عمارت توحیدخانه اصفهان از بناهای مهم عصر صفوی است

خبرگزاری فارس: عمارت توحیدخانه از دیگر جاذبه‌های تاریخی استان اصفهان، یکی از بناهای سیاسی مذهبی عصر صفوی محسوب می‌‌شود که به دلیل اتصال آن به دولت خانه آن زمان و همچنین میدان امام (ره) از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.

به گزارش خبرگزاری فارس از اصفهان این عمارت که اکنون به دانشگاه هنر اصفهان تبدیل شده است در ضلع غربی میدان امام (ره) واقع شده و در پشت عمارت عالی قاپو قرار دارد و روزگاری نیز مطبخ و زندان کاخ بوده‌ است.

درباره بانی و تاریخ تأسیس توحیدخانه اختلاف نظر وجود دارد، به گونه‌ای که در برخی منابع تأسیس و بنای آن به شاه اسماعیل اول صفوی نسبت شده و درباره علت تاسیس آن آمده است که شاه اسماعیل که به دلیل مشاغل سلطنتی از ارشاد مریدان بازمانده بود، منصبی رسمی و غیر نظامی با عنوان «خلیفه‌الخلفا» تعیین کرد تا در توحید خانه به ارشاد صوفیان و سالکان بپردازد.

در برخی منابع دیگر دستور بنای توحید خانه را به شاه عباس نسبت داده و بیان شده است که به دستور شاه طهماسب دوم صفوی در پشت عمارت عالی قاپو گنبدی وسیع برای «صوفیان صافی ضمیر صاحب ذکر» بنا شد که آن را توحیدخانه نامیدند.

بنا بر شواهد تاریخی عمارت توحید خانه در روزگار صفوی محل عبادت صوفیان و جایگاه «خلیفه‌الخلفا» قطب و پیشوای صوفیان صفوی بود که به عنوان یک مکان مقدس عدالت ‏خواهان در آن بست می‏‌نشستند و هیچ کس حق نداشت با سلاح وارد آن شود.

این بنا از لحاظ انگیزه تأسیس و نیز آیین‌ها و مراسمی که در آن انجام می‌شده با مکان‌هایی مانند خانقاه، زاویه و صومعه که بیشتر سلوک فردی صوفیان باعث تأسیس و رونق آنها بوده، تفاوت داشته است.

بر اساس منابع موجود آیین‌ها و مراسم توحید خانه بدین شرح بوده که صوفیان باید عصر هر روز در توحید‌خانه حاضر و به ذکر و فاتحه خوانی مشغول می‌شدند.

عصر روز پنجشنبه امرا، خان‌ها، سلاطین و عمال هر ولایت تاجی بر سر می‌گذاشتند و در توحید خانه به نیت سلامتی شاه حمد و سوره می‌خواندند و اگر کسی از این رسوم تخلف می‌کرد می‌بایست به صوفیان وجهی می‌پرداخت، این آداب حتی در سفرها نیز رعایت می‌شد و افرادی به نام «ناظران بیوتات» چادر توحید‌خانه و فرش، غذا و دیگر مایحتاج سفر را برای صوفیان فراهم می‌کردند.

در سال‏‌های حکومت قاجار این محل از شکل یک مکان مقدس و امن خارج و در دوران پهلوی با یک اقدام نسنجیده گنبد آن به زندان تبدیل و در قسمتی از زمین ‏های توحید خانه ساختمان‏‌هایی برای شهربانی احداث شد.

همچنین این بنا با مساحتی نزدیک به هفت هزار متر مربع اهمیت ویژه‌‌ای را در بافت تاریخی دوران صفوی اصفهان به خود اختصاص داده است.

بنای توحید خانه در دوره پهلوی دوم و تا سال 1355به عنوان زندان شهربانی اصفهان مورد قرار گرفته تا اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی و نیز پس از انجام عملیات بازسازی و مرمت در سال 1363 این بنا در اختیار دانشگاه هنر قرار گرفت و به این ترتیب کار مرمت و بازسازی آن تداوم یافت .

معماری توحیدخانه و محوطه آن به جز آنچه در دوره صفوی احداث شده و شامل بنای گنبد و قسمت‌هایی از صحن یا حیاط جنوبی و جرز و دهنه‌های باقی‌مانده از دیوار شمالی متصل به عالی قاپو بوده است شامل قسمت‌های زیر است:

1) بناهای خشت و گلی با نمای آجری و طاقه‌ای جناغی در جبهه‌های شمالی، غربی و جنوب شرقی که نمای بیرونی دارای قوس‌های نیم دایره است که از ناصرالدین شاه به بعد با اقتباس از بناهای اروپایی ساخته شده است.

2) ساختمان‌هایی که به علت تغییر کارکرد، تغییر شکل یافته و پوشش مسطح دارند به گونه‌ای که راهرو آنها را به ایوان تبدیل کرده‌اند .

3) معماری دوره‌های اخیر که بیشتر با استفاده از آجر و سیمان اتاق‌هایی در فضای باغ ساخته‌اند یا فضاهای بزرگ‌تر را به فضاهای کوچک‌تر تقسیم کرده‌اند.

قسمت داخلی گنبد توحید خانه دوازده ضلعی است و برای تبدیل پلان چند ضلعی به دایره طاق‌نماهایی ساخته شده که در لبه این طاق‌نماها نواری به عرض سه تا چهار سانتیمتر به رنگ قرمز دیده می‌شود.

همچنین در بالای این قسمت کتیبه‌ای از گچ مشتمل بر صلوات چهارده معصوم با خط ثلث سفید بر زمینه لاجوردی وجود دارد و در بالا و پایین آن نواری تزئینی از گل و بته ترسیم شده است.

اکنون بنای توحید خانه در اصفهان با نام دانشگاه هنر اصفهان مورد بهره ‌برداری قرار گرفته و با زیربنایی در حدود چهار هزار متر مربع فضای لازم را جهت فعالیت گروه‌‌های آموزشی و بخش‌های مختلف اداری، خدماتی و رفاهی فراهم آورده است.

نخستین دانشکده این دانشگاه، دانشکده مرمت بود که در مقطع کارشناسی ارشد و در دو رشته مرمت ابنیه و مرمت آثار تاریخی به جذب دانشجو اقدام می‌کند.

دانشکده معماری، ‌دانشکده تجسمی و کاربردی، سالن اجتماعات، دفاتر گروه‌های آموزشی صنایع دستی، فرش و نقاشی،‌ کتابخانه مرکزی و آتلیه‌های معماری و نقاشی از جمله دیگر بخش‌‌های مستقر در این مجموعه است.

عمارت توحیدخانه اصفهان از بناهای مهم عصر صفوی است

مطالب مشابه :

میدان و آبنمای بزرگ حضرت ولی عصر عج ورودی شاهین شهر

لباس بانوان دردوره صفویه

تحول خلاقانه در طراحي محورهاي شاخص شهري عصر صفويه

مسجدحکیم

پل تاریخی "جویی" در محاصره آلودگیهای بصری

شمه ای درباره تاریخ کشتی و پهلوانان قدیم اصفهان

عمارت توحیدخانه اصفهان از بناهای مهم عصر صفوی است

تأثیر و نقش زنان در تاریخ وفرهنگ اصفهان تا پایان عصر صفوی

مدرسه ارامنه اصفهان در گذر زمان

میدان و آبنمای بزرگ حضرت ولی عصر عج ورودی شاهین شهر