فرانسه شد. تحصیلات متوسطه و عالی را با دریافت لیسانس حقوق و فلسفه از دانشگاه سوربن پاریس به پایان رساند و با ارائه پایان نامه ای تحت عنوان «موضوع طلاق در حقوق ایران و مقایسه آن با حقوق ملل دیگر» دکترای حقوق خصوصی را از همان دانشگاه دریافت کرد. در کنار تحصیل در سوربن، به تحصیل فلسفه در دانشگاه ژنو سوئیس مشغول بود و سرانجام با نگارش پایان نامه ای تحت عنوان «معرفت النفس از نظر شیخ الرئیس بو علی سینا» دکترای فلسفه دانشگاه ژنو را با درجه ممتاز به دست آورد. او همچنین، موفق به دریافت دیپلم علوم جزایی از موسسه جزایی پاریس شد.
پس از بازگشت به ایران، در سال ۱۳۱۹ (ش) به عضویت رسمی هئیت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران در آمد و به تدریس حقوق مدنی در این دانشکده پرداخت. او در دانشکده معقول و منقول نیز، تاریخ فلسفه در اسلام را تدریس می کرد. بین سالهای ۱۳۳۰ تا ۱۳۴۲ (۱۲ سال) ریاست دانشکده حقوق دانشکده تهران را به عهده داشت. کتابهای: ارث در حقوق مدنی ایران، تاریخ فلسفه در اسلام و دوره حقوق مدنی، از جمله آثار تاًلیفی ایشان است.
دکتر موسی عمید، در سال ۱۳۴۳ (ش) در تهران دار فانی را وداع گفت.

دکتر حسن ستوده (تهرانی)
دکتر حسن ستوده تهرانی، در سال ۱۲۸۶ (ش) در تهران به دنیا آمد. دوره ابتدایی و متوسطه را در تهران گذرانده و پس از دریافت دیپلم متوسطه، به مدرسه عالی حقوق و علوم سیاسی رفت و لیسانس قضایی خود را از این مدرسه گرفت. در این زمان به خدمت در دادگستری دعوت شد و مدتی در پستهای قضایی فعالیت کرد. در سال ۱۳۰۷ (ش) به فرانسه رفت و پس از دریافت دیپلم عالی حقوق از مدرسه عالی علوم سیاسی پاریس، با ارائه پایان نامه ای تحت عنوان «تکامل اقتصادی ایران و عوامل آن» موفق به دریافت دکترای حقوق اقتصادی شد. (۴ دسامبر ۱۹۳۶ م)
پس از بازگشت به ایران، در اداره بروات تجارت خارجی بانک ملی شروع به کار کرد. در سال ۱۳۱۸ (ش) به عضویت کادر هئیت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران در آمد. به موازات تدریس دانشگاهی، در دبیرستانهای تهران به ارائه دروس پول و بانکداری، حمل و نقل و بیمه می پرداخت. در سال ۱۳۱۹ (ش) کرسی تاریخ دیپلماسی عمومی و در سال ۱۳۲۰ (ش) کرسی حقوق تجارت دانشکده حقوق را به دست آورد وتا پایان دوران خدمت خود به تدریس «حقوق تجارت» پرداخت. در فاصله سالهای ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۵ (ش) معاونت دانشکده حقوق دانشگاه تهران را برعهده داشت.
اهم آثار تاًلیفی و تحقیقی دکتر ستوده عبارتند از:
۱- دوره کامل حقوق تجارت (چهار جلدی)
۲- دوره تاریخ دیپلماسی عمومی (سه جلد)
۳- ترجمه قانون مدنی ایران به زبان فرانسه (با همکاری سید مصطفی عدل)
۴- مقالات متعدد حقوقی به زبانهای فارسی و فرانسه (در نشریات حقوقی داخلی و خارجی).
دکتر حسن ستوده تهرانی در سال ۶۹-۱۳۶۸ (ش) دارفانی را وداع گفت.

دکتر ابراهیم پاد
دکتر ابراهیم پاد، فرزند مرحوم دکتر مهدی (حافظ الصحه سابق تبریز)، در سال ۱۲۹۰ (ش) در تبریز به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس رشیدیه و فردوسی تبریز به پایان رساند.دوره لیسانس حقوق را در مدرسه عالی حقوق تهران گذراند. در سال ۱۳۱۲ (ش) رتبه اول آزمون اعزام دانشجو به اروپا را به دست آورد و در دانشکده حقوق دانشگاه پاریس مشغول به تحصیل شد وبا ارائه پایان نامه ای تحت عنوان “معاملات فضولی در حقوق تطبیقی” دکترای حقوق گرفت. در همین سال، دوره مدرسه عالی علوم سیاسی و اقتصادی و همچنین موسسه جرم شناسی پاریس را به پایان رساند و پس از طی دوره کار آموزی در پارکه (دادسرا) پاریس، به ایران بازگشت.
مناصب و پستهایی قضایی دکتر پاد در دادگستری عبارت بودند از: عضو علی البدل محکمه بدایت تهران، دادیار و بازپرس و معاون دادستانی، رئیس شعبه دادگاه شهرستان تهران، مستشار استیناف و دیوان کیفر، رئیس شعبه استیناف مرکز، دادستان استان ۱و۲ مرکز، مدرس دانشکده پلیس و کلاس قضایی دادگستری (از سال ۱۳۱۸ ش). در واقع او از پایه گذاران دانشکده پلیس بود.
در سال ۱۳۳۰ (ش)، از خدمت قضایی دادگستری کناره گیری کرد و به هئیت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران پیوست و از اسفند ماه همین سال به تدریس حقوق جزای اختصاصی، حقوق جزای تطبیقی و حقوق جزای بین الملل در تمام مقاطع دانشکده پرداخت. از سال ۱۳۳۷ (ش) استادی کرسی حقوق جزای اختصاصی دانشکده حقوق دانشگاه تهران به او واگذار شد. در سال ۱۳۳۸ (ش)، به ریاست موسسه جرم شناسی دانشگاه تهران منصوب شد.
اهم آثار تالیفی و تحقیقی دکتر پاد عبارتند از:
۱- حقوق جزای اختصاص
۲- حقوق بین الملل نظامی
۳- ترجمه حقوق بین الملل خصوصی (اثر نیبویه)
۴- مجموعه تقریرات دروس تدریسی دوره دکترای حقوق جزا
۵- سلسله مقالات علمی و حقوقی چاپ شده در نشریه حقوق دانشکده حقوق و دیگر نشریات حقوقی کشور.

دکتر محمد صفدری
دکتر محمد صفدری در سال ۱۳۰۰ (ش) در شهر کاشان به دنیا آمد. تحصیلات مقدماتی را در دبستان پهلوی کاشان و سیکل اول متوسطه را در همین شهر به پایان رساند. سیکل دوم متوسطه را نیز در تهران و با احراز رتبه اول و نشان علمی گذراند. در سال ۱۳۱۸ (ش) به دانشسرای عالی رفت و به تحصیل زبان فرانسه پرداخت و باز هم با رتبه اول و نشان علمی در این رشته موفق شد. در سال ۱۳۲۳ (ش) در وزارت فرهنگ به دبیری مشغول شد. در سال ۱۳۲۴ (ش) دبیر و ناظم دانش سرای کشاورزی بود. در سال ۱۳۲۵ (ش) به کادر اداری دانشگاه تهران پیوست و تحصیل در دانشکده حقوق را نیز به طور همزمان با کار اداری آغاز کرد. در سال ۱۳۲۷ (ش) دوره لیسانس قضایی را به پایان رساند و از همین سال به تدریس متون حقوقی (به زبان فرانسه) در دانشکده حقوق پرداخت. در سال ۱۳۳۱ (ش) به منظور تکمیل تحصیلات خود به فرانسه رفت و در دانشکده حقوق پاریس ثبت نام کرد. سرانجام با ارائه پایان نامه ای تحت عنوان (مصونیتهای سیاسی) موفق به دریافت دکترای حقوق بین المللی شد.
پس از بازگشت به ایران به عضویت رسمی هیئت علمی دانشکده حقوق درآمد و تدریس حقوق بین الملل بر عهده گرفت. دکتر صفدری از درایت چشمگیری در مدیریت اداری بر خوردار بود و در زمان ریاست دکتر موسی عمید بر دانشکده حقوق تهران، ریاست دفتر ایشان را برعهده داشت و عملا امور دانشکده به دست وی اداره می شد.
آثار تالیفی وتحقیقی دکتر صفدری عبارتند از:
۱- کلیات حقوق بین الملل
۲- تعهدات بین الملل وحل اختلاف
۳- متون حقوقی واقتصادی (به زبان فرانسه)
۴- مصونیتهای سیاسی (به زبان فرانسه)
۵- آزمایش نهایی در باره آزادی
۶- موضوعات اساسی ادبیات دوره فرانسه (برگردان فرانسه)
۷- سیاست ارسطو (ترجمه).
دکتر صفدری در سال ۱۳۴۰ (ش) به دست یکی از دانشجویان معترض به نتیجه امتحانی خود، با ضربات چاقو به قتل رسید.

دکتر پرویز صانع
دکتر پرویز صانعی، در سال ۱۳۱۵ (ش) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات ابتدائی ومتوسطه را در مدارس ابن سینا، فیروز بهرام وعلمیه تهران به پایان رساند. سپس به دانشکده حقوق و علوم سیاسی و با رتبه اول به دریافت لیسانس نائل آمد. آنگاه به آمریکا رفت ودر دانشگاههای کلمبیا و ییل به تحصیل در رشته حقوق کیفری وحقوق تطبیقی پرداخت. پس از در یافت فوق لیسانس، با ارائه پایان نامه ” مسائل باز پرسی پلیس در ایالات متحده امریکا دکترای حقوق کیفری و جزایی خود را دریافت کرد.
پس از بازگشت به ایران، به عنوان عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران به تدریس حقوق جزا و جامه شناسی حقوق پرداخت. پس از تشکیل دانشکده حقوق دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی کنونی) به عنوان عضو مدعو ودر اوائل ۱۳۵۰ (ش) به عضویت رسمی در این دانشکده به خدمات علمی خود ادامه داد ومدتی نیز ریاست دانشکده را برعهده داشت.
آثار تالیفی و تحقیقی دکتر صانعی عبارتند از:
۱- حقوق جزای عمومی ( دو جلدی )
۲- جامعه شناسی حقوق
۳- حقوق واجتماع
۴- مقاله های متعدد علمی وتحقیقی که در نشریه های حقوق مردم، حقوق امروز و مجله کانون وکلا، پیش از انقلاب به چاپ رسیده است.

دکتر امیر ناصر کاتوزیان
دکتر ناصر کاتوزیان، یکی از چهره های برجسته وصاحب سبک ونظر در علم حقوق ایران، در سال ۱۳۱۰ (ش) در خانواده ای اهل علم و هنر در تهران به دنیا آمد.
دوره تحصیلات ابتدائی را در مدرسه اقبال و دوره متوسطه را در دبیرستان علمیه و با رتبه اول و کسب نشان درجه دو علمی به پایان رساند. در سال ۱۳۲۸ (ش) وارد دانشکده حقوق دانشکاه تهران شد و در سال ۱۳۳۱ (ش) لیسانس (رتبه اول) و در سال ۱۳۳۶ (ش) فوق لیسانس و در سال ۱۳۳۸ (ش) با ارائه پایان نامه ” وصیت در حقوق مدنی ایران ” دکترای حقوق خصوصی را دریافت کرد.
دکتر کاتوزیان از سال ۱۳۳۲ (ش) به کادر قضائی دادگستری پیوست و تا سال ۱۳۴۴ (َش) در محاکم حقوقی تهران فعالیت قضائی داشت. در همین سال از خدمت قضائی کناره گیری کرد وبه عضویت هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران درآمد واز آن سال تا کنون، به تدریس حقوق خصوصی به ویژه حقوق مدنی در دوره های تحصیلات تکمیلی وعالی حقوق مشغول است ایشان در سالهای ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹ ریاست دانشکده حقوق را برعهده داشت آثار تالیفی وتحقیقی دکتر کاتوزیان که بارها تجدید چاپ شده است، عبارتند از:
۱- مقدمه علم حقوق
۲- حقوق خانواده (دو جلدی)
۳- حقوق مدنی (در وصیت)
۴- وقایع حقوقی
۵- تاریخ تحولات حقوقی خصوصی
۶- حقوق مدنی عقود معین
۷ – اعتبار قضیه محکوم بها به ضمیمه مبانی قاعده در حقوق اسلام
۸- فلسفه حقوق
۹- نظریه عمومی ایقاع معین
۱۰- حقوق مدنی ارث و وصیت
۱۱- حقوق مدنی ضمان قهری و مسئولیت مدنی
۱۲-قواعد عمومی قراردادها
۱۳- کلیات حقوق خصوصی (مقدمه تحقیق در رشته ها حقوق خصوصی و فلسفه آن)
۱۴– حقوق انتقالی تعارض قوانین
۱۵- حقوق مدنی عقود اذنی و ثیقه های دین
۱۶ – حقوق مدنی مشارکتها صلح وعطایا
۱۷– حقوق مدنی معاملات فضولی، عقود تملیکی، ببع، معاوضه، اجاره و رهن
۱۸- دوره مقدماتی حقوق مدنی ایران با وقایع حقوقی
۱۹ دوره مقدماتی حقوق مدنی ایران (اعمال حقوقی قرارداد ایقاع)
۲۰- کلیات حقوق
۲۱- مجموعه مقالات گذری بر انقلاب
۲۲- جلد دوم مسئولیت مدنی
۲۳–گامی به سوی عدالت
۲۴ توجیه ونقد رویه قضایی
۲۵- کلیات حقوق خصوصی (مقدمه تحقیق در رشته حقوق خصوصی و فلسفه آن)
۲۶- مقالات بی شمار حقوقی که در نشریات مختلف قبل وبعد از انقلاب به چاپ رسیده است.

دکتر محمد جعفر جعفری لنگرودی
دکتر محمد جعفر جعفر لنگرودی، از مفاخر و مشاهیر علم حقوق ایران، در سال ۱۳۰۲ (ش) در لنگرود به دنیا آمد. پدر و مادرش تحصیلات مذهبی و اشتغالات علمی و روحانی داشتند. در آغاز کودکی به فراگیری خوشنویسی، سواد، ادبیات فارسی و ادبیات عربی در محضر پدر بزرگوار خود مشغول شد. دوره تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در لنگرود به پایان رساند و وارد دانشسرای مقدماتی رشت شد. پس از در گذشت پدر، به ادامه تحصیل در مدارس و حوزه های علمیه مذهبی پرداخت و به مشهد مقدس رفت. در این شهر به فراگیری صرف ونحو، فرهنگ و ادبیات عرب، فصاحت و بلاغت در مدرسهً علمیهً دودر چهار گنبد مشهد مشغول شد. پس از مدتی کتاب المیزان در منطق را ترجمه کرد. او از اولین طلابی بود که پس از احیای مجدد حوزه علمیه مشهد به آنجا رفت و به طور همزمان به تحصیل علوم و تدریس دانش خود مشغول بود. در این زمان با چهره هایی مشهور مانند پروفسور عبدالجواد فلاطوری دوستی داشت. پس از تکمیل مقدمات، دروس سطح و خارج خود را نزد آیت الله حاج میرزا هاشم قزوینی آموخت و مورد اعتماد ایشان قرار گرفت، به طوری که اغلب، پاسخ به سوالات طلبه های دیگر را به او (آقای لنگرودی) ارجاع می کرد.
دکتر لنگرودی از محضر آیت الله حاج میرزا مهدی اصفهانی (در مدرسه نواب)، آیت الله کدکنی، میرزا مهدی آشتیانی، ادیب نیشابوری بهره های فراوان برد. در سال ۱۳۲۶ (ش) به مدرسه حاجی اسد رفت و دروس خارج خود را در محضر آقا شیخ هاشم و آیت الله دامغانی فراگرفت. آنگاه به قم رفت و از محضر علما و مراجع بزرگ آن زمان مانند آیت الله العظمی بروجردی، آیت الله خوانساری و آیت الله صدر کسب فیض کرد. به موازات تحصیل در حوزه قم، در دانشکده حقوق دانشگاه تهران نیز ثبت نام کرده و با پیشینه دانش و آگاهی های قبلی خود به سرعت در علم حقوق پیشرفت کرد. در همان سال اول کتاب اصول فلسفه حقوق را تالیف کرد و نبوغ خویش را در علم حقوق نمایان ساخت. دوره لیسانس رابا رتبه اول به پایان رساند و سرانجام با ارائه پایان نامه “تاثیر اراده در حقوق مدنی” موفق به دریافت دکترای حقوق خصوصی و قضایی خود با درجه عالی و تقدیر هئیت رسیدگی به این پایان نامه، شد. (چهاردهم دی ماه ۱۳۳۹ ش).
در اواسط دهه ۱۳۳۰ (ش) به استخدام وزارت دادگستری درآمد و در کادر قضایی به خدمات مختلفی پرداخت اما غالبا خدمت قضایی در اداره کل ثبت کشور را بر عهده داشت. به موازات شغل قضایی، از اواخر دهه ۱۳۳۰ به تدریس در دانشکده حقوق دانشگاه ملی ایران (شهید بهشتی کنونی)، دانشکده حقوق دانشگاه تهران، کلاسهای قضایی دادگستری و مراکز آموزش عالی دیگر پرداخت.پس از بازنشستگی از دادگستری، به عضویت هئیت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران درآمد و مدتی نیز در سال ۱۳۶۳ (ش) ریاست دانشکده حقوق این دانشگاه را برعهده داشت.
دکتر لنگرودی در طول بیش از چهل سال خدمت فرهنگی و علمی، به تحقیق در شاخه ها و رشته های مختلف حقوقی پرداخته است که نمونه ای از آنها عبارتند از: حقوق اسلامی، حقوق تطبیقی، فقه و اصول فلسفه و ادبیات فارسی. او سالهای گرانبهای عمر خویش را در راه پژوهش در علم حقوق و تلفیق حقوق اسلامی و حقوق نوین صرف کرد. آثار ایشان سرشار از ایده ها و ابتکارات تالیفی به منظور تفهیم حقوق به زبان ساده و کاربردی است. نمونه ارزشمند این گونه آثار، مجموعه دوره دانشنامه حقوقی و ترمینولوژی حقوق است. مقدمه ای که ایشان بر دیوان حافظ (درباره حافظ) نوشته بودند به مدت سی سال چاپ می شد و به عنوان مرجع مورد استفاده قرارمی گرفت.
اهم آثار تالیفی و تحقیقی دکتر لنگرودی عبارتند از:
۱- آرای شورای عالی ثبت و شرح آن
۲- اصول فلسفی حقوق از ادوار فلسفه ابوالمعالی
۳- تاثیر اراده در حقوق مدنی ایران
۴- تاریخ حقوق ایران از انقراض ساسانیان تا آغاز مشروط
۵- تاریخ معتزله، فلسفه فرهنگ اسلام به انضمام کتاب علی (ع) به زبان انگلیسی
۶- ترمینولوژی حقوق
۷- التقریب الی حاشیه التهذیب
۸- حقوق اسلام
۹- حقوق ثبت
۱۰- حقوق مدنی رهن، صلح، وصیت (دو جلدی)
۱۱- حقوق مدنی عقد کفالت
۱۲- حقوق مدنی وصیت
۱۳- دانشنامه حقوقی (دائره المعارف قوانین و مقررات آیین دادرسی مدنی، ادله اثبات دعوی، امور حسبی و ثبت املاک و اسناد و ثبت شرکتها و ثبت احوال (کلا در ۵ جلد))
۱۴- دائره المعارف حقوق مدنی و تجارت
۱۵- دائره المعارف علوم اسلامی (۳ جلد)
۱۶- حقوق مدنی ارث
۱۷- حقوق مدنی تعهدات
۱۸- حقوق مدنی عقد حواله
۱۹- حقوق مدنی حقوق خانواده
۲۰- شرح قانون مدنی حقوق اموال
۲۱- حقوق مدنی عقد ضمان
۲۲- مقدمه عمومی علم حقوق
۲۳- فرهنگ حقوقی (کانون معرفت)
۲۴- علم الحدیث یا خودآموز رجال و درایه
۲۵- مجموعه محشی از قوانین و مقررات ثبت (ثبت اسناد و املاک شرکتها و اعلام واختراعات)
۲۶-مجموعه قوانین ایران (مجلس شورای ملی- قسمت قوانین)
۲۷- تعدیل النحو (خلاصه شرح رضی الدین استر آبادی بر کتاب کافی منهاج)
۲۸- المعمول (خلاصه کتاب المطول)
۲۹- المیزان (در مسائل تهذیب تفتازانی)
۳۰- مکتبهای حقوقی در حقوق اسلام
۳۱- منطق حقوق.

آشنایی با چند تن از حقوقدانان بزرگ ایران وجهان

مطالب مشابه :

كيميا مختاري

دفترچه راهنمای مدارس نمونه دولتی و استعدادهای درخشان

زندگی نامه شهید حاج داریوش شاهینی

آشنایی با چند تن از حقوقدانان بزرگ ایران وجهان

آدرس و شماره تلفن دانشگاههای آزاد سراسر کشور قسمت 1

آسمان فرهنگ و ادب گلستان مفاخر و مشاهیرگرگان زمین