آئین نگارش اسناد رسمی - استاد جلیل محمدی -جلسه اول و دوم -21و28/7/1390

جلسه اول ۲۱/۷/۱۳۹۰

مالکیت درعهد باستان

ثبت املاک از زمانهای قدیم و دربین جوامع مختلف به فراخور پیشرفتن تمدنها به صورتهای گوناگون و به منظور

تامین حقوق افراد جامعه ((تنظیم روابط حقوق اشخاص)) وبرقراری اجتماعی معمول ومتداول بوده است.

قدیمی ترین سندی که تاکنون کشف شده است ومعرف قدمت ثبت املاک می باشد لوحه ای است که ضمن حفاری در

تلو به دسا امده است و به موجب این لوحه اراضی شهر(( دونگی )) از شهرهای کلده به قطعات منظم هندسی مربع

مثلث و ذوزنقه تقسیم و نقشه برداری گردیده است . این لوحه را به چهارهزار سال قبل از میلاد مربوط می درند.

درمجموعه قوانین حمورابی کهن ترین قانون مدون جهان که ان را یکی از پاده شاهان بابل حدود 18 قرن قبل از

میلاد فرمان روایی داشته برای نظم مملکت خود ترتیتب داده و بر روی سنگ کنده شده است .

مجموعه مقرراتی درباره عقود و احکام ان زمان از قبیل اجاره اراضی مزارعه ((518 ق م)) مضاربه((456))

مساقات((543)) و ودیعه و ازدواج و طلاق دیده می شود.

به عنوان مثال در مواد 44 و60 این قانون در باره نوشتن قرارداد اجاره و مدت ومبلغ ان مقرراتی وضع شده است.

طبق ماده 120 قانون مزبور در ودیعه گذاردن طلا ونقره یا هر شئی دیگرکتبی نوشتن قرارداد اجباری بوده و نیزبه

موجب ماده 127 این قانون عقد ازدواج باید در حضور گواهان وبه صورت مکتوب انجام شود.

این منشور سنگی ستون مانند دارای 282 ماده بوده است که درسال 1901میلادی دمورگان باستان شناس فرانسوی

در شوش کشف شد وهم اکنون در موزه لوورفرانسه نگهداری می شود

ثبت اسناددر ایران باستان

از زمانی که آریاییها وارد سرزمین ایران شدند علاوه برانچه ازاشوری ها و ایلامی ها تقلید می کردند در امرزمین

داری و کشاورزی اقدامات بزرگ ومهمی انجام دادند که بی نظیر و شایان توجه بوده است.

درخصوص کانال کشی های منطقه خوزستان ، هردوت مورخ یونانی می گوید به امرکوروش ((559-529))پیش

از میلاد 180 نهر اب در طرف راست و180نهر درطرف چپ کارون احداث کردند . 12 فرسخ مساحت رابریدند

واب را به ان طرف سر دادند وانگاه اب را به مجرای مطلوب جاری کردند.

داریوش پاده شاه هخامنشیان مقرر داشت اراضی واقع در جمهوری های یونانی اسیای صغیر را ممیزی کرده و

وضعیت املاک را از لحاظ نام مالک ، مساحت نوع ملک و نوع زراعت دردفاتر مخصوصی ثبت کنند به علاوه

دفتر دیگری به نام حق الشرب و حق اب که مفداری از اب و مقداری گردش ان ثبت می شد.

در اوستا امده است کسی که گندم می کارد راستی می افشاند و در سرود زیبائی از وندیداد درپاسخ زرتشت که از

خدا می پرسد کیست که زمین را بیشترین حد به شادی اورد ، اهو رامزدا می گوید کسی که زمین را ابیاری کند و

مرداب را بخشکاند واز ان کشتزاری بسازد.

تحقیقاتی درباره هزاره دوم قبل از میلاد درباره معاملات مربوط به املاک غیرمنقول ناحیه(( نزی )) واقع در10

مایلی جنوب شرقی کرکوک به عمل امده نشان می دهد که همه زمین ها متعلق به شاه بوده است که انها را یا به

رسم بخشش یا به عنوان تیول به رعایای خود می داده است.

مالکیت در دوران جاهلیت وقبل از اسلام

اهم اثبات تملک در دوران جاهلیت غصب ، استیلاء یا غلبه بر مال غیر بوده است . به زبان ساده ترهرکس زور و

قدرت بیشتری داشت صاحب اب ، املاک و خدم حشم بیشتری بود . دران دوره معاملات بین مردم رایج بوده که

امروز نظیر ان دیده نمی شود ازقبیل بیع حصات ، منابذه وملامسه .

بیع حصات : کالا نزد فروشنده پهن بود و مشتری با انداختن ریگ به طرف هر یک از کالاها ومتعاقب ان اثابت

به کالا و با پرداخت قیمت ان مال ازان او میشد

معاملات اراضی و باغ ها مساحت مورد معامله به اندازه برد سنگریزه ای بود که از طرف مشتری پرتاب میشد و

به خریدار تعلق می گرفت .

بیع ملامسه : این عقد بوسیله لمس کالا ومتاعی که فروشنده در معرض فروش قرار می داد انجام میشد منتهی لمس

بدون نگاه کردن به کالا بوده وبنا به روایات شافعی و مالکی در بعضی از موارد درکیسه کالاهای متعدد ازیک نوع

قرا می دادند ، دست خریدار به هر کدام اثابت می نمود و لمس می کرد ان متاع مال خریدار گشته و معامله انجام

می یافت.

بیع منابذه : که شبیه بیع الحصات بوده با پراندن نتاع به طرف مشتری و عوض به طرف بایع بدون نگاه کردن و

رضایت بود دراین جالت هریک از طرفین می گفتند این درمقابل ان یا ((هذا بهذا )) که به این صورت معامله انجام

می گرفته است یا درمورد اراضی و املاک بدون این که قبلا مورد معامله از نزدیک دیده شود بیع به صورت ندیده

یا به اصطلاح امروزی کلیدی انجام می شد .

دین مقدس اسلام این عقد ومعاملات را باطل شمرده است . اسلام و قانون مالکیت در زمان حضرت محمد((ص))

راجع ترین معامله در بازار عربستان معاملات سلف یا سلم بود. بیع سلف یکی از عقود است که قبل از اسلام نیز

بین اعراب رواج داشته ا ومورد تایید اسلام نیز واقع شد.

معامله سلف

عبارت است از فروش جنس به طور کلی وبرعهده به مدت معین و بهای نقد . چون در معاملات سلف مدتی مقرر

است و امکان فراموشی و حوادث در کار می باشد و ممکن است بین خریدار و فروشنده اختلافی پیدا شود لذا در

سوره مبارکه بقره درایه 282 دستورنوشتن اسناد امده است.

حقوق طبیعی انسان ازدیدگاه انسان

دین مقدس اسلام حقوق طبیعی انسان را درچهار اصل محترم شمرده است:

1- حق حیات که منشاء حقوق دیگری از قبیل دفاع ازجان ، ممنوعیت اکید انتحار، نقص عضو وغیره میباشد.

2- حق انتخاب ازاد کار وپیشه وحق استفاده از زمین وموالید ان و محترم شدن مالکیتهای خصوصی به نحوی که

مخل و مزاحم خود یا اجتماع نباشد.

3- حق تساوی در برابر قانون و احکام

4- حق زیستن هر فرد به صورت موجودی دارای عقل وشعوروالزام اجتماع به احترام به مواهب الهی واستفاده از

استفاده طبیعی هرفرد در اعمال ازادگی به صورتی که مزاحم ومضر حال دیگران نباشد.

این شریعت باشدت و قوت تمام مردم را به بهره برداری از زمین و حیازت و ابادانی ان تشویق کرد.

پایان جلسه اول

جلسه دوم ۲۸/۷/۱۳۹۰

ثبت اسناد واملاك بعد از ظهور اسلام

ورورد دين اسلام به سرزمين ايران موجب دگرگوني كلي دراحوال و روابط حقوقي مردم ما شد ولي اين دگرگوني

ناگهاني نبود بلكه اندك اندك به مرور زمان اتفاق افتاد.

روابط حقوقي مردم و نحوه مالكيت و ساختار دولت به تدريج بر اساس تعليمات اسلام شكل گرفت . اولين قباله هايي

كه در قرون اوليه اسلام در نقاط مختلف ايران كه درتركيب دولت اسلامي قرار گرفته بود نوشته شده و به تبعيت

از نوشته هاي ديواني و به همان خط و انشاء و زبان پهلوي ساساني بوده است.

مقارن ظهور اسلام در سرزمين هاي عربي به علت كمبود اشخاص با سواد و نا اشنا به خط و كتابت و نيز به

علت وجود خصلت كوچ نشيني در اعراب خريد و فروش املاك و اموال به صورت مكتوب نبوده است.

اعراب قالبا از سنگ و استخوان كتف ، دفه وكتف حيوانات خصوصا آهو كه به دق معروف است وشاخه هاي نخل

خرما كه جريده نام دارد براي نوشتن اسناد و تعهدات خود استفاده مي كردند و براي حفظ اين اسناد ، كعبه جاي

امني بود . بسياري از اين اسناد و عهدنامه ها در خانه خدا حفظ ونگهداري ميشد.

دستور نوشتن اسناد در قران مجيد

نخستين دستوري كه از صدر اسلام براي نوشتن ديون و معاملات وجود دارد آيه 282 سوره بقره است.

دراين ايه شريفه دستورنوشتن سند بين متعاملين و متعاهدين ،احكام ومقررات، شرايط لازمه آن و همچنين صلاحيت

عملي و اخلاقي نويسنده سند ، تكليف متعاملين و شهود ، شرايط وصلاحيت انها ، اهليت طرفين معامله واحكام

معاملاتي كه نياز به ثبت و گواه ندارند به وجه كافي بيان وحتي بر پرداخت حقوق كاتب و شاهد نيزتاكيد شده است

اين دستورالهي در14 قرن پيش هنگامي كه دايره معاملات وتجارت بسيار محدود بود به وي‍ژه درمكه و مدينه كه در

ان زمان محيط خصوصي اسلام بود و تجارت منحصر به معاملات خرما به نحوسلم يا سلف وعده مسلمين شايد از

100نفر تجاوز نمي كرد صادر گرديد وچنان مقررات آن با قوانين موضوعه دردنياي متمدن امروز تطبيق شود

جامعيت دستورهاي الهي در اتقان ان بر قوانين مصوب حتي بر كساني كه اندك اشنائي مقدماتي با قوانين دارند

واضح خواهد شد.

ازان تاريخ به بعد نوشتن سند و قباله ازسنن جاري واصول لازم بين مسلمين گرديد . ايات كريمه ديگري درمورد

بدهكار معسر، گرو (امانت) ، قراردادها ، عهود ، تعهدات نازل شده است.

تنظيم اسناد در زمان حضرت علي (ع)

درزمان خلافت امام علي (ع) دستورها و سفارش هائي زيادي در مورد زمين داري ، ماليات ، خراج ، و نحوه

تنظيم اسناد و قباله ها داده شده است.

همچنين دفاترمنظمي براي وصول ماليات املاك ، باغات ، نخلستانها واموال وجود داشته كه طبق آنها عمل ميشده

است به عنوان نمونه وقتي به حضرت اطلاع دادند كهشريح قاضي خانه اعياني به مبلغ هشتاد دينارخريده وبراي ان

قباله اي تنظيم كرده وعده ايس را شهود گرفته است اورا احضار نمودند و به وي فرمودند اي شريح به زودي كسي

به سراغت خواهد امد كه نه قباله ات را نگاه مي كند و نه از شهودت مي پرسد تورا از ان بيرون مي كند وبه قبرت

تحويل مي دهد.

نمونه سند تنظيمي امير المومنان حضرت علي (ع) براي شريح

اي شريح بنگر اين خانه را از ثروت غير خود نخريده باشي كه هم دردنيا وهم دراخرت زيان كار باشي.

آري اگرهنگام خريد خانه پيش من امده بودي ، سند مالكيتي اين چنين براي تو مي نوشتم كه ديگر درخريد چنين

خانه اي حتي به بهاي يك درهم يا بيشترعلاقه نداشته باشي.

آن سند مالكيت چنين بود:

((اين خانه اي است كه بنده اي ذليل از مرده اي كه اماده كوچ كردن است خريداري نموده ، خانه اي ازسراي غرور

در محله فاني شوندگان در كوچه هالكان ، اين خانه به چهار حد محدود مي شود : 1- عهد محدود به افات وبلاها 2-

به مصائب 3- به هوا وهوس هاي سست كننده و4- به شيطان اغواگر منتهي مي گردد.

در اين خانه از همين جا باز مي شود((شيطان)) . اين خانه را مغرور ارزوها از كسي كه پس از مدتي كوتاهي از

اين جهان رخت بر مي بندد به مبلغ خروج از عزت قناعت و دخول به ذلت دنيا پرستي خريداري نموده......

شاهد اين سند عقل است انگاه كه از تحت تاثير هوا و هوس خارج گردد و از علايق دنيا جان سالم به دربرد))

دوران قاجاريه

دراواخر سلطنت فتحعلي شاه قاجار و اوايل پاده شاهي محمد شاه براي تنظيم معاملات تجاري بين ايران و روسيه و

جلوگيري از بروز اختلافات دفاتري نزد كاگزاريها وجود داشت كه اسناد و معاملات تجار را دران ثبت ميكردند.

براي اولين بارناصرالدين شاه قاجار به سپه سالار دستور داد مجموعه يا كتابچه اي راجع به مواد قانون ثبت اسناد

واملاك بنويسد وبه اجرا كذارند. سژه سالار نيز بر اساس دست خط و فرمان شاه مامور شد كه اداره اي براي ثبت

نوشته جات و معاملات همانند دول اوروپايي تشكيل دهد.

به علاوه اسناد و نوشتها را تمبر بزنند و دردفاتر مخصوص ثبت و ضبط گردانند . بعدها وزارت عدليه اعظم اسناد

و قباله ها را تسجيل و مهر مي كردند .

هرگاه يكي از طرفين معامله يا سند از اتباع خارجي بود متن سند به گواهي سفرات متبوع طرف خارجي مي رسيد

اين وضعيت تا زمان مشروطيت ادامه داشت و علي رغم تحولاتي كه در كار ثبت اسناد و املاك روي داد ، اسناد و

ومعاملات مردم كماكان به دست اشخاص كم سواد و غير مسئول تنظيم ميشد و به ندرت بوسيله قضات شرع يا نزد

مجتهدان و يا محاضر تهيه و تنظيم مي گرديد.

درسال 1301 ه ق قانوني به نام ((ثبت وقانون دولتي)) وضع شد كه به موجب ان مقرر گرديد اسناد مردم دردفتر

مخصوص ثبت شود وحق الثبت هم دريافت گردد.

اسنادي كه ثبت مي شد داراي ارزش و اعتبار بود وهرگاه مفقود مي شد يا ازبين مي رفت ثبت دفترمعتبر بود.

پايان جلسه دوم

آئین نگارش اسناد رسمی - استاد جلیل محمدی -جلسه اول و دوم -21و28/7/1390

مطالب مشابه :

متن خطبه ازدواج موقت

تاثیر کابالا(قباله) بر فرهنگ، سیاست، سینما و هنر غرب(متن کامل مصاحبه)

بررسی شروط ضمن عقد مندرج در قباله ازدواج

ادبیات و خاستگاه تاریخی مکتب قباله

نحوه محاسبه مهریه بعد از فوت شوهر و تعهد پدر زوج در قبال پرداخت مهریه

رهنمای تحریر وثایق در افغانستان

رهنمای تحریر وثایق حقوقی در افغانستان

نحوه مطالبه و محاسبه مهریه

آئین نگارش اسناد رسمی - استاد جلیل محمدی -جلسه اول و دوم -21و28/7/1390

مصاحبه روزنامه جوان درباره تصوف یهودی کابالا/قباله و هنر،سیاست و سینما