چگونه توانستم مفهوم خطوط توپوگرافي را در درس جغرافيا براي دانش آموزان آموزش دهم؟

مقدمه

خطوط هم تراز يا منحني هاي ميزان ويا توپوگرافي از واژه هاي مهم در درس جغرافيا بويژه در جغرافياي طبيعي مي باشد ودر جغرافيا بعنوان يك نوع نقشه در نظر مي گيرند و در بسياري موارد از نقشه هاي پايه بحساب مي آيد. ياد گيري اين اصطلاح توسط دانش آموزان مي تواند در درك و يادگيري برخي از پديده هاي جغرافيايي مانند دره ، يال، قله، شيب دامنه، مرز حوضه ها و بطور كلي پستي و بلند يها مؤثر باشد. امروزه نقشه هاي توپوگرافي در بر نامه هاي ريزيهاي محيطي بسياز مورد اسفاده قرار مي گيرند.هدف از پژوهش اين است كه مبحث توپوگرافي ازطريق روشي تدريس شود كهدانش آموزان در يادگيري آن مشكلي نداشته باشند و بتوانند آنچه راكه در يك نقشه توپوگرافي مشاهده مي كنند در محيط اطراف خود بكار بندند.

بيان مسأله:

خطوط توپوگرافي يا هم تراز در اغلب دروس جغرافيا از راهنمايي گرفته تا در دوره پيش دانشگاهي ازآن اشاره شده است. ولي در جغرافياي 2 و جغرافياي دوره پيش دانشگاهي بعنوان يك مبحث درسي ميباشد.بنابر اين در چند سالي كه مشغول تدريس در مدارس شهرستان رامسر بودم در بيشتر اوقات متوجه مي شديم كه دانش آموزان در ياد گيري عميق اصطلاح توپوگرافي و بكار گيري آن در محيط پيرامون خود با مشكل روبرو بوده اند و بسياري از مواقع مشاهده شده است كه دانش آموزان نمي توانند آنچه را كه در نقشه هاي توپوگرافي وجود دارد را در طبيعت مرتبط سازد. بنابر اين از دو كلاس كه يكي دوره پيش دانشگاهي و ديگري از دوره سوم متوسطه از رشته علوم انساني مي باشند در اين ارتباط مورد مطالعه قرار داديم. در اين بررسي تعداد 40 دانش آموز از دو پايه فوق را از طريق امتحان كتبي و بررسي نمرات شفاهي مورد بررسي قرا ر داديم كه نتيجه آن اين بود كه بيش از 80 درصد از دانش آموزان نتوانستند سؤالات مربوط به خطوط هم تراز را پاسخ دهند و در خواندن نقشه هاي توپوگرافي نيزبا مشكلات زيادي روبرو مي باشند مي باشند.

بنابر اين ، اين مسأ له هميشه مورد توجه بوده است كه چرا دانش آموزان نمي توانند به سؤالات مربوط به اين اصطلاح پاسخ درست دهند؟ و چرا از ارتباط آن با طبيعت اطراف خود ناتوان مي باشند؟

روش گرد آوري اطلاعات:

الف- پرسشنامه: با طرح سؤالاتي پيرامون مبحث توپوگرافي هم از وضعيت موجود و هم در پايان پژوهش جهت ارزيابي نتايج پژوهش استفاده شده است.

ب‌- مشاهده: بادر اختيار قرار دادن نقشه توپوگرافي از چگونگي خواندن نقشه توسط دانش آموزان اطلاع كسب شد.

ضمناً در مرحله اقدام نيز از مشاهده ميداني استفاده شده است.

تعريف و تبين واژه كليدي:

1- خطوط توپوگرافي يا هم تراز:از لحاظ لغوي در كتاب لغت نامه دهخدا به معني پستي و بلندي مي باشد و در كتاب لغت نامه به معني است . در كتاب مباني نقشه خواني دكتر مجتبي يماني خطوط تراز يا منحني هاي تراز يك منحني بسته اي است كه نقاط هم ارتفاع را به هم وصل مي كند.

منحنيهاي تراز يا خطوط توپوگرافي در نقشه هاي توپوگرافي بصورت منحنيهاي ي نشان داده مي شوند كه فواصل 20 متر باخطوط ريز و 100 متر با خطوط پر رنگتر قابل مشاهده مي باشند. هر يك از اين خطوط در نقشه بعنوان يك ارتفاع محسوب مي شوند كه از پايين ترين ارتفاع تا بلند ترين ارتفاع را نشان مي دهند .بادر دست داشتن نقشه توپوگرافي مي توان در محيط واقعي كليه ارتفاعات بر روي زمين را تشخيص داد.

بنابر اين هر يك از اين خطوط پستي و بلنديهايي را در روي زمين نشان مي دهند كه در كتب جغرافياي به ويژه جغرافياي طبيعي ، يال، قله، دره، ، تپه مي خوانند. پست ترين نقطه جلگه و بلند ترين نقطه يك قله و يا يك رشته مي باشد.

اقدام و اجراي راه حلهاي پيشنهادي:

جهت بر طرف كردن مشكل فوق راه حلهايي پيشنهاد شده و به اجرا درآمد كه عبارتند از :

1- ساخت ماكت توپوگرافي حوضه رود ها توسط دانش آموزان وارتباط آن با نقشه توپوگرافي منطقه مورد نظر كه بصورت واقعي مي باشد.

2- گردش علمي ( مشاهده ميداني)

در اين پژوهش هر دومرحله مورد اجرا در آمد. مرحله اول بدين صورت بود كه دانش آموزان را به گروههاي مختلف تقسيم كرده و سپس بادر اختيار قرار دادن وسايل مورد نياز در ساخت ماكت از آنها خواسته شده است كه با توجه به نقشه توپوگرافي حاضر حوضه روخانه صفارود را به صورت يك ماكت بسازيد . در اين مرحله دبير ضمن نظارت بر كار دانش آموزان روشهاي ساخت ماكت را به دانش آموزان ياد داده و دانش آموزان آ نچه را كه در نقشه به صورت خطوط بسته مشاهده مي كردند در ماكت به صورت برجسته مشاهده كردند.

روش دوم كه از طريق مشاهده ميداني انجام شد اين روش در بين جغرافيدانان از اعتبار بالايي برخوردار مي باشد بطوريكه ويدال دولابلاش از جغرافيدانان بز رگ معتقد است كه « جغرافيا علم مشاهده است» چراكه خواندن كتاب جغرافيا شناخت لازم را در جهت تعيين رابطه انسان با محيط طبيعي بدست نمي دهد بلكه بايستي جغرافيدان پياده را برود و مناظر جغرافيايي را با چشم خودببيند و روابط پديده ها را در قلمرو وكار خويش بكار ببندد. بر اي اجراي اين روش دانش آموزان به دو گروه 20 نفره تقسيم شدند و در يك روزآفتابي جهت گردش علمي در يكي از حوضه ها برده شدند. در اين مكان دانش آموزان آنچه را كه در نقشه توپوگرافي بعنوان منحني هاي بسته مي خواندند در اينجا مشاهد كردند و وجود يك نقشه توپوگرافي از منطقه مورد نظر الزامي مي باشد تا بتوان آنچه را كه در نقشه وجود دارد براي دانش آموزان بيان كرد.

ارزيابي نتايج:

پس از اجراي دوروش فوق در بين دانش آموزان ضمن در اختيار قرار دادن بخشي از يك نقشه توپوگرافي منطقه از آنها خواسته شده است كه به سؤالات مربوط به آن پاسخ دهند . تقريباً همه دانش آموزان توانستند به سؤالات مربوط به نقشة پاسخ مثبت دهند و دانش آموزان توانستند آنچه را كه در نقشه ها ي توپوگرافي بعنوان منحني هاي بسته مي خوانند در طبيعت بطور عيني مشاهده كرده و ديگر واژه توپوگرافي خطوط هم تراز براي آنها نا آشنا نبوده است . دانش آموزان ياد گرفتند كه چگونه از طريق نقشه تو پوگرافي برخي از پديده هاي طبيعي مانندارتفاع، شيب دامنه ها، در ه ، يال و قله كه در اطراف آنها قرار دارند، آشنا شوند. ضمناً اين روش نسبت به روش اول از كاربرد بيشتري دارد و در ياد گيري دانش آموزان بيشتر مؤثر بوده است.

بيان محدوديتها:

1- كمبود وسايل تكنولوژي آموزش در مدرسه

2- نداشتن آزمايشگاه جغرافيا در مدرسه

3- مشكلات مربوط به دریافت مجوز از آموزشگاه در ارتباط با گردش علمی

۴- هزینه های مالي مدارس در خريد وسايل تكنولوژي آموزشي و ديگر وسايل

پيشنهادات

1- بهتر است كه براي آموزش دانش آموزان در ارتباط با مبحث توپوگرافي از گردش علمي كه ازطريق مشاهده ميداني مي باشد استفاده شود تا آنها آنچه را كه مي خوانند به عيني ببينند.

2- وجود يك آزمايشگاه در مدرسه از ضروريات مي باشد.

3- مديرمدرسه زمينه هاي بيشتر گردش علمي را فراهم نمايد.

4- وجود سي دي آموزشي جهت نمايش طبيعت و نشان داد خطوط توپوگرافي بر رور ي آن

5- نقشه توپوگرافي شهرستان در مدرسه باشد.

۶- در هر آموزشگاه ماکت بر جسته یک رشته کوه و نقش توژوگرافی وجود داشته باشد.

منابع و مأخذ

1- يماني، مجتبي، مباني نقشه خواني ،چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1382

2- فريد، يدالله، سير انديشه در جغرافياي انساني، چاپ چهارم، انتشارات دانشگاه تبريز،1374

3- مديري، مهدي، خواجه ، خسرو، كارتوگرافي مدرنGIS چاپ اول، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، تهران 1377

4- نقشه توپوگرافي شهرستان رامسر با مقياس 50000/1 تهيه شده در سازمان

جغرافياي ارتش

تهیه و تنظیم : حسین سلملیان

چگونه توانستم مفهوم خطوط توپوگرافي را در درس جغرافيا براي دانش آموزان آموزش دهم؟

مطالب مشابه :

چگونه توانستم مفهوم خطوط توپوگرافي را در درس جغرافيا براي دانش آموزان آموزش دهم؟

مجموعه جزوه هاي كامل رشته جغرافي

نمونه سئوالات رشته جغرافيا(همه گرایشها) - نيمسال اول 89-88- دسترسي براي همه آزاد

معرفی گرایش مدیریتی

سوال جغرافیا

رشته هوانوردي(خلباني، مراقبت پرواز)

نگاهی گذرا به اینده شغلی رشته جغرافیا ...