ریچارد نلسون فرای برجسته ترین ایران شناس معاصر درگذشت+بیوگرافی و تصاویر
* حاشیه زاینده رود، بزرگترین محقق و مورخ ایران قدیم را بنا بر وصیت مرحوم ریچارد فرای در دل خود جای می دهد* مردی که به 12 زبان زنده و تاریخی مسلط بوده و تاریخ و پیشینه ایران را بهتر از هر ایرانی می شناخت، به دیار باقی شتافت
اندیشه اسلام آباد غرب: «ریچارد نلسون فرای» ایرانشناس و شرق‌شناس بزرگ آمریکایی در سن 94 سالگی درگذشت. ریچارد فرای استاد پیشین ایرانشناسی دانشگاه هاروارد در شهر بوستون آمریکا بوده که پنجشنبه ا۷ فروردین ۱۳۹۳ برابر ۲۷ مارس ۲۰۱۴ به رحمت ایزدی پیوست.این شخصیت ایراندوست که قریب به 70 سال از عمرش را به تحقیق و تفحص در تاریخ ایران گذرانده بود، پیشتر اعلام کرده بود که پس از مرگش، او را در حاشیه زاینده رود اصفهان دفن کنند.
به واقع، نقش ریچارد فرای در شناساندن پیشینه ایران(بخصوص ایران در دوران پیش از اسلام) به گونه ای است که تاریخ ایران بدون وی را نمی توان متصور بود. در ادامه، زندگینامه؛ آثار و تألیفات؛ اخباری از دلبستگی های ریچارد فرای به ایران و گالری تصاویر آن مرحوم را مشاهده می کنید:
ریچارد نلسون فرای (به انگلیسی: Richard Nelson Frye) ، زادهٔ ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰ و درگذشته ۲۷ مارس ۲۰۱۴ ؛ ایران شناس و شرق‌شناس برجسته آمریکایی که از برجسته ترین متخصصین ایرانشناسی بود. او به زبان‌های فارسی، عربی، روسی، آلمانی، فرانسوی، ارمنی، پشتو، ازبک و ترکی مسلط بود و با زبان‌های اوستایی، پهلوی و سغدی آشنایی کامل داشت.
مختصری از زندگی و بیوگرافی ریچارد فرای
ریچارد فرای در خانواده‌ای سوئدی‌تبار در ایالت آلابامای آمریکا زاده شد و بعد به همراه خانواده به ایالت ایلینوی نقل مکان کرد. در دوران نوجوانی با مطالعه داستان‌های تاریخی به شرق و تاریخ آن علاقمند شد و به همین سبب هم‌زمان با تحصیل در رشته فلسفه در دانشگاه ایلینوی، در رشته تاریخ نیز به تحصیل پرداخت و زبان عربی و ترکی و هنرهای اسلامی را آموخت. در آن‌جا با آلبرت اومستد آشنا شد و مجذوب سخنان او درباره کشفیات جدید موسسه شرق‌شناسی در تخت جمشید شد و مطالعات خود را در این زمینه دنبال کرد. پس از گذراندن دوره‌های چین‌شناسی و باستان‌شناسی چین و ژاپن، نزد محمد سمسار که کارشناس فرش در گمرک آمریکا و دارای مدرک دکترا از دانشگاه پنسیلوانیا بود زبان فارسی آموخت. فرای به کمک او کتاب «تاریخ بخارا» اثر نرشخی را ترجمه کرد و همین تبدیل به رساله دکتری وی در دانشگاه هاروارد شد. در سال‌های ۱۹۴۳ و ۱۹۴۴ به ایران و افغانستان و هند سفر کرد و در این سفرها به آثار باستانی علاقه وافری یافت. در سال ۱۹۴۶ با ارائه ترجمه کتاب تاریخ بخارای از انجمن بورسیه‌های دانشگاه هاروارد بورسیه شد و در دانشکده مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا در لندن به تحصیل زبان سغدی و پهلوی پرداخت و پس از بازگشت به هاروارد شروع به تدریس انسان‌شناسی و تاریخ و مذاهب خاورمیانه کرد و هم‌زمان زبان ارمنی را آموخت. به سبب تلاش وی برای ایجاد کرسی تدریس زبان ارمنی و ارمنی‌شناسی در دانشگاه هاروارد، لقب «ارمنی افتخاری» را دریافت کرد.
ریچارد فرای که از او به عنوان ˈبرترین ایرانشناس معاصر جهانˈ یاد می شود، دکترای تاریخ خود را از دانشگاه هاروارد در سال 1946 دریافت کرد که رساله دکترای او درباره تاریخ بخارا بود.
وی در نوزدهمین جشنواره بین‌المللی خوارزمی در سال ۱۳۸۴ از وی به عنوان میهمان افتخاری جشنواره و به پاس تلاش‌های وی در شناساندن هر چه بیشتر قلمرو فرهنگی و تاریخی ایران و ایرانیان تقدیر شد. فرای همواره یکی از مدافعان نام خلیج فارس بوده است.
ضمن آنکه فرای درموضوع اختلاف ایران و آمریکا، همیشه به نوعی جانب ایران را حفظ می کرد. از جمله در مصاحبه ای معروف با عنوان " آمریکا اهمیت ایران را درک نمی‌کند"، است.
وی در ۹۱ سالگی و در مرداد ۱۳۸۹ (ژوئیه ۲۰۱۰) از سوی محمود احمدی‌نژاد خانه‌ای تاریخی و مجلل در اصفهان برای زندگی در ایران تا پایان عمرش دریافت کرد(که البته با اعتراضات و اتهامات گسترده ای نیز از سوی برخی محافل تندرو مواجه شده و برای بازپس گیری خانه مذکور از وی، فشارهای بسیاری وارد شد)
فعالیت های علمی و پژوهشی
فعالیت‌های ایرانشناسی ریچارد فرای در نزد رومن گیرشمن در خرابه‌های باستانی شوش در سال ۱۹۶۶ آغاز شد و در ادامه، تلاش‌های او منجر به ایجاد کرسی تدریس مطالعات ایرانی در دانشگاه کلمبیا شد و او به عنوان اولین استاد کرسی مطالعات ایرانی منصوب شد. بعدها آن‌جا را به قصد هاروارد ترک کرد و این سمت پس از او به احسان یارشاطر محقق ایرانی واگذار شد. در دانشگاه هاروارد صدرالدین آقاخان دانشجوی فرای در رشته تاریخ ایران بود. فرای نامه‌ای به پدر او که رهبر بزرگ فرقه اسماعیلیه بود، نوشت و آقاخان در پاسخ موافقت کرد هزینه یک کرسی تدریس مطالعات ایرانی در هاروارد را بپردازد. همچنین یکی از برجسته‌ترین کارهای فرای در هاروارد تأسیس «مرکز مطالعات خاورمیانه» بود.
او یکی از بنیادگذاران «مرکز مطالعات خاورمیانه» در تهران و مدتی هم مشاور کتاب‌خانه پهلوی بود و نخستین مدرسه تابستانی مطالعات ایرانی را در دانشگاه شیراز سازمان داد. وی سال‌ها در ایران در سازمان‌دهی کنگره‌های ایرانشناسی سهیم بود و در خارج از ایران نیز با دانشگاه‌هایی که علاقمند به مطالعات ایران و آموزش زبان فارسی بودند همکاری داشته‌است. دهخدا به سبب علاقمندی وی به امر ایرانی‌شناسی، او را «ایراندوست» می‌نامید که فرای در امضای خود این لقب را می‌افزاید. نلسون فرای از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۰ عضو افتخاری سازمان پرشن گلف آنلاین بود و همواره با ارسال نامه به تحریف کنندگان از نام خلیج فارس دفاع نمود.
وی از سال 1948 تا 1990 عضو هیات علمی دانشگاه هاروارد بود و به عنوان استاد میهمان در کشورهای مختلف به تدریس پرداخت و از جمله از سال 1970 تا 76 استاد میهمان دانشگاه شیراز بود.
مقاله‌ها و تحقیقات ریچارد فرای
از میان مهم‌ترین مقالات وی در زمینه تمدن ایران می‌توان به سه مقاله اشاره کرد. مقاله «فر کیانی در ایران باستان» که به اعتقاد ریشه‌دار در شاهان ایران باستان به حمایت ایزدی و تائید الهی، اشاره می‌کند و مقالهٔ کوتاهی که در آن با استناد بر نقاشی جیمز موریه از ویرانه‌ای را که پنداشته می‌شد آتشکده بیشابور بوده، ثابت کرد این بنا دارای سقف بوده‌است و آتشکده روباز نبوده‌است در این نقاشی در بالای دیوارهای بنا پنجره‌های وجود داشت که اکنون باقی نمانده‌است. و مقاله‌ای دیگر که «سنگ‌نبشته آرامی گور کوروش» نام داشت.
فرای با بررسی تلاش‌های پیشین برای خواندن این کتیبه، اثبات کرد که این متنی است به زبان پارسی باستان و خط آرامی که به فرمان یکی از آخرین پادشاهان هخامنشی تهیه شده‌است.
از جمله مقالات معروف منتشره از نلسون فرای مقاله ایست با عنوان "میترا (مهر) در باستان شناسی ایران"، ترجمه ابوالقاسم اسماعیل‌پور مطلق که در مجله باستان شناسی و تاریخ، سال دوم، شماره ۲، ۱۳۶۷ چاپ شده است.
تألیفات و کتابشناسی ریچارد فرای
از میان کتاب‌های بسیاری که فرای درباره تمدن ایران و ایرانیان نوشته‌است می‌توان به کتاب‌های زیر به عنوان برجسته‌ترین آثار وی اشاره کرد:
- ترجمه تاریخ بخارا
- میراث باستانی ایران
- عصر زرین فرهنگ ایران
- تاریخ باستانی ایران
- ویراستاری جلد چهارم از کتاب تاریخ ایران کمبریج (از یورش اعراب تا زمان سلجوقیان)
- «ایران بزرگ» از جمله آخرین کتاب‌های وی بود که سال 2005 منتشر شد.
- «پرشیا» در سال 1969، «متدولوژی جدید در ایران شناسی» به زبان آلمانی در سال 1974
- «دوران طلایی ایران: اعراب در شرق» در سال 1988 شماری
پایان زندگی و مرگ ریچارد فرای
ریچارد ن. فرای در ۸ فروردین ۱۳۹۳ ایرانشناس و شرق شناس برجسته آمریکایی، روز پنجشنبه گذشته در سن 94 سالگی و در شهر بوستون آمریکا درگذشت. به گزارش ایرنا، تارنمای بی بی سی فارسی روز جمعه این خبر را اعلام کرد.
پرفسور ریچارد فرای در وصیتش خواسته بود تا پس از مرگ در اصفهان و در کنار رودخانه زاینده‌رود نزدیک آرامگاه پروفسور «آرتور پوپ»، شرق‌شناس معروف به خاک سپرده شود.
منابع غیر رسمی، خبر از اجرای وصیت وی داده اند اما هنوز معلوم نیست ریچارد نلسون فرای قطعا در اصفهان به خاک سپرده شود.
سالشمار زندگی دکتر ریچارد نلسون فرای
تولد و تحصیل
۱۹۲۰ (۱۹ ژانویه): تولد بیرمنگام (امریکا)
۱۹۳۹: دریافت جایزة دورة لیسانس از دانشگاه ایلینوی (رشتة فلسفه و تاریخ)
۱۹۳۸ ـ ۱۹۴۱: تحصیل زبان فارسی و عربی و ترکی در دانشگاه پرینستون
۱۹۴۰: دریافت درجة فوق لیسانس تاریخ از دانشگاه هاروارد
۱۹۴۶: دریافت درجة دکتری در رشتة تاریخ مشرق از دانشگاه هاروارد
۱۹۴۶ ـ ۱۹۴۷: تحصیل اوستایی سُغدی از دانشگاه لندن
۱۹۹۱: دریافت دکتری افتخاری از دانشگاه تاجیکستان
شرح عکس: تاجیکستان ـ دوشنبه ـ بخش نسخه های خطی از راست: اصغر جانفدا، لایق شیرعلی، ریچارد فرای و علی دهباشی ـ آبان 1370
اشتغال و آموزش
۱۹۴۶ ـ ۱۹۴۹: وابستة دانشگاه هاروارد
۱۹۴۹ ـ ۱۹۵۳:استادیار تاریخ و زبان‌شناسی تطبیقی دانشگاه هاروارد
۱۹۵۳ ـ ۱۹۵۷: دانشیار دانشگاه هاروارد
۱۹۶۷ ـ ۱۹۹۰: استادیار ایرانشناسی دانشگاه هاروارد (کرسی آقاخان)
۱۹۵۸ ـ ۱۹۵۹: استاد مهمان دانشگاه فرانکفورت
۱۹۶۶ ـ ۱۹۶۷: پژوهشگر مهمان موزة اریمتاژ پطرزبورگ
۱۹۶۸ ـ ۱۹۹۰: استاد مهمان دانشگاه هامبورگ
۱۹۹۰ ـ ۱۹۹۲: استاد مهمان دانشگاه تاجیکستان
خدمات فرهنگی
۱۹۷۰ ـ ۱۹۷۵: مدیر مؤسسة آسیایی شیراز (دانشگاه)
۱۹۷۰ ـ ۲۰۰۳: مدیر Bulletin of the Asia Institute و تأسیس اتحادیة ملی امریکایی مطالعات و تحقیقات
۱۹۴۹: تأسیس مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه هاروارد
۱۹۵۶: تأسیس کرسی آقاخان در رشتة ایرانشناسی در دانشگاه هاروارد
۱۹۵۷: تأسیس کرسی هاگوب کورکیان در رشتة ایرانشناسی در دانشگاه کلمبیا
۱۹۶۴: تأسیس کرسی اُزای درانی در رشتة فرهنگ هند و پاکستان در دانشگاه هاروارد
۱۹۷۱: نایب رئیس انجمن شرق‌شناسی امریکا
۱۹۷۴: نایب رئیس اتحادیة مطالعات خاورمیانه ای موقوفات دکتر محمود افشار
شرح عکس: ( چهارشنبه سوم تیر 83 ) دهباشی، ایرج افشار، پروفسور فرای و دکتر محقق داماد باغ موقوفات دکتر محمود افشار
مجله‌ها
۱۹۵۰ ـ ۱۹۵۷: سردبیری Spelum 1958
۱۹۶۵ : سردبیری Artibus Asiae
۱۹۷۷: عضو هیأت تحریری Central Asiatic Society
1966 : عضو هیأت تحریری Indo – Iranca
1976 : عضو هیأت تحریریJornal of Mithraic Studies
شرح عکس: کوشکک لورا ـ جمعه 5 تیر 83 فرای، منوچهر ستوده ـ بهرام افشار و مجید مهران ، نیکو ـ ایرج افشار و علی دهباشی
نوشته‌ها و کتابشناسی
توضیح: نوشته‌های دکتر فرای از روی صورت تنظیم و چاپ شده درBulletin of Asia Institute سال ۱۹۹۰ با دنبالة آن به چاپ رسیده است. از مهرداد ملک‌زاده، محمود امیدسالار، تورج دریایی، فریبا افکاری و آرش افشار که اهتمام در ارسال آن فهرست‌ها کرده‌اند تشکر می‌شود
پیام تسلیت وزیرخارجه کشورمان به مناسبت درگذشت پرفسور ریچارد فرای* ظریف: عمیقا از درگذشت این دوست واقعی اندوهگین شدم
وزیر امورخارجه درگذشت پرفسور«ریچارد فرای» ایرانشناس برجسته آمریکایی را تسلیت گفت.
محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان در صفحه اجتماعی توئیتر درگذشت پرفسور«ریچارد فرای» ایرانشناس برجسته آمریکایی را تسلیت گفت.
ظریف نوشت:«درگذشت پرفسور ریچارد فرای عمیقا اندهگین‌ام ساخت؛ یک دوست واقعی و محقق مسائل ایران. میراث عظیم وی برای همیشه جاودان خواهد ماند. خداوند روحش را قرین رحمت کند.»
وقتی تندروها ریچارد فرای را به جاسوسی متهم می کنند؛
افراطیون و رابطه فرای با دو رییس جمهور
روزنامه کیهان که پرفسور فرای را "بزرگ ترين جاسوس زنده خاورميانه و تئوريسين مکتب ايراني" می خواند، درباره رابطه فرای با اصلاح‌طلبان و سیدمحمد خاتمی رئیس جمهور وقت و ... می‌نویسد: تعامل این دو از هنگام به قدرت رسیدن اصلاح‌طلبان در دوم خرداد 1376 شتاب بیشتری گرفت و ایده‌هایش درباره «تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران باستان» یکی از پارادایم‌های غالب در حیطه «ایرانشناسی» و تحقیقاتِ علوم انسانی به شمار می‌رفت، چنان که سال 1382 رئیس‌جمهور خاتمی در پیامی به مناسبت بزرگداشت ریچارد فرای در دانشگاه کلمبیا بر این نفوذ صحه گذاشت.
خاتمی 8 سال پیش در اولین سفرش به نیویورک برای سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل، فرای را در بوستون دید و سال پایانیِ ریاستش بر دولت اصلاحات با همکاری ایرج افشار یزدی جشن مفصلی را برای تجلیل از او ترتیب داد. از آن دیدار صادق خرازی رابط و هماهنگ‌کننده ملاقات‌های رئیس‌جمهور خاتمی با فرای بود و در آخرین سفر و شام آخر «ضیافت بلوط سبز» نیز، خرازی این‌بار با یک کروات مشکی کنار دستِ دیویدسن و فرای و خاتمی نشست.
کیهان همچنین درباره رابطه فرای با دولت نهم و اسفندیار رحیم مشایی نیز اینگونه نوشته است: رابطه ریچارد فرای با دولت نهم بد نبود و پس از ریاست‌جمهوری خاتمی رفت‌وآمدهایش به تهران و شیراز و اصفهان ادامه یافت. او خرداد 1384 در اوج رقابت‌های انتخابات ریاست‌جمهوری به ایران آمد31 و 6 ماه پس از آغاز به کار «دولت نهم» در نوزدهمین جشنواره خوارزمی از فرای تجلیل گشت. در همین سفر دیدار مفصل دیگری با محمد خاتمی و غلامرضا اعوانی (رئیس پیشین انجمن حکمت و فلسفه) داشت، ولی علی رغم کهولت سنش آمادة حضور فعال‌تر در پشت‌صحنه سیاسی ایران می‌شد؛ چه اینکه فرای مانند هوشنگ امیر احمدی عضو بلندپایة «گروه تماس نیوجرسی» معروف به نام شورای آمریکا- ایران بود و به واسطة اسفندیار رحیم مشایی کانال ارتباطی مطمئنی را نیز در دفتر رئیس‌جمهور جدید ایجاد کرد.
همچنین در سوابق دیگری از فرای می‌خوانیم:
ریچارد فرای از دهه 1330 با عوامل مستقیم انگلیس در ایران مانند «اسدالله علم» (نخست‌وزیر و وزیر دربار) و «شجاع‌الدین شفا» (معاون وزیر دربار و ایدئولوگ سلطنت پهلوی) آشنا شد و ضیافت‌های متعددی به افتخار این جاسوس انگلیسی- آمریکایی برپا گشت. فرای که پیش از انقلاب همه انرژی خود را معطوف به تبلیغ «تاریخ ایران باستان» و اثبات صحت ادعاهای حقوق بشری «منشور کوروش» کرده بود، پس از انقلاب اسلامی توانست نفوذ خود را در حیاط خلوت دولت‌های کارگزاران، اصلاحات و احمدی‌نژاد احیاء کند
رابطه ريچارد فراي با دولت نهم بد نبود و پس از رياست‌جمهوري خاتمي رفت‌وآمدهايش به تهران و شيراز و اصفهان ادامه يافت. او خرداد 1384 در اوج رقابت‌هاي انتخابات رياست‌جمهوري به ايران آمد و 6 ماه پس از آغاز به کار «دولت نهم» در نوزدهمين جشنواره خوارزمي از فراي تجليل گشت.
از راست: ريچارد فراي)، محمد خاتمي و الگا ديويدسن؛ 20 شهريور 1385 در ضيافت شام بلوط سبز در بوستون آمريکا.
دست خط « محمد خاتمي» در تجليل از «ريچارد فراي» و «الگا ديويدسن». خاتمي در اين يادداشت يادبود، ديدار با تئوريسين «مکتب ايراني» در بوستون را «خاطره‌اي فراموش‌نشدني» مي‌نامد و ديويدسن را «انساني دانشمند، شريف و بزرگوار که ايران‌دوستي ايشان بر فضيلت‌هايشان افزوده» خطاب مي‌کند!
ریچارد فرای در کنار احسان یارشاطر
ریچارد فرای در شوش
صادق خرازی در کنار ریچارد فرای؛ بوستون، 1379
ریچارد فرای در نزد رومن گیرشمن(دیگر استاد بزرگ ایرانشناسی که حفاری های ایشان زمینه ساز روشن شدن بخش های ناشناخته تاریخ ایران باستان بود) را در خرابه‌های باستانی شوش در سال ۱۹۶۶ می بینید
مطالب مشابه :
باستان شناسی دوران اسلامی در ایران
موزه هنرهای زیبای بوستون ایرانیان ما از مرکز و نحوه تولید سفال
چند نظريه براي جلوگيري از نفخ بعد از غذا
حقوقی ، علمی ، فرهنگی ، سیاسی گروه علوم پزشكي در دانشگاه بوستون مرکز مطالعات
ریچارد نلسون فرای برجسته ترین ایران شناس معاصر درگذشت+بیوگرافی و تصاویر
ریچارد فرای استاد پیشین ایرانشناسی دانشگاه هاروارد در شهر بوستون فرهنگی و تاریخی مرکز
اموزش قلاویز کاری
مرکز اطلاع رسانی پایگاه اموزش مجازی معاونت فرهنگی وزارت حوزه علوم اسلامی
اتحادیۀ دینی و فرهنگی مخیتاریست ها
و فعال ترین مرکز فرهنگی رم در قرن امریکا (بوستون ایرانیان کشور
برچسب :
مرکز فرهنگی اسلامی ایرانیان بوستون