به پدر و مادر خود نیکی کنید

برگرفته از متن عربي دارالوطن با كمي دخل و تصرف

الحمد لله رب العالمين، والصلاة والسلام على أشرف الأنبياء والمرسلين، نبينا محمد وعلى آله وصحبه أجمعين، وبعد:

از احاديث، سخنان و فتاواهاي بزرگان فهميده مي شود كه نيكي به پدر و مادر و اطاعت آن ها واجب است و از نافرماني و بد اخلاقي با آن ها بايد حذر نمود.

الله تعالي مي فرمايد:(وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيماً() وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيراً)[1] «پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر[خود] احسان كنيد اگر يكي از آن دو يا هر دو در كنار تو به پيري رسيدند به آن‌ها [حتي] اوف نگو و پرخاش نكن و با آن‌ها سخني شايسته بگو. از سر مهرباني بال فروتني بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت كن چنان كه مرا در خردسالي پروردند».

نيكي به والدين بايد چگونه باشد؟

از شيخ ابن عثيمين/ سؤال شد: نيكي به پدر و مادر بايد چگونه باشد؟ آيا جايز است كه براي يكي از آن ها عمره نمود چون آرزو داشت كه آن را ادا نمايد؟

جواب: نيكي به والدين يعني احسان به آن دو، با مال، مقام و منفعت بدني است و واجب مي باشد؛ نافرماني پدر و مادر از بزرگ ترين گناهان است و در حق آن دو منع شده است و احسان و نيكي به آن ها در زندگي شان معروف و پسنديده است و هم چنين پيش از اين ذكر كرديم كه اين كار با ثروت، مقام و جسم انجام مي گيرد. اما بعد از فوت آن‌ها نيكي در حق آن ها با دعا كردن، طلب استغفار نمودن، اجرا نمودن وصيت شان، لطف و مهرباني در حق دوستانشان و به جا آوردن صله رحمي است كه به وسيله آن ها ايجاد شده است، مي باشد. اين پنج چيز از جمله نيكي در حق والدين بعد از مرگشان است.

اما دادن صدقه به جاي آن ها جايز است ولي گفته نشده براي والدينتان صدقه بدهيد بلكه گفته شده اگر صدقه بدهي جايز است اما دعا براي آن ها فضيلت بيشتري دارد. پيامبرص مي فرمايد:(إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ عَنْهُ عَمَلُهُ إِلَّا مِنْ ثَلَاثَةٍ إِلَّا مِنْ صَدَقَةٍ جَارِيَةٍ أَوْ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَهُ)[2] «هنگامي كه انسان مي ميرد اعمالش جز ازسه طريق قطع مي شود:1. صدقه جاريه2. علمي كه به وسيله آن به ديگران نفع برساند 3. فرزند صالحي كه برايش دعا كند». پيامبرص دعا را نام مي برد و اين دليل است بر اين كه دعا براي والدين بعد از مرگشان از صدقه دادن، عمره به جاي آوردن، قرائت قرآن و نماز خواندن به جاي آن ها بهتر است زيرا ممكن نيست كه پيامبرص از چيزي كه داراي فضيلت بيشتري است به چيزي كه داراي فضيلت كمتري است، عدول كند بلكه به طور قطع و يقين او آن چه داراي فضيلت بيشتر است را بيان كرده و به انجام آن چه داراي فضيلت كمتر است نيز اجازه داده است. دليل بر اين كه پيامبرص به آن چه داراي فضيلت كمتر است اجازه داده حديث سعد بن عباده است هنگامي كه از پيامبرص اجازه خواست تا به جاي مادرش صدقه بدهد و هم چنين مردي كه گفت: اي رسول خدا مادرم به طور ناگهاني مرد و گمان مي كنم اگر مي توانست سخن گويد مي خواست‌كه به‌جاي او صدقه بدهم آيا مي توانم به جاي او صدقه بدهم؟ پيامبرص فرمود: بلي مي‌تواني .

من از برادر خود مي خواهم كه به جاي عمره كردن يا صدقه دادن و چيزهايي شبيه آن، برايشان بسيار دعا كند زيرا اين همان چيزي است كه پيامبرص ما را به آن راهنمايي مي‌كند با اين وجود صدقه دادن، عمره به جاي آوردن، نماز خواندن و قرائت قرآن به جاي پدر و مادر يا يكي از آن ها را انكار نمي كنيم. اما اگر عمره يا حج را به جاي نياورده باشند گفته شده: به جاي آوردن فريضه حج به جاي آن ها از دعا كردن فضيلت بيشتري داردو الله اعلم.[3]

هم چنين شيخ مي گويد: «از جمله حقوق والدين بر تو نيكي كردن در حق آن هاست كه با احسان نمودن در حق آن ها با سخن، ثروت و بدن انجام مي گيرد. اطاعت از دستوراتشان در غير از نافرماني خداوند و در چيزي كه ضرري متوجه تو نگردد، واجب است. با نرمي با آن ها سخن بگويي و گشاده رو باشي و آن گونه كه لايق آن هاست براي خدمت به آن‌ها آماده باشي و هنگامي پيري، مريضي و ضعيفي از آن ها آسوده خاطر نگرددي و به ستوه نيايي و آن بر تو سنگيني نكند زيرا تو نيز در آينده مانند آن ها خواهي شد تو نيز پدر يا مادر خواهي شد همان گونه كه آن ها نيز پدر و مادر شدند و به سن پيري مي‌رسي- اگر عمري باقي باشد- همان گونه كه آن ها نزد تو به سن پيري رسيدند و نيازمند محبت فرزندانت خواهي شد همان گونه كه آن ها نيازمند احسان و نيكي تو هستند اگر در حق آن ها نيكي نمودي تو را به پاداش بسيار مژده مي دهم. پس كسي كه در حق پدر و مادر خود نيكي كند فرزندانش در حق او نيكي مي كنند و كسي كه والدينش را نافرماني كند اولادنش نيز او را نافرماني مي كنند و جزا و پاداش از جنس عمل است. آن چه بكاري همان درو مي كني».

مادرت را در نظر داشته باش

از شيخ عبداله جبرين سؤال شد: براي چه خداوند مادر را بر پدر فضيلت داده است و رسول اللهص سه بار كلمه مادر و يك بار كلمه پدر را به كار داده است ؟

ايشان اين گونه جواب دادند: در صحيح از ابوهريره ثابت است كه مردي سه بار گفت: اي رسول خدا چه كسي به خوش رفتاري من سزاوارتر است؟ و پيامبر هر سه بار فرمود: مادرت. براي بار چهارم سؤالش را تكرار كرد و گفت: ديگر چه كسي به خوش رفتاري من سزاوارتر است؟ فرمود: پدرت. و در روايتي ديگر آمده مادرت، مادرت، مادرت سپس پدرت بعد از آن خويشاوندان به ترتيب اولويت به خوش رفتاري تو سزاوارترند.

در اين حديث حق مادر بر فرزند سه تا است و دليل آن اين است كه او بر مشقت و سختي صبر كرده و در هنگام باردار بودن، وضع حمل كردن، از شير گرفتن بچه و شير دادن و سرپرستي و تربيت، اين سختيها را كه مخصوص او است و پدر آن ها را انجام نداده تحمل نموده است، و پدر داراي يك حق است كه در مقابل نفقه دادن، تربيت و ياد دادن او و آن چه مربوط به او است، مي باشد و الله اعلم.[4]

از شيخ ابن باز سؤال شد: مي خواهم با زن بيوه اي ازدواج كنم و پدرم نيز موافق آن است و خود دختر و خانواده اش نيز موافق هستند جز مادرم كه موافق اين وصلت نيست و بدان راضي نمي باشد. آيا با اين زن بدون توجه به رضايت مادرم ازدواج كنم يا نه؟ و آيا اگر با او ازدواج كنم به منزله نافرماني مادرم نيست؟ لطفاً مرا راهنمايي كنيد.

ايشان اين گونه جواب دادند: مادرت بر تو حق بسيار دارد و نيكي در حق او از مهمترين واجبات است در نتيجه تو را نصيحت مي كنم كه بدون رضايت مادرت با او ازدواج نكن زيرا مادرت از خيرخواه ترين مردم به تو است و شايد مي داند كه او داراي اخلاقي است كه تو را اذيت مي كند و زنان بسيار به هم شبيه هستند. الله سبحانه و تعالي مي فرمايد: (وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا﴿﴾وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ)[5] «هر كس از خدا پروا كند [خدا] براي او راه بيرون‏شدني قرار مي‏دهد() از جايي كه حسابش را نمي‏كند به او روزي مي‏رساند».

شكي نيست كه نيكي در حق مادرت از جمله تقوا مي باشد مگر اين كه مادرت مسلمان نباشد و دختر خواستگاري شده اهل دين و تقوا باشد. اگر آن گونه كه گفتيم باشد در اين حالت به خاطر اين فرموده رسول الله ص(إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ)[6] «اطاعت و فرمانبري تنها در معروف و نيكي است» ملزم به اطاعت از مادرت نمي باشي.

خداوند همه ما را بر آن چه رضايت خود در آن است، موفق بدارد و خداوند براي تو آن چه صلاح و سلامتي دينت در آن است آسان گرداند.[7]

نيكي در حق والدين بر جهاد و هجرت مقدم است

از ابوهريرهط روايت است كه مردي به خدمت رسول اللهص آمد و اجازه جهاد خواست. پيامبرص به او فرمود: آيا والدينت زنده هستند؟ گفت: بلي. فرمود: در حق آن‌ها نيكي كن كه اين جهاد توست.

و از عبدالله بن عمرو بن عاصم روايت است كه گفت: مردي به سوي پيامبرص رفت و گفت: با تو بر هجرت و جهاد بيعت مي كنم. از خداوند برايم درخواست پاداش كن. پيامبر فرمود:آيا يكي از والدينت زنده هستند؟ گفت: بلي بلكه هر دو آن ها زنده هستند. فرمود: آيا مي خواهي خداوند به تو پاداش دهد؟ گفت: بلي. پيامبرص فرمود: به سوي پدر و مادرت برگرد و با بهترين شيوه با آن ها خوش رفتاري نما.

اطاعت والدين در دعوت كردن به سوي نافرماني خداوند جايز نيست

از شيخ عبدالعزيز بن باز سؤال شد: اگر والدينم مرا به دوري از دوستان خوب و نيكو امر كنند و بگويند نبايد با آن ها عمره را به جاي آوري همراه با علم به اين كه در اين راه همراه و ملازم آن ها هستم آيا بر من واجب است كه در چنين حالتي از آن ها اطاعت كنم؟

شيخ اين گونه جواب مي دهند: بر تو واجب نيست كه در نافرماني خداوند و در آن چه براي تو ضرر دارد از آن ها اطاعت كني به دليل اين دو فرموده رسول اللهص:(إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ) «اطاعت و فرمانبري تنها در معروف و نيكي است»(لَا طَاعَةَ لِمَخْلُوقٍ فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ) «در نافرماني كردن خداوند از مخلوق اطاعت نمي شود». پس از والدينت يا ديگران كه تو را از هم صحبتي با نيكوكاران نهي كنند اطاعت نكن و از هيچ يك از دوستان ناباب پيروي نكن اما با والدينت با سخن زيبا و دلنشين صحبت كن و به آن ها بگو: اي پدر و مادر عزيزم! آن ها پاك و نيكوكار هستند و من از آن ها بهره مي‌برم و قلبم با آن ها آرام مي گيرد آيا نمي خواهيد كه من علم را ياد بگيرم و از آن بهره ببرم؟ پس سخنان آن ها را با كلام زيبا و زيباترين شيوه جواب بده بدون اين كه شدت و تندي به كار ببري؛ و چنان چه مانع تو شدند به آن ها نگو كه تو از اين اشخاص نيكوكار پيروي مي كني و با آن ها هستي و اگر مي داني كه به آن راضي نيستند به آن ها نگو كه تو با آن ها به عمره مي روي ولي بر تو واجب است كه جز در اطاعت و معروف از آن ها اطاعت نكني و هنگامي كه تو را به همنشيني با اشرار و بدان امر كردند يا از تو خواستند كه سيگار بكشي يا مشروب بخوري يا زنا بكني يا چيزهاي ديگر از گناهان و معاصي از آن ها و ديگران اطاعت نكن به دليل دو حديثي كه در سطر بالا ذكر شد. و بالله التوفيق.[8]

هم چنين شخصي از شيخ سؤال كرد: پدرم سيگار مي كشد و به من امر مي كند كه به بازار بروم و برايش سيگار بگيرم. آيا از او اطاعت كنم؟ و اگر از او اطاعت كنم آيا گناهكار هستم و هنگامي كه از او اطاعت نكنم دچار ناراحتي مي شوم؟ لطفاً مرا راهنمايي كنيد.

شيخ مي فرمايد: بر پدرت واجب است كه سيگار را ترك كند زيرا در آن ضررهاي بسيار وجود دارد و از جمله كارهاي ناپسندي است كه خداوند عزوجل حرام كرده است:(وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَآئِثَ)[9] « براي آنان چيزهاي پاكيزه را حلال و ناپاكي ها را حرام مي‏گرداند». الله عزوجل تنها طيبات و پاكي ها را همان گونه كه در اين آيه كريمه فرموده حلال كرده است و هم چنين در سوره مائده مي فرمايد: (يَسْأَلُونَكَ مَاذَا أُحِلَّ لَهُمْ قُلْ أُحِلَّ لَكُمُ الطَّيِّبَاتُ)[10] «از تو مي پرسند چه چيزهايي براي آن ها حلال شده است بگو چيزهاي پاكيزه براي شما حلال شده است».

الله سبحانه و تعالي براي بندگانش روشن گردانيده كه جز پاكيزه ها براي آن ها حلال نيست و سيگار جز پاكي ها نمي باشد بلكه جزو ناپاكي ها و نجس است پس بر پدر و ديگران كه سيگار مي كشند واجب است كه از آن به سوي خداوند توبه كنند و از كسي كه آن را مي كشد دوري كنند و براي تو جايز نيست كه او يا غير او را در سيگار كشيدن و ساير گناهان ياري كني به دليل اين فرموده الله تعالي:(وَتَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ وَاتَّقُواْ اللّهَ إِنَّ اللّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ)[11] «در نيكوكاري و پرهيزگاري با يكديگر همكاري كنيد و در گناه و تعدي دستيار هم نشويد و از خدا بترسيد كه مجازات خداوند شديد است».

بر تو، برادران و عموهايت- اگر داراي برادر و عمو باشي- واجب است او را نصحيت و راهنمايي كنيد و از سيگار برحذر داريد و به آيه ذكر شده و اين فرموده رسول اللهص جامه عمل پوشانيد: (الدِّينُ النَّصِيحَةُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ قَالَ قِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ لِمَنْ قَالَ لِلَّهِ وَلِكِتَابِهِ وَلِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ)[12] «رسول خداص سه بار فرمود: دين نصيحت است. گفته شد: اي رسول خدا دين براي چه كسي نصيحت است؟ فرمود: براي خدا، كتاب خدا، امامان مسلمانان و همه مردم».

از خداوند مسئلت مي خواهم كه پدرت را بر خير موفق گرداند و او را بر انجام توبه از اين گناه و ساير گناهان ياري رساند و تو را بر ياري رساندن به پدرت در نيكي كردن كمك كند كه همانا او شنوايي نزديك است.

تأمل و انديشه كردن

ابن عمرم مردي را ديد كه مادرش را بر پشتش حمل كرده و با او پيرامون كعبه طواف مي نمود. مرد گفت: اي ابن عمر! آيا حق مادرم را ادا كرده ام؟ فرمود: به اندازه يك لحظه از درد زايمان را هم ادا نكرده اي اما كار خوبي كرده اي و خداوند بر اين كار كم، پاداش بسيار عطا كند .

سفيان بن عيينه مي فرمايد: مردي از سفر برگشت با مادرش برخورد كرد كه در حال نماز خواندن بود ناپسند دانست كه بنشيند و مادرش به حالت ايستاده باشد پس مادرش دانست كه او چه مي خواهد در نتيجه نمازش را طولاني كرد تا ثواب ببرد.

به پدرت به مانند مادرت نيكي كن

از شيخ ابن باز سؤال شد: من مأمور حكومت در نيروي انتظامي هستم و مبلغي ماهيانه به من مي دهند كه به آن نيازي ندارم و مقداري از آن را به مادرم به منظور تشكر در قبال تحمل نفقه اي كه بر من در گذشته داشته، مي دهم و به پدرم چيزي از آن نمي دهم زيرا او در كودكي نفقه مرا تأمين نكرده است آيا در اين كار من گنهكارم؟

شيخ اين گونه مي فرمايد: نيكي به والدين از مهمترين واجبات است هرچند آن ها در كودكي نفقه تو را تأمين نكرده باشند به دليل اين فرموده الله تعالي:(وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً)[13]«و خداوند اين گونه حكم نمود كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر خود نيكي كنيد» و مي فرمايد:(أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ)[14]«شكرگزار من و پدر و مادرت باش‌كه بازگشت[همه] به سوي من‌است».

بر تو واجب است كه به پدرت با عمل و سخن نيكو، رفتار نمايي و اگر نيازمند بود او را كمك كني به گونه اي كه به خود و خانواده ات ضرري نرساني. به دليل اين فرموده پيامبرص:(لاَ ضَرَرَ وَلاَ ضِرَارَ) «به خود و ديگران ضرر نرسانيد» و اگر ثروت اضافه داري و پدرت به آن نياز داشت به او كمك كن به دليل اين فرموده پيامبرص:(إِنَّ أَطْيَبَ مَا أَكَلْتُمْ مِنْ كَسْبِكُمْ وَإِنَّ أَوْلَادَكُمْ مِنْ كَسْبِكُمْ) «بهترين آن چه كه مي خوريد از روزي خودتان است و اولاد شما كسب و روزي شما هستند». پس به شما وصيت مي كنم كه با پدر و مادرت نيكي كني و در رفتار نيكو با آن ها سعي و تلاش به خرج دهي و در بدست آوردن رضايت آن ها حريص باشي به دليل اين فرموده پيامبرص:(رضا الله في رضا الوالدين، وسخطه في سخط الوالدين) «رضاي خداوند در رضايت پدر و مادر و ناخشنودي خداوند در ناخشنودي والدين است». خداوند همه ما را موفق گرداند.[15]

نيكي به پدر و مادر باعث افزايش عمر و روزي مي شود

از انس بن مالكط روايت است كه رسول اللهص فرمودند:(مَنْ سَرَّهُ أَنْ يُمَدَّ لَهُ فِي عُمْرِهِ وَيُزَادَ لَهُ فِي رِزْقِهِ فَلْيَبَرَّ وَالِدَيْهِ وَلْيَصِلْ رَحِمَهُ)[16] «هركس مي خواهد كه عمرش طولاني و روزي اش فراوان شود پس از والدينش اطاعت كند و صله رحم را بجاي آورد» و از ثوبانط روايت است كه رسول اللهص فرمود:(لَا يَزِيدُ فِي الْعُمْرِ إِلَّا الْبِرُّ وَلَا يَرُدُّ الْقَدَرَ إِلَّا الدُّعَاءُ وَإِنَّ الرَّجُلَ لَيُحْرَمُ الرِّزْقَ بِالذَّنْبِ يُصِيبُهُ)[17] «جز نيكي باعث زياد شدن عمر نمي‌شود و قضا و قدر خداوند جز با دعا رد نمي شود و مرد روزي اي را كه نصيب او مي شود با انجام گناه بر خود حرام مي كند».

چگونگي نيكي به مادر بعد از فوت او

شيخ اين گونه مي فرمايد: روايت است كه شخصي از پيامبرص پرسيد: اي رسول خدا آيا از نيكي در حق پدر و مادرم بعد از فوت آن ها حقي باقي است؟ فرمود:(الصَّلَاةُ عَلَيْهِمَا وَالِاسْتِغْفَارُ لَهُمَا وَإِنْفَاذُ عَهْدِهِمَا مِنْ بَعْدِهِمَا وَصِلَةُ الرَّحِمِ الَّتِي لَا تُوصَلُ إِلَّا بِهِمَا وَإِكْرَامُ صَدِيقِهِمَا) «دعا و استغفار نمودن برايشان، پايبند بودن بر عهد و پيمان(وصيت) آن ها بعد از مرگشان و به جاي آوردن صله رحمي كه به وسيله آن ها وصل شده است و گرامي داشتن دوستانشان». همه اين ها از جمله نيكي به والدين بعد از وفات آن ها است.

شما را به دعا و استغفار براي والدينتان وصيت مي كنم و اين كه وصيت شرعي آن ها را اجرا كنيد و دوستانشان را گرامي بداريد و صله رحم با دايي و خاله و ساير خويشاوندان از جهت مادر را به جاي آوريد خداوند تو را موفق بدارد و كار را بر تو آسان گرداند و از ما و تو و همه مسلمانان قبول فرمايد. و الله الموفق.[18]

از ابوبرده روايت است كه گفت: وارد مدينه شدم و عبدالله بن عمر پيش من آمد. گفت: آيا مي داني براي چه پيش تو آمدم؟ گفتم: نه. گفت: از رسول اللهص شنيدم كه فرمود:(من أحب أن يصل أباه في قبره فليصل إخوان أبيه بعده)[19] «هركس دوست دارد كه صله رحم با پدرش را بعد از فوت او به جاي آورد پس صله رحم با برادران پدرش بعد از او را به جاي آورد». و بين پدر عمر و پدر تو دوستي و برادري بود و دوست داشتم كه آن را به جاي آورم.

آيا شما را به بزرگ ترين گناهان كبيره آگاه نگردانم؟!

از شيخ عبدالله بن جبرين سؤال شد: بعضي از جوانان خداوند آن ها را هدايت كند والدينشان را نافرماني مي كنند و صدايشان را بر آن ها بلند مي گردانند و فضل و بزرگي والدينشان را بر خود فراموش مي كنند چه راهنمايي براي آن ها داريد؟ آيا نافرماني والدين يكي از گناه كبيره نيست؟ و آيا بايد براي نافرماني شان توبه كنند؟ و اگر توبه نكنند مجازاتي از جانب خداوند در انتظارشان است؟

شيخ اين گونه جواب مي دهد: خداوند نسبت به والدين سفارش مي كند و حق آن ها را قرين حق خود كرده است همان گونه كه مي فرمايد:(وَقَضَى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُواْ إِلاَّ إِيَّاهُ وَبِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُمَا أَوْ كِلاَهُمَا فَلاَ تَقُل لَّهُمَا أُفٍّ وَلاَ تَنْهَرْهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوْلاً كَرِيماً() وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَقُل رَّبِّ ارْحَمْهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيراً)[20] «پروردگار تو مقرر كرد كه جز او را نپرستيد و به پدر و مادر[خود] احسان كنيد اگر يكي از آن دو يا هر دو در كنار تو به پيري رسيدند به آن‌ها[حتي] اوف مگو و به آنان پرخاش نكن و با آن‌ها سخني شايسته بگوي از سر مهرباني بال فروتني بر آنان بگستر و بگو پروردگارا آن دو را رحمت كن چنان كه مرا در خردسالي پروردند» خداوند ابتدا با حق خود و سپس با نيكي به پدر و مادر شروع مي كند. اگر والدينش نزد او به پيري رسيدند به آن ها تشر نزند و به آن ها اف نگويد بلكه با آن ها با نرمي سخن بگويد و نسبت به آن ها متواضع و فروتن و مهربان باشد و از خداوند بخواهد كه به آن دو رحم كند و احسان و نيكي اي كه در حق او در خوردسالي كرده‌اند را به ياد آورد.

پيامبرص نافرماني والدين را از گناهان كبيره قرار داده بلكه از بزرگ ترين كبائر بر شمرده است همان گونه كه در حديث ابي بكرهط از پيامبرص روايت شده كه سه بار فرمود:(أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَكْبَرِ الْكَبَائِرِ ثَلَاثًا قَالُوا بَلَى يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ الْإِشْرَاكُ بِاللَّهِ وَعُقُوقُ الْوَالِدَيْنِ)[21] «آيا شما را از بزرگ ترين گناهان آگاه نگردانم؟ اصحاب گفتند: بلي اي رسول خدا. فرمود: شريك قراردادن براي خداوند و نافرماني پدر و مادر».

و از دشنام دادن والدين نهي فرمود بلكه آن را از جمله گناهان كبيره قرار داد. مي فرمايد: (مِنْ الْكَبَائِرِ شَتْمُ الرَّجُلِ وَالِدَيْهِ قَالُوا يَا رَسُولَ اللَّهِ وَهَلْ يَشْتِمُ الرَّجُلُ وَالِدَيْهِ قَالَ نَعَمْ يَسُبُّ أَبَا الرَّجُلِ فَيَسُبُّ أَبَاهُ وَيَسُبُّ أُمَّهُ فَيَسُبُّ أُمَّهُ)[22] «از بزرگ ترين گناهان كبيره اين است كه شخص والدينش را دشنام دهد. گفتند: اي رسول خدا آيا مي شود شخصي والدينش را دشنام مي دهند؟! فرمود:بلي. شخصي والدين شخص ديگر و آن شخص ديگر نيز والدين اين شخص را دشنام مي دهد». و مي فرمايد:(لَعَنَ اللَّهُ مَنْ لَعَنَ وَالِدَهُ)[23] «خداوند كسي را كه والدينش را لعن مي كند، لعنت كند».

بر مسلمان واجب است كه حق پدر و مادرش را بشناسد، در حق آن ها نيكي نمايد، با نرمي با آن ها سخن بگويد، نسبت به آن ها متواضع باشد و درخواست آن ها رابه اندازه توانايي اجابت كند، به اندازه اي كه مي تواند در نيكي كردن به آن ها حريص باشد و به سوي خداوند از تمام گناهاني كه او در حق پدر و مادرش روا داشته توبه كند و از والدينش بخواهد كه از او راضي شوند و از آن چه نسبت به آن ها انجام داده گذشت نمايند. رسول اللهص مي فرمايد:(رضا الرب في رضا الوالدين، وسخط الرب في سخط الوالدين) «رضايت خداوند در رضايت پدر و مادر و ناخشنودي خداوند در ناخشنودي پدر و مادر است». الله اعلم.

نكته:

مجاهد مي فرمايد:«شايسته فرزند نيست كه اگر والدينش او را زدند دست آن ها را عقب بزند و هركس نسبت به والدينش تنگ نظر و نسبت به آن ها بي توجه باشد و هنگامي كه بر آن ها داخل مي شود آن ها را ناراحت كند، به درستي كه آن ها را نافرماني كرده است».

حسن بن عليم مي فرمايد:«اگر چيزي كمتر و فرومايه تر از "اُف" بود خداوند آن را حرام مي كرد».

كسي كه والدينش را نافرماني كند داخل بهشت نمي شود و خداوند در روز قيامت با ديده رحمت به او نمي نگرد

از ابن عمرم روايت است كه رسول اللهص فرمودند:(ثلاثة لاينظر الله إليهم يوم القيامة:العاق لوالديه، ومدمن الخمر، والمنان. وثلاثة لا يدخلون الجنة: العاق لوالديه، والديوث، والرجلة)[24] «سه دسته هستند كه خداوند در روز قيامت با ديده رحمت به آن ها نمي نگرد:1. كسي كه والدينش را نافرماني كرده 2. كسي كه هميشه مست بوده است 3. و كسي كه كار نيكي انجام دهد و منت نهد. و سه دسته هستند كه خداوند آن ها را داخل بهشت نمي كند:1. كسي كه والدينش را نافرماني كرده است 2. ديوث[25] 3. و زناني كه خود را به مردان شبيه مي كنند».

كسي كه والدينش را نافرماني كند اعمالش پذيرفته نمي شود

از ابي امامهط روايت است كه رسول اللهص مي فرمايد:(ثلاثة لايقبل الله عزوجل منهم صرفاً ولاعدلاً: عاق، ومنان، ومكذب بالقدر)[26] «سه دسته هستند كه خداوند هيچ چيزي را از آن ها نمي پذيرد:1. كسي كه والدينش را نافرماني كند2. كسي كه كار نيكي انجام دهد و منت نهد 3. كسي كه قضا و قدر خداوند را انكار كند».

وصلى الله وسلم على سيدنا محمد وآله وصحبه وسلم

[1] اسراء 23- 24

[2] رواه مسلم، الترمذي، احمد

[3] فتاوي إسلامية

[4] فتاوي إسلامية

[5] طلاق 2- 3

[6] رواه البخاري، مسلم، نسائي و احمد

[7] فتاوي إسلامية

[8] فتاوي إسلامية

[9] اعراف 157

[10] مائده 4

[11] مائده 2

[12] أخرجه البخاري، مسلم، ترمذي، نسائي، ابوداود، احمد

[13] اسراء 23

[14] لقمان 14

[15] فتاوي إسلامية

[16] أخرجه احمد

[17] رواه ابن ماجه و ابن حبان

[18] مجموع فتاوي ابن باز

[19] رواه ابن حبان

[20] اسراء 23- 24

[21] رواه البخاري ، مسلم

[22] رواه مسلم

[23] رواه مسلم

[24] رواه النسائي و الحاكم

[25] كسي كه نسبت به خانواده اش غيرت ندارد.

[26] رواه ابن أبي عاصم بإسناد جيد

به پدر و مادر خود نیکی کنید

مطالب مشابه :

متن های زیبا در مورد پدر و مادر

اس ام اس درمورد پدر و مادر

جملات و متن های قشنگ تبریک تولد گفتن آبان ماه ۹۱

بانوی جنگل

به پدر و مادر خود نیکی کنید

روح الله داداشی قوی ترین مرد ایران و جهان به قتل رسید !

پدرسوخته