گزارش عملكرد 5 شركت بهره‌بردار نفت و گاز در كشور

 سابقه اكتشاف نفت در جنوب كشور به سال 1278 هجري شمسي بر مي‌گردد.در اين سال در پي تلاش چندساله حفاران و كاوشگران نفت در مناطق شمال غرب و جنوب كشور، اولين چاه خاورميانه با توليد اقتصادي در ميدان نفتي مسجد سليمان حفر و در عمق 338 متري به نفت رسيد.
بهره برداري از اين چاه كه با توليد 500 بشكه در روز عملا از سال 1290 هجري شمسي آغاز شد، سرآغاز فعاليت صنعت نفت ايران محسوب مي شود.
پس از پيدايش نفت در مسجدسليمان، عمليات كاوش براي كشف مخازن ديگر ادامه يافت و در پي آن حوزه هاي نفتخيز هفتكل(1306)، آغاجاري(1315)، اهواز(1337)، بينك(1328)، بي بي حكيمه(1340)، مارون و كرنج(1342) و پارسي و رگ سفيد(1343) كشف و مورد بهره برداري قرار گرفت.

شركت بهره برداري نفت و گاز كارون
اين شركت به عنوان بزرگترين شركت توليدي تابع شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب از شمال و شمال شرق به رامين و نفت سفيد و از جنوب و جنوب غرب به آبادان و خرمشهر و از غرب به سوسنگرد و از شرق به مارون محدود مي شود. شركت بهره برداري نفت و گاز كارون با توان توليدبيش از يك ميليون بشكه نفت خام در روز از حدود 475 حلقه چاه واقع در مخازن نفتي اهواز آسماري و بنگستان، منصوري آسماري و بنگستان، آب تيمور ورامين، نقشي حياتي در زمينه توليد نفت و گاز كشور دارد.
در ميان 7حوزه نفتي تحت مسئوليت اين شركت مخزن آسماري اهواز با توليد روزانه 680 هزار بشكه بيشترين و مخزن رامين با توليد حدود 2 هزار بشكه در روز كمترين سهم را در استحصال نفت خام به عهده دارد.حدود نيمي از نفت توليدي اين شركت به پالايشگاه هاي آبادان، تهران، تبريز و مابقي به پايانه صادراي خارك انتقال مي يابد.
گازهاي همراه حاصل از مراحل اول تفكيك نفت آسماري ميدان اهواز به ميزان 400 ميليون فوت مكعب درروز به كارخانه گاز و گاز مايع شماره 600 (كارون) منتقل و پس از فرآورش وجداسازي مايعات به شركت ملي گاز تحويل داده مي شود.
گازهاي همراه ساير مراحل تفكيك نيز به ميزان 130 ميليون فوت مكعب در روز پس از ارسال به ايستگاه هاي تقويت فشار و فشار افزايي به كارخانه هاي گاز و گاز مايع شماره 700 و 800 تحويل و پس از استحصال حدود 50هزار بشكه در روز مايعات گازي در نهايت گاز خشك به شركت ملي گاز ايران ارسال مي شود.

شركت بهره برداري نفت و گاز مارون
شركت بهره برداري نفت و گاز مارون، توليد از ميادين نفت و گاز مارون، كوپال و شادگان را به عهده دارد و در حال حاضر روزانه بيش از 600هزار بشكه نفت خام را به پالايشگاه هاي داخلي و پايانه هاي صادراتي كشور ارسال مي كند. محدوده جغرافيايي اين شركت كه فعاليت رسمي خود را از اوايل سال 1379 آغاز كرده از شمال به ميدان هاي نفتي هفتگل و نفت سفيد، از شرق و جنوب شرقي به رودخانه جراحي و از غرب و جنوب غربي به حوزه فعاليت هاي اصلي شركت بهره برداري نفت و گاز كارون محدود مي‌شود.
فعاليتهاي اصلي شركت بر محورهاي توليد فرآورش و انتقال نفت و گاز، تزريق گاز و تعمير و نگهداري تأسيسات استوار است. ستاد مركزي شركت در شهر اهواز، 12 كيلومتري جاده ماهشهر مستقر مي باشد.
در زمان حاضر با فعال بودن 221 حلقه چاه توليدي نفت مجموعا 600هزار بشكه نفت خام پس از فرآورش در واحدهاي بهره برداري اين شركت به پالايشگاه هاي داخلي و پايانه هاي صادراتي ارسال مي شود. مطابق با برنامه ريزي هاي پيش بيني شده با افزايش توليد از مخازن آسماري مارون، كوپال و شادگان تا سقف مجاز توليد اين ميزان به 624 هزار بشكه در روز افزايش خواهد يافت.
گازهاي شيرين مراحل اول تفكيك به ميزان 342 ميليون فوت مكعب در روز و گازهاي مراحل دوم تفكيك شماره 3 و 4 مارون به ميزان 61 ميليون فوت مكعب درروز به واحدهاي گاز مايع 400 و 400الف جريان يافته و پس از فراورش گاز خشك آن به شركت ملي گاز ايران و گاز مايع استحصالي به شركت ملي صنايع پتروشيمي ارسال مي گردد.
گازهاي شيرين مراحل پايين واحدهاي بهره برداري پس از جمع آوري تقويت فشار و فراورش در واحدهاي تقويت فشار گاز مارون جمعا به ميزان 81 ميليون فوت مكعب در روز به واحدهاي گاز و گاز مايع 700 و 800 (درشركت كارون) ارسال مي شود و گاز خروجي واحد تقويت فشار گاز كوپال با ميزان 7 ميليون فوت مكعب در روز به واحد گاز و گاز مايع 400 جريان مي يابد و از اين طريق روزانه حدود 9هزار بشكه گاز مايع توليد مي گردد.
پيش بيني مي شود با راه اندازي فاز اول طرح توسعه مخزن خامي مارون روزانه 34 هزار بشكه مايعات گازي به منظور تأمين بخشي از خوراك صنايع پتروشيمي استحصال و توليد گردد و حدود 165 ميليون مكعب گاز خشك نيز به تزريق گاز ماورن ارسال شود. گازهاي ترش حاصل از تكفيك نفت بنگستان مارون و كوپال و همچنين گازهاي ترش حاصل از نفت ترش آسماري مارون جمعا به ميزان 91ميليون فوت مكعب در روز به دليل آماده نبودن تأسيسات جمع آوري و تقويت فشار گاز به مشعل هدايت مي شود كه با تكميل و راه اندازي پروژه هاي مارون 3 و كوپال طرح آماك بخش اعظم اين گازها نيز جمع آوري خواهد شد.
به منظور فشار افزايي و تثبيت فشار مخزن، روزانه 900 ميليون فوت مكعب گاز دريافتي از آغاز/ دالان و پازنان در كلاهك گازي مخزن مارون تزريق مي گردد.علاوه بر اين روزانه 150ميليون فوت مكعب گاز دريافتي از خط لوله سراسري شركت ملي گاز ايران نيز با هدف جلوگيري از هرز رفت نفت و تثبيت فشار به مخزن كوپال تزريق مي شود.

شركت بهره برداري نفت و گاز گچساران
عمده چاه هاي تحت مسئوليت اين شركت در مخازن نفتي گچساران، بي بي حكيمه، رگ سفيد، پازنان، گلخاري، بينك، چلينگر، نرگسي، كيلوركريم، سولابدر، كرنگان، منصور آباد، سياهمكان، خاويز، رودك، زاغه، چهاربيشه و كوه كاكي واقع در استان هاي كهگيلويه و بويراحمد و بخش هايي از استان‌هاي بوشهر، فارس و خوزستان حفاري شده اند.
اين شركت مسئوليت راهبري 72 مجموعه‌ تفكيك سرچاهي، 5 آزمايشگاه شيميايي، 5 كارخانه آبرساني با ظرفيت حدود 32 هزار و 500 متر مكعب در روز، 200 كيلومتر طول خط آبرساني، 600 كيلومتر طول خطول انتقال و توزيع برق، 10 مولد برق اضطراري به قدرت 16 مگاوات، 105 دستگاه توربو پمپ و الكترو پمپ مخصوص نفت خام، 30 دستگاه توربوكمپرسور و 36 دستگاه الكترو كمپرسور را به عهده دارد.
از كل نفت توليدي مخازن شركت، روزانه حدود 50 هزار بشكه نفت به پالايشگاه شيراز و مابقي از طريق تلمبه خانه عظيم گوره به پايانه صادراتي خارك انتقال مي‌يابد.
مخزن گچساران در سالهاي 1302 _ 1303 مورد مطالعه قرار گرفت و توليد از اين ميدان پس از حفاري تعدادي چاه در سال 1316 با توليد نفت از چاه شماره 3 به ميزان 26 هزار بشكه در روز آغاز گرديد. هم‌اكنون توليد روزانه اين شركت به حدود 748 هزار بشكه رسيده است.
كل ميزان گاز توليدي گنبدي و همراه اين شركت روزانه يك هزار و 469 ميليون فوت مكعب مي‌باشد كه به منظور جلوگيري از افت فشار و تثبيت فشار مخازن نفت، مقدار يك هزار و 154 ميليون فوت مكعب آن به مخازن گچساران و بي بي حكيمه تزريق مي‌شود.
در زمان حاضر اين شركت با توليد حدود 60 هزار بشكه در روز مايعات گازي و نفتا، بخشي از خوراك پتروشيمي بندر امام و بوعلي سينا را تامين مي‌كند.

شركت بهره‌برداري نفت و گاز آغاجاري
شركت بهره‌برداري نفت و گاز آغاجاري عمليات توليد، فرآورش و انتقال نفت و گاز را با فعاليت مستمر دوازده واحد بهره‌برداري، هفت كارخانه گاز و گاز مايع، پانزده ايستگاه تقويت فشار و تزريق گاز و سه واحد نمكزدايي به عهده دارد.
اين شركت روزانه بيش از 735 هزار بشكه نفت سبك و سنگين از هفت ميدان نفتي (ر گ سفيد، پازنان، رامشير، آغاجاري، كرنج، پارسي و مارون) توليد مي‌كند كه بخشي از آن براي تامين خوراك پالايشگاه‌هاي كشور به مصرف رسيده و مابقي آن صادر مي‌گردد.
از اين ميان ميدان نفتي آغاجاري با 38 هزار و 850 هكتار مساحت و 28096 ميليون بشكه ذخيره نفت در جا، قديمي ترين ميدان نفتي اين شركت محسوب مي‌شود. تعداد 161 حلقه چاه در اين ميدان حفر شده كه تعداد 22 حلقه از آنها از طريق فرازآوري با گاز در مدار توليد مي‌باشد.
ميدان‌هاي نفتي كرنج با مساحت 13 هزار و 922 هكتار و ذخيره نفت 10 ميليارد بشكه، پارسي با مساحت 14 هزار و 933 هكتار و ذخيره نفت 10980 ميليون بشكه، ر گ سفيد با مساحت 29 هزار 583 هكتار و ذخيره نفت 16523 ميليون بشكه، ميدان نفتي _ گازي پازنان با مساحت 28 هزار 329 هكتار و ذخيره نفت 6145 ميليون بشكه و ميدان رامشير به مساحت هزار و 857 هكتار و ذخيره نفت 2038 ميليون بشكه از ديگر ميدان‌هاي توليدي اين شركت مي‌باشند.
شركت بهره‌برداري نفت و گاز آغاجاري روزانه حدود 4/785 ميليون فوت مكعب گاز خشك توليد مي‌كند كه از اين ميزان بخشي به مصرف تامين نياز سوختي كشور رسيده و مابقي به مخازن نفتي تزريق مي‌‌گردد.
توليد حدود 30 هزار بشكه در روزگار مايع خوراك پتروشيمي بندر امام و 7800 بشكه در روز نفتا براي تامين خوراك پتروشيمي بوعلي بخش ديگري از فعاليت‌هاي اين شركت محسوب مي‌شود.

شركت بهره‌برداي نفت و گاز مسجد سليمان
شهرستان مسجد سليمان با سابقه بسيار طولاني به عنوان اولين شهر نفتخيز ايران ساليان متمادي به كشور خدمات اقتصادي، ملي و صنعتي ارايه داده است. اين شركت با هدف رفع مشكلات عديده مردم و ايجاد تاسيسات اشتغالزا با الحاق چهار ناحيه نفتي لب سفيد، قلعه نار، هفتكل و نفت سفيد در دي ماه 1377 تاسيس و عملا از سال 1378 فعاليت خود را آغاز كرد.
شركت بهره‌برداري نفت و گاز مسجد سليمان، از غرب تا 40 كيلومتري پل دختر و از شرق تا 25 كيلومتري ايذه گسترش يافته است. اين شركت با 492 حلقه چاه فعال، 10 واحد بهره‌برداري و 4 ايستگاه تقويت و تزريق گاز، در محدوده‌اي به طول 410 كيلومتر فعاليت دارد.
اين شركت همچنين سه واحد قديمي به نام‌هاي واحد پالايش، گوگرد سازي و قير‌سازي دارد كه در زمان حاضر غيرفعال بوده و از آنها به عنوان ميراث صنعتي كشور نگهداري مي‌شود.
اين شركت با سقف مجاز توليدي معادل 122 هزار بشكه در روز در مجموع از 10 مخزن مسجد سليمان، پر سياه، عنبل، كارون، زيلايي، نفت سفيد، هفتكل، لب سفيد،‌قلعه نار و كبود در زمان حاضر روزانه حدود 112 هزار بشكه نفت خام توليد مي‌كند.
اين شركت روزانه 195 ميليون فوت مكعب گاز ترش از مخزن ژوراسيك توليد مي‌كند كه پس از نم زدايي به پتروشيمي ماهشهر ارسال مي‌گردد.
علاوه بر اين روزانه 51 ميليون فوت مكعب گاز از گنبد گازي مخزن نفت سفيد نيز توليد و در مخزن هفتكل تزريق مي‌شود. همچنين 20 ميليون فوت مكعب در روزگار از مخزن بنگستان لب سفيد توليد و به مخزن آسماري همان ميدان تزريق مي‌گردد.
از مخزن زيلايي نيز روزانه 3/17 ميليون فوت مكعب گاز همراه توليد و به كارخانه گاز و گاز مايع 600 اهواز (:آرون) ارسال مي‌شود. حدود 60 درصد گازهاي همراه توليدي مخازن مسجد سليمان، لالي، پر سياه كارون، هفتگل، لب سفيد، نفت سفيد، قلعه نار و كبود و ميزان 61 ميليون فوت مكعب درروز به دليل عدم وجود تسهيلات جمع‌آوري، سوزانده مي‌شود.