پل بعثت

در بهمن ماه۱۳۶۴درحالیکه مردم ایران جشنهای پیروزی انقلاب اسلامی را برگزار می کردند،رزمندگان اسلام در یک عملیات حیرت انگیز، شهر ساحلی فاو را در منتها الیه جنوب عراق تصرف و ارتباط عراق را با آبهای خلیج فارس قطع کردند.
طراحی و فرماندهی عملیات از چنان دقت بالایی برخوردار بود که دشمنان ایران را عملاً در انزوا قرار داد. برای چندمین بار بود که ائتلاف جهانی علیه ایران واقعاً از درک ایران عاجز مانده بود. فرماندهان ایران چگونه توانسته بودند با وجود ماهواره های جاسوسی، هواپیماهای جاسوسی آواکس و … عملیات به این بزرگی و عظمت را طراحی و اجرا کنند، بدون اینکه دشمنان کوچکترین اطلاعی از آن داشته باشند. چاره ای نبود، اردوگاه شیطان باید شکستی دیگر را از سپاه اسلام قبول می کرد. با اینکه عبور دادن نیروی نظامی و گذر از اروند رود از نظر کارشناسان نظامی دنیا غیرممکن بود، اما به همت نبوغ و درایت ایرانی، این ناممکن، ممکن شده بود. حالا دنیا منتظر شکست ایران در فاو بود. از نظر نظامی پشتیبانی این حجم نیرو از طریق رودخانه ای که حدود یک کیلومتر عرض دارد و عمق آن ۱۲ متر است و ۵/۳ متر اختلاف ساحل در جزر و مد دارد، کاری غیر ممکن است. پس اردوگاه دشمنان ایران با این امید که توان ایران تحلیل می رود و شکست می خورد، عقده تحقیر آمیز شکست را تحمل می کردند، غافل از اینکه شگفتی دیگری در حال ظهور است.
همان اراده و تفکری که از اروندرود عبور کرد و دشمنان اسلام را وادار به تسلیم نمود، حالا پشتیبانی و لجستیک رزمندگان اسلام را مهیا می کرد.
احداث پل بر روی رودخانه اروند در دستور کار فرماندهان جنگ قرار گرفت.از نظر مهندسی احداث پل بر روی رودخانه ای با شرایط و مشخصات اروند در حالت عادی نیاز به ماهها وقت و مصالح انبوهی دارد. اما پل مورد نظر فرماندهان جنگ باید در کمترین زمان، در استتار و پوشش کامل و به دور از دید دشمنانی که هر روز با صدها پرواز شناسایی به وسیله هواپیماهای جاسوسی و دید کامل توسط ماهواره های جاسوسی در منطقه داشت و از همه مهمتر مقاوم در برابر بمباران و گلوله باران عراق باشد.
آستینهای همت فرزندان ایران بزرگ برای خلق حماسه ای دیگر بالا رفت. کار باید با دقت و ظرافت خاصی انجام می شد، به گونه ای که از دید دشمنان مخفی باشد. در این کار رزمندگان باید با عوارض طبیعی و طبیعت خشن جغرافیایی دهانه خلیج فارس نیز به نوعی
می جنگیدند.
طوفانهای بزرگ این منطقه، آتش پر حجم توپخانه و هواپیماهای دشمن و … اما همه این موانع کوچکتر از اراده مقدس رزمندگان و مهندسین جنگ بود.
طراحی پل به این صورت بود که با انتقال حدود ۵۰۰۰ لوله فولادی ۱۲ متری با دهانه ۴۲/۱ سانتیمتری از اهواز و چینش آنها از کف رودخانه تا بالای آب، این کار به انجام برسد و پل ساخته شود.
آنچه در پی می آید شرح مختصری از چگونگی خلق این حماسه بزرگ و شاهکار مهندسی جنگ است. شاهکاری که مانند خیلی از میراثهای این مرز پر گهر تا ابد در حافظه قدرشناس مردم ایران و پیروان اسلام ناب محمدی خواهد ماند.

احداث پل بر رودخانه اروند
۱-مشخصات رودخانه
«پل بعثت» بر روی رودخانه اروند احداث شده است. به دلیل نزدیکی به خلیج‌فارس و جریان جزر و مد، آب رودخانه کیفیت آب دریا را دارد. حداکثر شدت جریان در زمان جزر اتفاق می‌افتد که حدود ۲ میلی ثانیه می‌باشد. عرض رودخانه در محل پل۹۰۰ متر و حداکثر عمق آن ۱۲ متر است.
لازم بود برای شروع و پایان این عمل مطمئن باشیم و بتوانیم بر روی رودخانه‌ای که دارای ویژگی‌های جزر‌و‌مدی بلندی با اختلاف ۵/۳ متر است، این امر را محقق سازیم. برخی از کارهای طراحی توسط مهندسین ستاد کربلا انجام شده بود، ولی مشکل بستر رودخانه و مسأله ایمنی طرح وجود داشت. در ابتدای شروع کار متوجه شدیم که پیشروی آب از قسمت ساحل است، که این موضوع ابهامات فراوانی در برابرمان قرار داد. مردد بودیم شمع کوبی کنیم و پشت شمع کوبیها لوله ها را بیندازیم یا…‌ همچنین مطمئن نبودیم که بتوانیم با شیوه‌ای توجه دشمن را منحرف کنیم که مزاحم کار ما نشود و البته مشکلات دیگری از نظر فنی پیش رو بود که پاسخ روشنی برای آنها نداشتیم.
مشورت‌هایی با مسئولین ستاد کربلا انجام شد و قرار شد که روی سیستم شناوری کار کنیم،‌ به جای این‌که لوله‌ها را به صورت خام درپشت شمع‌ها قرار دهیم،‌ لوله‌ها را شناور کنیم و بعد آن‌ها را غرق نماییم. اصل شناوری یک مسأله بود که یک لوله به قطر ۵/۱ متر و با وزن حدود ۷ تن چگونه می‌توان آن را بر روی آب شناور نگه داشت در حالی که طوری سر و ته آن را ببندیم که به آسانی هم بارشود. پاسخی برای این سئوال در هیچکدام از کتب معتبر پیدا نکردیم. در اشل‌های آزمایشگاهی هم،‌ این کار بسیار پرهزینه و مشکل و شاید غیرممکن می‌‌نمود، لذا لازم دیدیم این آزمایش را در اشل‌های واقعی انجام دهیم و پاسخش را به دست آوریم. موضوع دیگر این بود که این کار از لحاظ سیستم ایستایی و پایداری به صورتی باشد که بتواند در مقابل جزر و مد و سرعت‌های زیاد جریان رودخانه مقاومت کند و در رابطه با بستر مطمئن رودخانه،‌ تعادل خودش را از دست ندهد و در مقابل لرزش‌ها، مقاومت‌های لازم را داشته باشد. روی این سیستم با مشخصات و مزیت‌های طرح شده باید جواب‌های دقیق و محاسباتی پیدا می‌کردیم و یا با آزمایش به یقین می‌رسیدیم. ما به هر نحو که شده بایستی این کار را انجام می‌دادیم زیرا رزمندگان ما در جزیره فاو حضور گسترده‌ای داشتند و از این طرف رودخانه تدارک لازم در اختیارشان قرار می‌گرفت. امکانات شناوری محدودیت‌های زیادی داشت که نهایتاً این موضوع برایمان روشن بود و مطلب دیگری که برایمان وجود داشت حمایت بی‌دریغ مسئولان امر بود که قوت قلبی برای ما بود. مطمئن بودیم که اگر خدای‌ناکرده در اجرای طرح با شکستی روبه‌رو شویم،‌ به علت حسن نیت توبیخ نخواهیم شد. مسأله دیگر این‌که نظر رزمندگان و جهادگران ما نسبت به حمایت خداوند بود که پشتیبان ماست و ایمان و فداکاری نیروهای ما عامل دیگر بود که جمعاً باعث شد تصمیمات قطعی درباره طرح شناوری گرفته شود. البته تا به این طرح شناوری رسیدیم مدتی طول کشید تا پاسخ این کار را به دست آوریم.
۲-مشخصات پل
پل از لوله‌هایی به طول ۱۲ متر و دارای قطر ۵۶/۱۴۲ سانتی‌متر و ضخامت ۱۶ میلی‌متر از نوع فولاد (ST 60) تشکیل شده است. لوله‌ها در هر ردیف زنجیر توسط اتصالات گوشواره‌ای به یکدیگر متصلند. هر ردیف طوری روی ردیف قبلی قرار می‌گیرد که شکل شبکه لانه زنبوری را به وجود می‌آورد. لوله‌ها در چند ردیف فوقانی به یکدیگر متصل نیستند، از جایی که لوله‌ها را نمی‌توان از طریق شناوری روی‌هم قرار داد.
پس از تراز نمودن سطح فوقانی با قرار دادن لوله‌ها با قطرهای متفاوت ـ به ضخامت لازم ـ‌ روی آخرین ردیف آسفالت ریخته می‌شود.
در طرح اولیه برای سیستم شناوری قطعات پنج‌تایی به یکدیگر متصل می‌شدند که برای آب‌اندازی آن نیاز به اسکله داشتیم که ساخته شد وحتی اینکه به طرح قطعات پنج تایی هم رسیدیم هم مطلبی است؛‌ یعنی ابتدا مطالعاتی روی آن صورت گرفت و ما محل نهر و نوع اسکله و کارگاه را انتخاب کردیم که خود این‌ها هر کدام مراحلی داشت که شاید از حوصله ایم مقوله خارج باشد. خلاصه این‌که برای اسکله،‌ قسمتی از کارهای جوشکاری در اهواز و مقداری هم در کارگاه منطقه صورت گرفت و موقع شناور بودن لوله نیز مراحلی داشت که چگونه ما توانستیم پاسخش را پیدا کنیم و یک چنین لوله‌ای در حالت شناوری و… و آیا چگونه می‌توان یک لوله را با این ابعاد در حالت شناوری نگه داشت و درِ آن‌ها را به چه وسیله‌ای ببندیم و چگونه بازش کنیم در حالی که پاسخ آن‌ها را نمی‌توانستیم در کتاب‌ها پیدا کنیم. البته اصول علمی را در اختیار داشتیم. مانند قانون ارشمیدس که «اگر جسمی وارد مایعی بشود به اندازه وزن مایع هم حجمش از وزن آن کاسته می‌شود». و این برای ما روشن بود با توجه به ۱۹ متر مکعب و یا به عبارتی ۱۹ هزار لیتر یعنی ۱۹ تن آب را قدرت شناوری داشته باشد و یا به این عبارت که اگر ما درِ این لوله را ببندیم شناوری به دست می‌آید که قادر است وزن ۱۹ تن بار را بر روی خودش تحمل کند و در مورد این که وزن خودش ۷ تن است و این در باید این فشار را هم تحمل نماید. و حال آیا این دریچه باید چه نوع باشد که مقاومت این کار را داشته باشد و بتواند زود باز شود. ابتدا برادران پارچه برزنت را پیشنهاد کردند که ما نمی‌دانستیم تارهای این پارچه چقدر مقاوم است و چگونه ما این را ببندیم و دیگر سؤالات متعددی که وجود داشت و به ناچار باید این آزمایش را در اشل‌های واقعی انجام می دادیم. این آزمایش را در محور عملیاتی خودمان انجام دادیم که ابتدا اسکله را ساختیم و لوله‌ها را در تعداد پنج‌تایی روی آن قرار دادیم. سپس درِ لوله‌ها را با برزنت و پلاستیک بستیم که مهار آن‌ها توسط تسمه‌های پلاستیکی که خاص کارتن‌بندی است انجام شد که بعد از طناب به جای تسمه استفاده کردیم البته طناب همان استقامت را دارا بود،‌ به علاوه به سرعت باز می‌شد و همین امر باعث شد که طناب انتخاب شود.
۳-خلاصه روش اجرا
۱- برای اتصال لوله‌ها به یکدیگر و قراردادن هر یک از لوله‌های ردیف اول روی بستر رودخانه و سپس لوله‌های ردیف‌های بعدی روی لوله‌های پایین‌تر از طریق شناور نمودن هر یک از لوله‌ها ـ به وسیله بستن در لوله با برزنت ـ استفاده می‌نماییم.
۲- جهت بستن سر لوله‌ها و آب‌اندازی آن‌ها از سکوهای مناسب استفاده می‌شود.
۳- جهت انتقال لوله‌های شناور از محل آب‌اندازی تا محل نصب از “روتورگ” استفاده می‌گردد.
۴- برای آب‌اندازی لوله‌ها از روی سکو به داخل آب از جراثقال استفاده می‌گردد.
۵- بعد از اتصال چند لوله شناور به تعداد متناسب با شدت آب و وضعیت رودخانه، در تعدادی از لوله‌ها شناور را باز می‌کنیم تا غرق شوند و در پایان این مرحله از “غرق” تعدادی لوله شناور برای اتصال لوله‌های بعدی روی آب باقی‌ می‌مانند.
۶- میزان انحراف محور هر یک از لوله‌ها از محور پل به وسیله دوربین کنترل شده و زمان‌های غرق از نظر شدت جریان طوری انتخاب می‌شوند که میزان انحراف جبران شود. یا از طریق قرار دادن یک لوله،‌ “تصحیح انحراف از محور” در جاهایی که مورد لزوم است لوله‌ها را در محور پل قرار می‌‌دهیم.
۷- نقطه شروع هر ردیف از محلی خواهد بود که ردیف قبلی نسبت به نقطه شروع خود اختلاف ارتفاعی برابر قطر لوله پیدا کرده باشد.
۸- بعد از پایان نصب لوله‌ها از طریق شناوری،‌ نصب ردیف‌های بعدی و رگلاژ بالای لوله‌ها و ریختن آسفالت را از ساحل شروع کرده و پیش‌روی می‌نماییم.
۹- ساخت لوله‌ها مطابق مشخصات در کارگاه‌های خارج از منطقه اجرای پل ساخته و سپس حمل می‌شوند.
ساخت لوله
در کارخانه لوله سازی ورق‌ها به صورت لوله درآمده و پس از آزمایش‌های لازم در اختیار کارگاه “جوشکاری گوشواره‌ها” قرار می‌گیرد. لوله‌های استفاده شده از نوع لوله‌های ساخته شده برای انتقال نفت و گاز بوده و می‌توان از لوله‌های درجه ۲ و ۳ در صورتی که دارای استحکام لازم برای تحمل بارهای عمودی (فشاری) باشند،‌ استفاده نمود.
در زمان شناور بودن مسأله کشیدن مطرح بود که آیا با چه وسیله‌ای قادریم این لوله‌ها را بکشیم. البته وسایلی مانند روتورگ۱ و طارق۲ و قایق‌ها اکثر مواقع وسیله‌ای را حمل می‌کردند ولی هیچ‌گاه چیزی را نمی‌کشیدند که این خود سؤال بود. ولی در زمانی که این لوله‌ها شناور شدند،‌ خیلی از مسائل برایمان روشن گردید. مسأله دیگر انتقال لوله‌های پنج‌تایی از سطح شیب‌دار بود. با این که تمام این‌ها محاسبه شده بود، باز مسأله وارد کردن این تعداد از این۱- شناوری بزرگ‌تر از قایق‌های تندرو ۲- شناوری که قادر است وسائط نقلیه و بار را حمل کند.
سطح مطرح بود که جراثقال دستی و جراثقال‌های دیگر و… مطرح شد که نهایتاً بهترین راه هل دادن را انتخاب نمودیم و چون این اولین آزمایش در این صورت بود لذا گفته شد که عکس و فیلم نیز تهیه شود. در زمان مد لوله‌های شناور را در نهر قرار دادیم و قرار شد از آن‌جا لوله‌ها را به طرف رودخانه بکشیم. موقع انجام این کار برزنت و پلاستیک لوله‌ای سر خورد و در فاصله ۵۰ متری اسکله درون آب غرق گردید. همه را یأس و ناامیدی فراگرفت و سؤال‌هایی مطرح می‌گردید. ما در این زمان برادرانی را که سؤال و یا حرفی داشتند فرامی‌خواندیم و از گفت‌و‌گو‌ها و بحث‌ها اشکالات کار را جستجو می‌کردیم. و مسأله بدین صورت حل شد و هیچ‌گاه از ایراد گرفتن از کارمان گریزان نبودیم.
برای ما اصول کار روشن بود و در جزئیات نیاز به تجربه وآزمایش بود. ما نظام و سازماندهی برادران را انجام دادیم که گروه‌هایی از قبیل حمل و نصب و آب‌‌اندازی تشکیل شد و به آنها آموزش‌های لازم، ‌حتی شنا، داده شد و از نظر ایمنی و حفاظتی توجیه شدند و بعد به آنها گفتیم که همه ما در یک شرایط کاری قرار داریم که به مقاومت و پایداری و فداکاری نیاز دارد وممکن است در مراحلی از کار با شکست مواجه شویم و این شکستها باید برایمان درس باشد و اگر عدم موفقیتی در کار به وجود آمد، نباید به تداوم کار لطمه وارد شود. بعد ما همه می‌دانستیم که باید از روش سعی و خطا استفاده کنیم و در ضمن،‌ کار هم پیش برود. اما پس از غرق این قطعه پنج‌تایی سؤالات اوج گرفت ولی ما اعلام کردیم که برادران حق دارند دید‌گاه‌های خودشان را بیان کنند. البته نه به عنوان اینکه طرح مواجه با شکست شده بلکه ما باید اشکالات را بشناسیم. در همان بعد ازظهر جلسه‌‌ای با افراد مسئول در موقعیت۱ تشکیل دادیم. در این جلسه بحث مختصری صورت پذیرفت و مراحل بعدی کار و مراحل ایمنی هم مطرح گردید که از آن جمله یکی سطح شیب‌دار بود که توانستیم به نتیجه برسیم. بعد در مورد برزنت بود که ابتدا ما در مورد خود برزنت نقاط ضعفی را تصور می‌کردیم ولی بعد متوجه شدیم که ضعف از برزنت نیست بلکه از سطح اتکای آن است، با توجه به این‌که طناب بسته شده استقامت خوبی داشت ولی ما اصطکاک برزنت بر روی لوله را به حساب نمی‌آوردیم. و چیزی هم که باعث شد لوله‌ها غرق شوند، کشیده شدن برزنت بر روی بدنه لوله بود.
در مطالعاتی که انجام شد به فکر افتادیم که اگر جسمی را ما در پشت برزنت قرار دهیم که منانع فشار آب بر برزنت شود ـ یعنی فشار آب را خنثی نماید ـ این ضعف سایش برزنت را هم خنثی کرده‌ایم، بدین جهت یک طبق۱ تخته‌ای را در نظر گرفتیم که از داخل بر پشت برزنت قرار دهیم. ولی گذاشتن این طبق ساده نبود؛‌ از طرفی هزینه زیادی را در برداشت و در بازکردن لوله هم اشکالاتی را به وجود می‌آورد. در جلسه‌ای که داشتیم پیشنهاد شد که به‌جای لوله‌های پنج‌تایی،سه،دو و حتی یک لوله کار‌گذاری شود که البته تمام این مباحث با برادران مهندس ستاد کربلا که چند نفرشان در این کار شرکت داشتند انجام شد. ما در این امر مهم از هر کسی اعم از مهندسین و متخصصین تا کارگرهای ساده کمک می‌گرفتیم و تمام اینها در این کار مؤثر بودند. اینطور نبود که یک نفر طرح را تهیه کرده باشد و عده‌ای هم باید اجرا کنند، بلکه مجموعه این افراد بودند که روی این مسأله اظهارنظر می‌کردند و ما نسبت به جمع‌آوری نظرها و پیشنهادها و جمع‌بندی آن‌ها اقدام می‌کردیم و نتیجه نهایی را به اجرا در‌می‌آوردیم. بنابراین از قطعات یک لوله‌ای که سهولت بیش‌تری نسبت به پنج‌تایی داشت و از نظر سیستم کاری با اصول اولیه قطعات پنج‌تایی، یکی بود استفاده نمودیم که قرار شد اتصالات لازم را برای آن طراحی کنند.‌ در حالی که ما روی قطعات پنج‌تایی که برای نحوه بازکردن و بستن تعدادی از لوله‌ها استدلال‌های علمی داشتیم و نسبت به یک‌لوله‌ای با توجه به شکل غرق‌‌‌ شدن آن و با توجه به مشکل بازکردن درِ لوله در عمق‌های زیاد مشکل داشتیم ولی نشبت به انتخاب اتصالات برتری‌هایی نسبت به پنج‌تایی داشت که آن را انتخاب کردیم. قرار شد اتصالات مورد نیاز در کارگاه اهواز ساخته شود و ما از فرصت استفاده کردیم و از لوله خام به صورت تکی از همان اسکله شیب دار استفاده کردیم. طناب را به تسمه و یک لا برزنت را به دولا تبدیل نمودیم و تعداد لایه‌های تسمه را برای هر یک سه لایه انتخاب کردیم و برای جلوگیری از سر خوردن برزنت میل‌گردی را به لوله جوش دادیم و بالاخره آن اصئول ایمنی را که فکر می‌کردیم رعایت نمودیم. گروه حمل، با دو یا سه روتورگ آمدند که لوله را به خود ببندند و حملش کنند که روتورگ نتوانست خودش را کنترل کند و از بالای لوله برزنت را پاره کرد و ما در این بین متوجه شدیم که آب به داخل لوله نفوذ کرده است،‌ با وجود این‌که برزنت از ناحیه بالا که در آب نبود پاره شده بود و این سوال بزرگی بود. هنوز لوله از روی سکوی شیب‌دار آزاد نشده بود و از طرف دیگر به جراثقال متصل بود در نتیجه لوله را بالا کشیدیم و بر روی آن به مطالعه پرداختیم.
الحمدلله جواب این سؤال را هم متوجه شدیم و آن این بود که به خاطر خلأیی است که در داخل لوله ایجاد می‌شود یعنی خارج شدن هوا باعث می‌شود که از کناره‌های برزنت آب به داخل آن نفوذ کند.
برزنت‌های اول دوباره بازشدند و مجدداً‌ درِ‌ لوله‌ها را بستند. گروه حمل و نصب آماده شد. همه نگران بودند،‌ زیرا کار طوری پیش می‌رفت که سؤال‌ها دائماً‌ مطرح می‌شد. برای اطمینان بیش‌تر قرار گذاشتیم که لوله را در آب بگذاریم ولی آزادش نکنیم و پس از چند ساعت آن را از آب بیرون آوریم تا ببینیم چه وضعی پیش آمده است. این کار را انجام دادیم که در این حالت نیز آب به داخل نفوذ کرده بود. ما اشکال کلی در کار نمی‌دیدیم و گفتیم خوب است با این حال یک آزمایش در داخل نهر ورودی با همین لوله انجام دهیم و ببینیم چه اتفاقی رخ می‌دهد. آب در حالت جزر بود و بچه‌ها خسته شده بودند و در عین حال آماده بودند که در هر شرایطی کار کنند. هنوز خیلی از مسائل برای گروه حمل روشن نبود ولی ما می‌دانستیم که اگر خدای‌ناکرده لوله غرق شود روتورگ را هم با خود به پایین می‌برد ولی این مسأله در نهر مهم نبود،‌ زیرا بچه‌ها می‌توانستند خودشان را نجات دهند. کار مشکل بود ولی تا حدی که می‌توانستیم مسائل نجات و ایمنی را فراهم کردیم و با توجه به این خطرها برادران این مأموریت را پذیرفتند.

ما لوله را در عقب روتورگ بستیم، کنترل نهر و بستن حفاظت قایق امداد در پشت لوله، ارتباطات بین گروههای حمل،نصب،‌نجات،آب اندازی با‌ فرماندهی و غیره فراهم شد. در همان حرکت اولیه باز یک سانحه دیگر اتفاق افتاد که لوله به بدنه ساحل برخورد کرد که یک قسمت از برزنت رویی پاره شد ولی خوشبختانه از تجربیات گذشته پند گرفته و دو لایه برزنت نصب کرده بودیم. باز در این حال دستور داده شد روتورگ به حرکتش ادامه دهد ولی تمام حرکات و لحظات تحت کنترل بود. نزدیکی‌های اروند رسیدیم و دیدیم اتفاق خاصی نیفتاده است تصمیم گرفتیم آن را وارد اروند کنیم. لحظه بسیار حساسی بود و می‌توانیم آن را از مهم‌ترین مراحل اجرایی طرح بدانیم؛ زیرا این کار با آزمایش و فداکاری،‌ ایثار دقت و حفاظت توأم بود و از همه مهم‌تر امید به موفقیت داشتیم. حرکت ما برخلاف آب انجام می‌شد چون آب در جزر بود و فشارهای بیشتری روی جداره‌های برزنت وارد می‌شد. قسمتی از رودخانه که حالت دلتایی داشت ممکن بود مشکل ایجاد کند که به حمدلله از آن گذشتیم و کارها خوب پیش می‌رفت که در هر حال گروه نصب هم آماده بودند و لوله را اسکورت میکردند و آماده تحویل لوله شدند. در این حال نیاز به سیم بکسل و طناب بود که لوله را به ساحل ببندیم که در این‌جا آماده نبود لذا لازم شد که شکل‌هایی۱ را به دستگاه‌های لوله وصل کنیم و بعد طناب را به آن‌ها وصل نماییم. برای این کار در یک لوله شناور که هیچ اختیاری نمی‌توانست داشته باشد و دائم غلط می‌خورد به خصوص که روتورگ هم ایستاده بود،کاری مشکل و طاقت‌فرسا شده بود چون قایق‌ها نمی‌توانستند خوب در کنار لوله پهلو بگیرند و قایق‌ران‌ها هم برایشان مشکل بود، خلاصه یکی از برادرها خودش را به آب انداخت و زیر لوله رفت و به سختی شگل را وصل نمود که آوردن همین شکل و رساندن به دست ما و مراحل اجرایی دیگری که در این کار به ظاهر ساده وجود داشت که به ما درس‌های زیادی را داد و چیزهایی را برایمان مشخص کرد که‌ باید از قبل پیش‌بینی می‌کردیم.
این کار حدود ۲ ساعت به طول انجامید و در آخر برادران موفق شدند لوله را به ساحل بکشند. خلاصه این اولین لوله شناوری بود که توانستیم از داخل نهر به طور شناور به ساحل برسانیم و نصبش کنیم.

جوش‌کاری گوشواره‌ها
گوشواره‌ها به صورت نرینه و مادینه در طرفین هر لوله جوشکاری می‌شدند.‌
اتصال یک لوله به لوله دیگر از طریق قرار گرفتن نرینه یک لوله در مادگی یک لوله دیگر است که به وسیله پین با قطر ۵۵ میلی متر مستحکم می‌گردید. میزان لقی مادگی و نرینه ۲ سانتی‌متر و میزان لقی پین داخل سوراخ‌ها ۵ میلی متر بود.

جوش‌کاری میل‌گردها
برای جلوگیری از سرخوردن برزنت که مثل کلاه دوخته شده و به وسیله آن در لوله بسته می‌شود، ‌دو عدد میل‌گرد نمره ۷ به فواصل ۲۰ و ۱۶ سانتی‌متر از سر لوله جوش داده می‌شود،‌ تا تعدادی از بسته‌هایی که برزنت را به در لوله محکم می‌کنند پشت میل‌گردهای مزبور قرار گیرند.

بارگیری، حمل و تخلیه
این کار که ابزار آن “پایپ‌لودر” جراثقال و تریلی است، در چند مرحله صورت گرفت. بعد از ساخت لوله در کارخانه،‌ لوله در محلی دپو شد. از محل دپو، بارگیری و بر روی سکوهای جوشکاری قرار گرفت. پس از جوش‌کاری گوشواره‌ها و میل‌گردها روی تریلی بارگیری شده و در گوشه‌ای از کارخانه دپو و یا به منطقه برای مصرف حمل شد.
بهتر بود که سرعت حمل لوله از کارخانه و مصرف در منطقه یکسان باشد. برای چنین حالتی لوله‌های روی سکوها مستقیماً توسط جراثقال زنجیری ۴۰ تنی تخلیه می‌گردید.
چنانچه سکوها پر بود،‌ در نزدیکی سکوها تخلیه شد؛‌ طوری که قادر باشیم به سهولت به وسیله جراثقال زنجیری آن‌‌ها را حمل و روی سکو قرار دهیم.
یکی از قسمتهایی که باید سازماندهی و برنامه‌ریزی و تدارکات و وقت خاص روی آن انجام پذیرد، بارگیری و حمل و نقل و تخلیه است. چنانچه توجه نشود ناهماهنگی و مشکلات این کار اثرات تعیین کننده‌ای روی مجموعه می‌گذارد.
برای بستن در لوله از برزنت استفاده می‌کنیم.
الیاف برزنت به صورتی که به هم بافته شده قادرند در مقابل فشار آب برای داخل شدن به درون لوله مقاومت نمایند.و کششی که به الیاف وارد می‌شود باعث پاره شدن تارها نگردد. در جریان اجرا هیچ‌گاه شاهد پاره شدن الیاف برزنت نبودیم ولی ضعف برزنت در مقابل نفوذ آب به داخل و سرخوردن از سر لوله بوده است که برای برطرف کردن آن‌ها به صورت زیر چاره‌اندیشی شد:
استفاده از پلاستیک: برای جلوگیری از نفوذ آب از سوراخ‌های برزنت به داخل
استفاده از تسمه: برای نگه‌داشتن و محکم نمودن پارچه و پلاستیک و تا اندازه‌ای نفوذ آب از کنار پارچه به داخل برای هر کدام از لایه‌ها سه دور تسمه.
استفاده از میل‌گرد: ‌جهت جلوگیری از سرخوردن پارچه روی بدنه لوله.
استفاده از تخته: در مواقعی که عمق رودخانه از ۶ متر بیش‌تر می‌شود، برزنت به تنهایی حتی با تقویت شدن به وسیله میل‌گرد و غیره قادر نیست نیروهای فشاری آب را تحمل نماید.
گذاشتن تخته در پشت برزنت مشکل را حل می‌کرد، تخته‌ها به صورت “خورشیدی” و “طبق”‌ که از داخل گذاشته می‌شود و نبشی پشت آن جوش داده شده و “طبق”‌ از بیرون کار گذاشته شده بود و روی آن برزنت نصب می شد.
بهترین نوع آن به خصوص برای اعماق ” طبق از رو”‌ می‌باشد که به ضخامت ۴ سانتی‌متر، با بسته‌ها و پشت‌بندهایی که دارد مقاومت خوبی در مقابل فشار آب دارد. البته همین تخته در عمق حدود ۱۰ متر در اثر فشار آب می‌شکست.
استفاده از یک لایه برزنت روی لوله و سپس پلاستیک روی لوله برای آب‌بندی کفایت می‌کند ولی برای اطمینان بیش‌تر و جلوگیری از پاره شدن پلاستیک در اثر خوردن به اطراف یک رو به برزنت دیگر روی پلاستیک کشیده می‌شد. موقعی که لوله روی سکو قرار می‌گیرد، آماده است که عملیات سربندی و آب‌بندی، توسط گروه سربندی انجام گیرد. زیر پای گروه باید طوری آماده باشد که بتواند با تسلط بر سر لوله کار خود را به خوبی انجام دهند.
آماده کردن برزنت دوخته شده، اندازه درآوردن پلاستیک، تکه کردن تسمه، آماده کردن بست تسمه، از جمله تدارکات لازم برای آب‌بندی است.
نوع تسمه و بست آن‌ها از نظر مرغوبیت و اندازه بودن بست‌ها با تسمه از موارد مهم است. دقت در کشیدن برنت به سر لوله و پلاستیک روی آن و سپس برزنت دیگر و بستن تسمه برای نگه‌داری هر یک از لایه‌ها و استفاده از تسمه‌کش از جمله کارهای لازم در این مرحله است.
تعداد افراد گروه آب‌بندی ۲۳ نفر می‌باشند، که پس از آموزش‌های لازم کار خود را با دقت و هماهنگ انجام می‌دهند.
سرپرست گروه هماهنگی خود را با سایر گروه‌ها بخصوص حمل و نصب باید حفظ نماید.
قبل از آب‌اندازی، هر یک از لوله‌های سربندی شده باید مجدداً بازرسی و کنترل شود. چنانچه در اثر سهل‌انگاری نواقصی داشته و یا در مدتی که روی سکو آماده بوده است خسارت دیده باشد برطرف گردد.
لوله‌ای که از نظر آب‌بندی نقص داشته باشد و تحویل گروه حمل روی آب داده شود، می‌تواند باعث وقت‌گیری خسارت و سوانح فراوان گردد که اکثر اوقات جبران‌ناپذیر است. می‌توان گفت دقت در آب‌بندی لوله‌ها از مهم‌ترین مراحل اجرای عملیات بود و باید این کار با دقت انجام می شد.
در رابطه با گروه‌هایی که تشکیل داده بودیم عبارت بودند از: سربندی و آب‌بندی، آب‌اندازی،‌ حمل آبی،‌ نصب. که این‌ها گروه‌های اصلی را تشکیل می‌دادند. هر گروه مسئول و فرماندهی داشتند و یک مسئول هماهنگی نیز داشتیم که نقش تعیین‌کننده‌ای را دارا بود. در سازماندهی ما قسمتی به نام پشتیبان کار و ستاد اجرایی وجود داشت که متشکل از امور داخلی ـ تدارکات ـ امور مالی و فرهنگی و دیگر الزامات یک ستاد بود. در قسمت فرهنگی برادران روحانی حضور داشتند که در مورد توجیه برادران و مسائل فرهنگی و ایجاد روحیه و توجیه مسائل حفاظتی، نقش خوبی داشتند. در مورد حفاظت خوب کار کردیم، به طوری که پرسنل و افرادی که در نهر کار می‌کردند از کار دیگر قسمت‌ها مطلع نبودند که حتی این لوله که خارج می‌شود به کجا می‌رود و حق نداشتند به کنار رودخانه بروند. به جهت حفاظتی و اعزام تعدادی از برادران به شهرها در یک مقطع کاری مطرح شد که طرح پل شکست خورده و بنا داریم که اسکله بسازیم و این قضیه رویش تأکید شد و حتی یک جاده‌سازی هم که آن طرف آب داشتیم، تعطیل کردیم. گفتن و جاانداختن مسئله شکست،‌ زمینه خوبی در میان افراد داشت و می‌گفتند دیدید که ما گفتیم!! لذا اسم طرح را هم به رمضان تغییر نام دادیم و این در صورتی بود که موفقیت‌ها کاملاً برایمان روشن بود. و هدف از این کار هم جلوگیری از انتقال موضوع توسط برادران به شهرها بود.
گروه آب‌بندی ابتدا در لوله‌ها را با یک لایه برزنت و چند تسمه و بعد پلاستیک و تسمه و در سومین قسمت مجدداً برزنت می‌بستند که با توجه به افزایش ردیف تسمه‌‌ها و برزنت و جوش دادن دو ردیف میل‌گرد کار آب‌بندی را به نحو خوبی انجام می‌دادیم. این آب‌بندی باعث می‌شد که لوله‌ها را به سرعت در آب حمل و نقل کنیم. و این روال که گروه‌های آب‌بندی و حمل و نصب کاملاً به سرعت کارها را انجام می‌دادند به طور منظم انجام می‌پذیرفت. به مرور زمان در کنار سکوی شیب‌دار، سکوی افقی ساختیم که سرعت عمل ما را بیش‌تر کرد.
استفاده از جراثقال‌های زنجیری ۴۰ تنی با راننده‌های ماهر در خصوص آب‌اندازی قابل ذکر است، زیرا در موقع آب‌اندازی باید با احتیاط لوله باز شود و توسط کمک‌راننده جراثقال لوله طوری هدایت شود که برزنت‌ها پاره نشود. و در شیوه حمل لوله با روتورگ هم تغییراتی دادیم بدین نحو که هر روتورگ،‌ دو لوله یکی در طرف راست و دیگری در طرف چپ به خود می‌بست و طو‌ری بسته می‌شد که اگر لوله با خطری یا برزنتهای روی آن با پارگی مواجه می‌شد بلافاصله غرق می‌شد. ضمناً‌ باید بگویم بعد از کار آب‌بندی یک دفعه لوله را آزمایش می‌کردیم زیرا اگر این عمل خوب انجام نمی‌شد در حمل و کار و نصب دچار مشکل زیادی می‌شدیم که بعداً توضیح خواهم داد.
گوشواره‌ها نیز نباید کج می شدند چون اگر این اتفاق می افتاد، نصب لوله ها ممکن نبود. حتی دستگیره‌ها که در سکو جوش داده می‌شد باید در جای خود جوش‌کاری می‌شدند که دو دستگیره برای نصب بر روتورگ و دو تای دیگر برای کشیدن به محل نصب جوش داده می‌شد.

آب‌اندازی و به کارگیری روتورگ
برای این که بتوانیم لوله‌ها را داخل نهر بیندازیم باید اسکله داشته باشیم، ویژگی این اسکله باید طوری باشد که بتوان علاوه بر قراردادن لوله روی آن،‌ آب‌بندی و سپس آب‌اندازی نمود. وسیله‌ای که برای آب‌اندازی استفاده می شد جراثقال زنجیری بود.
اسکله را می‌توان به صورت شیب‌دار و افقی ساخت، اسکله افقی از نظر کارآیی برای آب‌اندازی تک‌لوله کارآیی مناسب‌تری دارد. ” از تجربه اسکله شیب‌دار برای آب‌اندازی لوله‌های زوجی و یا بیش‌تر که به هم وصل شده‌اند در طرح‌های خاص دیگر می‌توان استفاده نمود”.
برای ساخت اسکله از لوله‌های ۵۶ استفاده شد که قسمت‌های اصلی آن برای حرکت جراثقال در وسط و طرفین آن سکوهای بارگیری لوله بود. لوله که سربندی شد و آماده برای آب‌اندازی، سیم بکسل‌های جراثقال که دو سر آن‌ها چنگک‌ها را بوسیله گوشواره‌های نرینه مهار کرده، جراثقال لوله را مهار و هدایت کرد به طوری که طول لوله به موازات ساحل روی آب قرار گرفت.
البته قبلاً ۴ عدد دستگیره به طرفین لوله جوش داده شده و قبل از آب‌اندازی، طناب‌هایی که در موقع نصب باید آزاد شده و به وسیله آن‌ها لوله را به سمت محل نصب بکشند به دو دستگیره وصل شده بودند.
نرینه آن به سادگی در مقابل مادگی لوله نصب شده قرار گرفته و می‌توان به آسانی پین ‌گذاری نمود.
حمل تا محل نصب
پس از بارگیری روتورگ گروه حمل که شامل ۱۰ نفربودند( ۷ نفر سوار روتورگ و ۳ نفر در قایق امداد) در پشت سر یا جلوی روتورگ حرکت کردند.
راهنمایی و توجه دادن روتورگ به موانع و کمک رسانی در مواقع سانحه و جلوگیری از تردد قایق‌های دیگر از جمله کارهایی که تا محل نصب توسط قایق امداد انجام گرفت. گروه حمل باید در طول مسیر، ارتباط خود را با فرماندهی گروه آب‌اندازی و امداد ساحل و همچنین گروه نصب حفظ می نمود تا در مواقعی که اتفاقاتی بروز می کرد یا مواردی مورد نیاز بود کمک لازم را ارائه دهد.
پاره شدن درِ لوله‌ها،‌ شدت امواج و طوفان که بعضی اوقات مانع جلو رفتن روتورگ می‌شد، خراب شدن روتورگ که احتمال منحرف شدن از مقصد اصلی را داشت و دچار جریان و امواج و انحراف از مسیر می‌گردید و همچنین سایر اتفاقاتی که در یک سفر دریایی با محموله‌ای حساس ممکن بود پیش بیاید، از جمله اتفاقات قابل پیش بینی بود. گروه حمل موقعی که به نزدیکی محل نصب می‌رسید، پس از اعلام آمادگی جهت تحویل گرفتن لوله از طرف گروه نصب به آرامی به طرف محل نصب راه می‌افتاد و متناسب با جهت و میزان امواج، حرکت خود را به صورتی تنظیم می‌کرد که بتواند لوله را در مقابل لوله نصب شده قرار دهد. پس از پرت کردن طناب‌هایی متصل به دستگیره‌های لوله به سمت گروه نصب هم‌زمان لوله را از روتورگ آزاد می کرد تا گروه نصب بتواند به سرعت قبل از منحرف شدن لوله آن را به سمت خود بکشاند.
لوله دیگر را پس از نصب لوله اولی پس از دور زدن به همان طریق تحویل می‌داد.
در مواقعی که گروه‌های حمل و نصب از مهارت کافی برخوردار باشند قادر خواهند بود که دو لوله را هم‌زمان تحویل دهند و روتورگ از میان آن‌ها آزاد شده، خارج گردد.
گروه نجات باید هم برای گروه حمل و هم برای گروه نصب وجود می‌داشت که همیشه آماده بودند و دائماً با برادران ارتباط داشتند،‌ زیرا مواردی را داشتیم که جریان شدید،‌ گروه حمل را به طرف خلیج فارس کشیده بود و گاهی نیز طوفان می شد که بچه‌ها قادر نبودند روتورگ را کنترل کنند،‌ از طرفی روتورگ‌ها هم قدرت خوبی نداشتند. گروه نجات آماده بود و به محض احساس خطر به کمک‌ گروههای دیگر می‌شتافت.
پس از رسیدن گروه حمل به گروه نصب، گروه حمل طناب‌هایی را به دست‌گیره‌های لوله می‌بستند و طناب را به طرف گروه نصب پرتاب می‌کردند (اگر گروه نصب آماده تحویل‌گرفتن بود). که در این حال بعد از اطمینان لوله باز می‌شد و روتورگ به سرعت از لوله فاصله می‌گرفت.
گروه حمل باید طوری خودش را با جریان آب تنظیم می کرد که لوله‌ها از محل نصب منحرف و یا دور نشوند، زیرا در این صورت هدایت آنان به سمت کار،‌ عملی بسیار دشوار می شد. باید گوشواره‌های هر لوله با گوشواره های لوله قبلی سریع میزان شود وبا سرعت پین‌های آن نصب گردد. بعد از نصب هر لوله برادرها باید تکبیر می گفتند و خدای را شکر می کردند. لوله اول که تحویل گرفته شد و نصب گردید نوبت لوله بعدی شد که روتورگ باید دور میزد و همان مراحل اولیه را طی می نمود و اگر گروه نصب مهارت کافی داشته باشد قادر است دو لوله را در یک زمان تحویل بگیرد که در این حال دو لوله باز و روتورگ از وسط این دو خارج می‌شد.

نصب لوله شناور به لوله شناور نصب شده
گروه نصب که تعداد آن‌ها ۲۶ نفرند پس از تحویل گرفتن لوله از گروه حمل به سرعت لوله را میزان کرده و گوشواره‌ها را پینگذاری می‌کردند. در این‌جا مهارت، دقت،‌ سرعت عمل و شهامت و فرماندهی قاطع از ضروریات می‌باشد.
گاهی به خاطر شدت جریان آب، لوله به سادگی کشیده و یا جفت نمی‌شود و یا پین‌گذاری به سختی انجام می‌گیرد. تأثیرات جزر و یا مد و شدت جریان، طوفانی و آرام بودن آب در نحوه فعالیت گروه اثر می‌‌گذارد. این گروه با تجربه‌ای که باید به سرعت به آن دست یابد، وضعیت‌های مختلف را شناخته و بر آنها تسلط می یابد و از شرایط مختلف آب اروند و خلیج فارس به نفع خود سود می برد.
وقتی که جریان آب زیاد است نباید لوله‌های شناور زیادی را در روی آب نگه‌داشت.

شرایط غرق کردن لوله‌های شناور متصل شده
عملیات غرق که توسط گروه نصب، پس از نصب تعداد مناسبی لوله انجام می‌گرفت، دارای شرایط و حالات مختلف بود.
زمان و شدت جریان جزر، زمان و شدت جریان مد، تلاطم آب، عمق رودخانه از عوامل مهم اثرگذاری در غرق کردن لوله ها یا چینش نهایی لوله ها بود.

عملیات غرق
غرق یعنی بازکردن درِ لوله شناور که آب به جای هوا در داخل آن قرار گرفته و لوله به قعر رودخانه هدایت می شود. ‌همان‌طور که می‌دانیم هر لوله حدود ۲۰۰۰۰ لیتر گنجایش هوا دارد، پس از بازکردن درِ لوله به سرعت هوا خارج شده و از آب پر می‌گردد. حجم زیاد تخلیه هوا و پر شدن آب در مدت زمان کم‌تر از ۱۰ ثانیه تلاطم شدیدی را به وجود می‌آورد.
لوله‌ها که توسط گوشواره به هم متصل شده‌اند با اندازه ۴۱ درجه قادرند که حول محور پیم‌ها دوران نمایند. با غرق کردن یک یا چند لوله، لوله‌های خوابیده شده در بستر افزایش می‌یابند و با اضافه شدن عمق تعداد لوله‌های آویزان بیش‌تر می‌شوند و در بستر، رودخانه‌ها به یکدیگر متصل شوند.در این مرحله از عملیات همزمان تعدادی از لوله ‌ها روی بستر قرار گرفته و تعدادی بصورت معلق هستند و تعدادی نیز دربسته و روی آب شناورند.

غرق در اشکال مختلف
الف ـ تا عمق ۶ متر:
برزنت نصب شده به در لوله ها بدون طبق تخته ای جوابگو است. باید درِ لوله‌ها را یکی یکی باز کرد، یعنی پس از غرق شدن یک لوله، درِ‌ لوله‌ی دیگر را برای غرق آن باز کرد.
ب ـ در عمق بیش از ۶ متر:
با اضافه شدن عمق،برزنتهاب نصب شده قدرت مقاومت در برابر فشار آب را ندارند و مجبور بودیم از طبقهای تخته ای کمک بگیریم. این لوله ها را در عمق بیش از ۲ متر از سطح آب قرار می دادیم، اما بازکردن سر آن‌ها مشکل بود.
بنابراین روش “غرق کردن هم‌زمان”‌ که لوله‌ها پی‌در‌پی و به سرعت غرق می‌شوند را امتحان کردیم که الحمدالله نتیجه خوبی داشت.

پایان نصب به صورت شناوری
موقعی که دیگر نمی‌توان از طریق شناور کردن، لوله ها را نصب نمود، از لوله‌های خام استفاده می‌کنیم و با پر کردن قسمت‌های رویی از لوله‌ها‌ی خام ۵۶، تا سطحی که باید از لوله‌های با قطر کم‌تر استفاده گردد، و پس از رگلاژ و با پر کردن پستی و بلندی، لوله‌های با قطرهای کوچک‌تر روی سطح نهایی چیده و روی آنها لوله‌ها را مطابق خط پروژه آسفالت می‌ریزیم. آن‌گاه قادر هستیم که روی پل با جراثقال و تریلی پیشروی کنیم،‌ به همین ترتیب کارگذاری لوله‌ها از رو توسط جراثقال و تریلی حامل لوله و ریختن آسفالت پیش می‌رود. به هر حال “پل بعثت” در روز سه شنبه مورخ ۲۲/۷/۱۳۶۵ به اتمام رسید و مورد استفاده رزمندگان اسلام قرار گرفت.

منبع:
“خاطراتی از هشت سال دفاع مقدس:نحوه ساختن پل بعثت بر اروند رود در منطقه عملیاتی فاو” تألیف مهندس سید هاشم بنی هاشمی- به نشر (با تغییر و ویرایش)

پل بعثت

مطالب مشابه :

داستان کامل بازی خدای جنگ 1

راهنمای فارسی بازی خدای جنگ 2

داستان بازی خدای جنگ1

راهیابی و کد گیم شارک بازی خدای جنگ1 God of war1 برای ps2

داستان کوتاه :روستایی مردی مثل شبه

پل بعثت