اختلالات عملکرد جنسی

درمان

عمل جنسی تحت‌تأثیر عوامل زیست‌شناختی، روان‌شناختی و اجتماعی قرار می‌گیرد. دستگاه تناسلی خارجی و داخلی هورمون‌ها و هورمون‌های عصبی، پویش‌های درون‌روانی، ارتباطات بین‌فردی، وضعیت اجتماعی، اقتصادی، و آداب و رسوم غالب‌فرهنگی، همه بر تظاهرات جنسیتی تأثیر می‌گذارند. اختلال در یک یا چند مورد از موارد ذکر شده می‌تواند. منجر به اختلال جنسی گردد. اپیزودهای مکرر اختلال جنسی، ایجاد اضطراب در مورد انجام عمل جنسی می‌کند و اضطراب اختلال در عملکرد جنسی را تشدید و منجر به دائمی شدن آن می‌گردد. اختلال می‌تواند بر اواع مادام‌العمر یا اکتسابی (که پس از یک دوره عملکرد طبیعی ایجاد می‌شود)، نوع فراگیر یا نوع موقعیتی (محدود به یک شریک خاص یا یک موقعیت خاص)، و نتیجه عوامل فیزیولوژیک عوامل روان‌شناختی، یا ترکیبی از عوامل باشد. هفت طبقه‌بندی اصلی اختلالات عملکرد جنسی که در DSM-IV-TR ذکر شده عبارتند از:

۱. اختلالات میل‌ جنسی
۲. اختلالات انگیختگی جنسی
۳. اختلالات ارگاسمی
۴. اختلالات درد جنسی
۵. اختلال جنسی ناشی از یک بیماری طب یک عمومی
۶. اختلال جنسی ناشی از مواد
۷. اختلال جنسی که به‌گونه‌ای دیگر مشخص‌نشده.

در جدول مراحل چرخه پاسخ جنسی در DSM-IV-TR و اختلالات جنسی همراه با آن هرکدام از مراحل چرخه پاسخ جنسی طبق DSM-IV-TR و اختلالات جنسی که معمولاً همراه با آن مرحله است، فهرست شده است.

جدول مراحل چرخه پاسخ جنسی در DSM-IV-TR و اختلالات جنسی همراه با آن مراحل ویژگی‌ها اختلال ۱. میل از هر مورد دیگری که انحصاراً با فیزیولوژی تشخیص داده می‌شود مجزا است و نشان‌دهنده انگیزش‌ها، سائق‌ها و شخصیت بیمار است. با خیالپردازی‌های جنسی و میل به برقرار کردن روابط جنسی مشخص می‌شود. اختلالات کمبود میل جنسی، اختلال انزجار جنسی، اختلال کمبود میل جنسی به‌دلیل یک بیماری طبی عمومی (زن یا مرد)، اختلال جنسی ناشی از مواد با اختلال میل جنسی ۲. تحریک حس ذهنی لذت جنسی و تغییرات فیزیولوژیک همراه آن، همه پاسخ‌های فیزیولوژیک که در مرحله تحریک و Plateau در روش مسترز و جانسون (Masters and Johnson) وجود دارد. در این مرحله جای می‌گیرد. اختلال انگیختگی جنسی در زن، اختلال نعوظ در مردان (ممکن است در مراحل سه و چهار هم رخ دهد)، اختلا لنعوظ در مردان به‌دلیل یک بیماری طبی عمومی، مقاربت دردناک به‌دلیل یک بیماری طبی عمومی (مرد یا زن)، اختلال جنسی ناشی از مواد همراه با اختلال انگیختگی ۳. ارگاسم اوج لذت جنسی، با رها شدن تنش جنسی و انقباض ریتمیک ماهیچه‌های پرینه‌ای و اندام‌های تناسلی لگنی اختلال ارگاسمی در زن، اختلال ارگاسمی در مرد، انزال زودرس، اختلال جنسی دیگر به‌دلیل یک بیماری طبی عمومی (زن یا مرد)، اختلال جنسی ناشی از مواد همراه با اختلال ارگاسم ۴. فرونشینی احساس آرمیدگی عمومی، خوشی، و آرمیدگی ماهیچه‌ای. در این مرحله مردان نسبت به رسیدن به ارگاسم دیگر مقاوم هستند که این زمان با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد. در حالی‌که زنان بدون مرحله مقاومت، می‌توانند چند ارگاسم داشته باشند. دیسفوری پس از مقاربت، سردرد پس از مقاربت.

اختلالات میل جنسی

اختلالات میل جنسی به دو گروه تقسیم شده است: اختلالات کمبود میل جنسی، که با کاهش یا فقدان خیالپردازی‌های جنسی و میل برای فعالیت جنسی، و اختلال انزجار جنسی، که با انزجار و اجتناب از تماس تناسلی جنسی با شریک جنسی مشخص می‌گردد.

بیمارانی که مشکلات میل جنسی دارند ممکن است از مهار میل جنسی به‌عنوان دفاع علیه ترس‌های ناخودآگاه در مورد ارتباط جنسی استفاده کنند. ممکن است فقدان میل‌ جنسی همراه با اضطراب یا افسردگی مزمن، یا مصرف داروهای مختلف روانگرا و داروهای دیگری که سیستم عصبی مرکزی را تضیف می‌کنند باشد. در درمانگاه‌های مشکلات جنسی، فقدان میل جنسی یکی از شایع‌ترین شکایات در بین زوج‌های ازدواج‌کرده است، و زنان بیشتر از مردان مبتلا می‌شوند.

اختلال درد جنسی

- واژینیسم (vaginismus):
واژینیسم، انقباض غیرارادی ماهیچه یک‌سوم خارجی واژن است که موجب تداخل در ورود آلت تناسلی مردانه و مقاربت جنسی می‌گردد. این اختلال بیشتر در زنان گروه‌های بالاتر اجتماعی - اقتصادی وجود دارد. آسیب جنسی مثل تجاوز یا سوءرفتار جنسی در کودکی، می‌تواند عامل آن باشد. زنانی که تعارض‌های روانی - جنسی دارند، ممکن است آلت تناسلی مردانه را همچون اسلحه‌ای بیندازند. تربیت مذهبی سختگیرانه، که ارتباط جنسی را معادل گناه می‌داند یا مشکلات در ارتباط دونفره، نیز می‌تواند در این موارد دیده شود.

- مقاربت دردناک:
درد مکرر یا دائمی در ناحیه تناسلی که قبل، در حین، یا پس از مقاربت جنسی اتفاق می‌افتد. علل طبی (آندوستریوز، واژینیت، التهاب سرویکس، یا اختلالات لگنی دیگر) در این بیماران باید رد شود. در زنانی‌که سابقه تجاوز یا سوءرفتار جنسی در کودکی دارند، درد مزمن لگنی شکایت شایعی است. مقاربت دردناک ممکن است منجر به تنش و اضطراب گردد. مقاربت دردناک در مردان غیرشایع است و معمولاً با یک وضعیت طبی همراه است.

اختلالات انگیختگی جنسی

این اختلالات شامل اختلالات نعوظی مرد و اختلالات انگیختگی جنسی در زن است. گذاشتن تشخیص با ملاحظه کانون، شدت و مدت فعالیت جنسی بیمار است. اگر تحریک جنسی از لحاظ کانون، شدت یا مدت کافی نباشد، نباید تشخیص اختلالات انگیختگی گذاشته شود.

- زنان:
به جدول معیارهای تشخیصی برای اختلال برانگیختگی جنسی زنان در DSM-IV-TR نگاه کنید. معمولاً شیوع اختلال انگیختگی جنسی زنان کم‌تر از واقع تخمین زده می‌شود. در مطالعه‌ای بر روی زوج‌های ازدواج‌کرده که زندگی خوبی دارند، ۳۳% زنان در انگیختگی جنسی مشکل داشتند. مشکل در حفظ تحریک جنسی می‌تواند به‌صورت تعارض‌های روان‌شناختی (از جمله اضطراب، گاه و ترس) یا تغییرات فیزیولوژیک، منعکس شود. در اختلالات انگیختگی، تغییرات در سطح تستوسترون، استروژن، پرولاکتین، سروتونین، دوپامین و تیروکسین، و همچنین مصرف داروهای آنتی‌هیستامین، مؤثر دانسته شده است.

- معیارهای تشخیصی برای اختلال برانگیختگی جنسی زنان در DSM-IV-TR:
الف ـ ناتوانی دائمی یا مکرر در رسیدن به پاسخ کافی لیز شدن - تورم (lubrication-swelling) در مرحله تحریک‌ جنسی یا حفظ آن تا کامل شدن فعالیت جنسی
ب ـ اختلال باعث ناراحتی واضح یا مشکل بین فردی می‌گردد.
ج ـ اختلال جنسی با بیماری دیگری در محور یک (به‌جز اختلال جنسی دیگر) بهتر توضیح داده نمی‌شود و صرفاً به‌دلیل اثر مستقیم فیزیولوژیک یک ماده (مثلاً داروی مورد سوءمصرف یا داروی طبی) یا یک بیماری طبی عمومی نمی‌باشد.
نوع را مشخص کنید:
نوع مادام‌العمر
نوع اکتسابی
نوع را مشخص کنید:
نوع فراگیر
نوع موقعیتی
نوع را مشخص کنید:
به‌دلیل عوامل روان‌شناختی
به‌دلیل عوامل ترکیبی

- مردان:
به جدول معیارهای تشخیصی اختلال نعوظ در مردان در DSM-IV-TR نگاه کنید. در مردان جوان، شیوع اختلال نعوظ، یا ناتوانی جنسی (impotence)، هشت درصد تخمین زده می‌شود. با این حال، ممکن است این اختلال برای اولین بار در سنین بالار ظاهر می‌شود. برای تمایز ناتوانی جنسی ناشی از علل عضوی (طبی) از ناتوانی جنسی عملکردی (روان‌شناختی)، از روش‌های ساده تا تهاجمی استفاده می‌گردد. شایع‌‌ترین روشی که استفاده می‌شود پایش تورم شبانه آلت تناسلی (نعوظ‌های که هنگام خواب رخ می‌دهد)، است که به‌طور طبیعی همراه با خواب با حرکات سریع چشم (REM) است.

- معیارهای تشخیصی اختلال نعوظ در مردان در DSM-IV-TR:
الف ـ ناتوانی دائمی با مکرر در رسیدن به نعوظ کافی یا حفظ آن تا کامل شدن فعالیت جنسی
ب ـ اختلال موجب ناراحتی واضح یا مشکلات بین‌فردی می‌گردد.
ج ـ اختلال نعوظ یا اختلال دیگری در محور یک (به‌جز یک اختلال جنسی) بهتر توضیح داده نمی‌شود و صرفاً به‌دلیل اثر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده (داروی مورد سوءمصرف، یا داروی طبی) یا یک وضعیت طبی عمومی نمی‌باشد.
نوع را مشخص کنید:
نوع مادام‌العمر
نوع اکتسابی
نوع را مشخص کنید:
نوع فراگیر
نوع موقعیتی
نوع را مشخص کنید:
به‌دلیل عوامل روان‌شناختی
به‌دلیل عوامل ترکیبی

گرفتن شرح حالی دقیق و خوب، در تعیین علت اختلال ارزش بسیار زیادی دارد. سابقه نعوظ خودبه‌خود، نعوظ صبحگاهی، یا نعوظ مناسب به‌هنگام خودارضائی یا با شریک جنسی به‌جز شریک جنسی همیشگی، نشان‌دهنده ناتوانی عملکردی است. عامل روان‌شناختی اختلال نعوظی عبارتند از تعارض‌های حل‌نشده ادبی یا پیش‌ - ادیبی (pre-oedipal)، که منجر به سوپرایگوئی مجازاتگر، ناتوانی در اعتماد، یا احساس عدم کفایت می‌گردد. اختلال نعوظی ممکن است نشان‌دهنده مشکلات ارتباطی بین شریک‌های جنسی باشد.

اختلالات ارگاسمی

- زنان:
به جدول معیارهای تشخیصی اختلال ارگاسمی زنان در DSM-IV-TR نگاه کنید. اختلال ارگاسم در زنان (آنورگاسمی) تأخیری مکرر یا دائمی در ارگاسم یا فقدان آن پس از یک مرحله تحریک جنسی است. میزان تخمینی زنان ازدواج کرده بالای ۳۵ سال که هرگز به ارگاسم نرسیده‌اند، پنج درصد است. این نسبت در زنان ازدواج نکرده و زنان کم‌سن‌تر، بیشتر است.

شیوع کلی ارگاسم مهارشده در زنان، سی درصد است. عوامل روان‌شناختی همراه با ارگاسم مهارشده شامل ترس از بارداری یا طرف شدن از سوی شریک جنسی، خصومت نسبت به مردان، احساس گناه در مورد تکانه‌های جنسی، یا تعارض‌های زندگی خانوادگی است.

- معیارهای تشخیصی اختلال ارگاسمی زنان در DSM-IV-TR:
الف ـ تأخیر دائم یا مکرر، یا فقدان ارگاسم پس از یک مرحله تحریک جنسی طبیعی. زنان در نوع یا شدت تحریکی که ارگاسم را در آنها باعث می‌گردد، تفاوت زیادی دارند. تشخیص اختلال ارگاسمی زنان باید براساس قضاوت پزشک باشد، مبنی بر اینکه توانائی ارگاسمی زن کم‌تر از حدی است که برای سن، تجربه جنسی و کفایت تحریک جنسی که دریافت می‌کند، مناسب به نظر می‌رسد.
ب ـ اختلال موجب ناراحتی واضح یا مشکلات بین‌فردی می‌گردد.
ج ـ اختلال ارگاسمی با بیماری دیگری در محور یک (به‌جز اختلال جنسی دیگر) بهتر توضیح داده نشود و صرفاً به‌دلیل اثر فیزیولوژیک مستقیم یک ماده (داروی مورد سوءمصرف، یا داروی طبی) یا یک بیماری طبی عمومی نباشد.
نوع را مشخص کنید:
نوع مادام‌العمر
نوع اکتسابی
نوع را مشخص کنید:
نوع فراگیر
نوع موقعیتی
نوع را مشخص کنید:
به‌دلیل عوامل روان‌شناختی
به‌دلیل عوامل ترکیبی

- مردان:
در اختلال ارگاسمی مردان (ارگاسم مهارشده در مردان)، در حین مقاربت جنسی، با اشکال دچار انزال می‌شوند یا اینکه اصلاً انزال ندارند. ارگاسم مهارشده در تمام طول زندگی مردان معمولاً نشان‌دهنده آسیب‌شناسی شدید روانی است. اختلال اکتسابی در انزال اغلب نشان‌دهنده مشکلات بین‌فردی است.

- انزال زودرس:
شکایت اصلی ۳۵ تا ۴۰% مردانی که به‌دلیل اختلالات جنسی درمان می‌شوند، انزال زودرس است. بیمار به‌طور مکرر یا دائم، قبل از زمانی‌که می‌خواهد، به ارگاسم می‌رسد و انزال دارد. در مردان جوان، مردانی که شریک جنسی جدید دارند، و مردان تحصیل‌کرده دانشگاه شایع‌تر از مردانی است که تحصیلات کمتری دارند. به‌نظر می‌رسد که به نگرانی در مورد رضایت شریک جنسی ربط داشته باشد.

انزال زودرس ممکن است با ترس‌های ناخودآگاه از واژن همراه باشد. همچنین ممکن است نتیجه شرطی شدن فرد در تجارب جنسی اولیه باشد که در موقعیت‌هائی انجام‌ می‌شد که دیده شدن در آن موقعیت‌ها ممکن است خجالت‌آور باشد و باعث دستپاچگی شود. ازدواجی پراسترس، اختلال را تشدید می‌کند.

در صورت استفاده از روش‌های رفتاردرمانی، به حد زیادی قابل درمان است. با این حال، زیرگروهی از انزال‌کنندگان زودرس از نظر زیست‌شناختی، مستعد هستند، به تحریک سمپاتیک حساسیت بیشتری دارند یا زمان نهفتگی رفلکس عصبی بولیوکاورنوس (bulbocavernous reflex nerve latency time) در آنها کوتاه‌تر است، و باید با دارو، درمان گردند.

اختلال عملکرد جنسی به‌دلیل یک بیماری طبی عمومی

- اختلال نعوظ مردان:
آمار نشان می‌دهد که اختلال نعوظ در ۵۰% مردان مبتلا، اساس طبی دارد. علل طبی اختلال نعوظ در جدول بیماری‌های طبی که باعث اختلال نعوظ می‌شوند فهرست شده است.

- بیماری‌های طبی که باعث اختلال نعوظ می‌شوند:

- بیماری‌‌های عفونی و انگلی:
آلفانتیازیس (elephantiasis)
اوریون
- بیماری قلبی عروقی:
بیماری آترواسکلروزی
آئوریسم آلبرت
سندرم لِریش (Leriche's syndrome)
نارسائی قلبی
- اختلالات کلیوی و مجاری ادرار:
بیماری پیرونی (peyronie's disease)
نارسائی مزمن کلیوی
هیدروسل و واریکوسل
- اختلالات کبدی:
سیروز (معمولاً همراه با وابستگی به الکل است)
- اختلالات ریوی:
نارسائی تنفسی
- اختلالات ژنتیک:
سندرم کلاین‌فلتر
آترومالی‌های مادرزادی رگی و سرخرگی آلت تناسلی
- اختلالات تغذیه‌ای:
سوءتغذیه
کمبود ویتامین
- اختلالات غدد:
دیابت قندی
اختلال محور هیپوفیز - آدرنال - بیضه
آکرومگالی
بیماری آدیسون
آدنوم کروموفوب
نئوپلازی آدرنال
میگزدم
هیپرتیروئید
- اختلالات نورولوژیک:
اسکلروز متعدد (MS)
میلیت عرضی (transverse myelitis)
بیماری پارکینسون
صرع لوب‌تمپورال
بیماری نئوپلاستیک و تروماتیک نخاع
تومور سیستم عصبی مرکزی
اسکلروز آمیوتروفیک جانبی (Amyotrophic lateral sclerosis)
نوروپاتی محیطی
فلج عمومی (general paresis)
تابس دورسالیس (tabes dorsalis)
- عوامل داروئی:
الکل و مواد اعتیادآور دیگر (هروئین، متادون، مورفین، کوکائین، آمفتامین‌ها، و باربیتورات‌ها)
داروهای تجویزی پزشک (داروهای روانگرا، داروهای ضدفشار خون، استروژن‌ها و ضدآندروژن‌ها)
- مسمومیت:
سرب (Plumbism)
سموم ضدآفات نباتی
- اعمال جراحی:
پروستاتکتومی پری‌نئال
قطع کولون شکمی - پری‌تئال
سمپاتکتومی (اغلب در انزال اشکال ایجاد می‌کند)
جراحی آئورتوایلیاک
سیستکتومی رادیکال
لنفادنکتومی رتروپرویتونئال
- متفرقه:
پرتودرمانی
شکستگی لگن
هر بیماری سیستمیک شدید یا وضعیت ناتوان‌کننده

- مقاربت دردناک:
در ۳۰ تا ۴۰% زنانی که با مقاربت دردناک در درمانگاه‌های درمان اختلالات جنسی ویزیت می‌شوند. بیماری لگنی وجود دارد. همچنین، حدود ۳۰% از روش‌های جراحی روی لگن یا ناحیه تناسلی، منجر به مقاربت دردناک به‌صورت موقتی می‌گردد. اما در اغلب موارد، عوامل پویشی به‌عنوان علت در نظر گرفته می‌شود. بیماری‌های طبی که منجر به مقاربت دردناک می‌گردد. عبارتند از: باقی‌مانده‌های (remnants) تحریک‌شده یا عفونی پرده بکارت، اسکارهای اپیزیوتومی، عفونت غده بارتولن، انواع مختلف واژینیت و سرویسیت، آندومتریوز، آتروفی واژن پس از یائسگی، و بیماری پیرونی.

- اختلال کمبود میل جنسی:
پس از بیماری‌های جراحی عمده، میل جنسی به‌طور شایعی کاهش می‌یابد. داروهائی که سیستم عصبی مرکزی را تضعیف می‌کنند، غلظت تستوسترون یا دوپامین را کاهش می‌دهند، یا غلظت سروتونین یا پرولاکتین را افزایش می‌دهند، می‌توانند موجب کاهش میل جنسی گردند.

- اختلالات عملکرد جنسی دیگر در مرد:
اختلالات ارگاسمی مردان می‌تواند علل فیزیولوژیک داشته باشد و می‌تواند پس از جراحی دستگاه تناسلی - ادراری اتفاق بیفتد. نیز می‌تواند همراه با بیماری پارکینسون و اختلالات نورولوژیک دیگری که بخش‌های کمری یا ساکرال در نخاع را درگیر می‌کنند، باشد. داروهای خاص (مثل گوانتیدین مونوسولفات) در انزال به تأخیر افتاده، مؤثر دانسته شده‌اند (جدول داروهای فارماکولوژیک که موجب اختلال جنسی در مردان می‌گردد.).

- داروهای فارماکولوژیک که موجب اختلال جنسی در مردان می‌گردد:

دارو اختلال در نعوظ اختلال در انزال - داروهای روانپزشکی :
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (۱):سیتالوپرام
فلوتوکستین
پاروکستین
سرترالین ــ
ــ
ــ
ــ+
+
+
+- داروهای حلقه‌ای:ایمی‌پرامین
پروتریپتیلین
دزپیرامین
کلومی‌پرامین
آمی‌تریپتیلین

+
+
+
+
++
+
+
+
+- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز:ترانیل سیپرامین
فنلزین
پارژیلین
ایزوکربوکساید +
+
ــ
ــ
+
+
+- سایر داروهای مؤثر بر خلق:لیتیوم
آمفتامین‌ها
ترازودون (۲)
ونلافاکسین +
+
ــ
ــ
+
ــ
+- آنتی‌پسیکوتیک‌ها (۳):فلوفنازین
تیوریدازین
کارپروتیکسن
مزوریدازین
پرفنازین
تری‌فلوئوپرازین
رزرپین
هالوپریدول +
+
ــ
ــ
ــ
ــ
+
ــ
+
+
+
+
+
+
+
+- داروهای ضداضطراب (۴):کلردیازپوکساید ــ+- داروهای ضدفشار خون:کلونیدین
متیل‌دوپا
اسپیرونولاکتون
هیدروکلروتیازید
گوانتیدین +
+
+
+
+
+
ــ
ــ
+- داروهائی که به شکل شایع مورد سوءمصرف قرار می‌گیرند:الکل
باربیتورات‌ها
حشیش
کوکائین
هروئین
متادون
مورفین +
+
+
+
+
+
++
+
ــ
+
+
ــ
+- داروهای متفرقه:داروهای ضدپارکینسون
کلوفیبرات
دیگوکسین
گلوتنیماید
ایندومتاسین
فنتولامین
پروپرانولول+
+
+
+
+
ــ
++
ــ
ــ
+
ــ
+
ــ

(۱) . SSRIها، میل جنسی را هم مختل می‌کند.

(۲) . ترازودون در بعضی موارد پریاپیسم ، نقش سببی داشته است.

(۳) . آنتی‌پسیکوتیک‌های غیرتیپیک، کم‌تر موجب اختلال در عمل جنسی می‌گردند. پریاپیسم گاه در ارتباط با استفاده از آنتی‌پسیکوتیک‌ها، اتفاق می‌افتد.

(۴) . گزارش شده که بنزودیازپین‌ها میل جنسی را کاهش می‌دهند، ولی در بعضی از بیماران، کاهش اضطراب ناشی از این داروها، موجب بهتر شدن عمل جنسی می‌گردد.

- اختلالات عملکرد جنسی دیگر در زن:
تعدادی از بیماری‌های طبی - به‌خصوص بیماری‌های غدد مانند هیپوتیروئیدی، دیابت قندی، و هیپرپرولاکتینمی اولیه - بر توانائی یک زن در رسیدن به ارگاسم، اثر دارند.

اختلال عملکرد جنسی ناشی از مواد

به‌طور کلی، داروهای سروتونرژیک، آنتاگونیست‌های دوپامین، داروهای افزایش‌دهنده پرولاکتین، و داروهای اثرگذار بر سیستم عصبی اتونومیک، اثر منفی بر عمل جنسی دارند. در مورد داروهائی که به‌طور شایع مورد سوءمصرف قرار می‌گیرند، اختلال در عملکرد جنسی در عرض یک ماه از مسمومیت یا ترک واضح ماده رخ می‌دهد. بسیاری از این مواد، در دوزهای پائین، عملکرد جنسی را بهبود می‌بخشند، ولی استفاده مداوم موجب اختلال در قابلیت نعوظ، ارگاسم، و انزال می‌گردد.

ارتباط بین اختلال جنسی و عوامل فارماکولوژیک در زنان نسبت به مردان، به میزان کم‌تری مطالعه شده است. گزارش شده که داروهای خوراکی ضدبارداری، میل جنسی را در بعضی از زنان کاهش می‌دهند، و بعضی از داروهائی که خواص آنتی‌کولینرژیک دارند ممکن است انگیختگی و ارگاسم را دچار اختلال کنند. در گزارش‌ها، بنزودیازپین‌ها با کاهش میل جنسی همراه بوده‌اند، اما در بعضی از بیماران، این داروها با کاهش اضطراب باعث بهبود عمل جنسی می‌گردند. هم افزایش و هم کاهش در میل جنسی با داروهای مؤثر بر روان، گزارش شده است. مشکل است که این اثرها را، از بیماری زمینه‌ای یا بهبودی بمیاری تمایز داد. اختلال جنسی ناشی از یک دارو، با قطع آن دارو از بین می‌رود. در جدول زیر داروهای روانپزشکی که با مهار ارگاسم در زنان همراه هستند. فهرست شده‌اند.

اختلال عملکرد جنسی که به‌گونه‌ای دیگر مشخص نشده

شامل اختلالات جنسی است که معیارهای هیچ‌یک از اختلالات خاص را ندارند. مثال‌های آن شامل بی‌لذتی ارگاسمی (orgasmic anhedonia) و رفتار جنسی‌ وسواسی (compulsive sexual behavior) است.

درمان

روش‌هائی که ثابت شده به تنهائی یا به شکل ترکیبی مؤثر هستند، عبارتند از:

۱. آموزش‌ برای توانائی‌های رفتاری - جنسی.
۲. حساسیت‌زدائی منظم (systenatic desensitization).
۳. زوج‌درمانی رهنمودی (directive marital therapy).
۴. روش‌های روان‌پویشی.
۵. گروه‌درمانی.
۶. دارودرمانی.
۷. جراحی.
۸. هینوتیسم.

در بررسی و درمان، باید احتمال اختلال شخصیتی و بیماری‌های طبی را در نظر گرفت.

- درمان جنسی (sex therapy) مبتنی بر روانکاوی:
یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی، تلفیق درمان جنسی (آموزش توانائی‌های رفتاری - جنسی) با روان‌درمانی روان‌پویشی و روانکاوی است.

مفاهیم روان‌پویشی به تکنیک‌های رفتاری، در جهت درمان بیمارانی که اختلال جنسی همراه با آسیب‌شناختی روانی دیگری دارند، اضافه می‌شود.

- تکنیک‌های رفتاری:
هدف از این روش‌ها، تثبیت و برقراری دوباره ارتباط کلامی و جنسی بین زوجین است. روش‌های خاصی برای کمک به شخص یا زوجی که مشکل خاصی دارند، تجویز می‌گردد، همه تمرین‌ها به شکل خصوصی، و بدون حضور درمانگر انجام می‌شود.

تمرین‌ها در شروع بر تبادل کلامی تمرکز و سپس بر افزایش آگاهی حسی از نگاه کردن، لمس و بو کردن تأکید می‌کنند. در ابتدا، مقاربت جنسی ممنوع می‌گردد و طرفین به نوازش هم می‌پردازند، ولی تحریک آلت تناسلی انجام نمی‌گردد. اضطراب عملکردی، به‌دلیل اینکه پاسخ‌های تحریک ژینتال و ارگاسم برای کامل کردن تمرین‌های اولیه لازم نیست، کاهش می‌یابد. در مدت این تمرین‌های حساس تمرکزی، بیماران تشویق و تقویت دریافت می‌کنند. به آنها توصیه می‌شود که برای انحراف توجه از نگرانی‌های وسواسی در مورد عملکرد، از خیال‌پردازی استفاده کنند (تماشاگری ـ spectatoring). ابراز نیازهای دوطرفه، تشویق می‌شود. مقاومت، مثل ادعای خستگی یا کافی نبودن زمان برای کامل کردن تمرین‌ها، شایع است و باید درمانگر به آنها بپردازد. بعداً، تحریک آلت تناسلی به تحریک تمام بدن اضافه می‌شود. در نهایت، اجازه داده می‌شود که مقاربت جنسی انجام گردد. پس از هر دوره تمرین جدید، جلسه‌های درمانی تشکیل می‌شود و مشکلات و رضایت‌ها، هم از نظر جنسی و هم وابسته به سطوح دیگر زندگی، مورد بحث قرار می‌گیرد.

۱. روش‌ها و تمرین‌های اختصاصی برای اختلال عملکرد: در اختلالات خاص، تکنیک‌های مختلف استفاده می‌شود:

- واژینیسم: به زن توصیه می‌شود که واژن خود را با انگشت یا با متسع‌کننده‌ها، متسع کند.

- انزال زودرس: روش‌های فشاری برای بالا بردن سطح آستانه تحریک‌پذیری آلت تناسلی مردانه، استفاده می‌شود. با اولین احساس قریب‌الوقوع بودن انزال، بیمار با شریک جنسی‌اش‌، سر آلت تناسلی را در ناحیه ستیغ کورونال (coronal ridge)، محکم فشار می‌دهد. نعوظ کاهش می‌یابد و انزال، مهار می‌گردد. روش دیگر، تکنیک متوقف‌کن - شروع‌کن (stop-start) است. وقتی‌که تحریک افزایش می‌یابد، عمل تحریک کردن متوقف می‌گردد، ولی فشار داده نمی‌شود.

- اختللا نعوظ مردان: به مرد گفته می‌شود که گاهی خودارضائی کند تا متوجه شود که امکان نعوظ کامل و انزال وجود دارد.

- اختلال ارگاسمی زنان (آنورگاسمی اولیه): به زن گفته می‌شود، گاهی با استفاده از یک ویبراتور، خودارضای کند. استفاده از خیال‌پردازی تشویق می‌شود.

- انزال تأخیری: در ابتدا با انزال خارج زا واژن، و بعد با ورود تدریجی به واژن پس از تحریک تا حد نزدیک به انزال، درمان می‌گردد.

۲. روش‌های رفتاری: در ۴۰ تا ۸۵% موارد موفقیت‌آمیز گزارش شده است. در ۱۰% از موارد مقاوم، روان‌درمانی فردی لازم است. حدود یک‌سوم از زوج‌های دچار مشکل که به روش‌های رفتاری مقاوم هستند نیاز به ترکیبی از زوج‌درمانی و درمان جنسی دارند.

- زیست‌شناختی:
۱. دارودرمانی:
اغلب درمان‌های داروئی برای درمان اختلالات جنسی در مردان است. مطالعات برای آزمایش استفاده داروها در زنان در جریان است. دارودرمانی ممکن است برای درمان اختلالات جنسی با علل فیزیولوژیک، روان‌شناختی، با علل مختلط استفاده شود. در اختلالات جنسی با علل روان‌شناختی یا مختلط، معمولاً دارودرمانی همراه با شکلی از روان‌درمانی استفاده می‌شود.

- درمان اختلال نعوظ و انزال زودرس:
سیلدنافیل (Sildenafil) که افزایش‌دهنده اکسیدنیتریک است، جریان خون به آلت تناسلی را، که برای نعوظ لازم است، افزایش می‌دهد. این دارو در غیاب تحریک جنسی اثر ندارد. در افرادی که نیترات‌های آلی مصرف می‌کنند، ممنوعیت مصرف دارد.

داروهای دیگر به‌عنوان اتساع‌دهنده سرخرگ در آلت تناسلی، عمل می‌کنند. این داروها عبارتند از: پروستاگلاندین خوراکی، آلپروستادیل، فنتولامین قابل تزریق، و شیاف آلپروستادیل که از راه پیشابراه قابل استفاده است.

داروهای آلفا - آدرنرژیک مثل متیل فنیدیت، دکستروآمفتامین، و یوهیمبین نیز در درمان اختلال نعوظی استفاده می‌شوند. مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سرئائتیت (SSRIها) و ضدافسردگی‌های چندحلقه‌ای موجب تخفیف انزال می‌گردند، به‌دلیل اینکه عارضه جانبی آنها مهار ارگاسم است.

- درمان اختلال انزجار جنسی:
ضدافسردگی‌های حلقوی و SSRIها در صورتی‌که تشخیص داده شود این اختلال به‌دلیل هراس از آلت ناسلی است، استفاده می‌شود.

۲. جراحی: پروتز آلت تناسلی، ترمیم عروقی.

اختلالات عملکرد جنسی

مطالب مشابه :

Humagroهوماگرو و کلونیدین (Clonidine Hcl)

دارو31- درمان‌هاي کمبود هورمون رشد در بزرگسالان

ناتوانی مردان درعملکرد جنسی

اختلالات عملکرد جنسی

دزیپرامین

داروهای موثر در ناتوانی جنسی