سرطان دهان - همه چیز درباره سرطان دهان- علائم-تشخیص - درمان

بیش از ۹۰ درصد مبتلایان به سرطان های دهانی (دهان، زبان، بخش هایی از بینی، گلو، لبها و حنجره) همگی کسانی هستند که از تنباکو استفاده می کنند.

چندین نوع سرطان دهان وجود دارد که می تواند در حفره دهانی آغاز شود.

سرطان یاخته پولکی: بیشتر از 90% سرطان ها در حفره دهانی رخ می دهد و oropharynx ، سرطان یاخته پولکی می باشد. معمولا گلو و دهان با یاخته های به اصطلاح پولکی پوشانده شده اند که سطحی تخت دارند. سرطان یاخته پولکی بدین معنی است که برخی از یاخته ها غیرطبیعی هستند.

سرطان زگیل مانند: حدود 5% از تومورهای حفره دهانی، سرطان زگیل مانند هستند که نوعی از سرطان با رشد خیلی کم می باشد که از یاخته های پولکی ساخته شده است. این نوع سرطان دهان بندرت به دیگر بخش های بدن سرایت می کند اما می تواند به بافت های پیرامون منطقه اصلی خود هجوم ببرد.
سرطان غده بزاقی جزئی: این گروه شامل چندین نوع سرطان دهان می شود که می تواند در غدد بزاقی جزئی بوجود آید که در تمام جداره دهان و گلو یافت می شود. این انواع از سرطان، سرطان adenoid cystic ، سرطان mucoepidermoid و adenocarcinoma با درجه پایین دارای چند دگردیسی می باشد.
سرطان های غدد لنفاوی: سرطان دهان که در بافت های لنفاوی پدید آید که بخشی از سیستم ایمنی بدن می باشد، سرطان غدد لنفاوی نامیده می شود. لوزه ها و بن زبان، هر دو شامل بافت های لنفاوی می باشند.

فاکتور های خطر زا برای سرطان دهان چیست؟

مصرف کنندگان تنباکو

اکثر استفاده کنندگان هرگونه توتون مبتلا به سرطان دهان می شوند. در حقیقت کسانی که سیگار می کشن ۶ برابر بیش از کسانی که سیگار نمی کشند به این سرطان دچار می شوند.

▪ مشروبات الکلی

الکل مداوم و سنگین یکی از موارد بسیار مهم ابتلا به سرطان دهان است. تقریبا می گویند که ۷۰ تا ۸۰ درصد کسانی که سرطان دهان دارد اغلب به صورت تفریحی حتی مشروب می خوردند. دقیقا مثل افرادی که سیگار می کشند کسانی که الکل می خورند نیز ۶ برابر کسانی که الکل نمی خورند در معرض سرطان دهان هستند.

مشروبات الکلی و سیگار

استفاده همزمان از این دو ماده خطر ابتلا به سرطان دهان را دقیقا دو برابر می کند.

جنس

تحقیقات نشان داده که مرد ها دو برابر زن ها دچار این سرطان می شوند. شاید به دلیل این باشد که آنها به مقدار زیاد تری از سیگار و مشروبات الکلی نسبت به خانم ها استفاده می کنند.

سن

بعد از سن ۴۰ سالگی خطر ابتلا به این سرطان افزایش می یابد و میانگین سن ابتلا به این بیماری ۶۰ سال است.

فاکتور های خطرناک دیگر

▪ عفونت های ویرووسی

▪ عدم داشتن ایمنی کافی بدن

▪ قرار گرفتن در معرض اشعه ماورای بنفش

▪ اشعه های مربوط به محیط کار

توجه داشته باشید که بعد از ۵ سال از شناسایی بیماری تنها ۵۰ درصد از مبتلایان بهبود پیدا می کنند. هرچه زودتر بیماری شناخته شود امکان بهبود نیز سریعتر رخ می دهد.

علائم و نشانه های سرطان دهان

اولین علائم سرطان دهان ممکنست با دیگر بیماری ها به اشتباه گرفته شود، از قبیل دندان درد یا سرماخوردگی. اگر نشانه ها چند روز و یا چند هفته طول بکشد، لازمست که با پزشک خودتان صحبت کنید که معلوم شود آیا سرطان دارید یا نه. بسیاری از این نشانه ها می تواند ناشی از مشکلات ساده تر و یا سرطان های دیگر باشد. برخی از نشانه ها و علائم متداول سرطان دهان اینها هستند:

زخم های ماندگار دهان: زخمی در دهان که بهبود نمی یابد، متداول ترین نشانه سرطان دهان است
درد: طولانی شدن درد دهان، نشانه متداول دیگری برای سرطان دهان می باشد
برآمدگی یا ضخیم شدن در گونه
لکه سفید یا قرمز رنگ در لثه، زبان و یا جداره دهان
درد در گلو و یا احساس اینکه چیزی در گلو گیر کرده و پایین نمی رود
سختی در بلع غذا و یا جویدن آن
سختی در حرکت دادن فک و یا زبان
بیحسی زبان یا بخش دیگری از دهان
تورم فک که سبب آسیب دیدن دندان مصنوعی و یا لق شدن آن می شود
لق بودن دندان
درد دندان یا فک
تغییر صدا
برآمدگی در گردن
کاهش وزن
سختی تنفس مداوم

اگر هر یک از این نشانه ها و علائم سرطان دهان، روزها یا هفته ها وجود داشته باشد، ممکنست پزشک تست هایی را توصیه نماید که بتواند وجود سرطان دهان را بررسی کند. به مانند هر نوع سرطان دیگر، تشخیص سرطان در اسرع وقت، سبب اطمینان از درمان آن خواهد داد.

تشخیص سرطان دهان

آزمایش های زیر، اغلب نخستین گام در تشخیص سرطان دهان می باشد :

تاریخچه پزشکی و آزمایش جسمانی : معمولا نخستین گام در تشخیص سرطان، آزمایش جسمانی است. پزشک درباره نشانه هایی که دارید از شما می پرسد، اینکه آیا عوامل ابتلاء را دارید و نیز در مورد دیگر شرایط شما سوال می کند. در خلال آزمایش جسمانی، پزشک ممکنست علائمی از سرطان دهان بیابد. این علائم ممکنست برآمدگی و یا دیگر موارد غیر طبیعی در سر، صورت یا گردن باشد و یا مشکلتی در عصب های صورت یا دهان وجود داشته باشد. همچنین پزشک برای یافتن هرگونه علامت سرطان، داخل دهان را بررسی می کند.
اگر پزشک نگران اینست که ممکنست شما سرطان داشته باشید، شما را برای آزمایش های بیشتر پیش یک متخصص می فرستد. متخصص، احتمالا عمل جراحی بر روی سر و گردن شما انجام خواهد داد و احتمالا یک متخصص حلق و گوش و بینی این جراحی را انجام می دهد.
معاینه کامل سر و گردن : متخصص، کل سر و گردن را معاینه خواهد کرد که این شامل غدد لنفاوی گردن نیز می باشد، این کار برای بررسی وجود علائم سرطان می باشد. گاهی در این معاینه از آینه هم استفاده می شود تا پزشک بتواند مناطقی از داخل گردن را که بسادگی در دید نیستند، ببیند. دیگر روش هایی که ممکنست به یافتن سرطان دهان کمک کند، اینها هستند :
Pharyngoscopy و laryngoscopy غیر مستقیم : ممکنست که پزشک آینه های کوچکی را در پشت دهان شما قرار دهد تا بتواند گلو، ته زبان و حنجره را با وضوح معاینه کند.
اندوسکوپی : یک اسکوپ فیبر نوری را که دارای لوله ای باریک، قابل انعطاف و نورانی است، به درون دهان یا بینی فرو می کنند تا پزشک بتواند مناطقی را که دین آنها سخت است ببنید، از قبیل حنجره و پشت بینی.
Panendoscopy : اگر پزشک احتمال می دهد که سرطان دهان وجود داشته باشد، احتمال دارد که یک معاینه کامل تر از سر و گردن انجام دهد. در این معاینه، بیمار در اتاق عمل تحت بیهوشی عمومی قرار می گیرد تا کل بدن را بتوان برای بررسی وجود سرطان بررسی کرد. این عمل برای مشاهده گلو، حنجره، نای و نایژه ها انجام می شود. اگر توموری یافت شود، پزشک نمونه هایی از آن را برمی دارد تا بتواند در زیر میکروسکوپ بررسی کند.
یاخته شناسی exfoliative : با این روش، منطقه مشکوک با دقت خراش داده می شود تا نمونه ای از یاخته ها گرد آوری شود. این یاخته ها را بر روی تیغه ای شیشه ای قرار می دهند و آن را رنگ می زنند تا بتوان آنها را براحتی در زیر میکروسکوپ دید. اگر یاخته هایی غیر طبیعی دیده شود، یک عمل biopsy عمیق تر انجام می شود. انجام این روش بسیار ساده است و امکان آن را می دهد که حتی مناطقی که کوچکترین حالت غیر طبیعی دارند نیز بررسی شوند که این سبب تشخیص بموقع خواهد بود. اما ردیابی سرطان دهان با استفاده از یاخته شناسی exfoliative می تواند چالش برانگیز باشد و ممکنست که بعضی از سرطان ها نا دیده گرفته شوند و یا با یاخته های غیر طبیعی ولی غیر سرطانی اشتباه گرفته شوند و بنابراین یک عمل biopsy برای تشخیص دقیق لازمست.
biopsy : فقط یک biopsy می تواند تشخیص دقیقی را از سرطان دهان ارائه دهد. نمونه ای از بافت یا یاخته ها برای biopsy مورد نیاز است که باید پیش از معالجه تهیه شود.

انواع biopsy که معمولا برای تشخیص سرطان دهان استفاده می شود، اینها هستند :

Incisional biopsy : تکه کوچکی از بافت از منطقه ای که غیر طبیعی بنظر می رسد، بریده می شود. اگر منطقه غیرطبیعی بسادگی قابل دسترسی باشد، نمونه را می توان در مطب پزشک هم برداشت ولی اگر در عمق بیشتری از دهان یا گلو قرار داشته باشد، ممکنست که لازم باشد biopsy در اتاق جراحی انجام شود که بتوان برای جلوگیری از درد، بیمار را بیهوش کرد.
استفاده از سوزن ظریف (FNA): در اینجا از یک سوزن خیلی باریک با سرنگ استفاده می شود تا یاخته ها را از یک تومور یا برآمدگی استخراج کند. این شیوه به ویژه می تواند برای چندین موقعیتی که برای سرطان دهان وجود دارد، مفید باشد .
یافتن علت توده جمع شده کوچک : یک عمل FNA ممکنست برآمدگی را آشکار کند که خوش خیم است و ناشی از عفونتی قابل درمان است و نه ناشی از سرطان. ممکنست که این روش، یک کیست غیرسرطانی پر شده از مایع را بیابد که بتوان آن را با جراحی برداشت. هنگامی که این مورد در ارتباط با نشانه های سرطانی باشد، یک آندوسکوپی هم برای تشخیص دقیق سرطان دهان لازم خواهد بود.
تعیین میزان گستردگی سرطانی که پیدا شده است : هنگامی که یک عمل FNA در مورد بیمارانی انجام می شود که قبلا تشخیص سرطان دهان در مورد آنها داده شده است، biopsy می تواند نشان دهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی گردن گسترش یافته است و یا نه. این اطلاعات به درمان بیماری کمک خواهد کرد.
بررسی در مورد عود کردن بیماری : یک عمل FNA در در مورد بیمارانی انجام می شود که قبلا تحت عمل جراحی و یا اشعه قرار گرفته اند تا کنترل شود که آیا توده واقع در گردن که قبلا مورد درمان قرار گرفته است، بافتی است که مشکوک می باشد و بیماری مجددا عود کرده است یا نه.
البته روش های تصویری که خود شامل چندین نوع مختلف اند و همچنین آزمایش خون نیز می توانند همگی در تشخیص این سرطان بکار روند.
درمان سرطان دهان و عوارض آن جراحی روشی دیگر جهت درمان سرطان‌ دهان می باشد. وقتی که جراحی صورت می‌گیرد، معمولاً غدد لنفاوی اطراف آن نیز برداشته می‌شوند تا درگیری این غدد در اثر سلول‌های سرطانی بررسی گردد. بیمارانی که در مراحل پیشرفته‌تر بیماری درمان می‌شوند، ممکن است دچار اختلال در تکلم، بلع، جویدن یا تغییر شکل صورت شوند که با جراحی پلاستیک می‌توان این تغییر شکل را اصلاح کرد. با کشف زودرس سرطان‌ها نیاز به جراحی‌های وسیع نیز کاهش می‌یابد.
پرتو درمانی باعث صدمه به سلول‌های سرطانی می‌شود، ولی اثر کمی بر بافت‌های سالم اطراف دارد. از اشعه گاما که سر چشمه آن یک ایزوتوپ رادیواکتیو می‌باشد یا اشعه X که توسط یک دستگاه اشعه X با ولتاژ بالا ایجاد می‌شود، برای درمان سرطان‌ دهان و تومورهای بزرگ استفاده می‌گردد. وقتی که تومور محدود به زبان یا کف دهان باشد، می‌توان مقادیر کم مواد رادیواکتیو را در این نقاط کاشت.
پرتو درمانی در افراد مختلف واکنش‌های گوناگون ایجاد می‌کند. این عوارض و سایر مشکلات ایجاد شده، معمولاً با تغذیه خوب، استراحت و شستشوی دهان بهبود می‌یابند. از طرفی پرتو درمانی احتمال تخریب دندان‌ها را افزایش می‌دهد، از این رو بهداشت دهان و مراقبت دندان ‌پزشکی اهمیت ویژه‌ای دارد. بیشتر این عوارض موقتی هستند. به ‌طور متوسط، حدود یک‌سوم بیماران مبتلا به سرطان، به دنبال درمان بیماری خود دچار عوارض دهانی می‌شوند. به همین دلیل بیماران مبتلا جهت درمان سرطان دهان باید تحت معاینه دندان‌پزشکی قرار گیرند تا از سلامت دندان‌ها و مخاط دهان خود مطمئن شوند تا به این ترتیب میزان عوارض دندانی و دهانی در آنها به حداقل برسد. به عنوان مثال، بیشتر افرادی که مورد پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن قرار می‌گیرند، دچار عوارضی از قبیل خشکی دهان، حساسیت مخاطی، حساسیت دندان‌ها، پوسیدگی وسیع دندانی و مشکل در حین بلع می‌شوند.
شیمی ‌درمانی نیز تأثیرات مشخص و واضح بر روی مخاط دهان و دندان‌ها دارد. به دلیل جلوگیری از بروز این مشکلات و یا کاهش میزان صدمات وارد به دهان و دندان، دندان ‌پزشک و سرطان ‌شناس باید پیش و در حین درمان، با یکدیگر همکاری نزدیک داشته باشند. در طی مدت‌ زمانی که فرد تحت شیمی ‌درمانی سرطان ناحیه سر و گردن است، باید دندان‌های خود را دست‌ کم دوبار در روز با احتیاط مسواک بزند. ممکن است دندان ‌پزشک علاوه بر مسواک روزانه، استفاده از دهان‌ شویه را هم تجویز کند. در صورتی که فرد دچار عارضه خشکی دهان شود، باید از جایگزینی مانند بزاق مصنوعی استفاده کند.
استفاده از فلوراید هم روشی است که برای کم کردن پوسیدگی دندان‌ها در دوره شیمی درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل اینکه بروز عفونت‌های دهانی ممکن است سبب ایجاد گرفتاری جدی برای فرد شود، در صورت بروز این عفونت‌ها باید بلافاصله به دندان‌پزشک و یا پزشک مراجعه شود.

دکتر امید عابدی - 8 می 2013- سئول(کره جنوبی)

سرطان دهان - همه چیز درباره سرطان دهان- علائم-تشخیص - درمان

مطالب مشابه :

سلامت دندان و دیابت

بهداشت دهان و ارتباط با سرطان

مسواک نزدن و خطر بیماری‌های قلبی

مراقبتهای لازم بعد از جراحی لثه و کشیدن دندان

357 - علت و درمان آفت دهانی - کاهش حس چشایی - علائم سرطان دهان - دندان قروچه

مراقبت از لثه و دندان ها

ژنژیویت یا التهاب لثه

سرطان دهان - همه چیز درباره سرطان دهان- علائم-تشخیص - درمان

بیماریهای دهان