رسالات موسیقایی عبدالقادر مراغه‌ای
از آثار و تصانیف تركی مراغی در جلد دیگر بحث خواهیم كرد. اینجا شایسته است اشاره كنیم كه اكنون در موسیقی تركیه هفت قطعه آهنگ مراغی در مقام‌های مختلف تركی اجرا می‌شود. مانند شوق‌نامه، حیدرنامه، نقش‌بسته، نقش دویك، یوروك سماعی و غیره كه یادمان‌های ساخته‌ی مراغی به شمار می‌روند.
آثار ابن غیبی، عبدالقادر مراغه‌ای در موضوع موسیقی عملی و تعریف آلات موسیقی بسیار پر اهمیت است. از ابن غیبی، چند كتاب به تركی و فارسی بر جای مانده است كه عبارتند از:
1. الادوار: به زبان تركی و نام دیگر آن روح پرور است.
2. مجالس: به زبان تركی كه بخش‌هایی از آن را در خاتمه‌ی مقاصد الالحان و خاتمه‌ی جامع الالحان آورده است.
3. دیوان شعر تركی: كه بخش‌هایی از آن را در جامع الالحان و مقاصد الالحان می‌توان دید.
4. كنز الالحان: از این كتاب تا كنون نسخه‌ای به دست نیامده است. گفته می‌شود كه این نخستین تألیف عبدالقادر در علم موسیقی بوده است و در آن نغمه‌هایی را كه خود ساخته بوده، به خط مخصوصی نوشته و ادوار را در آن شرح كرده بود. عبدالقادر در آثار خود چند جا از كنزالالحان نام برده است. مثلاً در مقاصد الالحان در باب چهارم در ذكر نغمه‌ها می‌گوید:
«. . . اگر تمامی نغمات دوایر . . . را شرح دهیم، سبب تطویل كتاب شود . . .»
و آن‌ها را در كتاب كنز الالحانذكر كردیم.10 و یا در باب یازدهم می‌گوید:
«اسامی اصناف ترجیعات در كتاب كنزالالحان تمامی ذكر كرده شد . . .» 11
و در همان باب در فصل بیان اصطخاب غیر معهوده در باب ذكر نغمات اوتار تأكید می‌كند كه:
«. . . مجموع آن‌ها را در كتاب كنزالالحان بیان كرده‌ایم.»12
و در باب دوازدهم در بیان طریقه‌ی عمل می‌گوید:
«در این مختصر در این باب بدین قدر اكتفا كردیم اما در كتاب كنزالالحان مجموع اعمال اصناف مبین گردانیدیم فلیرجع الیه.»13
و در انتهای مقاصد الالحان اشاره می‌كند كه:
«. . . ما این‌ها را در كتاب كنزالالحان چنان ثبت كردیم كه طالبان استخراج توانند كردن و گفتن و . . .»
این همه نشان می‌دهد كه كتاب كنزالالحان مهمترین تألیف عبدالقادر بوده است كه متأسفانه تا به امروز برای جهان علم نامكشوف و ناپیدا مانده است.
5. مقاصد الالحان: دارای یك مقدمه و دوازده باب و یك خاتمه است. به گفته‌ی خود مؤلّف در مقدمه، آن را در اصول و فروع و قواعد فن موسیقی نگاشته است و مجموع قواعد علمی و عملی و مصطلحات موسیقی را در آن آورده است. باب اول از تقسیم دساتین (= پرده‌ها) و حدّت (= زیری) و ثقل (= بمی) سخن به میان می‌آورد. در باب دوم از تقسیم دساتین (= پرده‌ها) بر اوتار (= سیم‌ها) و تصنیف (= نصف كردن) و تضعیف (= دو برابر كردن) ابعاد و جز آن بحث می‌كند. درباب سوماز اقسام بعد ذی الاربع و بعد ذی الخمس (نسبت 4 و 5) و قواعد آن سخن می‌گوید و در سه فصل بعدی از دوازده مقام و آوازهای شش‌گانه و شعبات بیست و چهارگانه بحث می‌كند، در باب هفتم در بیان اشتباه ابعد، در باب هشتمدر بیان انتقال یا تغییر مایه، در باب نهم از ادوار ایقاعی و شیوه‌های انگشت‌گذاری با عنوان ذكر اصابع ستّه و دخول در تصانیف و در بابدهم ویازدهم از ساختن تصانیف و هماهنگ‌سازی و كوك كردن سخن می‌گوید. بابدوازدهم در آداب هنرمندی و تعلیم خوانندگی و شرح آلات موسیقی است. در همین فصل نام موسیقی پژوهان گذشته از فارابی تاصفی‌الدین اورمویآمده است. عبدالقادر در بخش پایانی اشعاری از دیوان‌های تركی و فارسی خود را نیز كه برای آهنگ‌های موسیقی ساخته، در فصلی جداگانه به عنوان خاتمه بر متن افزوده است.
از این كتاب تا كنون سه نسخه‌ی خطی در كتابخانه‌های بادلیان، استانبول و لیدن از سوی هنری فارمر معرفی شده است و كهن‌ترین نسخه را كه در سال 821 هـ . استنساخ شده است، تقی بینش در سال 1344 چاپ كرده است.14
مقاصد الالحان در واقع چكیده و خلاصه‌ای از جامع الالحان است و شباهت زیادی با آن دارد. گاه جدول‌ها و اشكال نیز در دو كتاب عین هم است و اغلب سرفصل‌ها و عناوین ابواب شباهت زیادی با هم دارند. مثلاً عناوین باب اول در مقاصد الالحان چنین است: تعریف صوت و نغمه، در كیفیت حدوث صوت و نغمه، در بیان اسباب حدّت و ثقل. و عنوان باب اول در جامع الالحان به این شرح است:تعریف صوت، تعریف نغمه، كیفیت وصول صوت نغمه به سامعه، حدث و ثقل. بقیه‌ی فصل‌ها هم همین گونه، همانندگی و شباهت‌های محسوسی با جامع الالحان دارد.
ویژگی‌های چاپ تقی بینش، دقت و امانتداری علمی در نقل و شرح مفاهیم بدیع موسیقایی است و جز ضمایم كه در آن اشعار تركی به سبب عدم آشنایی با زبان تركی به صورت مغلوط و نامفهوم چاپ شده، زحمت او در بقیه‌ی موارد به ویژه در دادن معادل‌های انگلیسی و فرانسوی اصطلاحات فی رساله كه به بهره‌گیری از كتاب هنری فارمر تنظیم شده قابل اعتنا و تحسین است.
دیباچه با حمد خدا و نعت رسول اكرم (ص) شروع می‌شود. مقدمه، پنج فصل دارد:
- در تعریف موسیقی.
- كیفیت حدوث صناعت موسیقی.
- در ذكر موضوع موسیقی.
- در ذكر مبادی موسیقی.
- در علت غایی موسیقی.
مطالب مشابه :
ایسلا نیوز دان بیر خبر
vatan dili news - ایسلا نیوز دان بیر خبر | vatan dili news تهیه و تنظیم : وطن دیلی نیوز .
متون نظم ترکی - بایرک قوشچو اوغلو (دکتر حسین محمدزاده صدیق)
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
رسالات موسیقایی عبدالقادر مراغه‌ای
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
اسکی تورکجه درسلیکلر و رشدیه‌نین «تمثیلات لقمان» کیتابی- 2
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
لطیفه‌های بهلول داننده
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
قاضی برهان الدین
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
اومید پیکی- اوستاد حبیب ساهر
وطن دیلی نیوز. موغان - گئرمی ، فولکلور ایسلا نیوز.
برچسب :
ایسلا نیوز