باند

اول باید باند خود را انتخاب کنید، در یک مغازه که باند کوچک زیاد دارد، انواع باندها را کنار هم قرار دهید و باندی که صدای بازتری نسبت به دیگر باندها دارد انتخاب کنید. ما تا به حال یک باند بیضی فول رنج full ranje، ۸اهم، 20 وات به نام میتسوبیشی، را تست کرده ایم و صدای آن را پسندیده ایم.

یک باند (لم) هم که از نوع باندهای خشک بود صدایی زیبا و رسا داشت که البته دیگر نمونه ی آن را نیافتیم.

توجّه کنید که ضرورتاً باندی که برای ماشین بهترین صدا را دارد، باند مناسبی برای مجلس نیست! پر خوشگل بودن باندها برای شما ملاک نباشد، بلکه باندی انتخاب کنید که صدای باز و شفافی داشته باشد.

حال به سراغ جعبه می رویم:

بهتر است جعبه خود را با MDF بسازید اگر نبود با نوپان هم میشود . ولی فرق MDF با نوپان خیلی محصوص است.
بعد انتخاب باند خود طول و عرض آن را در نظر بگیرید ، عمق جعبه باید 17 یا 20 سانتیمتر باشد عرض جعبه را هم 5 سانت بیشتر از عرض باند خود بگیرید ، طول آن را هم 10 سانت بیشتر از طول باند بگیرید.
چهارچوب را درست کنید ، صفحه جلوی باند را هم به اندازه توی باند ببرید . توجه داشته باشید میخواهیم باند را از داخل پیچ کنیم پس مواظب باشید که دهنه باند بزرگ نشود و همچنین باید کوچک هم نشود دقیقا اندازه داخل باند باشد به طوری که باند از بیرون هم راحت در سوراخ جا بگیرد .
باند های خشک و هم چنین باندهای بم را از بیرون میبندیم، ولی باند فول رنج را چون بم آن را لازم داریم باید از داخل ببندیم.
حالا پایین صفحه ی جلوی باند را یک سوراخ 3 اینچی بکنید ، یک لوله پولیکا 3 اینچی بخری 15 سانت ببرید و آن را در داخل سوراخ بچسبانید. این هواکش برای این است که باند به راحتی بتواند عقب و جلو برود و بم باند بهتر خارج شود و صدا خیلی پر تر میشود.
تکه ای پارچه سیاه نازک بگیرید و به اندازه جلوی جعبه ببرید . حالا آن را روی صفحه جلوی باند بکشید و اضافه آن را پشت صفحه منگنه کنید .حالا صفحه را به چهار چوب از جلو پیچ کنید.
این کار باعث میشود که صدای زیر خیلی بالا را بگیرد و جلوی سوت های بیخود باند گرفته شود. این کار تجربه شده است و اگر دقت بکنید در اسپیکرهایی که یک باند بم دارد و یک باند فول رنج، جلوی باند بم باز است ولی روی فول رنج پارچه کشیده شده است .

نکته بسیار مهم در پیچ کردن باند است، هنگام پیچ کردن باید باند بالانس باشد و مایل به چپ و راست نباشد، همچنین باید پیچها را به اندازه هم سفت کنید، وگرنه اگر باند به اندازه ذره ای کج پیچ شود، صدای آن از ته چاه در می آید.

صفحه پشت باند میتواند تخته سه لا باشد اگر از همان جنس چهار چوب باشد بهتر است .

باندها را در 2ونیم متری سطح زمین نصب کنید، بهتر است باند ها را با زاویه نصب کنید که سر باند با زاویه 20 درجه به پایین باشد.

مرحله آخر:

اگر بتوانید باند ها را دو تا دو تا باهم سری کنید، تا اهم باند ها زیاد شود و باعث شود که فشار به آنها نیاید حتی اگر دستگاه 300 وات باشد، اما اگر تکی استفاده میکنید حتما یک مقاومت آجری 10 وات (۸اهم) یا دو تا 5 وات (۱۶اهم موازی) به آن سری کنید در داخل باند. حتما سیمها و پایه های مقاومت را به جای سوکت باندبپیچید و بعد لحیم کنید چون حتماً لحیم در حال استفاده شل میشود و سیم جدا میشود پس پایبند به لحیم نباشید.
باند ها را رو به روی هم نزارید در مقابل میکروفن هم نباشد اگر پشت مداح میزارید یا بقل آن، روی آن را به سمت مداح نزارید که صوت می کشد.
در باندهای کوچک نباید بم را زیاد کنید، باند کوچک به بم زیاد حساس است .
حالا از صدا لزت ببرید

اصول استفاده از باند

اتّصالات باند: دقّت کنید که مثبت و منفی باندها را حتماً درست وصل کنید، چون باندی که مثبت و منفی آن برعکس باشد، کارایی آن نیز برعکس خواهد بود و صدا را به سمت عقب نشانه خواهد گرفت! شاید در برخی باندها در نگاه اوّل اثر آن را حس نکنید اما در حین کار اثر آن را خواهید دید.

استفاده از چوک برای هیچ باندی توصیه نمی شود، مگر در مسیر دراز با دستگاه ولتی.

تناسب اهم باندها را مراعات کنید، شما حق ندارید یک باند کوچک 4 اهم را به یک باند بزرگ 16 اهم موازی کنید! با این کار هم به دستگاه فشار خواهد آمد و هم به باند کوچک.

اگر سیم باندها در طول و اندازه با هم مساوی نباشد، صدای باندها بالانس نخواهد شد. پس به نحوی سیم کشی کنید که سیم ها مساوی باشند.

فیش باند باید سفت و محکم باشد تا در هنگام کار فیشی که به پشت آن وصل شده از آن بیرون نپرد! برخی فیشهای مخصوص وجود دارد که فیشهای ورودی را قفل می کنند. دقّت کنید که اتّصال کردن فیش باندها در هنگام ورود و خروج فیش، می تواند برای دستگاه (و باندها؟) خطرناک باشد.

تعداد باند در مجلس: مجلس شما بر حسب وسعت و سطح نویز آن نیاز به باندهای متعدّد دارد. اگر مجلس شما بزرگ است یا شلوغ است و سر و صدای زیادی دارد، یک باند برای کار شما مناسب نخواهد بود، حتی اگر صدای دستگاه را تا آخر زیاد کنید.

نکته قابل توجّه اینجاست که صدای باند باید بر مجلس غالب باشد! یعنی اینکه صدای باند به گونه ای باشد که نسبت به فضا احساس ضعف نکند. شما اگر یک باند در یک اتاق 80 متری کار گذاشته باشید خیلی فرق دارد با اینکه دو عدد باند بگذارید و حتّی صدا را نصف کنید! یعنی وقتی تعداد باندها بالا می رود بر زیر و بم حاکم بر فضا هم تأثیر می گذارد و در آنجاست که مداح و شنونده احساس کم بود صدا نمی کند.

مخصوصاً در دستگاههایی مثل چنگ این نیاز بیشتر نمود دارد، چرا؟ بماند! در یک جا دیدم که یک دستگاه چنگ 4060 با یک عدد باند جاسکو کار گذاشته بودند. دیدنی بود که چگونه صدا از ته چاه می آمد!

البته متقابلاً زیاد کردن بیش از حدّ تعداد باندها هم می تواند صدایی تیز و گوش خراش را به ثمر برساند که تنظیم کیفیت دستگاه در این هنگام ضروری است.

یک نکته در مورد برش و دیستور صدا: وقتی تعداد باندها کم است، شما مجبورید صدا را تا آخر زیاد کنید و این باعث دیستور صدا و افت کیفیت صدایی می شود که از دستگاه شنیده می شود. پس تعداد باندها را بیشتر کنید تا مجبور نشوید صدا را تا آخر زیاد کنید و باندها صدایی نرم و باکیفیت به شما ارائه دهند.

نحوه چیدن باندها: صدا باید به صورت مستقیم به گوش مستمع برسد، البته از فاصله حدود چهار متر. باندها باید به طرف گوش مستمعین باشد. به همین جهت در خیلی جاها از باندهای کوچک استفاده می کنند.

توجّه کنید که در چینش باندها باید توجّه ویژه به صدای مداح داشت، مداح بیش از هر کس دیگر نیاز دارد که صدای خود را خوب بشنود، تا احساس کند صدای او بر مجلس غالب است و مجلس در کنترل اوست. مداح با صدایی که از باندها می شنود، تن صدای گلوی خود را تنظیم می کند و کمتر مداحی پیدا می شود که در این خصوص بی خیال باشد.

بنا بر این لازم است یک باند اختصاصی (در مجالس بزرگتر بیشتر) از فاصله سه چهار متری برای مداح قرار دهید که اصطلاحاً به آن مانیتورینگ می گویند. خیلی از مداحها نیاز دارند که اکو و تکرار صدای خود را نیز بشنوند و در غیر این صورت صدا را خشک احساس می کنند.

خلاصه اینکه به مداحها ظلم نکنید و اگر توقّع دارید مداحتان شور و حال داشته باشد، شما با تنظیمتان او را به شور و حال بیاورید.

باندها را به نحوی بچینید که روی آن به سوی گوش شنونده باشد و به طرف دهانه میکروفن نباشد. باند را در سمت چپ و راست مداح کمی جلوتر قرار دهید، نیز می تواند باند را روبروی مداح قرار دهید و آن را رو به سوی مداح بچرخانید. سعی کنید بین صدای باند و مستمعین چیزی مانع نباشد.

عده ای برای خلاصی از صدای زیاد باند یا خلاصی از سوت کشیدن باندها روی باندها را به پشت می چرخانند تا صدا را از پشت باندها بشنوند. این کار بسیار اشتباه است و باعث می شود که تنها بازتاب صدا (فیدبک) به گوش شما برسد. این صدا چیزی جز همهمه نیست. بنا بر این برای رفع مشکلات خود راهکار دیگری اتّخاذ کنید (از جمله کم کردن صدا و بالا بردن ارتفاع باند و ...).

اما در مورد مجالس کوچک: خیلی ها باند را روی چارپایه قرار می دهند که در آن صورت صدا به عده ای زیاد می رسد و به عده ای کم می رسد. حتماً باند را در بالا قرار دهید تا از معضل سوت کشیدن باندها هم در امان باشید.

اما باندهای قوی: در مصلای اراک در هنگام مداحی دو عدد باند EV صدا می داد، این باندها در بالای سر ما بودند و لا أقل 10 متر بالاتر بودند اما قدرت خارق العاده آن مطلوبترین صدا را به ارمغان آورده بود.

وقتی صدای باند خیلی زیاد است باند می تواند از مستمع فاصله داشته باشد (فقط از مستمع، نه از مداح)، به شرط اینکه دستگاه شما هم کیفیت مطلوب را در قدرت بالا ارائه بدهد. این وضعیت برای به نتیجه رسیدن یک صدای عالی مناسب است، اما صدایی که: 1. طبیعی و معمولی است و زیر و بم زیاد قوی ندارد 2. فاقد هرگونه اکو و  افکت است 3. صدای مداح به قدری قوی است که مشکل سوت کشیدن باندها را جبران کند.

تأثیر فضا بر کارایی باند: چنان که اشاره کردیم یک باند در فضای بزرگ نمی تواند پاسخگو باشد. اگر در فضای باز (مثل خیابان) صدایی پخش کنید برای رسیدن به حدّ مطلوب صدای بم و برای پر کردن صدا نیاز دارید که ولوم بم را چند برابر بیشتر کنید! بنا بر این برای فضاهای بزرگتر اگر قدرت دستگاه شما اجازه می دهد تعداد باندها را بیشتر کنید یا اینکه ولوم بم را زیاد کنید.

در فضای باز اگر سیستم شما (باند و دستگاه) خیلی قوی نیست، حتماً از دو عدد بوق در کنار باند استفاده کنید. بوق های جدیدی وجود دارند که کیفیت مطلوب تری ارائه می دهند و دیرتر می سوزند (بوقهای مستطیلی)...

صدا در مجلس شلوغ مثل صدا در مجلس خلوت نیست، شاید در هنگام امتحان قبل از مجلس احساس کنید صدا خیلی خوب است، اما در حین مجلس هیچگاه صدای مطلوب را نشنوید.

به فیدبک فضا توجّه داشته باشید. فضایی که بازتاب صدای آن زیاد است برای تنظیم باندها با مشکل مواجه است. در یک سالن خالی صدا می پیچد و علاوه بر همهمه شدید مایه سوت کشیدن باندها می شود. بنا بر این سعی کنید زمین شما مفروش باشد. جمعیت زیاد نیز برای از بین بردن فیدبک مؤثر است. شما شفافترین صدا را که هیچ همهمه ای در آن نباشد در فضای باز خواهید شنید.

دما و رطوبت هوا نیز بر نحوه کارایی باند ها تأثیر گذار است. وقتی در یک مجلس بسته هوا دم می کند و بوی عرق همه بلند است، توقّع شنیدن صدایی خوب را نداشته باشید، حتّی از بهترین باند!  بنا بر این وجود تهویه مناسب برای فضا بر صدا تأثیر گذار است.

برای فضاهای بسیار بزرگ چه کنیم: فضاهای بسیار بزرگ رو باز به گونه ای هستند که نمی توان از باند در آنها استفاده کرد، بلکه نیاز است متوسّل به بوق شویم که برد بالایی دارند. طبعاً باید قید کیفیت را بزنیم و بی خیال صدای پر با بم قوی بشویم.

اگر از بوق هم استفاده کنید با مشکل تداخل صداها مواجه شوید، یعنی صدای بوقی که فاصله بیشتری با شما دارد با کمی تأخیر به گوش شما می رسد که این آزاد دهنده است (مثل صدای مأذنه های مساجد که هر روز شاهد هستید ده صدا به دنبال هم به گوش می رسد). گاهی نیز بازتاب صداست که به گوش شما می رسد، یعنی صدا از نزدیک شما به دور دست می رود و دوباره باز می گردد و به سر شما می خورد!

برای رفع چنین اشکالی شما ناچار به استفاده از برج باند یا باندهای خطی (line array) هستید!

برج باند تعدادی باند هستند که به صورت اصولی روی همدیگر چیده شده اند و به گونه ای تنظیم شده اند که از نقطه ای متمرکز صدا به تمام نقاط مورد نیاز به صورت مساوی تقسیم می شود. نگاهی به باندهای کوچک شبستان حرم حضرت معصومه بیندازید. (جمکران برای صحن بزرگ خود می خواست این سیستم را اجرا بکند که با مخالفت مسئولین آن مواجه شد)

این باندها پرتاب صدای فوق العاده ای دارند و صدا را تقریباً به طور مساوی در کل فضا تقسیم می کنند. همین دو عدد باند 1 و نیم متری «نبین چه ریز است» هر کدام بیش از 2000 وات قدرت دارند. گرچه تنظیم این باندها کار هر کسی نیست، اما به هر حال با آمدن این باندها صدای حرم حضرت معصومه متحوّل شده است.

البته ... باند خوب در فضای باز حرف آخر را نمی زند، بلکه فضای باز تنظیم خاص خود را می طلبد (مید زیاد با باس کم)، دستگاه خوب هم برای فضای باز (مثل فضای معمولی) حرف اوّل و آخر را می زند.