ايمني بيمار

تعاریف ايمني بيمار:
-ایمنی بیمار پرهیز، پیشگیری و کاهش نتایج ناگوار یا آسیب به بیمار ناشی از فرآیند مراقبت های پزشکی می باشد.
-درجه و میزانی که بر اساس آن ساختمانهای سازمان - محوطه هاوتجهیزات موجب بروز حادثه یا خطری برای بیماران ،کارکنان و ملاقات کنندگان نشوند.
ایمنی بیمار یک دغدغه جهانی در زمینه سلامت است
• در حدود10% تمام موارد بستری ،بیماران به درجات مختلف دچار آسیب می شوند
• 75% این خطاها قابل پیشگیری هستند
• 5% تا 10% هزینه های مربوط به سلامت ناشی از خدمات بالینی غیر ایمنی می باشد
وضعیت کشورهای در حال توسعه:
• برآوردها نشان می دهند که در کشورهاي توسعه یافته به ازاي هر ده بیمار، یک بیمار در طول دریافت خدمات مراقبتی در بیمارستان صدمه دیده است. طیف وسیعی از خطاها یا حوادث شدید ممكن است مسبب بروز صدمه شده باشد.
• در كشورهاي در حال توسعه، احتمال اينكه بيماران دربيمارستان ها صدمه ببينند بسيار بيشتر از احتمال آن در كشورهاي صنعتي است. خطر احتمالي عفونت هاي اكتسابي در بيمارستان در برخي كشورهاي در حال توسعه حدود 20 برابر بيشتر از آمار اين عفونت ها در كشورهاي توسعه يافته مي باشد.
اولين و مهمترين الزام در هر بيمارستان آسيب نرساندن به بيماران است
تاريخچه ایمنی بیمار: یک قرن پیش فلورانس نایتینگل تاکید کرد که محیط مناسب در بهبود بیماران نقش مهمی دارد. امروزه طراحان ساختمان بیمارستان و مدیرانی که راهبری ساختمان را در دست دارند،کوشش زیادی در ایجاد محیط مناسب برای بیماران دارند.
مساله ایمنی بیمار جز یکی از مهمترین موارد مورد توجه نظام‌های سلامت بخصوص در کشورهای توسعه یافته می‌باشد و این امر سبب گردیده که سایر کشورها در این خصوص اقداماتی را انجام دهند. آمارها حاکی از آن است که درصد غیر قابل اغماضی از بیماران در مواجهه با سیستم‌های بهداشتی بخصوص بیمارستان‌ها دچار عوارض و صدمات ناشی از ارائه خدمات می‌گردند و مشکلی بر مشکلات اولیه آنها افزوده می‌شود, اما فعالیتهای سیستمیک و نظام مندی در جهت کاهش این موارد بخصوص در کشورهای در حال توسعه موجود نمی‌باشد. بنابراین پیشنهاد سازمان بهداشت جهانی و سازمان‌های پیشرو در این خصوص ایجاد یک نظام جامع سیستمیک مبنی بر فرآیندهای ارتقای ایمنی بیمار جهت کاهش این عوارض و پاسخگویی مناسب به افراد صدمه دیده می‌باشد که از طریق استقرار فرهنگ ایمنی بیمار و ایجاد سازوکارهای مناسب سازمانی امکان پذیر می‌باشد. این امر موجب کاهش هزینه‌ها، افزایش رضایتمندی در بین مشتریان و ایجاد یک جامعه سالم خواهد گردید . تعاریف مختلفی از فرهنگ ایمنی بیمار ارائه شده است. فرهنگ ایمنی ماحصل ارزش‌های فردی و گروهی، نگرش‌ها، ادراک‌ها، صلاحیت‌های و الگوهای رفتاری است که تعهد، روش و مهارت یک سازمان را از نظر مدیریت ایمنی بیان می‌نماید.

ايمني بيمار و كيفيت مراقبت سلامت
• در مراقبت سلامت “كيفيت و ايمني” كاملاً بهم مرتبط هستند.
• ارائه مراقبت ايمن و با كيفيت بالا ، وظيفه حرفه اي، اخلاقي و قانوني متخصصين مراقبت سلامت است.
• تحقيق و بررسي بر روي موضوع ايمني مانند پوست كندن پياز است، هر چه بيشتر بررسي كنيد، يافته هاي بيشتري خواهيد يافت و هرچه بيشتر مي يابيد، بيشتر شگفت زده خواهيد شد و نگراني شما بيشتر خواهد شد. (Haig, 2004)
هدف اصلی : حفظ و ارتقاء امنيت بيمار
• گام هاي ايمني بيمار :
- ايجاد فرهنگ مناسب در سازمان و جامعه
- نگرش سيستميك به حوادث ناخواسته درماني (96% اين وقايع منشا سيستميك و 4% فردي دارند) كه مديران بايد وظيفه خود را در اين خصوص ايفا نمايند و زمينه هاي بروز اين وقايع ناخواسته را به حداقل برسانيم.
- ايجاد فرهنگ عاري از سرزنش سازنده در سازمان تا كاركنان با شجاعت وقايع را گزارش و در يافتن راه حل مشاركت كنند.
-حمايت از كاركنان و اثبات توجه به نقش ايشان
-مشكلات را با بيماران و خانواده شان در ميان گذاشته به حرفشان گوش كنيم و در مراحل بهبود فرايند مشاركتشان دهيم.
- ايجاد سيستم گزارش دهي-يادگيري:
در سازمان ضمن ايجاد بستر و فرهنگ مناسب و دركنار ايجاد ساز وكار مناسب، كاركنان را به گزارش حوادث مستحدثه ولو به شكل ناشناس ترغيب كنيم.
- با مشاركت كاركنان، گزارش وقايع به طور فعال و موثر مورد تجزيه و تحليل عليتي قرار گرفته، نتايج در رفع زمينه هاي خطا و اصلاح فرايند هاي مربوط مورد استفاده قرار گيرند.
(Root Cause Analysis)
شاخصهای ایمنی بیمار
• شاخص هاي ايمني بيمار، مقياسهايي هستند كه به طور مستقيم يا غير مستقيم حوادث ناگوار قابل پيشگيري و کیفیت و نتایج (Outcome) را پايش مي كنند.
• با پایش این شاخصها می توان برنامه ارتقاء ایمنی و کیفیت خدمات را رصد نموده در جهت پیشرفت آن برنامه ریزی کرد.
شاخص های ایمنی بیمار AHRQ
1-عوارض بيهوشي 2 -مرگ در گروههاي تشخیصی (DRG) با احتمال مرگ پايين 3-زخم بستر 4- شکست در نجات بیمار 5-جسم خارجي بجا مانده در بدن بيمار به هنگام عمل جراحي 6-پنوموتوراكس در اثر بي احتياطي گروه درماني 7-عفونت انتخابي به دليل مراقبت درماني 8--شكستگي لگن بعد از عمل جراحي 9-هماتوم يا خونريزي بعد از عمل جراحي 10-اختلالات فيزيولوژيك و متابوليك بعد از عمل جراحي 11- نارسايي تنفسي بعد از عمل 12- آمبولي ريوي يا ترومبوز عميق وريدي 13- عفونت خون بعد از عمل جراحي 14- جدا شدن زخم بعد از عمل جراحي در بيماران جراحي شكمي و لگني
15- پارگي و سوراخ شدگي تصادفي 16- واكنش ناشی از انتقال خون 17- آسيب حين تولد- آسيب به نوزاد 18- تروماي زايمان طبيعي با ابزار 19-تروماي زايمان طبيعي بدون ابزار 20-تروماي زايمان – سزارين
چک لیست جراحی ایمن به بررسی 10 نکته برای تضمین ایمنی جراحی می پردازد:
• بیمار درست، محل درست عمل، عمل جراحی درست
• امنیت بیهوشی (داروهای بیهوشی)
• ایمن بودن عملکرد تنفسی و راههای بیهوشی
• تمهید جبران خون از دست رفته
• عوارض ناخواسته یا آلرژیک داروئی
• جلوگیری از عفونت محل عمل جراحی
• ممانعت از جاماندن سهوی لوازم جراحی و گازها در محل عمل
• آماده سازی جهت تحویل صحیح نمونه عمل بیمار به آزمایشگاه
• برقراری ارتباط موثر بین اعضای تیم
010برقراری نظام مراقبت برای اتاق عمل و برنامه جراحی ایمن
پنج موضوع كليدي از ايمني بيمار
• عفونتهاي بيمارستاني
• حوادث جدي و مهم كه منجر به عوارض بسيار جدي و يا مرگ مي انجامد.
• عوارض حين و بعد از عمل جراحي
• زنان و زايمان
• حوادث ناگوار كه به ساير مراقبت هاي سلامت مرتبط هستند.
برنامه بيمارستانهاي دوستدار ايمني بيمار
Patient Safety friendly Hospital Initiative
• درحال حاضركشورهايي درحوزه ي EMROو ساير نقاط دنيا به برنامه ي ايمني بيمار متعهد شده اند كه ازكشورهايي مانند:موزامبيك،سودان ويمن نيز مي توان دركشورهاي كمتر توسعه يافته اشاره كرد.
• درحال حاضر 7 بيمارستان از 7 كشور حوزه ي EMRO درحال اجراي اين برنامه هستند. (مصر،تونس،مراكش،يمن،سودان، اردن،پاكستان)
• باتوجه به هماهنگي به عمل آمده با WHO، 10بيمارستان ازكشورمان پايلوت اين برنامه هستند
Standards :
استانداردهای ایمنی بیمار مجموعه ای از الزامات هستند كه برای اجرای برنامه ایمنی بیمار در سطح بیمارستان حیاتی مي باشند. این استانداردها قالبی عملیاتی ارائه مي دهند كه بیمارستان ها را برای ارزیابی مراقبت بیمار از منظر ایمنی بیمار، توانمندسازي كاركنان در ایمنی بیمار و مشارکت خدمت گیرندگان در ارتقاء ایمنی در خدمات درمانی توانمند مي سازد.
هدف نهایی برنامه:
• ارتقاء سطح ایمنی بیماران
• محافظت جامعه از آسیبهای قابل اجتناب
• کاهش عوارض نا خواسته
این استانداردها از نظر اهمیت و اولویت بر 3 نوع هستند:
• استانداردهای الزامي ،ضروری یا حیاتی (Critical Criteria)
• استانداردهای اساسي یامحوری (Core Criteria)
• استانداردهای پيشرفته یا توسعه ای(Developmental Criteria)
استانداردهای الزامي استانداردهایی هستند که برای به رسميت شناخته شدن بيمارستان به عنوان بیمارستان دوستدار ایمنی بیمار ضروري است به صورت 100% تحقق یابند
استانداردهای اساسي: شامل حداقل استانداردهايي هستند که بیمارستان باید برای ایمني بیماران از آنها تبعيت کند. اگر چه تعیین سطح بیمارستان دوستدار ایمنی بیمار بستگی به درصد استانداردهای اساسي محقق شده دارد ولي دستیابی به 100% استانداردهای اساسي برای دريافت پايين ترين سطح عنوان بیمارستان دوستدار ایمنی بیمار( سطح يك ) الزامی نیست . البته درصد استانداردهای اساسي محقق شده جهت محک زنی داخلی برای مستند نمودن ميزان پیشرفت در طی زمان حائز اهمیت می باشد
استانداردهای پيشرفته الزاماتی هستند که بیمارستان باید بسته به ظرفیت و منابع خود در جهت دستیابی به آنها به منظور تقویت خدمات ایمن اقدام نماید.
استانداردها در 5 حوزه یا گروه قرار می گیرند:
• رهبری و مدیریت (Leadership and Management)
• مشارکت بیمار و جامعه (Patient & Public Involvement)
• طبابت بالینی ایمن مبتنی بر شواهد (Safe Evidence Based Clinical Practice)
• محیط ایمن(Safe Environment)
• یادگیری مداوم (Lifelong Training)
20استاندارد الزامی بيمارستانهاي دوستدار ايمني بيمار:
• بیمارستان درمورد ایمنی بیمار برنامه استراتژیک دارد و آن را اجرایی و عملیاتی می کند .
• بیمارستان دارای مدیران وکارمندانی می باشد که وظایف ، مسئولیت و اختیاراتی در خصوص ایمنی بیمار دارند
• مدیران به منظور ارتقاء فرهنگ ایمنی بیمار، شیوه های اجرایی سلامت بیمار را رهبری کرده و درمورد مدیریت ریسک آموزش دیده و روی فرصت های بهبود و ارتقاءایمنی فعالیت می کنند .
• افراد به کار گرفته شده مدیریت ریسک و سلامت بیمار را کنترل می کنند
• بیمارستان به طور ماهیانه مورتالیتی و موربیدیتی را در کمیته های بیمارستانی بررسی می کند .
• وسایل و لوازم ضروری در بیمارستان در دسترس ، آماده و کالیبر می باشد
• بیمارستان برنامه و پروتکل مشخصی جهت پاک سازی لوازم پزشکی جهت استفاده مجدد آنها دارد .
• بیمارستان تجهیزات کافی جهت پاک سازی و استریلیزه کردن سریع لوازم را دارد.
• ( بخش CSR و استریل بیمارستان فعال بوده و دستور العمل های جهت اجرای برنامه ها دارد)
• پرسنل استخدام شده چه دائم و چه موقت مهارت کافی و دانش لازم جهت اجرای برنامه های فرایندی را دارند .
• قبل از انجام هر پروسه تهاجمی از بیمار رضایت گرفته می شود و بیمار از تمام خطرات احتمالی پروسه اطلاع دارد . بیمارستان به اندازه کافی به بیمار اطلاعات داده و بیمار اجازه دخالت و تصمیم گیری در مراحل درمان را دارد .
• تمامی بیماران از طریق مشخصات کامل ، تاریخ تولد شناسایی می شوند ولی شماره اتاق و تخت وسیله شناسایی نمی باشد ( بیمارستان بهترین سیستم را جهت شناسایی بیماران دارد )
• بیمارستان کانالهای ارتباطی برای بحرانهای ضروری دارد و دارای یک نظام و برنامه مشخص جهت شناسایی موارد مربوط به ایمنی بیمار می باشد .
• بیمار ستان برنامه مشخص و مناسبی در مورد نتایج آزمایشاتی که پس از ترخیص بیماران دریافت می شود ،دارد.
• بیمارستان گایدلاین ها و دستور العمل هایی در خصوص کنترل و پیشگیری از عفونت دارد .
• بیمارستان نظام و دستور العمل مشخص در خصوص ضد عفونی تمام تجهیزات و لوازم بخصوص در شرایط بحران را دارد .
• بیمارستان گایدلاین و دستورالعمل هایی در مورد ایمنی خون و فرآورده های آن دارد که آن را عملیاتی و اجرایی می کند. ( گایدلاین درمورد پروسیجر خون– ترانسفوزیون خون – کراس مچ خون- خون ناسالم وحوادث غیر منتظره و ... دارد )
• بیمارستان سیاست انجام تزریقات ایمن ، تزریقات واکسن وinfusion ایمن –جراحی ایمن را دارد.
• بیمارستان یک سیستم دارو دهی ایمن دارد ( وجود دارو های حیاتی 24 ساعته در بیمارستان )
• بیمارستان دارای سیستم مدیریت دفع مناسب پس مانده های بیمارستانی می باشد. (بیمارستان دارای گایدلاین برای دفع بهداشتی زباله های عفونی و غیر عفونی –وسایل برنده و نوک تیز و .... دارد)
خطا (Error): عدم موفقيتِ اقدامات برنامه ريزي شده براي دستیابی به اهداف مورد انتظار؛ ناشی از عدم پیشرفت اقدامات مطابق برنامه و يا نقص در خودِ برنامه
خطای پزشکی (Medical Error): :::هر نوع خطایی که در فرایند ارائه مراقبت سلامت رخ دهد، چه باعث صدمه و آسیب به بیمار گردد و چه هیچ آسیبی در پی نداشته باشد.
• خطاهای پزشکی دو نوعند: روش درست ما آنطور که می خواهیم پیش نمی رود خطادراجرای درمان“error of execution”
• روش انتخابی ما از ریشه اشتباه است خطا در برنامه ریزی برای بیمار“error of planning”
در هر مرحله از ارائه خدمات بالینی از تشخیص تا درمان حتی در فاز پیشگیری ممکن است خطای پزشکی رخ دهد.
• انواع خطا از نظر تمایز :
خطای فعال (Active Failure) : اقدام یا عدم اقدام صورت گرفته توسط ارائه دهندگان خدمات بهداشتی و درمانی که فعالیتهای آنها می تواند تاثیرات سوء مستقیمی داشته باشد. این اقدامات نا ایمن متأثر از عواملی همچون خستگی، استرس ، بار کاری زیاد و آموزش ناکافی هستند.
خطای پنهان (Latent Failure) : خطاهایی که از کنترل مستقیم عملگر خارجند و ناشی از تصمیمات نادرست مدیریتی و ضعف ساختاری در سازمان ها می باشند. این خطاها شامل مواردی مانند طراحی ضعیف، نصب نادرست تجهیزات، نگهداری نامناسب وسایل و تصمیمات مدیریتی غلط هستند.اثرات این گونه خطاها با تأخیر نمایان می شود و می توان آنها را دارای اثر تأخیری دانست
• مثال مقايسه اي خطا هاي مخفي وفعال:
• خطاي فعال: برنامه ريزي اشتباه در ميزان خروجي دارو در پمپ وريدي
• خطاي مخفي: برنامه ريزي در خريد انواع متفاوت پمپ انفوزيون داروئي وعدم آموزش به پرسنل مربوطه جهت برنامه ريزي انفوزيون دارو
: Mistake اطلاعات در دسترس نباشد یا اطلاعات ناقص باشد.
تخلف وتجاوز Violation::: انحراف غير عمدي از پروتكل ها وكدهاي استاندارد (نقض غير عمدي قوانين)
مثلاً انجام مسيرهاي ميانبر Short cut بين اجرا ومديريت
انواع :
1- همراه دليل خاص Reasoned V. تخلف اتفاقي در انجام پروتكل ها ودستورالعمل هاي درماني بعلت دليل قابل توجيه و درست
2- تخلف بي پروا و بي اعتنا Reckless V. دليل قابل توجيه وجود ندارد ولي قصد هيچ آسيبي نبوده
3- تخلف كينه توزانه وداراي سوء قصد قبليMalicious V. تخلف با هدف كارشكني وتخريب Acts OF Sabotage
قصور پزشکی:
قصور پزشکی مترادف غفلت و خطایی است که از روی سهو سر زند و در مقابل تقصیر است که به خطای عمدی گفته می‌شود.
قصور پزشکی به ۴دسته تقسیم می‌شود:
۱- بی‌مبالاتی
۲-بی‌احتیاطی
۳- ‌‌نداشتن مهارت (که خود به ۲ دسته نداشتن مهارت علمی و عدم مهارت عملی تقسیم می‌شود.)
۴- ‌‌رعایت نکردن نظامات دولتی.
علل دخیل در وقوع رویداد/حادثه Contributory Factors
عوامل تاثیرگذار Influencing factors: فاکتورهای که در وقوع یک رویداد یا حادثه دخیلند، اما حذف ممکن است منجر به جلوگیری از وقوع حادثه/رویداد مورد نظر نشود، هر چند که حذف آنها به طور کلی باعث افزایش ایمنی ارائه خدمات می شود
• عوامل سببی ( یا علی) causal factors : فاکتورهایی هستند که به طور مستقیم باعث وقوع رویداد می شوند و حذف آنها منجر به حذف یا کاهش وقوع رویداد می گردد ( root causes)
• مثالهایی از عوامل دخیل در وقوع حادثه:
• عوامل مرتبط با بیمار
• عوامل شخصی
• عوامل مرتبط با وظیفه
• عوامل ارتباطی
• عوامل اجتماعی و مرتبط با تیم
• عوامل مرتبط با آموزش
• عوامل مرتبط با منابع و تجهیزات
• عوامل مرتبط با شرایط کاری
• عوامل مدیریتی و سازمانی
علت ریشه ای چیست ؟علت (علل) ریشه ای مهمترین عامل بروز حادثه ( عوامل سببی یا علی) می باشد که اصلاح یا حذف آنها از بروز مجدد یک موقعیت ، مثلاً بروز یک خطا در یک فرایند، جلوگیری خواهد کرد.
• علل ریشه ای، زمینه را برای بروز علل سطحی ( علل واضح یا بلافصل) یک مساله ایجاد می نمایند. به عبارت دیگر علل سطحی، خود نشانه و علامتی از وجود علل ریشه ای هستند.
• تحلیل علل ریشه ای، تکنیکی برای بررسی و تحقیق است که این امکان را به سازمان می دهد که به طور گذشته نگر علت (علل) بروز یک پیامد مشخص، را بررسی نماید.
شناسایی علل ریشه ای
ارتباط بین علل سطحی و علل ریشه ای
• علت ریشه ای علتی است که اگر برطرف گردد مسأله شناسایی شده یا به طور کامل حذف می شودیا این که میزان وقوع آن تا حد چشمگیری کاهش می یابد ( هم در داخل بخش ها هم در سطح کل سازمان)
موانع تحلیل علل ریشه ای وقایع:
• فرهنگ تنبیه
• تأثیر احساسی رویداد بر پرسنل
• اطلاعات نا کافی در مورد رویداد
• زمان کم پرسنل برای شرکت در فرایند RCA
• کمبود منابع لازم برای اجرای استراتژی های بهبود
• مقاومت در برابر تغییر
• عدم حمایت از طرف رهبران
• عدم حمایت سیاسی در رابطه با مقوله ایمنی و کیفیت بیماران
• غرور
• کمبود دانش
Model Swiss Cheese مدل پنيرسوئيسي
• درون هر سیستم، نواقص متعددی وجود دارد ولی این نواقص همیشه منجر به بروز خطا نمی شوند.
• بلکه خطا تنها زمانی روی می دهد که: نقص های موجود در قسمت های مختلف سیستم، به صورت پیش بینی نشده و هم زمان با یکدیگر رخ دهند و زنجیره ای از این نواقص منجر به پیدایش یک حادثه شوند.
• در واقع، حوادث بزرگ غالباً نتیجه تجمع زنجیره ای از نواقص کوچک ولی متعدد موجود در سیستم می باشند که توانسته اند از سدهای دفاعی و تمهیدات امنیتی در نظر گرفته شده، عبور نمایند.
• توالی رویدادهای فوق را که بیانگر اثر تجمعی نواقص موجود در سیستم (نقص در عوامل سازمانی، تکنیکی و انسانی) در ایجاد انواع خطا می باشد به مدل پنیر سوئیسی تشبیه کرده اند.
رویکرد به خطاهای پزشکی:
• خطاهای پزشکی را می توان از دو دیدگاه کلی مورد بررسی قرار داد.
[1] دیدگاه سنتی یا رویکرد فردی Person Approachبه خطا
[2] دیدگاه جامع نگر یا رویکرد سیستمی System Approach به خطا
این دو رویکرد در موارد ذیل با یکدیگر متفاوتند:
• نوع نگرش به علل و عوامل ایجاد کننده خطا
• نحوه مدیریت خطا،
رویکرد به خطا:
رویکرد فردی افرادی که مرتکب خطا می شوند، بی دقت و بی مبالات هستند.
• سرزنش و تنبیه فرد خطاکار
• کنار گذاشتن فرد خطاکار = بهبود ایمنی
رویکرد سیستمی
• علت اصلی بروز خطاها ضعف ها و نقائص موجود در سیستم ها است.
• تمرکز بر سیستمها به جای افراد
• یادگیری از خطاها
• تغییر در سیستم = بهبود ایمنی
رویکرد فردی Personal Approach
به طور معمول برخورد اولیه با یک خطا، پیدا کردن فرد خطا کار و سرزنش کردن وی است.
.2رویکرد ساده ایست که طبق آن رخداد نامطلوب و علت ایجاد آن (فرد خطاکار) کاملاً مشخص است.
.3با تأکید بر این اصل که هر فردی به تنهایی پاسخگوی عمل خویش است،
.4دارای سابقه ای طولانی در دنیای طبابت می باشد.
بر اساس چنین استدلالی، در صورت وقوع خطا در یک عمل جراحی، بدون در نظر گرفتن علل و عوامل زمینه ای آن، تنها فرد پاسخگو جراح و در صورت رخ دادن هر گونه اشتباه در مصرف داروی بیماران تنها کسی که مؤاخذه می شود، پرستار خواهد بود.
.5تمامی تلاش ها برای کاهش خطا بر افراد و اقدام اشتباه صورت گرفته متمرکز است
.6برای بهبود عملکرد افراد از روش هایی مانند ذیل برای فرد خطاکار، استفاده می شود.
آموزش اجباری، هشدار، وضع قوانین و تعیین مجازات
رویکرد سیستمی : System Approach
• در این رویکرد به جای سرزنش افراد خطاکار، به خطاها به عنوان پدیده هایی اجتناب ناپذیر که می توان از آنها جهت ارتقاء عملکرد سیستم بهره برد، نگریسته می شود.
• بر خلاف رویکرد فردی به خطا که منحصر به یافتن فرد خطاکار و مجازات وی می باشد، رویکرد سیستمی کوششی در جهت تغییر سیستم به گونه ای است که احتمال وقوع خطا در آن کم شود.
برای این منظور، باید به بررسی و تحلیل عوامل زمینه ای تأثیر گذار بر پیدایش خطا در داخل سیستم پرداخت.
• مانع : اقدامی کنترلی است که برای پیشگیری از وارد شدن آسیب به موارد آسیب پذیر (افراد، اشیا و ساختمان، وجهه و اعتبار سازمان، جامعه) طراحی و اجرا می گردد .
• موانع، کنترل ها و لايه‌هاي دفاعي:
• موانع مبتنی بر اعمال انسان
• موانع اجرایی و مدیریتی
• موانع طبیعی
• موانع فیزیکی
موانع انسانی مانند:
• چک کردن دوز دارو قبل از تزریق به بیمار
• امتحان کردن گرمای آب حمام قبل از شستشوی بیمار مسن
• کنترل و مهار بیماران مهاجم
موانع اجرایی مانند:
• پروتکل ها و پروسیجرها مانند سیاستهای شناسایی بیمار
• آموزش و نظارت
• امضای حداقل دو نفر برای داروهای ویژه
موانع طبیعی مانند :
• استفاده از موانع زمانی، فاصله ای، نحوه قرار گرفتن و ذخیره اشیا/داروها ، نحوه استقرار بیماران مانند :
ایزوله کردن بیمار methiciline resistant Staphyloccous aureus (MRSA)
• وجود پروسیجر برای تشخیص مرگ بیماران مغزی که به صورت مستقل توسط دو پزشک انجام می شود و 12 ساعت بعد مجدداً تکرار می شود.
• تجویز متوترکسات و وینکریستین در روزهای جدا توسط افراد جدا
• وجود پروسیجر برای کنترل داروهای تجویز شده در دارخانه مثلاً تخصیص زمان کافی (10 دقیقه) بین چک اولیه نسخه و پیچیدن نسخه
اثربخشی موانع :
• می توان گفت که معمولا ًموانعی که دربر گیرنده اقدامات انسانی و اجرایی هستند، ضعیف ترین موانع هستند، از آن جهت که بر روی رفتار و عملکرد انسانی تکیه زیادی داشته و انسان نیز جائزالخطا است.
• در بخش بهداشت و درمان بکارگیری موانع انسانی و موانع اجرایی و مدیریتی متداول تر از سایر موانع است (Weak Failsafe) ، دلیل این امر هم به خوبی مشخص نیست ، اما می توان یک دلیل آن را تکیه بیش از حد به فعالیت های انسانی در این بخش دانست .
• درموانع فیزیکی معمولاً از بقیه موانع قوی تر می باشند (Strong failsafe).
• با ترکیب و ادغام موانع در مراحل مختلف می توان قدرت و اثربخشی آنها را افزایش داد( به خصوص در مورد موانع اجرایی و انسانی)
مدیریت ریسک (خطر) چیست؟
مسئولیت آن در سازمان شما با چه کسی است؟
آمار حاکی از آن است که درصد غیرقابل اغماضی از بیماران در مواجهه با سیستم‌های نظام سلامت بخصوص بیمارستان‌ها دچار عوارض و صدمات ناشی از ارائه خدمات می‌گردند. برای اینکه سازمان‌های بهداشتی- درمانی بعنوان مراکز قابل اطمینان تلقی گردند بایستی یک نظام اثربخش مدیریت ریسک جهت شناسایی نقایص سیستمی و ارتقای ایمنی بیمار طراحی و اجرا گردد.
تعاریف:
• مخاطره - هر وضعیت واقعی یا بالقوه که می تواند باعث صدمه ، بیماری یا مرگ افراد ،آسیب یاتخریب یا از دست دادن تجهیزات ودارایی سازمان شود
• ریسک - احتمال مخاطره یا عواقب بد ، احتمال قرار گرفتن در معرض آسیب
• شدت – نتیجه قابل انتظار از لحاظ درجه صدمه ، آسیب به اموال ، و یا دیگر موارد مضری که می تواند اتفاق بیفتد
• احتمال -احتمال رخ دادن یک رویداد
ضرورت هاي مديريت ريسك
در تمامِي اقدامات سازماني ، امكان تصميم گيري متعدد است
شرايط تصميم گيري در زمانها و مكانهاي مختلف ، متفاوت است
عواقب تصميم گيري در شرايط مختلف متفاوت است
وقايع آينده عمدتا غير قابل پيش بيني و عدم قطعيت قاعده عام است
درجه پيچيدگي سازمانها و ميزان تعامل آنها با محيط ، با ميزان توجه به مديريت ريسك ارتباط مستقيم دارد
هميشه مي توان با اعمال مديريت علمي و تحليل ريسك احتمال ضرر و زيان به شركت را به حداقل رساند
علل نیاز به مدیریت ریسک در نظام سلامت
• افزایش ایمنی بیمار
• افزایش انتظارات بیمار ، متخصصان و کارکنان
• فشارهای رقابتی در بازار سلامت
• فشار مداوم هزینه های داخلی
• ارایه خدمات مطلوب توسط بیمارستانها که از سوی دولت مطالبه میشود
• افزایش سطح شکایات ، ادعاها و شکایت های قانونی
• بررسی رضایت بیماران ،نقاط ضعف و ذهنیت منفی را نشان می دهد
• تحقیقات بالینی نیاز به بهبود را نشان می دهد
چهار روش مدیریت ریسک
• اجتناب از خطر
• به حداقل رساندن و یا کاهش اثرات منفی خطر
• انتقال خطر
• پذیرش برخی یا تمامی عواقب ناشی از خطر
تعریف مدیریت ریسک در حوزه سلامت:
انجام فعالیت های بالینی و اداری برای شناسایی ، ارزیابی ، و کاهش خطر آسیب به بیماران ، کارکنان ، و ملاقات کنندگان و خطر از دست دادن خود سازمان (Joint commission, 2007)
مدیریت خطر :
- استفاده عاقلانه از نوآوری و خلاقیت در مدیریت خطرات
- شناسایی ، بررسی ، تجزیه و تحلیل ، و ارزیابی خطرات
وانتخاب با صرفه ترین روش : تصحیح ، کاهش یا حذف خطرات قابل شناسایی
چرا مدیریت ریسک یک استراتژی موثر برای کاهش آسیب است؟
• شواهد مثبت از دیگر صنایع در معرض خطر زیاد
High Reliability Organizations(HROs)
مانند پالایشگاهها و نیروگاههای هسته ای و صنعت هوانوردی
• استراتژی های مؤثر با تمرکز بر رویکرد مهندسی عوامل انسانی
رویکرد مدیریت ریسک
• رویکردهای "واکنشی" و "بلادرنگ”
• آموختن از چیزهایی که اشتباه انجام شده است (واکنشی)
• جلوگیری از خطرات بالقوه که در خدماتی که مراکز درمانی ارائه می کنند تاثیر می گذارد (بلادرنگ)
آسیب های نا خواسته
• اتفاق منجر به آسیب:
• آسیب های ناخواسته به بیماران ناشی از مداخله پزشکی است که شامل هرگونه اقدام توسط کارکنان بهداشت و درمان ، از جمله کارکنان اداری و پرسنل پشتیبانی و نگهداری "...
Institute of Medicine
Sentinel event :
” حادثه دور از انتظار که منجر به مرگ یا جراحت جدی جسمی یا روانی یا خطرناشی از آن می گردد“
• انجام پروسیژر بر روی بیماراشتباه یا عضواشتباه
• ابزار جراحی بجا مانده در بدن
• آمبولی درون عروقی منجر به مرگ
• واکنش انتقال خون به علت ناسازگاری ABO
• مرگ و میر مادران در طول یا بعد از زایمان
• تحویل کودک به خانواده غیر
• خودکشی بیمار دربخش بستری
• خطای دارویی منجر به مرگ بیمار

مثالی از مدیریت خطر در رابطه با ایمنی بیمار:
نه راه حل ایمنی بیمار
• توجه به داروهای با نام و تلفظ مشابه جهت جلوگیری از خطای دارویی
• توجه به مشخصات فردی بیمار جهت جلوگیری از خطا
• ارتباط موثر در زمان تحویل بیمار
• انجام پروسیژر صحیح در محل صحیح بدن بیمار
• کنترل غلظت محلول های الکترولیت
• اطمینان از صحت دارو درمانی در مراحل انتقالی ارایه خدمات
• اجتناب ازاتصالات نادرست سوند و لوله ها
• استفاده صرفا یکباره از وسایل تزریقات
9-بهبود بهداشت دست برای جلوگیری از عفونت مرتبط با مراقبت های سلامتی

ايمني بيمار

مطالب مشابه :

روش اجرايي 9 راه حل ايمني بيمار

9 راه حل ایمنی

ايمني بيمار

ايمني بيمار

سندرم ساختمان بيمار

ده مشکل و ده راهکار برای نظام سلامت ایران

مدیریت خطر و ایمنی بیمار

چک لیست ارزیابی بخش دیالیز