مراحل رشد کودکان از بدو تولدتا 6 سالگی

مهم ترین نکته ای که باید در مورد رشد و تکامل کودک خود به یاد داشته باشیم این است که کودکان با سرعت های متفاوتی رشد می کنند . مانند تمام کودکان،فرزند ما نیز در زمان مقتضی می خندد، سرش را نگه می دارد،و اشیاء را به چنگ می گیرد. اما این را بدانید که کودک شما یک انسان منحصر به فرد است . او اعمال خود را صرفا به این دلیل که در کتابی بیان شده یا شما از او می خواهید و انتظار دارید ،انجام نمی دهد.

زمان مناسب برای او هنگامی است که آمادگی انجام کاری را پیداکرده باشد. ما نمی توانیم سرعت رشد و تکامل کودک را بیشتر کنیم،اما اگر به اندازه کافی عشق و محبت وتوجه به او نشان دهیم،دقیقا چیزی را به او داده ایم که احتیاج دارد.

تكامل كودك جدا از جهان پیرامون او اتفاق نمی افتد ، او زمانی درس های لازم برای زندگی را می آموزد كه بخشی از این جهان باشد . حضور شما، والدین شما ، خواهران و برادران دیگر، دوستان و اعضای فامیل همه برای آموزش و تكامل او اساسی هستند . او نه تنها به آموزش ، بلكه به عشق و تشویق و حمایت اطرافیان نیز نیازمند است تا هرچه بیشتر شكوفا شود . همچنان كه كودك بیشتر و بیشتر رشد و تكامل می یابد، مهارت های شما نیز به عنوان والدین ، متناسب با نیازها و احتیاجات او افزایش می یابد. تا هنگام چهار ماهگی كودك ، احتمالاً توانسته اید یك برنامه روزانه شامل غذا دادن ، پوشك كردن ، بیرون بردن برای پیاده روی و هواخوری در پارك ، حمام كردن و خواباندن او تنظیم كنید.

روند تكامل

تكامل روندی خطی نیست . در برخی موارد به نظر می رسد كودك شما به عقب برگشته . برای مثال ، ممكن است كودك شما كه همیشه درطول شب به خوبی می خوابیده برای چند شب متوالی، ناگهان نیمه های شب بدون هیچ علت خاصی هرسه- چهار ساعت یك بار از خواب بیدار شود . به این ترتیب به نظر می رسد كه تكامل اوسیری روبه عقب داشته ، اما این روند تكامل در واقع رو به جلو است ؛ زیرا یكی دو هفته بعد متوجه می شوید كه هشیارتر شده و بهتر به اطرافیان خود پاسخ می دهد و در طول روز كمتر نیاز به خواب دارد .

اثر تولد بر كودك

انتقال از محیط داخل رحم به فضای اتاق زایمان ، تغییرات زیادی را در دستگاه های بدن نوزاد ایجاد می كند كه متعاقب این تغییرات نیازهای جدیدی نیز برای وی به وجود می آورد . مشخص ترین تغییر، تنفس خود به خود و مستقل نوزاد است . در مدتی كه نوزاد در رحم است، ریه های وی انباشته از مایع آمینوتیك است ، این مایع در اثر فشاری كه هنگام عبور جنین از كانال زایمان بر روی قفسه سینه وی وارد می شود، خارج می گردد. با خروج نوزاد از رحم ، نخستین تنفس صورت گرفته و بلافاصله بعد از اولین عمل دم ، گردش خون جنین متناسب با نیاز نوزاد به اكسیژن در خارج از رحم ، تطابق می یابد . نوزادانی كه از طریق سزارین به دنیا می آیند. گاه برای پاكسازی ریه هایشان از مایع آمینوتیك باقیمانده ، نیاز به كمك دارند ؛ زیرا این نوزادن تحت فشار عبور از كانال زایمانی قرار نمی گیرند و طبیعتاً ریه های آنها به خوبی تخلیه نمی شود . همچنین داروهای بیهوشی به كار رفته در طی سزارین می تواند به طور موقت باعث مشكل در عمل تنفس شود. اگر كودك تحت بیهوشی عمومی به دنیا آمده باشد ، ممكن است مثل خود شما تا چند ساعت پس از زایمان كمی گیج و خواب آلوده باشد.

آنچه نوزاد حس می كند

تماس ناگهانی هوا با پوست نوزاد برای حواس وی مانند یك شوك است . درواقع ، نوزادان اغلب در نخستین لحظات تولد ، بیشتر از هر زمان دیگری در طی روزهای نخست ، هوشیار هستند . اگر براثر زایمان ، بیش از حد خسته نیستید و كودك شما نیز هوشیار است ، از فوائد این زمان طلایی حداكثر استفاده را بكنید . او دراین زمان نسبت به لمس پوست شما ، صدا و گرمای شما بسیار حساس است . این دقایق نخستین، فرصتی استثنایی برای شما و كودكتان است تا با یكدیگر آشنا شوید . اما اگر این فرصت دست نداد نگران نباشید ، زمان زیادی در هفته ها و ماههای بعد خواهید داشت.

وزن هنگام تولد

یكی از نخستین سؤالاتی كه پس از دانستن جنس نوزاد مطرح می شود، این است كه نوزاد چقدر وزن دارد . وزن هنگام تولد مهم است ؛ زیرا معیاری برای میزان سلامت نوزاد است. اما كودكان سالم با هر شكل و اندازه ای متولد می شوند . یك كودك 3 كیلوگرمی می تواند به اندازه یك كودك 4 كیلویی سرزنده و پرسرو صدا باشد . هیچ قانون خاصی در مورد وزن وجود ندارد. با این حال یك كودك كمتر از 5/2 كیلو گرم نیاز به توجه ویژه دارد ؛ زیرا وزن كم وی ممكن است به دلیل كمبود تغذیه مناسب در داخل رحم و یا سایرعوارض بارداری باشد .

عوامل بسیاری وزن نوزاد را تحت تأثیر قرار می دهند، ازجمله سلامتی و وزن شما درهنگام زایمان ، رژیم غذایی شما در طی بارداری ، عملكرد جفت ، ژنتیك ( والدین درشت اغلب نوزادان درشت تری دارند) ، جنس و نژاد.

كودك همچنین درطی اولین هفته بعد از تولد ، وزن از دست می دهد ( كاهش وزنی درحدود 5 تا 10 درصد وزن هنگام تولد طبیعی تلقی می شود) . در حدود دو تاسه هفته بعد، كودك مجدداً به وزن هنگام تولد برخواهد گشت .

آزمون آپگار

به محض تولد نوزاد ، یك پرستار آموزش دیده و یا یك متخصص اطفال ، به كمك تست آپگار ، میزان سلامت كودك شما را ارزیابی می كند . این آزمایش یك تا پنج دقیقه بعد از تولد انجام می گیرد و هدف آن اطمینان از وضعیت كودك و احتمال نیاز وی به كمك های ویژه برای تطابق جدیدش است. برای انجام این آزمون ، معیارهای زیر اندازه گیری می شوند:

- تعداد ضربان قلب ،

- تنفس ،

- قوام عضلانی ،

- پاسخ های رفلكسی،

- رنگ پوست.

این تست تنها سنجشی از میزان سلامت عمومی نوزاد است و نمی تواند چگونگی سلامت وی را در حین رشد و یا شخصیت او را درآینده پیش بینی كند.

كودك از ابتدای تولد ، قدرت زبان را درك كرده و شروع به صحبت می كند. از لحظه ای كه چشمان وی به صورت شما می افتد، شروع به تماشای حالات مختلف چهره و گوش دادن به صداهایی می كند كه برای صحبت كردن با وی ایجاد می كنید. او خیلی زود با حركت دادن لبها واجزای چهره اش شروع به تقلید از شما می كند. گوش دادن و تقلید كردن دو راه اساسی یادگیری زبان هستند كه كودك به خوبی از عهده آنها برمی آید.

یك ماهگی

حركت نوزاد در این سن هنوز تحت تأثیر واكنش های اولیه است. نوزاد در این سن هنوز از نظر بینایی كامل نیست ، هر چند ازبدو تولد می تواند ببیند و رنگها و شكلها را از فاصله نزدیك تشخیص دهد. وقتی می خواهید چیزی را به نوزادتان نشان بدهید، او را در حالت قائم یا با كمی زاویه نگه دارید. در یك ماهگی قد نوزاد به طور متوسط 54 سانتیمتر ( حدود 52 تا 56 سانتیمتر ) و وزن او چهار كیلوگرم است ، ولی می تواند بین 5/3 تا 5/4 كیلوگرم متغیر باشد. در یك ماهگی ، یعنی در طی چهار هفته اول عمر، كودك این خصوصیات را به دست می آورد:

1- در هنگام خوابیدن به شكم و در حالت خمیده قرار می گیرد . وقتی از ناحیه شكم نوزاد را آویزان كنیم ، سر به جلو خم می شود؛

2- در حالت خوابیده ، پشت خمیده و كمی سفت است ؛

3- چشمها را به روی چهره افراد و یا نور در محور دید متمركز می كند؛

4- صورت انسان به ویژه صورت مادر خود را ترجیح می دهد.

دوماهگی

نوزاد به سرعت رشد می كند و با كمك اصواتی كه تولید می كند، در واقع با شما ارتباط برقرار می كند. هر صدای جدیدی كه كودك از خودش در می آورد ، تجربه جدیدی است كه كسب می كند و كم كم با تركیب این صداها شروع به صحبت كردن خواهد نمود. در دو ماهگی ، كودك در طول روز كمتر می خوابد و ممكن است برخی اوقات بیداری خود را به گریه كردن بگذراند. البته همه كودكان مثل هم نیستند و ممكن است كودك شما خیلی كم گریه كند. اكثر گریه های كودك درعصر و شب اتفاق می افتند و اغلب این گریه ها به علت كولیك ایجاد می شوند. (كولیك نوعی درد شكم است كه معمولاً از سه هفتگی آغاز شده و تا سه ماهگی طول می كشد) . البته كولیك تنها علت گریه كودك نیست ؛ گریه می تواند به علت خیس بودن ، گرسنگی و یا سایر عوامل باشد. همان طور كه گفته شد دراین سن گریه كردن تنها راهی است كه نوزاد به وسیله آن به شما نشان می دهد كه نیازبه كمك دارد.

در دو ماهگی كودك شما قادر است :

1- در حالت خوابیده به شكم ، سر را مختصری بلند كند. اگر او را از شكم بلند كنیم ، سر در امتداد بدن قرار می گیرد؛

2- در حالت خوابیده به پشت اگر او را بلند كرده و بنشانیم سر را به عقب می برد؛

3- اشیای متحرك را با چشم ، 180 درجه تعقیب می كند ؛

4- در تماسهای اجتماعی لبخند زده و به صداهای اطراف به دقت گوش می كند.

سه ماهگی

كنترل حركات سر در این سن شروع می شود. به تدریج گردن كودك قویتر شده واو قادرمی گردد كه سرش را به اطراف بچرخاند و به اشیاء مختلف نگاه كند. همچنین كودك شروع به شناختن بدن خود می كند . او می تواند انگشتانش را باز وبسته نماید وممكن است حتی برای چند ثانیه بتواند یك اسباب بازی را در دستش نگاه دارد. اولین لبخندهای كودك حركاتی غیرارادی و رفلكسی هستند، اما بعد از مدتی او یاد خواهد گرفت كه درپاسخ به لبخند شما، لبخند بزند. دراین سن قد كودك به طور متوسط 60 سانتی متراست و وزنی حدود 5/5 كیلوگرم دارد ولی قد او می تواند از 58 تا 63 سانتی متر و وزن او از 8/4 تا 5/6 كیلو گرم متغیر باشد.

در سه ماهگی كودك این مهارت ها را كسب می كند:

1- در حالت خوابیده به روی شكم ، سر وسینه را بلند می كند. دستها كشیده است، اگر او را از شكم آویزان كنیم سر را بالاتر از سطح بدن نگه می دارد ؛

2- درحالت خوابیده به پشت به طرف اشیاء دست دراز می كند، اما نمی تواند آنها را بگیرد. اسباب بازی را تكان می دهد؛

3- اگر كودك را بلند كرده و بنشانیم ، افتادن سر به عقب تا اندازه ای كمتر است و سر، حركات پاندولی ( حركات رفت و برگشتی ) دارد. پشت خمیده است؛

4- تماس های اجتماعی را ادامه می دهد و به موسیقی گوش می دهد .

چهار ماهگی

كودك به سرعت رشد می كند و دوست دارد با او صحبت كنید و بازی های ساده انجام دهید . می توانید با صرف كردن وقت بیشتری در كنار او، رفتارهای اجتماعی را به او یاد بدهید. كودك همچنین از دیدن و صحبت كردن با خودش در جلوی آینه لذت خواهد برد. برای این كار بچه را در فاصله 15 تا 20 سانتی متری یك آینه ثابت قراردهید تا بتواند خود را در آن ببیند. در این سن كودك كم كم و با كمك شما شروع به نشستن می كند ، اما بعد از مدتی یاد می گیرد كه با كمك پاها واستفاده از دستهایش ، خود را در حالت نشسته نگه دارد .

كودك اكنون علاقه بسیاری دارد كه بتواند اشیاء را در دهانش گذاشته و بمكد، بنابراین باید بسیار مراقب باشید و اشیاء ریز را از دسترس او خارج كنید تا وارد حلق و مری او نشوند. حالا كه او كنترل بیشتری روی حركات دستش پیدا كرده ، انگشتان خود را می مكد ، این كار موجب لذت و آرامش او می گردد . مكیدن انگشت شست دراین سن كاملاً طبیعی است و نشان دهنده فشار روانی و یا عدم احساس امنیت نیست . همچنین اكثر كودكان بعد از یك یا دو سالگی این عادت را كنارمی گذارند.

كودك شما در فاصله 6- 4 ماهگی قادر خواهد بود:

1- در وضعیت خوابیده به شكم، سر و سینه را بلند كند. سر را در محور عمودی قرار دهد و پاها را در حالت كشیده نگه دارد؛

2- در وضعیت خوابیده به پشت ، بیشتر در وضعیت قرینه قرار می گیرد . دست ها را در خط وسط بدن می گذارد . به طرف اشیاء دست دراز می كند، آنها را گرفته و به دهان می برد؛

3- در وضعیت نشسته سراستوار بوده و به عقب نمی افتد . به سمت جلو خم می شود و از نشستن با كمك شما، لذت می برد؛

4- در حالت ایستاده با پاهایش به زمین فشار می دهد ؛

5- بلند می خندد؛

6- اگر در ضمن بازی تماس را قطع كنیم خشگمین می شود؛

7- با دیدن غذا به هیجان می آید.

پنج ماهگی

در این سن كودك شروع به درك مفاهیم اولیه می كند؛ مثلاً با پرت كردن اسباب بازی از تختخوابش به بیرون ، شروع به یاد گیری علل و اثر كارها كرده و به كشف دنیای اطرافش می پردازد.

در این سن كودك علاوه بر مهارت هایی كه در چهار ماهگی به دست آورده قادر است:

1- سرخود را قائم نگهدارد؛

2- به چیزهای كوچك توجه نشان دهد؛

3- تا حدودی بدون كمك بنشیند و به جلو خم شود.

شش ماهگی

در شش ماهگی كودك علاقه بیشتری به آنچه كه در اطرافش می گذرد نشان می دهد. او سرش را به سمت صداهای آشنا می چرخاند و مدت طولاتری را صرف بررسی چیزهایی كه توجهش را جلب كرده است ، می كند. قد او به طور متوسط 67 سانتی متر و وزن او 5/7 كیلوگرم است . قد و وزن می توانند محدوده ای بین 63 تا 5/69 سانتیمتر و 3/6 تا 3/8 كیلوگرم داشته با شند.

در این سن كودك بسیار متحرك و فعال است و با كمك شما می تواند به وضعیت نشسته دربیاید . توانایی كودك در رسیدن و گرفتن اشیاء كم كم دقیق تر می گردد و شما می توانید با قراردادن اشیاء درنقاط مختلف ، این توانایی را تقویت كنید . آویختن اسباب بازی در بالای گهواره به كودك این اجازه را می دهد كه مهارتهای خود را تمرین كند. او در این سن می تواند اسباب بازی را از یك دست به دست دیگر بدهد.

از نظر بینایی كودك در این سن به تمام چیزهایی كه در اطرافش رخ می دهد، نگاه می كند. همچنین هر دوچشم كودك باید همزمان در یك جهت حركت كنند. بنابراین اگر به نظر می رسد كه حركات چشمها هماهنگ نبوده و یكی از چشم ها به داخل یا خارج حركت می كند باید به چشم پزشك مراجعه كنید.

هوش كودك می تواند تحت نفوذ عوامل مختلفی مثل تحریكات محیطی ، سلامتی ، رژیم غذایی و حتی جنبه های اقتصادی – اجتماعی مثل فقر قرار گیرد . حتی آسیب ها و صدمات وارده به كودك می توانند نقش مهمی درهوش او داشته باشند. در این مرحله از نمو كودك، شما می توانید رشد فیزیكی ، اجتماعی و هوشی او را با تحریكات محیطی و صرف وقت برای بازی كردن، خواندن و صحبت كردن با او افزایش دهید.

كودك در6 ماهگی قادر خواهد بود:

1- بدون كمك بنشیند؛

2- با نشستن سر به عقب نمی افتد؛

3- تغییر صدا بدهد؛

4- اشیاء را با تمام قسمت دستش بگیرد و آن را از یك دست به دست دیگربدهد؛

5- چشمهایش را به طور هماهنگ حركت دهد،

6- از دیدن غریبه ها نگران نشود و گریه نكند.

هفت تا ده ماهگی

در این سن كودك با اعتماد بیشتری روی پاهای خود می ایستد . همچنین او دوست دارد در كارهای منزل به شما كمك كند . در این سن كودكان از نظر فعالیت های فیزیكی بسیار با یكدیگر متفاوتند . اگر كودك شما در این فعالیت ها به كندی پیشرفت می كند نگران نشوید . در سن مناسب همه كارهای لازم را انجام خواهد داد .

تعادل كودك تا این سن تكامل زیادی می یابد . او می تواند هنگام نشستن ، بدون افتادن به یك سمت خم شود و برای برداشتن یك اسباب بازی كه پشت سرش قرار داده شده بچرخد . در این زمان بهتر است كه شما در اطرافش باشید و اگر به زمین افتاد به او اعتماد به نفس بدهید تا دوباره بلند شده و روی دو پا بایستد .

در 11 ماهگی كودك شما قادر است :

1- خودش بلند شود و بایستد .

2- چند قدم راه برود .

3- اشیاء را با شست و انگشت سبابه بگیرد و اشیایی را كه در دست شخص دیگری است رها كند .

4- برای جلب توجه شما بگوید ماما.

5- به صدای اسم خودش واكنش نشان دهد .

6- دست را به صورت بای بای تكان دهد .

7- به دستورهای ساده شما پاسخ دهد.

دوازده ماهگی

كودك شما به جشن تولد یك سالگی اش می رسد . هنگامی كه به عقب نگاه می كنید از میزان تغییرات رخ داده در وی متعجب می شوید . او حال عضوی كوچكی از خانواده شماست با شخصیت و خصوصیاتی مستقل ، پر از انرژی ، شور زندگی و عشق برای نزدیكانش .

در این سن او سعی می كند به تنهایی ایستاده و حتی چند قدم نیز به تنهایی راه برود . اما فراموش نكنید كه او یك انسان منحصر به فرد است و نباید با كودكان دیگر مقایسه شود .

او در این سن دستورهای ساده را به خوبی می فهمد و حتی ممكن است آنها را اجرا كند .

در یك سالگی قد كودكتان تقریباٌ 75 سانتی متر است و وزنی حدود 9 كیلو و 800 گرم دارد . اما قد او می تواند از 73 تا 77 سانتیمتر متغیر باشد . وزن او در این زمان تقریباً 3 برابر وزن زمان تولدش است .

كودك شما در یك سالگی قادر است كه :

1- خود به خود بایستد و چند قدم راه برود .

2- اشیاء را با انگشت شست و سبابه بگیرد .

3- اسباب بازی ها را در صورت درخواست با اشاره به افراد دیگر بدهد .

4- مطلب خود را طور دیگری غیر از گریه كردن به شما بفهماند .

5- با افراد خانواده و افراد آشنا با تكان دادن دست بای بای كند .

6- یك توپ را به سمت شما قِل بدهد.

یك سالگی تا 5/1 سالگی

تا 15 ماهگی كودك شما قادر خواهد بود به تنهایی راه برود و تنها بماند . او روی زانوها و دستانش از پله ها بالا خزیده و بسیار آهسته از پله پایین می آید . توانمندی و مهارت های دستی او افزایش یافته و ممكن است قادر باشد كه یك مكعب را روی دیگری قرار دهد . قد او در این سن حدوداً 81 سانتیمتر و وزنش 11 كیلوگرم است و دامنه تغییرات قد و وزن بین 80 تا 84 سانتیمتر و 10 تا 12 كیلوگرم است .

تا زمانی كه كودك شما 18 ماهه می شود . اطلاعات شگفت آوری كسب خواهد كرد و میزان قابل توجهی از مهارت ها و رفتارهای حركتی را به دست خواهد آورد . او قادر خواهد بود به تنهایی و با امنیت كامل ، بدون این كه به اشیاء برخورد كند ، در اطراف حركت كرده و یك شیء مانند اسباب بازی مورد علاقه اش را با خود حمل كند . او به خوبی از پله ها بالا رفته و حس تعادل خوبی دارد به طوری كه قادر خواهد بود بدون افتادن به جلو خم شده و اشیاء را از روی زمین بردارد . او قادر خواهد بود اشیاء كوچك را با انگشتان بر دارد و با قلم یا مداد رنگی اشكال دایره ای شكل رسم كند . اشیاء متحرك در فاصله متوسط ، توجه او را جلب خواهند كرد . در این سن سرعت رشد او كاهش می یابد و از 2 سالگی به بعد سالانه 2 كیلوگرم به وزن او اضافه می شود .

كلمات او تقریباً قابل درك شده و ممكن است زنجیره ای از صداهای آشنا را با هم تولید كند . اما فقط تعداد اندكی لغت را درست به زبان می آورد . درك او از سخنان اطرافیان خوب است و مكالمات و گفتگوهای ساده و كوتاه را دنبال می كند . محدوده توجه او هنوز كم است ، اما قادر است به اشیاء اشاره كرده و نام های مورد علاقه خود را به آنها بدهد. او از آواز خواندن و موسیقی لذت می برد . احتمالاً مایل است خودش غذایش را بخورد و از آشفتگی كه به این ترتیب ایجاد می كند ، لذت می برد . او شروع به تقلید و یادگیری اعمال شما می كند . كودكتان ممكن است تمایل به همبازی شدن با شما داشته باشد اما مادامی كه در محدوده ی توجه و دید شما قرار دارد از تنها بازی كردن نیز لذت خواهد بود.

به این ترتیب در 18 ماهگی كودك شما قادر است :

1- با پاهای باز از هم به راحتی راه رفته و بدود .

2- با كمك از پله بالا رفته و گاه پایین بیاید .

3- زانوها و لگن را خم كرده و برای برداشتن اشیاء از روی زمین چمباتمه بزند .

4- عكس های ساده و كتاب ها را می شناسد ، انگشت اشاره را روی آنها قرار می دهد و از آنها لذت می برد .

18 ماهگی تا 2 سالگی

به تدریج كه كودك بزرگتر می شود ، مهارت ای بیشتری كسب كرده و مهارت های كسب شده در سنین پایین تر را تكمیل می كند. حالا او عضوی كوچك و فعال از خانواده شماست كه توجه و حمایت بیشتری را طلب می كند . كنترل عضلانی در حال رشد و تكامل است . كودك هنگامی كه كهنه خود را خیس می كند ، متوجه می شود و حتی ممكن است قبل از كثیف كردن كهنه خود این را بفهمد . اگر چنین باشد ، فرصت مناسبی برای آموزش دستشویی رفتن برای شما پیش آمده كه باید از آن استفاده كنید . هر چند 18 ماهگی زودترین زمانی است كه شما می توانید این آموزش را به كودكتان بدهید.

حول و حوش 18 ماهگی بهتر است ارزیابی های بیشتر و دقیقتری از كودك توسط پزشك به عمل آید ، مثلاً مشاهده وی در حال بازی كردن و اطمینان یافتن از این كه مهارت های اساسی را به دست آورده. همچنین این فرصتی خواهد بود برای شما تا هر مشكل یا سؤالی را كه در مورد رشد و نمو فرزندتان دارید با پزشك خود در میان بگذارید . دو سالگی سن شكل گیری وضعیت بدن و به دست آوردن مهارت های حركتی بزرگ است . وزن او در این سن 12 كیلوگرم ( 100/11 تا 13 ) و قدش حدود 87 سانتیمتر ( 5/84 تا 89 ) است . او در این سن قادر است :

1- بر روی تمام كف پا بدود ، توقف كرده و دوباره شروع به دویدن كند و از موانع احتراز كند .

2- با ثبات كامل برای برداشتن اشیاء چمباتمه زده و بدون استفاده از دست ها دوباره روی پاها بلند شود .

3- با شش یا هفت مكعب یك برج بسازد .

4- از كتاب های عكس دار لذت می برد و به جزئیات عكس های مورد علاقه خود توجه می كند .

5- قادر است صفحات كتاب را یكی یكی ورق بزند .

مراحل رشد و تحول انساني(چهار سالگي)

خصوصيات جسماني-حركتي
1-سرعت افزايش قد و وزن كمتراز سه سالگي است

2- فعال وپرانرژي است .

3-مستعد ابتلا به بيماريهاي دوران كودكي است.

4-از فعاليت هايي كه باعث تحرك عضلاني مي شود لذت مي برد.

5-در مقايسه با سه سالگي بين چشمان و دستان وانگشتان هماهنگي بيشتري براي گرفتن اشيا وجود دارد.

6-در حركات كودك توازن وهماهنگي ديده مي شود.

7-با برداشتن گامهاي متناوب از پله ها بالا مي رود

8-مي تواند با پنجه هاي پا بدود و روي نوك پا بايستد

9-مي تواند لي لي كند.

10-به سرعت دوچرخه مي راند وبا مهارت دور مي زند

11-از وسايل وجاهاي بلند بالا ميرود

12-مي تواند به هوا بپرد بچرخد وتاب بخورد

13-مي تواند دايره و مثلث ترسيم كند

14 – مي تواند شكل آدم را كه سه يا چهار قسمت دارد ترسيم كند

15- به علت توانايي جسماني وحركتي مي تواند بسياري از كارهاي شخصي را مانند پوشيدن كفش ولباس شستن صورت و رفتن به دستشويي را خود انجام دهد.

خصوصيات عقلي-ذهني

1 -خودمدار و خودمركز است ونقطه نظرهاي ديگران را به خوبي درك نمي كند

2-رابطه بين كل و جزء را به خوبي نمي فهمد

3- خصوصيات جانداران را به موجودات بي جان نسبت مي دهد

4- همه چيزرا ساخته دست انسان مي داند

5- قدرت تقليد در او شديد است وحتي چيزهايي را كه در زمان حال ديده نمي شود تقليد مي كند(تقليد در غياب الگو)

6-به يادگيري علاقه مند است

7- كنجكاو است وزياد سوال مي كند

8-به رابطه بين علت و معلول پي مي برد

9-به علت گستردگي زمينه توجهش به قصه هاي طولاني علاقه مند است

10-درتخيلات خود غرق مي شودوميان تخيلات و واقعيات تفاوتي قايل نيست

11-شناخت او بر اساس تجربيات ملموس است

12-معني لغات را مي پرسد

13-درباره مرگ ونحوه تولد كودك كنجكاو است وغالبا در اين دو مورد سوال مي كند

14-بلندي كوتاهي بزرگي و كوچكي اشيا را تشخيص مي دهد

15-شروع به درك زمان گذشته وحال مي كند

خصوصيات عاطفي

1-به كودكان علاقه بيشتري نشان مي دهد

2-در مقايسه با سه سال اول زندگي احساس او به خانواده بيشتر وشديدتر مي شود

3-به آساني گريه مي كند

4-نسبت به كارهاي ديگران علاقه نشان مي دهد

5-به تواناييهاي خود اطمينان دارد

6-از اشخاص ناشناس حيوانات وصداها مي ترسد

7-به بيان خود اطمينان دارد

8-محركهاي خارجي اورابه آساني دچار دگرگونيهاي عاطفي(ترس حسادت وخشم) مي كند

9-اگر اورا از كاري كه مي خواهد انجام دهد بازدارند اعتراض مي كند

10-به برادران وخواهران كوچكتر از خود علاقه نشان مي دهد واز ناراحتي آنها اندوهناك مي شود

خصوصيات اجتماعي

1-در مقايسه با سه سالگي به بازيهاي گروهي علاقه بيشتري نشان مي دهد

2-دوستان محدودي پيدا مي كند

3-تمايل بيشتري دارد كه با همجنسان خود بازي كند

4-ديگران را در اموال خود شريك مي كند

5-براي نشان دادن قدرت وقيد ناپذيري خود معمولا كتك ميزند لگد مي پراند مي شكند وفرار مي كند

6-بي احترامي نسبت به ديگران واستفاده از كلمات نا مطلوب در او ديده مي شود

7-در روابط اجتماعي نسبت به دستورات سركش است ومخالفت مي ورزد

8-در روابط اجتماعي خود سختي وخشونت نشان مي دهد

9-قيد ناپذير است وبه اصول وقواعد اجتماعي اعتنا ندارد

10-در چهارونيم سالگي نسبت به بزرگترها كمتر سركشي نشان مي دهد

11-در چهارونيم سالگي نوع بازيهاي او آرامتر است وبهتر مي تواند عدم موفقيت را تحمل كند

همه والدين دوست دارند با فرزندانشان روابط خوشايند و رضايت بخشي داشته باشند، بدين منظور لازم است توانايي هاي متناسب با سن فرزند خود را بشناسند. بسياري از سوء تفاهم ها و برخوردها به اين دليل بروز مي کنند که والدين توقعي بيش از توانايي فرزندشان دارند، به طور مثال انتظار دارند که يک کودک دو ساله با آنها همکاري کند و يا يک کودک سه ساله ، سريع و دقيق کارها را انجام دهد، در حالي که هيچ يک از آنها نمي توانند چنين باشند.

در اين مقاله انتظاراتي که مي توانيم از کودکان چهار، پنج و شش ساله داشته باشيم مطرح شده است. در اين گروه سني (به ويژه دو تا چهار سالگي) ، کودکان مقاومت و لجبازي بيشتري نشان مي دهند. توصيه مي شود که والدين کودکان خود را آماده کنند تا بتوانند به تدريج مسئوليت هاي جديد و بيشتري را بپذيرند (به تنهايي لباس بپوشند، به تنهايي دست و صورت خود را بشويند، به تنهايي حمام کنند و ...) البته آنها به کمک بزرگترها نياز دارند ولي مي توانند بيشتر کارهاي روزانه خود را انجام دهند.

بازيگوشي کردن کودک نوعي جلب توجه والدين و تقاضاي محبت بيشتر است.

زماني که به کودک اجازه مي دهيم مهارت هاي جديدي را بياموزد و به شيوه زندگي تازه اي قدم بگذارد، با مشکلات تازه اي نيز رو به رو خواهيم شد زيرا کسب مهارت هاي جديد با دشواري هاي مخصوص به خود همراه است. در اين گروه سني، کودکان نمي توانند سرعت عمل داشته باشند. زمان بندي و تنظيم يک برنامه روزانه فشرده براي آنان مفهومي نخواهد داشت. بازيگوشي کودکان راهي غير مستقيم است براي جلب توجه والدين، ياري خواستن از آنان و تقاضاي محبت بيشتر. اگر فرزند شما تقاضاي کمک مي کند ، بهتر است به جاي اين که او را وادار کنيد که کارش را انجام دهد به او کمک کنيد ؛ اما مراقب باشيد! آيا او به کمک شما نياز دارد؟ به طور مثال اگر فرزند چهار تا شش ساله شما براي بستن بند کفش خود از شما کمک مي خواهد به او کمک کنيد ؛ اما اگر روي صندلي نشسته و از شما مي خواهد که کفش او را برايش ببريد تا بپوشد ، تسليم نشويد، حتي اگر وضعيت را بدتر کند. زيرا در مدت کوتاهي او به کودکي تنبل و وابسته به شما تبديل خواهد شد.

راه حل ديگري که براي حل مسئله بازيگوشي کودکان مطرح مي شود اين است که وقت بيشتري در اختيارشان بگذاريد تا کارهاي روزانه را به موقع انجام دهند. اگر لازم است مي توانيد يک جدول مصور تهيه کنيد. تصاويري از کارهايي که از صبح تا شب بايد انجام دهد تهيه کنيد. مثل لباس پوشيدن، غذا خوردن، مسواک زدن، کتاب خواندن و ... و روي يک پوستر بزرگ بچسبانيد. مي توانيد از فرزند خود عکس بگيريد و آنها را در جدول مصور بچسبانيد. در يک طرف جدول عکس ماه و ستاره بچسبانيد که شب را نشان بدهد و در طرف ديگر عکس خورشيد را بچسبانيد تا نشان دهنده ي صبح و کارهاي مخصوص به آن باشد. روزهاي اول که کودک به جدول نگاه مي کند ممکن است کمي گيج شود اما به تدريج با مسئوليت هاي خود آشنا خواهد شد. مي توانيد شب قبل لباس هاي او را مرتب کنيد. در اين مرحله باز هم بر تحسين کردن و جايزه دادن تأکيد مي کنيم. بداخلاقي و ترشرويي والدين تأثير خوبي نخواهد گذاشت.

مهمترين نکته اي که والدين بايد به آن توجه کنند اين است که انجام کارهاي روزانه و مسئوليت هاي جزئي، بخش اصلي زندگي يک کودک چهار تا شش ساله را تشکيل نمي دهند بلکه بازي کردن، جالب توجه ترين بخش زندگي او به شمار مي رود. او از بازي کردن با کودکان ديگر، و با کساني که به چيزهايي نياز دارند که او نياز دارد، و چيزهايي را دوست مي دارند که او دوست دارد لذت مي برد. بازي کردن با کودکان ديگر در اين سن بسيار با اهميت است.

هميشه به خاطر داشته باشيد که کودک به خودي خود از احساسات همسن و سال هاي خود اطلاعي ندارد، نياز به همکاري و همدردي و کمک به آنان را درک نمي کند ؛ او بايد اين نوع مهارت ها را از بزرگترها بياموزد. مهارت هايي که به او کمک مي کند تا به يک موجود اجتماعي تبديل شود. در اين بخش هم تشويق و تحسين کودک راه مناسبي براي آموزش مهارت هاست. کودک نياز به راهنمايي هاي شما و تمرين بيشتر دارد. همکاري کردن با ديگران، رعايت نوبت در بازي ها و رفتار عادلانه داشتن و حفظ آرامش ، مهارت هايي هستند که بايد ياد گرفت و تنها يک اشاره کوچک شما کافيست ؛ ولي بايد صبر کنيد و تمرين داشته باشيد تا به نتايج مطلوب برسيد. تا سن پنج سالگي، کودکان مي توانند مهارت هاي پايه را براي بازي هاي کودکانه ياد بگيرند، به ويژه آنان که از سال هاي قبل با بچه هاي هم سن و سال خود بازي مي کردند . در هر صورت همه ي آموزش ها نياز به فرصت کافي دارند.

گفتار پاياني

اغلب والدين امروزي، احساسات خود را مانند اضطراب داشتن، نگران بودن، عجله داشتن و ... در رفتار با کودکان خود منعکس مي سازند. بيشتر والدين توقع دارند که فرزندانشان پيش از آنکه آمادگي کافي را کسب نمايند فرد مسئولي باشند. از فرزندانشان مي خواهند که خوش اخلاق و مؤدب باشند، با بچه هاي ديگر مشغول بازي شوند، همکاري داشته باشند، مفيد باشند، سريع راه بروند، سريع صحبت کنند و ... و بالاخره به سرعت رشد کنند و بزرگ شوند. در حالي که کسب همه مهارت هاي فوق نياز به فرصت کافي دارند. دانشمندان معتقدند که بزرگ شدن فرآيندي آرام تر و پربارتر از آن چيزي است که واقعاً هست. بهتر است که فشارها را از روي فرزندانمان برداريم و به آنها فرصت کافي بدهيم تا بتوانند به آرامي و با کارداني در مراحل رشد خود قدم بردارند.

مراحل رشد کودکان از بدو تولدتا 6 سالگی

یك ماهگی

دوماهگی

سه ماهگی

چهار ماهگی

پنج ماهگی

شش ماهگی

هفت تا ده ماهگی

مطالب مشابه :

رشد کودک از تولد تا شش ماهگی(1)

رشد زبان در کودکان از تولد تا 8 سالگی :

شخصیت در کودکان

رشد کودک از تولد تا شش ماهگی(3)

تربیت کودک سه ساله

معرفی و خصوصیات ابزارهای ارزیابی عصبی-حرکتی نوزادان preterm در سال اول زندگی

تست سلامت جنین چیست؟

مراحل رشد کودکان از بدو تولدتا 6 سالگی