عسل طبيعي را چگونه شناسايي كنيم

عسل طبيعي را چگونه شناسايي كنيممحمد مهدي شير محمدي
پائيز و زمستان، فصل تهاجم بيماري‌ها و فصل پناه جستن انسان‌ها به روش هاي درماني است. از مهم‌ترين دواها براي شفا، «عسل» است. عسل يك ماده غذائي بسيار مغذي و مقوي و شهدي شيرين و غليظ است كه زنبور عسل پس از تغذيه از گياهان مختلف، آن را مي‌سازد. اين روزها، افراد بسياري درباره كيفيت عسل از من سوال مي‌كنند. براي اينكه عزيزان براي شنيدن اين توضيحات مجبور نباشند به زحمت بيفتند، تجربيات و مطالعات چندساله خود را درباره «شناسايي عسل خوب» در اينجا تقديم مي‌كنم.

عسل و قرآن
خداوند هم قرآن كريم و هم عسل را شفا بخش ناميده است.
قرآن كريم در آيه 57 سوره يونس مي فرمايد:‌ «يَا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْكُم مَّوْعِظَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِي الصُّدُورِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِّلْمُؤْمِنِينَ»؛ اي مردم به يقين براى شما از جانب پروردگارتان اندرزى و درمانى براى آنچه در سينه‏هاست و رهنمود و رحمتى براى مؤمنان آمده است.
و در سوره نحل آيات 68 و 69 به خواص شفابخش عسل اشاره مي‌كند: «وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا وَمِنَ الشَّجَرِ وَمِمَّا يَعْرِشُونَ. ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا يَخْرُجُ مِن بُطُونِهَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاء لِلنَّاسِ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لِّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ»
«و خداوند به زنبور[ان] عسل وحي کرد که در کوهها و درختان و بلندي ها منزل گيريد. سپس از همه ميوه‏ها بخوريد و راههاى پروردگارت را فرمانبردارانه بپوىيد [آنگاه] از درون [شكم] آن شهدى كه به رنگهاى گوناگون است بيرون مى‏آيد در آن براى مردم درمانى است. راستى در اين [زندگى زنبوران] براى مردمى كه تفكر مى‏كنند نشانه [قدرت الهى] است.
قرآن كريم در آيات ديگري از زنبور به عنوان يك نشانه الهي ياد مي‌كند كه براي پرهيز از تفصيل بحث به آنها نمي‌پردازيم و به تبرك همين دو آيه كفايت مي‌كنيم.

اعجاز عسلنگارنده سالهاست با معجزه عسل آشنا شده و با تجربه آن، از خواص آن در درمان سريع و ثمربخش بيماري‌هاي متنوع حيرت زده شده‌ام. با تغذيه عسل و تركيب آن با مواد غذائي ديگر، مي‌توان به پيشگيري بسياري از بيماري‌ها پرداخت. همچنين از عسل يا تركيبي از آن مي توان به عنوان «ضماد» بسياري از بيماري‌هاي جلدي و سوختي‌ها را درمان كرد كه تشريح آن فرصت مبسوط ديگري مي‌طلبد. طبيبان و حكما از ديرباز به اهميت عسل واقف بودند و در طب اسلامي مباحث مبسوطي درباره خواص درماني عسل آمده است. «ابوعلي‌سينا» در کتاب «قانون» پزشکي خود، نسخه‌هاي زيادي با عسل و موم تجويز ‌کرده است.
وي مي‏گويد: «عسل در طولاني كردن عمر و حفظ قدرت و توان انجام كار در سنين بالاي عمر، كارآمد و مؤثر است» و در ادامه مي‏گويد: «اگر مي‏خواهيد جواني خويش را مصون داريد عسل بخوريد. كساني كه سن آنها از 45 فراتر مي‏رود، بايد به طور منظم عسلرا به خصوص باگردوي كوبيده ميل كنند.»
مخلوط عسل با آرد براي جراحات سطحي به خصوص به صورت ضماد مفيد است. بيماري‏هاي ريوي و مراحل اوليه بيماري سل را مي‏توان با مخلوطي از «عسل و گلبرگ گل سرخ»، درمان نمود. اين مخلوط اگر هنگام صبح و قبل از ظهر ميل شود، بهترين نتيجه را خواهد داشت. عسل به مقدار كم در درمان بي‏خوابي نيز كاربرد دارد.
اگر عسل را گرم كرده و به طور مكرر روي زخم‏ تازه بمالند، آن زخم‏ها را زود به ‏هم مي‏آورد .اگر آن را با نمك مخلوط نموده و به طور مكرر بر لكه‏هاي كبود بمالند، درمان كننده است.
به گفته استاد حسين خيرانديش، رئيس موسسه تحقيقات حجامت ايران، تعدادي از جانبازان حادثه آتش سوزي مسجد ارگ تهران، كه پزشكان متخصص سوختگي از درمان آنها نااميد بودند، با عسل درمان شده و مراحل درمان آنان ثبت و به تأييد پزشكان رسيده است.
طبيعت عسل گرم است. از اين رو براي درمان بسياري از بيماري‌هاي سرد مانند عوارض ناشي از سودا و بلغم مي‌تواند مفيسد باشد. با تغذيه عسل يا تركيبي از آن با گياهان داروئي يا ميوه‌ها، مي‌‌توان بسياري از بيماري‌هاي عصبي، روحي، گوارشي و عفوني را درمان نمود. اما از همه اينها مهم‌تر آشنائي با يك عسل خوب است. فعلاً فرض مي كنيم براي افزودن به سفره غذائي يوميه خود نيازمند آشنائي با عسل خوب هستيم.

عسل چيست؟عسل شهدي شيرين، غليط و چسبناك است كه نوعي زنبور آن را تهيه مي‌كند. زنبور عسل، بر اساس استعداد غريزي و خداداد خويش، گل‌هاي مفيد و شفابخش را دست چين كرده و عصاره آن را گرفته و پرورانده و به انسان هديه مي‌دهد. اين هديه، سرشار از مواد غذايي حيات‌بخش است و مي‌تواند بسياري از نيازهاي غذايي انسان را برطرف کند. زيرا زنبور، بهرتين املاح و ويتامين‌هاي گياه را كه در گل تجمع كرده، دريافت مي‌كند و آن را به شکل شهدي مي‌پروراند كه قابليت جذب فوق العاده‌اي در خون آدمي دارد.
چنانكه در آيه 69 سوره نحل هم به آن اشاره شد و در بازار هم ديده مي‌شود، عسل‌ها رنگ‌هاي گوناگوني دارند. اين رنگ‌هاي گوناگون حاصل تغذيه زنبور از گياهان مختلف است.
در بازار ايران، اغلب عسل به رنگ‌هاي سياه، قهوه‌اي روشن و تيره، به رنگ عقيق و سرخ مايل به زرد، سبز يشمي و... است. تا حدودي از رنگ عسل مي‌توان به نسبت عسل با محيطي كه زنبور در آن زيسته آشنا شد. همچنين عطر و بوي عسل نواحي مختلف، متنوع است. عسل زنبور كوهستان‌هاي پر درخت جنگل‌هاي مازندران، گيلان، جنگل‌هاي حيران و نواحي كوهستاني اردبيل، رنگي سياه و تيره دارند. عسل زنبوري كه از باغات ميوه در كوهستان‌هاي آذربايجان غربي، تغذيه مي‌كند، اغلب «سرخ مايل به زرد» است. زنبورهايي كه از نواحي «استپ» به ويژه از «گون» تغذيه مي‌كنند، مانند كوهستان‌هاي طالقان، الموت، خمين، گلپايگان و... به رنگ «سبز مايل به يشمي» است. عسل نواحي كاشان، قمصر، نياسر و... همانند گل‌هاي محمدي «سرخ» و «معطر» هستند.
عطر، طعم و خواص تغذيه‌اي و درماني اين عسل‌ها، كمي متفاوت است. مثلاً عسل سيب يا عسل گون، براي برخي از بيماري‌ها اثربخشي بيشتري دارند. ورود به جزئيات امّا تخصص فوق‌العاده‌اي مي خواهد كه فراتر از حوصله اين بحث است.

عسل خوب و بد و انواع آنابن سينا مي‏گويد: «عسل بسيار خوب آن است كه كاملا شيرين و خوشبو بوده و رنگش متمايل به سرخي باشد.»
کيفيت و اثربخشي عسل خوب و طبيعي چندين برابر عسل نامرغوب و مصنوعي است. البته پيشنهاد مي‌شود حتي اگر عسل خوب و نامرغوب در دسترس نداريد، دست از عسل نامرغوب هم برنداريد. زيرا در توليد همان عسل نامرغوب هم از فرآيند توليد عسل طبيعي استفاده شده يا عسل طبيعي در آن مخلوط شده است و مي‌تواند تا حدودي آثار عسل را در خود داشته باشد. اما عسل مصنوعي استفاده نكنيد و به جاي آن، براي تغذيه انواع شيره‌ها و شهدهاي طبيعي ديگر مانند شهد خرما و شيره انگور و كشمش را به سفره غذائي خود اضافه كنيدخوب است. اما فراموش نكنيد كه عسل خوب و طبيعي را زنبور با وحي الهي براي شما تهيه كرده است اما عسل تقلبي را شيادان با وسوسه‌هاي شيطاني و براي سودجوئي ظاهري تهيه كرده‌اند. آنچه زنبوردار زحمت‌كش و مومن با پايه غرايز خدادادي زنبور به شما عرضه كرده تا آنچه يك شياد عرضه مي‌كند، ارزش غذائي و درماني مساوي ندارد.
در ادامه به انواع عسل خوب و بد اشاره كنيم.
الف: بهترين عسل، عسلي است كه زنبور آن هم زيستي طبيعي و بدون دخالت انسان داشته است. اين زنبور در كوهستان‌ها شكاف صخره‌ها و درخت‌ها، لانه ساخته و كارخانه عسل‌سازي خود را بدون مراقبت و دخالت انسان ترتيب مي‌دهد. نمونه اين عسل‌ها را گروههايي از افراد با تجربه در صخره نوردي و گردآوري عسل، جمع كرده و در بازارها عرضه مي كنند. قيمت اين نوع عسل، به دليل محدوديت آن و دشواري گردآوري آن، بسيار بالاست. به دليل محدوديت وجود آن در بازار و قيمت بالاي آن، استفاده معمول آن براي خانواده‌ها به‌صرفه و آسان نيست. ممكن است برخي از عسل‌هايي كه بدين نام در بازار فروخته مي‌شود هم از اين جنس نباشد به همين دليل توصيه مي‌كنيم در تهيه آن حتماً به افراد مطمئن مراجعه كنيد. گاه شيادان با افزودن قيمت كالاي نامرغوب مردم را فريب مي‌دهند. لزوماً قيمت بالا نشانه خوبي عسل نيست. من سالهاست عسل‌هاي خوب و طبيعي با قيمت نسبتاً پائين تهيه مي‌كنم.
ب: عسل خوب، كه براي استفاده معمول مي‌توان بدان دسترسي داشت، عسلي است كه زنبور آن را زنبورداران پرورش مي‌دهند و آن را در كندوها و اقليم‌هاي مناسب نگه‌داري مي‌كنند و زنبور با تغذيه طبيعي، به تهيه عسل اقدام مي‌كند.

ج: عسل نامرغوب و تقلبي، به دو روش تهيه مي‌شود.
در روش نخست، زنبور همچنان در فرآيند توليد دخالت دارد. در اين روش به جاي تغذيه طبيعي زنبور، به آن تركيبي از مواد غذائي مصنوعي مي‌خورانند و زنبور با وجود اين تغذيه غيرطبيعي، با پردازش طبيعي محصول خود را عرضه مي‌كند. اين نوع عسل بازهم مفيدتر از عسلي است كه در روش دوم تهيه مي‌شود.
در روش دوم، كه ساده‌تر است زنبور از نيمه راه دخالتي ندارد. يا حتي ممكن است زنبوردار زحمتكش، همه در فرآيند توليد عسل نامرغوب نقشي نداشته باشد و واسطه‌ها عسل مرغوب او را به عسل نامرغوب تبيدل كنند. در اين روش، مقداري از عسل خوب و طبيعي، با موادي شيرين ديگري مانند شيره انگور، شيره خرما، شيره كشمش، توت و... يا تركيبي از مواد گلوکزي مثل آب و قند، قند و آب‌ميوه‌ها، عسلك و... مخلوط مي‌كنند.

د: عسلي كه اصل نيست؛ بدترين نوع عسل، چيزي است كه 100 درصد مصنوعي بوده و اصلاً عسل نيست و يك شهد تقلبي است. در اين روش، شهد تقلبي متشكل از مواد گلوكزي را كه از انواع شهدها، شربت‌ها قند، آبميوه‌ها، شيره نيشکر و يا ميوه‌هايي مانند خرما، خربزه، هندوانه، کدو، توت و ... را با تغليظ آب به طريق مصنوعي و صنعتي تهيه مي‌كنند. خوشبختانه اين نوع عسل، در كشورهاي صنعتي تهيه مي‌شود و كمتر در ايران به توليد آن توجه شده است. در بازارهاي ايران، اغلب عسل‌هاي نامرغوب به دو روشي كه در بالا ذكر كرديم ساخته مي‌شوند و بدين ترتيب اندكي از خواص عسل خوب را دارا هستند.

شناسائي يك عسل خوب و مرغوبتنوع عسل خوب و مرغوب در اقليم‌هاي مختلف، از گذشته شناسائي عسل خوب را دشوار مي‌كرد. حال با ورود عسل نامرغوب به بازار و طمع‌ورزي افراد سودجو، اين شناسائي مهارت ويژه‌اي مي‌خواهد.
برخي گمان مي‌كنند طعم، رنگ، ميزان چسبندگي، ميزان رطوبت، شعله‌ور شدن يا نشدن، شکرک زدن يا نزدن و... نشانه‌هاي خوبي براي شناسائي عسل مرغوب است. اما اين نشانه‌ها هيچكدام قطعي نيست. زيرا طعم، رنگ و ميزان رطوبت عسل، رابطه مستقيمي با محيطي كه زنبور در آن تغذيه كرده، دارد.
اگر تجربه كافي براي شناسائي عسل خوب نداريد، فعلاً به مشخصات و استانداردهايي كه نهادهاي مسئول براي توليد كنندگان محصولات عمده، تعريف كرده‌اند اكتفا كنيد. آزمايشگاه‌هاي معتبر براي تشخيص خلوص عسل و محاسبه ميزان قند افزودني به آن به مصرف‌کنندگان كمك مي كنند. هنگام خريد عسل مي توانيد به پروانه‌هاي بهداشتي صادره از سازمان دامپزشکي کشور، پروانه بسته‌بندي از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و يا پروانه استاندارد توجه کنيد.
البته نشان‌هاي شركت‌هاي مشهور لزوماً محصولات خوب عرضه نمي كنند. به علاوه بسياري از محصولات طبيعي و خوب، نشان و علامت نهادهاي مسئول يا توليدكنندگان مشهور را ندارند. بنابراين اگر به فروشگاه‌هاي معتبر و افراد امين دسترسي داريد، براي تهيه عسل به آنها مراجعه كنيد تا خودتان به شناسائي عسل خوب مهارت يابيد.
به قول دکتر «اسفنديار رشيد زاده» عسل شناس و زنبوردار نمونه کشور «براي مصرف کننده يک راه بيشتر براي تشخيص عسل وجود ندارد؛ آن هم استفاده از ابزارهايي است که بدن در اختيارش گذاشته است. با چشمانش شکل ظاهري عسل را ارزيابي مي‌کند، با بيني اش آن را بو ميکند، با زبانش آن را مزه مـزه مي‌نمايد اگر مجموعه باب طبعش بود، اگر عسل به‌خصوص عطر و طعم گلها را داشت اين عسل، عسل واقعي (طبيعي) است و ارزش آن را دارد که بهاي آن را در حد معقول بپردازد.»
در ادامه به چند روش ساده‌تر براي شناسائي عسل مرغوب اشاره مي‌كنم. اما يادآوري مي كنم كه اولا به يكي از اين روش‌ها، نبايد كفايت كرد. در ثاني، به دليل تنوع محصولات مرغوب به دليل محيط‌هاي اقليمي متفاوت، ممكن است يك محصول مرغوب مشكوك جلوه كند.
الف: ميزان چسبندگي؛ عسل خوب، چسبندگي فوق‌العاده‌اي دارد. اين ميزان را به چند روش مي‌توان آزمود.
1.   انگشتان سبابه و شصت، را به عسل آغشته كنيد و با باز و بسته كردن آنها ميزان چسبندگي را امتحان كنيد.
2.   دو ظرف براي آزمايش انتخاب كنيد. يك ظرف همراه با عسل كه مانند پارچ يا مجراي سرريز آن باريك و نازك باشد، و ظرف ديگر كه عسل را در آن بريزيد. ظرف عسل را با ارتفاع حدود يك متر سرازير كنيد و يك رشته نازك عسل را به ظرف دوم سرازير كنيد. عسلي كه مرغوب باشد و چسبندگي فوق العاده داشته باشد به صورت يك نخ، سرازير مي‌شود و تا ظرف پائيني برسد از ظرف بالائي دل نمي كند. اما شهد يا عسل نامرغوب «تلاپ»، «تلاپ» فرو مي‌افتد.
3.   يك ظرف شيشه‌اي ساده مثل ليوان را پر از آب سرد كنيد. توجه داشته باشيد كه آب حتماً سرد و خنك باشد و ولرم نباشد، با يك قاشق مقداري عسل را از ارتفاعي بالاتر از ليوان، به آب بيفزاييد. عسل مرغوب، به صورت يك رشته درون آب مي‌ريزد و مانند طناب در قاعده ليوان جمع مي‌شود و مدت مديدي به همان حالت باقي مي‌ماند و طعم آب سرد را شيرين نمي‌كند. اما شهد يا عسل نامرغوب، در اين حالت، در اندك زماني با آب سرد مخلوط مي‌شود و رنگ و طعم شهد آرام آرام به كل آب سرايت مي‌كند. عسل نامرغوب، درست مانند شهدي كه براي تهيه شربت ساخته شده است، آب را شيرين مي‌كند.

ب: پايداري ويژگي‌ها؛ عسل خوب و طبيعي، ويژگي‌هاي خود را در حالت طبيعي از دست نمي‌دهد. اين حالت به چند روش قابل آزمايش است.
1.   يك ظرف عسل خوب و طبيعي، رنگي يكنواخت دارد. اگر يك واحد از آن را جدا كنيد، همانند بقيه ظرف عسل، يك ميزان چسبندگي، رنگ، طعم و وزن دارد. غير ممكن است وزن مخصوص يك سانتي متر مكعب از يك ظرف عسل طبيعي، از وزن مخصوص بقيه ظرف بشتر يا كمتر باشد. حال آنكه ممكن است ديگر شهدها و عسل‌هاي نامرغوب وزن مخصوص، رنگ و طعم يكنوتختي نداشته باشند.
2.   با گذشت زمان، ميزان چسبندگي، ميزان شيريني، ميزان مغذي بودن، طعم و عطر عسل طبيعي، تغيير نمي‌كند.
3.   عسل طبيعي، كپك نمي‌زند و فاسد نمي‌شود. گزارش شده كه در اهرام مصر، عسل‌هاي بازمانده از هزاران سال پيش، همچنان سالم و قابل استفاده بوده‌اند.
4.   البته گرماي زياد يا سرماي زياد بر عسل خوب هم تأثير منفي دارد. رنگ برخي از عسل‌هاي خوب پس از سرد شدن، كدر مي‌شود و اين اتفاق نمي‌تواند نشانه بد بودن عسل باشد.
ج: رطوبت؛ عسل طبيعي رطوبت چنداني ندارد. برخي افراد از ميزان رطوبت عسل، تا حدودي به ميزان طبيعي بودن عسل پي مي‌برند. در اين خصوص لازم به يادآوري است؛
1.   مي‌توان شيشه عسل را بالا و پائين كرد. از سرعت بالا و پايين رفتن حباب‌هاي داخل شيشه مي‌توان ميزان رطوبت آن را دريافت.
2.   با آزمون‌هاي اول و دوم كه براي سنجش ميزان چسبندگي عسل ذكر كرديم، و بررسي ميزان کش آمدن عسل، مي‌توانيم زيادي و كمي رطوبت آن را دريابيم.
د: طعم و مزه؛ عسل طبيعي شيريني ويژه و طعم خاصي دارد. البته بين عسل‌هاي مختلف به دليل تفاوت تغذيه زنبور و اقليم زيستي آن، طعم‌هاي متفاوتي چشيده مي‌شود. اما عسل طبيعي از هرگونه و اقليم، مزه‌اي ممتاز از شكر، شيره خرما و انگور و... دارد.
و: رنگ؛ عسل طبيعي رنگ‌هاي مختلفي دارد اما چنانكه در بخش «پايداري ويژگي‌ها» گفتيم، رنگ آن يكنواخت است. اگر ظرف عسل شفاف و شيشه‌اي ‌باشد، در جاي جاي يك ظرف عسل طبيعي، تفاوت رنگ، پررنگ يا كمرنگ بودن، ديده نمي‌شود. گذر زمان هم رنگ عسل طبيعي را تغيير نخواهد داد. در حالي كه ديگر شهدها و عسل غير طبيعي براثر گذر زمان به دليل تابش آفتاب، تبخير و كاهش رطوبت و... رنگي تيره‌تر به خود خواهد گرفت.
ز: عطر و بو؛ عطر نيز نشانه ديگري براي شناسائي عسل خوب است. البته همانند آنچه درباره طعم، گفتيم بين عسل‌هاي مختلف به دليل تفاوت تغذيه زنبور و اقليم زيستي آن، بوهاي متفاوتي استشمام مي‌شود. عسل غير طبيعي يا نامرغوب يا بويي ندارد يا بوي آن جذاب نيست اما عسل طبيعي رايحه‌اي ممتاز و خوش دارد. اگر در يك اتاق كوچك، ظرف عسل را باز كنند، كساني كه شامه معمولي دارند و عسل را نديده‌اند، حتماً از رايحه مطبوع، وجود عسل را در آن نزديكي در مي يابند.
عسل‌هايي كه زنبور آن از گل‌هاي معطر همانند گل محمدي، زعفران، اقاقيا تغذيه كرده‌اند رايحه خوشبو‌تري دارند تا عسل‌هايي كه زنبورهاي آن از باغ‌هاي ميوه يا گون تغذيه كرده باشند. كسي كه شامه‌اش به بوهاي طبيعي آشناست و رايحه گياهان معطر را مي‌شناسد به راحتي از بوي انواع عسل، انواع گياهاني كه زنبور از آن بهره برده را شناسايي مي‌كند. عسل گياهان و ميوه‌هاي معطر مانند گل‌محمدي، زعفران و سيب شامه‌نواز است. عسل گون هم خوشبو است اما بوي آن به اندازه مواردي كه ياد كرديم، دلنواز نيست.

نكات جالبي درباره عسل و نگه‌داري آن
اول-نگه‌داري عسل طبيعي نيازمند محيط فريزري و يخچال نيست. عسل را در محيط طبيعي نگه داريد. البته گرماي بالاتر از 40 درجه بر كيفيت عسل اثر مي‌گذارد و خواص طبيعي آن را مي‌كاهد.
دوم-اگر در عسل طبيعي، جانوري مثل سوسك يا پشه بفتد، در درون عسل، به همان حالت اوليه معلق و سالم، باقي مي‌ماند. لازم نيست چنين عسلي را دور بريزيد، مي‌توانيد پشه يا جانور را از آن خارج كرده و از آنجايي كه تغذيه از آن عسل مشمئز كننده است، آن را به عنوان ضماد براي درمان‌هاي جلدي و پوستي استفاده كيند.
سوم-برخلاف باور رايج بسياري از مردم، شكرك زدن عسل نشانه بد بودن آن نيست. برخي از عسل‌ها، در سرما، شكرك مي‌زنند و رنگ آنها كمي مات مي‌شود. در واقع شکرک زدن عسل، پديده طبيعي تبلور و بلوري شدن يا کريستاليزاسيون عسل است. دکتر شهرستاني استاد دانشگاه و مولف کتاب «زنبور عسل و پرورش آن» مي نويسد: شکرک زدن عسل نه تنها دليل بر بدي و تقلبي بودنش نيست بلکه برعکس معرف آنست که عسل کاملا سالم بوده و به هيچ وجه بـا شکر مخلوط نشـده اسـت.چهارم-مزه، عطر، طعم، رنگ و بوي عسل فقط مربوط به گل هر منطقه مي‌باشد و به نژاد زنبور عسل بستگي ندارد. «نوع نژاد فقط در پرکاري و کم‌کاري تاثير دارد.»

عسل طبيعي را چگونه شناسايي كنيم

مطالب مشابه :

150 هكتار از باغات انگور تاكستان به روش داربستي اصلاح مي شود

انگور

برآورد هزينه هاي جاري توليد قارچ دکمه اي در سال 88

روش هاي پخت نان هاي سنتي (سنگك، تافتون و بربري و لواش(

دكتر محمدحسین حداد خداپرست،معرفی استاد محترم خداپرست،تكنولوژي روغن،تكنولوژي روغنهای خوراکی:

فرآیند تولید حلوا ارده ( حلوا شکری )

شناخت طبع وتوصيه هاي طب سنتي

عسل طبيعي را چگونه شناسايي كنيم