خانه و مدرسه در مسیر تعلیم و تربیت

شب چادر سیاه خود را بر سر شهر پهن کرده است. اعضای خانواده بعد از یک روزکاری شلوغ و پر مشغله، فارغ از هر دلمشغولی گردهم جمع می شوند و سعی دارند برای دقایقی به صورت گذرا مروری بر کارهای روزانه داشته باشند. در این میان بچه ها پیش دستی می کنند و سریع پاکت های دعوت مدرسه را برای شرکت در اولین جلسه انجمن اولیاء و مربیان با شور و شوق فراوان از حضور پدر یا مادر در مدرسه، روی میز می گذارند. پدر خود را پشت روزنامه ای که مقابلش گرفته پنهان می کند و با سکوت معنی دار، با زبان بی زبانی می گوید فرصت حضور در این جلسات را ندارد و مادر هم بدون اینکه زحمت خواندن متن نامه را به خود دهد، چند برگ سبز داخل پاکت ها می گذارد و جلسه را تمام شده اعلام می کند و این نهایت همکاری بین خانه و مدرسه در برخی از خانواده ها قلمداد می شود!

رشد شخصیتی و تحصیلی دانش آموزان پیش از هرچیز مستلزم برخورداری آنان از فضایی متعادل و هماهنگ در خانه و مدرسه است. امروزه انجمن های اولیاء و مربیان بهترین و مؤثرترین وسیله ارتباط میان خانه و مدرسه شمرده می شود. از آنجا که کودک بخش زیادی از زندگی خود را در خانه گذرانده، معلم و مسئولان مدرسه باید از محیط زندگی و فرهنگ و ارزش های حاکم بر آن محیط آگاهی یابند تا بتوانند آموزش و پرورش مدرسه را با استفاده از جنبه های زندگی دانش آموز و با همکاری اولیای وی بارور سازند.

رهبر معظم انقلاب نیز در بیان اهمیت همکاری اولیا و مربیان می فرمایند: «اگر ما بتوانیم خانه و مدرسه را از نظر تعلیم و تربیت به یکدیگر متصل کنیم، پیوندی مبارک انجام داده ایم.»

دیروز روز پیوند اولیاء و مربیان نامگذاری شده بود و باتوجه به اینکه انجمن اولیاء و مربیان مظهر همکاری خانه و مدرسه در امر تعلیم و تربیت دانش آموزان است، نهادینه ساختن فرهنگ رابطه متقابل بین خانه و مدرسه، جایگاه این انجمن در نظام تعلیم و تربیت و نقش والدین در ایجاد هماهنگی بین این دو نهاد از ضروریاتی است که باید مورد دقت نظر مسئولان و والدین قرار گیرد.

خانه و مدرسه دو بازوی رسالت آموزشی

کارشناسان مسائل آموزشی معتقدند مهمترین نقش در پرورش فکری و روانی کودک به عهده مدرسه است و از سوی دیگر تا زمانی که اهمیت ارتباط میان خانه و مدرسه برای اولیا روشن نشود، نمی توان آنها را در مسائل آموزش و پرورش مشارکت داد. خانه و مدرسه زمانی رسالت آموزشی و پرورشی خود را به نحو مطلوب اجرا می کنند که از وظایف خود شناخت کافی داشته باشند و نقش تربیتی خود را با بصیرت انجام دهند.

«محمد فلاحتی» پدر یکی از دانش آموزان دوره متوسطه در یکی از دبیرستان های منطقه ۵ آموزش و پرورش تهران درباره کارکرد انجمن اولیاء و مربیان در مدرسه به گزارشگر کیهان می گوید: «هنوز با کارآمدی انجمن اولیا و مربیان در مدرسه به عنوان یک نهاد ایده آل فاصله داریم، زیرا هنوز مدرسه نتوانسته از توانایی والدین در امور مدرسه بهره گیری مناسبی داشته باشد. ضمن اینکه خانواده ها هم با وظایف و کارکرد انجمن آشنا نیستند.» وی که خودش چند سال متوالی یکی از اعضای انجمن اولیاء و مربیان مدرسه فرزندش می باشد، در ادامه چنین می گوید: «متاسفانه هنوز برخی از اولیاء وقتی نام انجمن اولیا و مربیان را می شنوند، بی اختیار ذهن آنها به طرف جذب کمک های مردمی در مدرسه می رود در حالی که اهداف و وظایف انجمن در مدرسه فراتر از این موضوع است.»

ف بیات که دو فرزند دارد یکی در مقطع دبستان و دیگری در دوره راهنمایی تحصیل می کند و خودش کارمند بانک می باشد، اما در عین حال حضور فعالی در جلسات و برنامه های مدرسه دارد، ضمن تأیید این مسئله که برخی از والدین در مورد تشکیل جلسات انجمن اولیا فقط به مسائل مالی برمی گردد، می گوید: «برخی از انجمن ها، از کارایی موثری برخوردارند که این امر به آگاهی و آشنایی اعضا یا وظایف و اهداف انجمن اولیاء و مربیان مربوط می شود. همچنین حس مشارکت جویی مدیران و دست اندرکاران مدارس نیز در موفقیت و کارایی انجمن مؤثر است و بهتر است که مسئولان یاد شده آموزش های لازم را در این خصوص طی کنند.»

وی می گوید: «اگر مدیر یک مدرسه والدین را از اهداف برگزاری جلسات انجمن آگاه کند و به نقش مؤثر آنها در مسائل تربیتی بچه ها تأکید ورزد، قطعاً شور و اشتیاق بیشتری برای حضور آنها در مدرسه ایجاد می شود.» یکی دیگر از والدین که فرزندش در پایه دوم دبیرستان تحصیل می کند، بدون ذکر نامش به گزارشگر کیهان چنین می گوید: «اگرچه انجمن اولیاء و مربیان در سال های اخیر جایگاه بهتری نسبت به سال های گذشته در میان والدین پیدا کرده، اما هنوز اولیا از اهداف و وظایف این نهاد توجیه نیستند. معمولا در ابتدای هر سال مجمع عمومی انجمن تشکیل می شود و مباحثی مطرح می گردد، اما در طول سال تحصیلی پیگیری نمی شود، ضروری است که علاوه بر تشکیل جلسات انجمن اولیاء و مربیان که با حضور اعضای انجمن آن هم سالی دو یا سه بار برگزار می شود، مجمع عمومی انجمن هم در طول سال با حضور اولیا تشکیل شود تا ارتباط تنگاتنگ خانه و مدرسه برای حل مشکلات آموزشی و پرورشی و سایر مسائل آموزشگاه حل شود.»

وی در ادامه صحبت هایش به نکته ظریفی اشاره می کند و می گوید: «تمرکز مسئولان مدرسه در جلسات عمومی بر روی مشکلات مالی باعث دور شدن والدین از مدارس می شود، در حالی که مدرسه غیر از مشکلات مالی، مشکلات آموزشی و پرورشی هم دارد و مدرسه برای رشد همه جانبه شخصیت دانش آموز نیاز به حضور مستمر پدر و مادر در کانون مدرسه دارد و به نظر من ارتباط خانه و مدرسه باید هم به صورت فردی و هم گروهی باشد و در این صورت است که انجمن به عنوان حلقه و پل ارتباطی بین دو کانون نقش مؤثری خواهد داشت.»

حلقه های اتصال

همکاری اولیاء و مربیان در ایجاد هم سویی میان آنان درباره تربیت دانش آموز نقش مهمی دارد، از ثمره های سودمند مشارکت والدین در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی ها، نزدیکی نگرش ها و انتظارات و در نتیجه، ایجاد هم سویی در شیوه های تربیتی خانه و مدرسه است که از آسیب های تربیتی ناشی از روش های چندگانه جلوگیری می کند.

اشرف علیاری کارشناس علوم تربیتی در گفت وگو با گزارشگر کیهان با تاکید بر این مسئله که یکی از کارهای برجسته آموزش و پرورش پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فعال کردن انجمن اولیاء و مربیان مدارس است، می گوید: «انجمن اولیاء و مربیان به عنوان حلقه اتصال دولت و مردم محسوب می شود و همان طور که در حال حاضر شاهد هستیم، عملکرد آن هر سال نسبت به سالهای گذشته پیشرفت بیشتری داشته و والدین انتظارات خود را از آموزش و پرورش درخواست می کنند.»

وی مهمترین عامل رشد انجمن ها را انسجام فکری اولیاء، مربیان و مدیران واحدهای آموزشی عنوان می کند و می گوید: «بررسی ها نشان می دهد وجود این انجمن ها در واحدهای آموزشی و در پیشرفت علمی دانش آموزان نقش بسزایی داشته است.»

این کارشناسان مسائل تربیتی از والدین می خواهند حساسیت کار و تداوم ارتباط با این انجمن را دو چندان کنند تا انجمن اولیاء و مربیان در مدارس برای تقویت تعلیم و تربیت استمرار داشته باشد.

وی می گوید: «خانه و مدرسه دو کانون مقدس تربیتی هستند که ارکان جامعه سالم و پویا را در آموزش و پرورش تشکیل می دهند، لذا با ارتباط و تعامل بین والدین و مربیان و با مشارکت و همفکری آنهاست که امور آموزشی و پرورشی دانش آموزان به شرایط ایده آل و مطلوب می رسد.»

«منصوره رحماندوست» کارشناس آسیب شناسی خانواده در گفت و گو با سرویس گزارش روز کیهان با اشاره به اینکه ارتباط خانه و مدرسه به قصد ایجاد هماهنگی در فعالیتهای تربیتی این دو نهاد شکل می گیرد و کارایی و تاثیر مثبت آن پویایی و تعادل، به این ارتباط بستگی دارد، تصریح می کند: «مفهوم پیوند نیز دقیقا با این ارتباط پویا آشکار می گردد و پیوند به ارتباطی گفته می شود که هر یک از طرفین ارتباط، به رشد و اثربخشی یکدیگر کمک کنند، بنابراین انجمن اولیاء و مربیان در تحکیم و تقویت این پیوند، می تواند نقش موثری ایفا کند.»

وی اضافه می کند: «آگاه سازی خانه و مدرسه نسبت به وظایف خطیرشان در تعلیم و تربیت، آموزش اصول و قواعد ارتباط خانه و مدرسه و رفع موانع ارتباط موثر از جمله اقداماتی است که از طرف انجمن اولیا و مربیان قابل انجام و پیگیری است، ناگفته نماند که پیوند خانه و مدرسه صرفا از طریق اقدامات فوقانی و ضوابط اداری حاصل نمی شود، این مقوله بیش از آنچه که بیرونی باشد درونی است یعنی نگرش ها، طرز تفکر و باورها باید با یکدیگر پیوند بخورند و اگر پیوند به یک تمایل و باور درونی از طرف خانه و مدرسه تبدیل نشود، اقدامات رسمی و بخشنامه ای نمی تواند موثر باشد.»

خانم رحماندوست در ادامه با تاکید بر اینکه پیوند مانند منشوری است که جنبه های گوناگون اجتماعی، عاطفی و اقتصادی را شامل می شود، خاطر نشان می سازد: «هر یک از دو نهادخانه و مدرسه یک گروه اجتماعی محسوب می شوند، یعنی هر کدام از اعضای معین، روابط و ویژگی های خاص خود را دارا می باشند. خانواده ها باید ماهیت مدرسه را بشناسند و مدرسه نیز ماهیت خانواده را به خوبی دریابد.»

وی در ادامه می گوید: «باید توجه داشته باشیم که روابط خانواده عمدتا جنبه عاطفی دارد و روابط مدرسه بیشتر اداری و عقلانی است و نزدیکی و ارتباط موثر این دو گروه باعث می شود روابط عقلانی و قانونی مدرسه جنبه انسانی و لطیف پیدا کند و روابط سیال و غیررسمی خانواده وضع عقلانی و منضبط داشته باشد، بنابراین مدیران، مربیان و والدین با تعامل و همکاری می توانند یک فضای مناسب اجتماعی ایجاد کنند.»

پیوند اقتصادی

مدرسه به عنوان یک موسسه آموزشی و پرورشی به توان مالی نیاز دارد، هر چند امور اقتصادی در تعلیم و تربیت هدف و محور نیست، ولی توان اقتصادی شرط لازم و موفقیت در دستیابی به اهداف تربیتی است. این کارشناسان آسیب شناسی خانواده در این مورد می گویند: «پیوند اقتصادی خانواده در مدرسه، از موارد مبهم و مسئله دار ارتباط خانه و مدرسه است، از طرفی ضرورت کمک به توان اقتصادی مدرسه را نمی توان انکار کرد و از طرف دیگر نمی توان والدین را برای کمک مادی مجبور نمود. موضع گیری مناسب آن است که والدین با آگاهی کامل از برنامه های تربیتی مدرسه و در حد توان خود و با اختیار و آگاهی کامل به مدرسه یاری رسانند و مدرسه هم با توجه به شناخت از وضعیت اقتصادی خانواده ها، انتظارات خود را مطرح کند.»

نقش والدین در ایجاد هماهنگی بین خانه و مدرس

از آنجا که مدرسه بعد از خانه مهمترین نهادی است که در رفتار و کردار و دگرگونی عواطف نوجوانان، نقش اصلی را برعهده دارد، با برنامه ریزی درست و مشارکت معلمان و والدین می توان حس همکاری، همدردی آداب اجتماعی، سازگاری، نظم پذیری، ایثار، تفکر منطقی، شناخت و احترام به حقوق دیگران و حل مشکلات را در محیط های آموزشی به دانش آموزان آموخت.

حسین خوشنویسان که یکی از فرهنگیان باسابقه در آموزش و پرورش است و ۵۵ سال از عمر خود را صرف تعلیم و تربیت فرزندان این مرز و بوم نموده است در گفت و گو با گزارشگر کیهان با اشاره به اینکه همراه با گام نهادن کودک به مدرسه دومین فضای تربیتی او شکل می گیرد، می گوید: «اولین معلم و مربی بچه ها مادر، پدر و اطرافیان هستند و در مراحل بعدی یعنی در ۶ ۷ سال دوم زندگی، معلم و مربیان مدرسه نقش تربیتی را ایفا می کنند، اما حداقل ۶ سال، صد درصد تعلیم و تربیت فرزند برعهده خانواده است و وقتی بچه ها به عنوان شاگرد وارد مدرسه می شوند، مثل ساختمانی می مانند که بتون ریزی آن انجام شده است.»

وی که در حال حاضر مدیریت مجتمع آموزشی خواجه نصیرالدین طوسی در منطقه ۵ آموزش و پرورش را برعهده دارد، تصریح می کند: «زمانی ما از مدرسه می توانیم تعلیم و تربیت و آموزش خوب بخواهیم که امکانات و ابزار لازم را در اختیار داشته باشد.»

خوشنویسان که یکی از مدیران سابق مدرسه البرز هم بوده، با اشاره به این مسئله که معلم همچون باغبانی است که اگر زمین مناسب، نهال و بذر خوب و سالم در اختیار داشته باشد، می تواند گیاه قابل قبولی رابه عمل آورد، می گوید: «اگر قرار باشد تمام وقت معلم صرف تهیه ابزار لازم باشد، از زمانی که باید صرف آرایش گل و مراقبت آن قرار دهد، کاسته می شود.»

وی با این نگاه که در حال حاضر ما ۳۰۰سال از کشورهای مترقی در امر تعلیم و تربیت عقب تر هستیم و نمی توانیم راه ۳۰۰ساله را یک شبه طی کنیم، اضافه می کند: « لازم است این مسئله بین خانواده ها نهادینه شود که امر تعلیم و تربیت به ابزاری نیاز دارد که تأمین بخش عمده ای از آن برعهده خانواده ها است و در شرایطی که تهیه تمام این امکانات ازطریق مسئولان مقدور نیست والدین باید آستین همت بالا بزنند.»

خوشنویسان با ذکر مثالی بر ضرورت کمک های مالی خانواده ها به مدرسه تأکید می کند و می گوید: «وقتی ما برای ازدواج فرزندانمان سعی می کنیم تمام وسایل موردنیاز او را فراهم کنیم، چطور است که برای تعلیم و تربیت که یک سرمایه گذاری درازمدت است، شانه خالی می کنیم.»

دانش آموزان ولی نعمتان مدرسه

ما باید بپذیریم که سرمایه گذاری در امر پرورش و آموزش بچه ها، موقتی نیست و ضایع نمی شود چون مال دراختیار علم قرار می گیرد و درآینده به وسیله همین علم می توان مال را هم تهیه کرد. بنابراین اولیاء کمک و یاور مدرسه و پشتوانه ای در تمام زمینه های آموزشی محسوب می شوند، والدین گنج مدرسه هستند که مسئولان تربیتی باید قدرشناس آنها باشند.

خوشنویسان، مدیر مدرسه ای که در سال های قبل از انقلاب، توسط ساواک مورد اذیت قرار گرفته در ادامه سخنانش می گوید: «اولیا باید توسط مدیران، معلمان و نمایندگان مطمئنی که برای فرزندان خود انتخاب می کنند، کمک و یار مسئولان مدرسه باشند، البته این مطلب تنها در مسائل مالی خلاصه نمی شود، ما در تمام زمینه ها به همفکری وهمیاری والدین نیازمندیم.»

خوشنویسان در پاسخ به این سؤال که مطالب مطرح شده آموزش و پرورش را به سمت خصوصی شدن و گسترش مدارس غیرانتفاعی در جامعه سوق می دهد، می گوید: «در مدارس غیرانتفاعی تأمین تمام نیازها برعهده اولیاء است، اما نظارت آموزش و پررش براینگونه مدارس کاملاً ضروری و لازم است و اگر خدایی ناکرده در این زمینه افرادی سعی در سوءاستفاده کردن از حسن نیت خانواده ها دارند و یا فقط به فکر مسائل اقتصادی هستند دولت به مسئولان باید درصدد کوتاه کردن دست آنها در امر آموزش باشند.»

خوشنویسان در ادامه با تأکید بر این مسئله که اگر مدیری بپذیرد ولی نعمت او دانش آموزان هستند، خاطرنشان می سازد: «والدین این دانش آموزان در درجه دوم این جایگاه قرار دارند و مدرسه و اعضای آن بدون پچه ها و والدین هیچ معنا و مفهومی ندارد. ما اولیا را نه فقط به خاطر مسائل مالی که برای مسائل فکری باید به کمک بطلبیم و بپذیریم که هرقدر مشاورین مدرسه بیشتر باشند، مدیر مدرسه در کارهای خود موفق تر خواهد بود، براین اساس محور اصلی دانش آموزان و مکمل آن ها خانواده ها هستند و ما خدمتگزاران آنها هستیم، به اعتقاد من مدرسه ای که فقط به فکر پرکردن جیب خود و همکارانش باشد اصلاً در امر تعلیم و تربیت موفق نیست، چراکه پول باید در خدمت تعلیم، آموزش و تربیت صحیح بچه ها قرار گیرد.»

سازمان مرکزی انجمن اولیاء و مربیان و مشغله مدیران

خانم حشمتیان قائم مقام وزیر آموزش و پرورش درسازمان مرکزی انجمن اولیاء و مربیان است که شایسته بود به مناسبت روز پیوند انجمن اولیاء و مربیان، نظرات وی را در این گزارش درج می کردیم، اما علیرغم مکاتبات و پی گیری های مستمر و یک هفته ای گزارشگر کیهان برای مصاحبه با ایشان درمورد برنامه های این سازمان و راه های مناسب برقراری پیوند بین خانه و مدرسه، از پاسخ به سؤالات امتناع کردند. البته توجیه این امر از سوی مسئول دفتر ایشان مشغله فراوان کاری اعلام شد..

منبع :سایت اینترنتی آقتاب .نویسنده صدیقه توانا

خانه و مدرسه در مسیر تعلیم و تربیت

مطالب مشابه :

فرم کمک به مدرسه و دعوت نامه انجمن اولیا و مربیان

متن برای درخواست کمک از اولیاء دانش آموزان& درخواست از اولیاءوکمک به مدرسه

متن آیین نامه ارزشیابی توصیفی

متن آیین نامه ارزشیابی توصیفی دوره ابتدایی

کمک‌های مردمی به مدارس از اختیار تا اجبار

خانه و مدرسه در مسیر تعلیم و تربیت

متن نامه سرگشاده به رییس سازمان آموزش و پرورش لرستان