در باره ی نازک الملائکه و مقایسه ی اشعارش با اشعار نیما یوشیج
|
ایران صدا: نازک الملائکه یکی از پیشگامان شعر نوی عرب است، او متولد 1923 در بغداد است . مادرش سلمی عبدالرزاق که شاعر بود، اشعارش را در مجلات ادبی با نام «ام نزار الملائکه» منتشر می‌کرد. اما پدرش آثار زیادی از خود به جا گذاشت که دایرة‌المعارف «الناس» در بیست جلد از مهم‌ترین آن‌هاست. /گروه فرهنگ وادب وهنر
نازک الملائکه
نازک صادق الملائکه مشهور به نازک الملائکه (زاده در بغداد ۲۳ اوت ۱۹۲۳ برابر با محرم ۱۳۴۲، درگذشته در قاهره ۲۰ ژوئن ۲۰۰۷) شاعر زن عراقی و معمولاً وی را در کنار بدر شاکر السیاب و عبدالوهاب البیاتی یکی از بنیانگذاران شعر نو عربی می‌دانند. برخی شعر مشهور وی «کولیرا» (وبا) را نخستین شعر آزاد در ادبیات عربی می‌دانند. اگر چه وی خود بعدها در یکی از کتابهای خویش این مساله را رد کرده است. (در این مورد ن.ک جلوتر بخش آثار نازک الملائکه - کتاب قضایا الشعر المعاصر) معمولاً نازک الملائکه را در ایران از لحاظ ابداع شعر نو در برابر افرادی همچون نیما یوشیج و از لحاظ مضامین و احساسات شاعرانه در برابر فروغ فرخزاد می‌دانند.نازک‌الملائکه، شاعره عراقی حیات شعری خود را با شعر بلند «مرگ و انسان» آغاز کرد. شعری که کوشید در آن صورت شعری محتوم بودن رویارویی انسان با مرگ را به تصویر بکشد و اکنون خود را با همان مسئله «مرگ و انسان» روبه‌روست. نازک الملائکه در خانواده فرهیخته و ادیب شیعی در سال م 1923/ 1341 ق در عراق به دنیا آمد. پدرش به شعر و زبان عربی عشق می‌ورزید و مادرش سلمی عبدالرزاق شیفته شعر عاشقانه بود و دفتر شعری با عنوان انشودة المجد (سرود سرافرازی) از او به طبع رسیده است. نازک کودکی گندمگون، لاغراندام با چشم و گیسی مشکین و از همان اوان کودکی، فردی جدی، باوقار، علاقه‌مند به مطالعه و بسیار شکیبا بود. دختری منزوی و خجالتی که نشانه‌های رومانتیسم، خیال‌پردازی و شاعرانگی در کلاس چهارم به وضوح در او آشکار گردید و این خبر به زودی در شهر پچیید. نازک در آن لحظه، سرنوشت‌ساز که خواست شعر زیبایش را در حالیکه اشک در چشمانش حلقه زده بود بخواند، خجالت امانش نداد و فرار کرد. وی پس از آموزش متوسطه در رشته ادبیات عرب در دانش‌سرای عالی بغداد به تحصیل مشغول شد و پس از اتمام تحصیلات خود در این مقطع، برای ادامه تحصیل راهی ایالات متحده آمریکا شد و در رشته زبان انگلیسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه پرینستون درس خواند. دوران تحصیل وی در آمریکا موجب شد که وی با ادبیات جهانی آشنا شود و همین مسأله بعدها از عوامل تأثیرگذار در شعرش شد. نازک پس از بازگشت از آمریکا در سال 1957 در دانشکده تربیت معلم بغداد به تدریس مشغول شد اما برای اقامت دو ساله در بیروت، عراق را ترک کرد پس از آن برای بار سوم به عراق بازگشت و در دانشگاه بصره و موصل، مدرس زبان و ادبیات عرب شد این شاعره فقیه عراقی سپس برای تدریس به دانشگاه کویت رفت نازک از 1990 تا زمان مرگش در قاهره در عزلت به سر برد.
نازک از حیث اندیشه سیاسی ناسیونالیست مشرب بود و از نظر شعر رمانتیسیت به شمار می‌آمد. دکتر شفیعی کدکنی درباره شعر نازک، معتقد است که شعر او، شعری رقیق و تا حد زیادی رمانتیک است. آن درشتی و برندگی که در شعر بدر شاکر اسیاب و عبدالوهاب البیاتی دیده می‌شود و شعر او وجود ندارد. شعرش روشن و دور از هرگونه غموضی است.
وی درباره عوامل تأثیرگذار در شعر نازک، بر این باور است که علاوه بر پرورش تقریباً بورژوایی و روح زنانه عامل دیگری هم در تقویت این روح رمانتیک تأثیر داشته و آن شیفتگی شاعره به آثار رمانتیک‌های انگلیسی از قبیل شلی و لیتکس است که نه تنها تأثیر آنها را پذیرفته بلکه بسیاری از شعرهای آنان را ترجمه شعری کرده است.
نازک در شعر «انا» می‌گوید:
اللیل یسأل من انا/ انا سره الفلق العمیق الاسود/ انا صمته المتمرد/قنعت کنهی بالسکون/ولففت قلبی بالظنون/و بقیت ساهمه منا/ ارنو و تسألنی القرون// انا من اکون؟/ والریح تسال من انا/ انا روحها الحیران انکرنی الزمان/ انا مثلها فی لامکان/بنقی نسیر ولا انتهاء/نبقی نمرولابقاء/ فاذا بلغنا المنحنی/ خلنا خاتمه الشقاء/ فاذافضاء…
شب می‌پرسد که من کیستم/ راز اویم سیاه و مضطرب و ژرف/ سکوت سرکش اویم/ کنه خویش را در نقاب خاموش نهفته‌ام/ و قلب خود را در گمانیها پیچیده‌ام/ و اینجا با وقار ایستاده‌ام/ نگاه دوخته‌ام/ فزون از من می‌پرسند که من کیستم/ باد می‌پرسد که کیستم من/ روح سرگشته اویم که زمان به انکار من برخاسته است من همانند او در لامکانم/ می‌مانیم و می‌رویم و پایانی نیست/ می‌مانیم و می‌گذریم و بقایی نیست/ وقتی به خم راه رسیدیم چنان می‌پنداریم که به پایان رنج رسیده‌ایم و آنگاه به تهی رسیده‌ایم.
زن و غم جزئی از ذات شعری نازک است و این مسأله حتی از عناوین دفترهای شعشر او نیز پیداست. نازک بعد از گسترش امواج شعر نو، بر این باور بود که مسیر شعر نو دچار انحراف شده بدین دلیل تردیدی در هشدار و اخطار دادن نسبت به مسیر شعر آزاد به خود راه نداد شاید از همین رو بود که به رغم آثار پربارش در شعر، در اوایل دهه هفتاد از شعر گفتن دست شصت و به نوشتن در مسایل سیاسی روی آورد
زندگینامه
نازک الملائکه در خانواده‌ای فرهنگی و اهل شعر و در محله عاقولیه شهر بغداد به دنیا آمد. پدرش صادق و مادرش سلمی و همچنین دو دائی‌اش جمال و عبدالصاحب شاعر بودند. گفته می‌شود که نام «نازک» را پدربزرگ وی به علت علاقه‌اش به نازک عباد شخصیت زن انقلابی سوری برگزید.«ملائکه» لقبی است که همسایه‌های این خانواده به علت آرامش و سکون موجود در آن، به آنها داده بودند. این لقب بعدا فراگیر گشت و با نام نازک، باقی ماند.
ترک عراق
نازک الملائکه در سال ۱۹۷۰ پس از به قدرت رسیدن حزب بعث، عراق را با شوهر خود عبدالهادی محبوبه ترک کرد و به کویت رفت. وی تا سال 1990 که صدام به کویت حمله نمود، در این کشور ساکن بود. پس از این سال، وی با خانواده خویش راهی قاهره گردید و تا پایان عمر نیز در آنجا ماند.
درگذشت
خانم نازک الملائکه از سال ۱۹۹۰ پس از حمله صدام در مصر، قاهره زندگی می‌کرد. وی در سال ۲۰۰۷ در سن ۸۵ سالگی پس از یک دوره ابتلا به بیماری‌های مختلف از جمله پارکینسون، در قاهره درگذشت و همانجا نیز به خاک سپرده شد.
شعر کولیرا وبا
نازک الملائکه این شعر را در سال ۱۹۴۷ در هنگامی که در قاهره بیماری وبا بسیار گسترش پیدا کرده و افراد زیادی قربانی گرفته بود، سرود. وی در این شعر که به گفته خویش در زمان کوتاهی، شاید به اندازه یک ساعت آن را سروده، اندوه عمیق خویش را از این ماجرا به تصویر کشیده است.[نیازمند منبع] این شعر بسیار تلخ و دارای مضمونی تاریک و سرد می‌باشد. شعر با عبارت «سکن اللیل | أصغِ إلى وَقْع صَدَى الأنَّا» (ترجمه: شب آرام گشت | گوش به ضربآهنگ صدای ناله‌ها سپار) آغاز می‌شود. شعر کولیرا در تاریخ
۱۹۴۷/۱۲/۱ در مجله العروبة چاپ بیروت منتشر شد. پس از چاپ این شعر، مجادله‌های زیادی بین طرفداران شعر سنتی و کسانی صورت گرفت که به سرودن شعر آزاد و نو عربی دعوت می‌کردند.
آثار نازک الملائکه
دیوان «عاشقه اللیل» در سال ۱۹۴۷: این دیوان نخستین مجموعه اشعار چاپ شده نازک الملائکه می‌باشد
دیوان «شظایا و رماد» سال ۱۹۴۹
دیوان «قرار الموجه» سال ۱۹۵۶
کتاب «قضایا الشعر المعاصر» سال ۱۹۶۲: این کتاب در موضوع نقد ادبی نگاشته شده است و نازک الملائکه در آن از شعر نو عربی دفاع کرده و شعر نو سرودن شعر عربی را به عنوان یک روش خارجی و بیرونی نمی‌داند. بلکه در پندار وی، این روش سرودن شعر عربی، تلاشی از درون برای پیشرفت شعر عربی است که تغییرات تاریخی و مسائل دوران جدید، اقتضا می‌کند. در چاپهای نخستین این کتاب، نازک الملائکه ادعا می نمود که وی نخستین شاعر شعر جدید عربی است ولی از چاپ پنچم به بعد از این نظر بازگشت و عراق را نخستین محل سرودن شعر آزاد عربی دانست. وی همچنین در این چاپ از این کتاب بیان داشت که شعر کولیرا (وبا) نخستین شعر آزاد عربی نیست بلکه سابقه آن به سال ۱۹۳۲ باز می‌گردد.
دیوان «شجرة القمر» سال ۱۹۶۵
کتاب «التجزیئیه فی المجتمع العربی» سال ۱۹۷۴: با موضوع مطالعه جامعه شناختی جوامع عربی
دیوان «مأساة الحیاة و أغنیة للإنسان» سال ۱۹۷۷
دیوان «للصلاة و الثورة یغیر ألوانه البحر» سال ۱۹۷۸
کتاب «سیکولوجیة الشعر» سال ۱۹۷۹ با موضوع نقد ادبی
مجموعه داستان «شمس التی وراء القِمّة» سال ۱۹۹۷
کتاب «الصومعة و الشرفة الحمراء» با موضوع نقد ادبی، تاریخ نامشخص
مقایسه شعر نیما یوشیج ونازک الملائکه:
نازک الملائکه بانوی شعر معاصر عرب نخستین کسی است که زنجیر عروض کلاسیک را درهم شکسته و در عروض آزاد شعر سروده است، حالتی شبیه حالت نیما یوشیج در شعر فارسی تغییر سبک در ادبیات یک کشور نمی تواند امری تصادفی باشد پس نتیجه می گیریم که این شاعره موفق با تاملات قبلی و آشنایی با ادبیات غرب و به خصوص مطالعه شعر انگلیسی موفق به انجام چنین کاری گشته است، این مسئله همان چیزی است که نیما یوشیج در شعر فارسی عرضه داشته است و آن برداشتن قید تساوی کمی ارکان عروضی در مصراعهای شعر است. البته نیما یوشیج در عمل مقدم بر نازک الملائکه است در حالی که نخستین شعر نو نازک (الکولیرا) بوده که تقریبا که ۱۰ سال بعد سروده شده است. آنچه در این تحقیق مشخص است، این است که خانواده نازک الملائکه از خاندانهای بزرگ شیعی عراق و در تماس با فارسی زبانان بوده است و این که خود شاعر نیز ار نژاد فارسی می باشد و آنچه که مسلم است این چنین بوده که شرایط و مقدمات مشابه و سوابق یکسان شعر فارسی و ربی باعث شده است که نازک الملائکه و نیما یوشیج به یک نتیجه برسند بخصوص آنکه هر دو شاعر به زبانهای فرانسوی و انگلیسی آشنایی داشتند و این امر باعث شده که به شعر اروپایی توجه ویژه ای داشته باشند و به بنیانگذاری شعر نو بپردازند. در این تحقیق سعی شده است که علاوه بر بیان زندگی، آثار و سبک نازک الملائکه و نیما یوشیج، شباهتها و تفاوت های شعری آنها نیز بررسی گردد. نازک الملائکه و نیما یوشیج در زمینه های مختلف اجتماعی، سیاسی، عاطفی و شخصی اشعاری را سروده اند و شباهتهای اجتماعی و سیاسی حاکم بر جامعه آنها تا حد زیادی یکسان بوده است و به همین خاطر اشعار مشابهی در دیوان هر دو شاعر یافت می شود.
نازک صادق الملائکه یکی از پیشگامان شعر نوی عرب است، متولد ١٩٢٣ در بغداد. مادرش سلمی عبدالرزاق که شاعر بود، اشعارش را در مجلات ادبی با نام «ام نزار الملائکه» منتشر می‌کرد. اما پدرش آثار زیادی از خود به جا گذاشت که دایرة‌المعارف «الناس» در بیست جلد از مهم‌ترین آن‌هاست. نازک تحصیلات ابتدایی و متوسطه‌ی خود را در بغداد به سال ١٩٣٩ به پایان رساند. عمده‌ی علائق او در این دوران زبان عربی، انگلیسی، تاریخ، موسیقی، ستاره‌شناسی، شیمی و ژنتیک بود.
پس از پایان دوره‌ی متوسطه در سال ١٩۴٠ وارد دانشگاه تربیت معلم بغداد شد و در سال ١٩۴۴ با مدرک لیسانس ادبیات عرب از آنجا فارغ التحصیل شد. سپس به موسیقی روی آورد و در ١٩۵٧ تحصیلات خود را در رشته‌ی موسیقی در دانشکده‌ی هنرهای زیبای بغداد به پایان رساند. پس از آن نازک برای آموختن انگلیسی به آمریکا رفت، در دانشگاه وسکنسن پذیرفته شد و در سال ١٩۵٩ کارشناسی ارشد خود را در رشته‌ی ادبیات تطبیقی از همان دانشگاه اخذ کرد.
نازک با دریافت دعوتنامه‌ای از دانشگاه بغداد برای تدریس، به عراق بازگشت و در ١٩۶۴ برای تدریس در دانشگاه بصره دعوت شد و مدتی نیز در دانشگاه کویت به تدریس پرداخت.
اوضاع ناآرام سیاسی عراق، نازک را ناچار از اقامتی یک‌ساله در بیروت کرد. او پس از بازگشت از بیروت با دکتر عبدالهادی محبوبه‌ی هم‌کار تازه‌اش در گروه ادبیات عرب آشنا شد و در ١٩۶١ با او ازدواج کرد. حاصل این ازدواج یک فرزند پسر با نام براق عبدالهادی محبوبه است.
نازک از سال ١٩٩٠ در پی جنگ خلیج فارس به قاهره مهاجرت کرد و در بیستم ژوئن ٢٠٠٧ در همانجا چشم از جهان فرو بست.
آثار نازک
عاشقة اللیل ١٩۴٧ (نخستین شعر نازک که در بغداد منتشر شد)
شظایا الرماد ١٩۴٩ (ذرات غبار)
قرارة الموجة ١٩۵٧ (ژرفای موج)
شجرة القمر ١٩۶٨ (درخت ماه)
و یغیر الوانه البحر ١٩٧٠ (دریا رنگ‌های‌اش را تغییر می‌دهد)
ماساة الحیاة و اغنیة للانسان ١٩٧٧ (مصایب حیات و مرثیه‌ای برای انسان)
الصلوة و الثوره ١٩٧۸ (نماز و انقلاب)
مجموعه داستان‌هایی که در سال ١٩٧٠ در قاهره با عنوان "الشمس التی وراء القمة" (خورشید پشت قله‌ی کوه) نشر داده است.
قضایا الشعر الحدیث ١٩۶٢
التجزیئیة فی المجتمع العربی ١٩٧۴ که پژوهشی در علم جامعه‌شناسی است
سایکولوجیة الشعر ١٩٩٢
الصومعة و الشرفة الحمراء
نازک در اولین مجموعه‌ی شعرش کاملا ً رومانتیست است. سپس با عطف توجه به اوضاع اجتماعی و پرداختن به مسأله‌ی زن در جامعه، گرایشی متفاوت می‌یابد. مشهورترین قصیده‌ی او "الکولیرا" در ١٩۴٧ درباره‌ی شیوع بیماری و با در مصر سروده شده است.
با وجود آن که نازک در سال‌های پایانی ِ عمرش به علت بیماری از محافل ادبی فاصله گرفته بود، هنوز تأثیر او در عرصه‌ی شعر کاملا ً مشهود بود. در ١٩٩۶ جایزه‌ی "بابطین" مصر به او تعلق گرفت. نیز، خانه‌ی اپرای مصر در ٢۶ مایو/ایار ١٩٩٩، مراسم بزرگ‌داشت نازک را به مناسبت گذشت نیم قرن از آغاز شعر آزاد در سرزمین‌های عربی برگزار کرد که او به دلیل بیماری نتوانست در آن شرکت کند. در این مراسم شاعران و ناقدان بزرگ ادب عرب و همچنین همسر او، دکتر عبدالهادی محبوبة شرکت داشتند.
قصیده‌ای درباره‌ی مرگ
بدرود ای هرآن‌چه از آه و ناله‌های‌ای، در ژرفای وجودِ انسان هوش‌مند
من در قلب خیالی خود سوگ‌نامه هستم و تو فردا، راز زندگی منی
ای اشک‌ها و اندوه‌های من، تا زمانی که در این هستی ِ زیبا، زندگی می‌کنم به شما عشق خواهم ورزید
پس شما نیز تا زمانی که من در این دنیا زندگی می‌کنم، و تا زمانی که بار سفر از این عالم برمی‌بندم هم‌راه من باشید.
اما تو ای زندگی من بر این نیم‌کره‌ی خاکی، آن‌گونه سپری شو که روزگار می‌خواهد
ای زندگی، بادبان‌های‌ات را برافراز و راهی شو، و آن‌گونه آواز بخوان که آهنگ‌ها می‌خواهند.
و زمانی که بادهای مرگ وزیدن گرفتند و دست قضا بادبان را به حرکت درآورد –
با چشمان فروبسته‌ی امواج لبخند بزن و آهنگ بدرود ای ترانه‌ها را بخوان
این‌چنین ای شاعره‌ی اندوه، کشتی به ساحل ابدی‌اش می‌رسد،
ساحل مرگ، ساحل وحی و اسرار، آن پنهان ِ ناپیدا!
فَوَداعاً یا کُلَّ ما فی الوجود الـ ـعبقری ِّ العمیق ِ من آهاتٍ
کنتُ فی قلبی الخَیالی مآسا ةً و آنت ِ الغداةَ سرُّ حیاتی
سوفَ اَهواکِ یا دُموعی و احزا نی فی ما عِشتُ فی الوجود ِ الجمیل ِ
فاصحَبینی ِ اِذا آنا عشتُ فی العا لم ِ آوحانَ عن ثَراهُ رحیلی
یا حیاتی فی هذه ِ الارض ِ آمّا آنت ِ فامعنی کما یشاءُ الزّمان
آُنشُری ذلک الشراعَ و سِیری و تَغَنّی ما شاءت ِ الآلحانُ
و اِذا ما هَبَّتْ ریاحُ الرَّدی یو ماً و هَذَّت کَفُّ القضاءِ الشراعا
تنزيل = دانلود كتب نازك الملائكة
منابع و مآخذ:
www.vazna.com 1-
http://fa.wikipedia.org2-
http://sekkeyedolateeshgh.parsiblog.com3-
http://majedeh-1346.blogfa.com4-
با همکاری خانم باحقیقت دانشجوی رشته زبان وادبیات عربی
منقول از :http://araabi.persianblog.ir/post/333
مطالب مشابه :
گزارش هفته دوازدهم
در جشنواره هاي خيرين و همچنين بعضي از مراسمات خيري دعوتنامه متن ها را در خیرین مدرسه
بدون شرح
دعوتنامه مراسم گرامی داشت روز موضوع در متن معرفي اعضاي شوراي بسيج مدرسه
در باره ی نازک الملائکه و مقایسه ی اشعارش با اشعار نیما یوشیج
مدرسه ج .ا.ایران در نازک در آن لحظه، سرنوشت‌ساز که خواست نازک با دریافت دعوتنامه‌ای از
برچسب :
متن دعوتنامه خیرین مدرسه ساز