جغرافياي استان مازندران

استان مازندران در شمال ايران قرار دارد.حد شمالي آن درياي مازندران،حد شرقي آن استان گلستان،حد جنوبي آن استانهاي سمنان،تهران و قزوين و حد غربي آن استان گيلان مي باشد

ناهمواريها
شكل ناهمواريهاي استان مازندران به گونه اي است كه به روشني مي توان آنها را به دو قسمت جلگه اي و كوهستاني تقسيم كرد.امتداد و جهت رشته كوههاي البرز،به صورت ديواري مرتفع در مسافتي طولاني،خط ساحلي و جلگه هاي كناره اي درياي مازندران را محصور كرده است.بدين علّت،تقريباً در سراسر استان،شيب زمين از ارتفاعات به سوي جلگه ودرياي مازندران (از شمال به جنوب به سوي سواحل جنوبي،واز شرق به غرب به سوي سواحل شرقي دريا) كاهش مي يابد.در محل تلاقي جلگه و كوهپايه هاي شمالي البرز،به علّت شدّت فرسايش و تراكم آبرفت،قسمتي از ناهمواري هاي قديمي به وسيله رسوبات جديدتر پوشيده شده و تنها در بعضي نقاط به صورت تپه ظاهر شده اند.
در قسمت جلگه اي در سواحل جنوبي و شرقي درياي مازندران،تحت تأثير نسيم دريا و بادهاي محلي،تپه هاي ماسه اي ساحلي تشكيل شده و سدي طبيعي و كم ارتفاع بين دريا و جلگه پديد آورده اند
الف)كوهها: رشته كوههاي البرز كه بر اثر كوهزايي آلپي دوره ترشياري تشكيل شده است.جلگه هاي ساحلي استان مازندران را از قسمت داخلي ايران جدا نموده است.نيمه شرقي البرز غربي و تمام البرز مرکزي و قسمتس از البرز شرقي در محدوده استان مازندران قرار دارند.بدين ترتيب،همراه با ساير عوامل طبيعي،شرايط جغرافيايي خاصي پديد آمده است.رشته کوههاي البرز در مازندران،به وسيله رودهاي بزرگي از قبيل چالوس،هراز،بابل،تالار و نکا،که بر دامنه شمالي آن جاري هستند،به واحدهاي کوهستاني مشخص تقسيم مي شود.با توجه به تفاوتهاي محلي ناحيه اي،درمحدوده استان مازندران نيز مي توان البرز را در جهت غربي- شرقي،به سه واحد غربي،مرکزي و شرقي تقسيم کرد.

ب)جلگه هاي ساحلي: حد فاصل خط ساحلي درياي مازندران و کوهپايه هاي شمالي البرز،نوار جلگه اي وسيعي که عرض متغير دارد،از غرب تا شرق استان مازندران گسترده شده است.
در اعصار يخچالي و بين يخچالي دوره کواترنري به تبعيت از شرايط آب وهوايي،نوسان شديدي در سطح آب درياي مازندران پديد مي آمده است،به طوري که در آخرين عصر يخچالي،سطح آب درياي مازندران دها متر بالا تر از سطح درياهاي آزاد بوده و گستره جنوبي و شرقي آن تا کوهپايه هاي البرز مي رسيده است.پس از آن،به علت عقب نشيني درياي مازندران،فرسايش شديد آبي و تراکم آبرفت رودهاي حوضه ي اراضي وسيع و همواري در سواحل دريا به وجودمي آيد ولي عرض و وسعت آنها تحت تأثير شرايط محلي و ترکيب عوامل مؤثر قرار داشته است.در پيدايش و گسترش جلگه هاي ساحلي استان مازندران،عواملي از قبيل ميزان آب رودها،وسعت حوزه رودها،شيب بستر رودها،مقاومت سنگها و عمق دريا مؤثر بوده اند.ولي اين عوامل در هر نقطه،با توجه به شرايط محلي،به نسبتهاي مختلفي با هم ترکيب شده و توجيه کننده ويژگيها و تفاوتهاي محلي و ناحيه اي جلگه ساحلي هستند.
آب و هوا
آب و هواي اين استان را با توجه به خصوصيات دما و بارش،مي توان به دو نوع معتدل خزري و مرطوب کوهستاني (معتدل و سرد) تقسيم کرد.
الف)آب و هواي معتدل خزري:جلگه هاي غربي و مرکزي استان که تا کوهپايه هاي شمالي البرز محدود مي شود،آب و هواي معتدل خزري دارند.در اين نواحي،به علت نزديکي به درياي مازندران،ديوار کوهستاني البرز و کمي فاصله بين کوه و دريا،دماي معتدل و رطوبتي زياد دارد،به طوري که ميزان بارندگي ساليانه به 1300 ميلي متر مي رسد،و توزيع فصلي باران متناسب و دوره ي خشکي بسيار کوتاه است. به علت رطوبت نسبي بالا و پوشش ابري مداوم آسمان و کمي ارتفاع،دماي هوا معتدل و دامنه گرماي آن محدود مي باشد و تابستانهاي گرم ومرطوب(در سواحل شرجي) و زمستانهاي معتدل و مرطوب دارد و يخبندان به ندرت اتفاق مي افتد.قسمتهاي شرقي اين ناحيه،شرايطي مشابه آب و هواي معتدل مديترانه اي دارد.
ب)آب و هواي معتدل کوهستاني:با افزايش تدريجي ارتفاع از اراضي جلگه اي به سوي دامنه شمالي ارتفاعات البرز و دوري از درياي مازندران،تغيرات خاصي در آب و هواي استان بوجود مي آيد.به طوري که در نوار ارتفاعي تقريباً 1500 تا 3000
متري (از غرب تا شرق) شرايط آب و هواي معتدل کوهستاني دارد که زمستانهاي سرد يخبندان و طولاني،و تابستانهاي معتدل و کوتاه دارد.از ويژگيهاي اصلي اين محدوده،کاهش ميزان بارندگي سالانه و دماي هوا است.قسمتي از ريزشهاي جوي در اين نواحي بصورت برف بوده و تا اوايل دوره گرم در سطح زمين انباشته هستند
ج)آب وهواي سرد کوهستاني:در قلل کوهستاني مرتفع دامنه شمالي البرز در نوار ارتفاعي بالاي 3000 متري، دماي هوا به شدت پايين مي آيد و يخبندانهاي طولاني ايجاد مي کند و بدين جهت زمستانهاي سرد و طولاني و تابستانهاي کوتاه و خنک دارد.در اين قلمرو،ريزش غالباً به صورت برف است که به علت سردي هوا، در دوره سرما روي هم انباشته شده وتا اواسط دوره گرما نيز دوام مي آورند.در اين محدوده آب و هوايي، در قلل منفردي مانند علم کوه،تخت سليمان،دماوند،شرايط تشکيل يخچالهاي کوهستاني و انباشت دايمي برف فراهم شده است.بدين جهت،حتي در گرمترين ماههاي تابستان نيز ذخاير برف و يخ در اين نقاط وجود دارد.
پوشش گياهي
استان مازندران به دليل موقعيت جغرافيايي شرايط آب و هوايي و جنس خاک،پوشش گياهي متنوعي از قبيل جنگل انبوه،چمنزار و استپ برخوردار است.مجاورت درياي مازندران و رشته کوههاي البرز سبب شده است که به تبعيت از آب و هوادر دامنه شمالي البرز از خط ساحلي درياي مازندران تا قلل مرتفع،بر حسب افزايش ارتفاع،پوشش گياهي متنوعي به صورت نوارهاي مشخص به وجود آيند.به طور کلي،پوشش گياهي اين استان را مي توان به جنگل و مرتع تقسيم کرد:
جنگل- از غرب تا شرق استان و از جلگه ساحلي تا ارتفاعات 2500 متري،جنگلهاي انبوه خزري،به صورت نواري،دامنه شمالي البرز را فرا گرفته است.در اين جنگلها در جهت شمالي - جنوبي وغربي – شرقي بر حسب تغيير شرايط محلي مانند آب و هوا،ارتفاع،جنس خاک و سنگها و شيب دامنه ها تغييرات گياهي مشخصي به وجود مي آيد.از اين نظر،مازندران يکي از نقاط نادر جهان به شمار مي رود.به طور کلي،در اين جنگلها غلبه با درختان پهن برگ است که تا ارتفاع 1800متري گسترش دارند.بعد از آن تا ارتفاع 2500متري،درختان سوزني برگ ظاهر مي شوند.بالا تر از آن،شرايط رويش گونه هاي درختي محدود مي گردد و پوشش گياهي به چمنزار (همانند چمنزارهاي آلپي اروپا) تبديل مي شود که در بهارو تابستان سبز مي شوند.در جهت غرب به شرق نيز تغيير گونه هاي درختي و تراکم جنگل محسوس است.در گذشته جنگل متراکمتر بوده و گسترش شمالي بيشتري داشته است،ولي به علت رشد جمعيت،توسعه کشاورزي و بهره برداري فزاينده،از وسعت جنگل کاسته شده و حد شمالي آن نيز به کوهپايه هاي البرز محدود گرديده است.جنگلهاي استان از درختهاي متنوعي تشکيل شده است که مهمترين آنها عبارتند از بلند،مازو،مَمرَز،آزاد،انجيري،توسکا،زبان گنجشک،شاه بلوط،شمشاد،افرا، نمدار،نارون(مَلج يا اوجا) و راش.اين جنگلها در اقتصاد،صنايع،اشتغال،شرايط آب و هوايي،آبهاي سطحي و زير زميني و خاک استان مازندران نقش مهمي دارند.

مرتع – به طور کلي،چمنزارهاي کوهستاني، گياهان زير جنگل و گياهان استپي مراتع استان را تشکيل مي دهند،اين مراتع بر حسب ارتفاع و فصل مورد استفاده قرار مي گيرند.مراتع ييلاقي به صورت چمنزار در ارتفاعات البرز در بالاي حد جنگلهاي سوزني برگ گسترش دارند و در فصل تابستان مورد استفاده دامداران استان قرار مي گيرند.اين مراتع توأم باگياهان جنگلي،وسعت زيادي دارند و از نظر ارزش اقتصادي جزو مراتع خوب کشور به شمار مي روند.

زندگي جانوري
استان مازندران به دليل موقعيت جغرافيايي و شرايط اكولوژيك، مجاورت دريا با كوه، درياچه هاي فصلي، تنوع پوشش گياهي و آب وهوايي، زندگي جانوري متنوعي دارد و مجموعه اي از جانوران كوهستاني، جنگلي، جلگه اي واستپي تواَم با پرندگان بومي مهاجر و آبزيان، شرايط زيستي متنوعي به وجود آورده اند.پستانداراني از قبيل گراز،پلنگ،گربه وحشي،آهو، ميش، قوچ، خرس، شغال، گرگ، گوزن وپرندگاني از قبيل شاهين، قرقاول، عقاب، كبك، و خزندگاني از قبيل مار،لاك پشت وجود دارد.
در درياي مازندران و دهانه رودهاي آن،انواع ماهيان استخواني و غضروفي (ماهي سفيد، كپور، سوف، ماش،اورنج و ماهيان خاوياري) يافت مي شوند كه زير نظر شركت شيلات شمال اداره
مي شود.
زبان و لهجه
زبان طبري يا مازندراني، بازمانده ي زبان ايرانيان قديم است كه ديرتر وكمتر از ساير زبانها تحت تاَثير زبانهاي بيگانه اي چون عربي، مغولي، تاتاري قرار گرفته است.
تا قرن پنجم هجري، پادشاهان طبرستان به خط پهلوي مي نوشتند و سكه مي زدند. دو كتيبه كه به خط پهلوي در رِسِكت،
واقع در دودانگه ساري، و گنبد لاجيم واقع در سوادكوه به دست آمده است مؤيّد اين مطلب است.
فرهنگ وآداب و رسوم
از فرهنگ مردم مازندران در قبل از اسلام اطلاع دقيقي در دست نيست،ولي در دوره اسلامي مدارس بسياري براي فرا گرفتن علوم قديمه داير شده است.
از دانشمندان و علماي اين خطّه مي توان ابن جرير طبري،مرز بان بن رستم،شيخ طبرسي و… را نام برد.
از علماي دين ومذهب مي توان حضرت آيت الله ميرزا هاشم آملي، حضرت آيت الله جوادي آملي،حضرت آيت الله حسن زاده آملي و… را نام برد.
ويژگي هاي اقتصادي
از نظر كشاورزي، مازندران يكي از مناطق مهم اقتصادي كشور به حساب مي آيد.در حدود350000هكتار از كل مساحت استان،زير كشت برنج، پنبه، گندم، جُو، دانه هاي روغني، مركبات و چاي قرار دارد.
برنج از محصولات مهم كشاورزي استان مازندران است.برنج از خانواده غلات بوده و خواستگاه اصلي آن آسياي موسمي مي باشد كه به وسيله اعراب به كشورهاي خاورميانه انتقال يافته است.
از ديگر محصولات مهم استان مازندران، دانه هاي روغني است كه شامل سويا(لوبياي روغني)،آفتابگردان و كُنجدمي باشد.همچنين از ذرت و تخم پنبه نيز در روغنكشي بهره برداري مي شود.
كشت چاي، باغداري،پرورش دام و طيور،ماهيگيري،نيز در بين مشاغل مختلف وجود دارد و چرخ اقتصاد و صنعت مازندران را مي چرخاند.
معادن گوناگوني از قبيل زغال سنگ، فلورين، سُرب، باريت، سنگ آهك و مرمريت، سنگ گچ، معدن پوكه، سيليس نيز در استان مازندران وجود دارد.
صنايع نساجي - صنايع ماشيني - صنايع غذايي - صنايع ساختماني نيز در مازندران فعاليت هاي خوبي را دارند كه بعضي از آنها همچون صنايع نساجي مازندران، و در صنايع غذايي، كاله آمل و روغن غنچه صادرات جهاني دارند.

جاذبه هاي جهانگردي
استان مازندران با توجه به موقعيت جغرافيايي.وضعيت ناهمواري.شرايط مساعد آب وهوايي،وزش بادهاي مرطوب،مجاورت با درياي مازندران،وجود سواحل طولاني،شبه جزيره ميان كاله،پوشش گياهي متنوع و سرسبز، حيات وحش، رود هاي متعدد، چشمه سارهاي فراوان،آبهاي معدني وآب گرم(چشمه هاي آب معدني آب اَسك، عمارت، رامسر،لاريجان، قُرمرض، آمولو، اِسترا باكو)، مناظر دلپذير و پاركهاي طبيعي، وجود آثار تاريخي،آداب و رسوم متنوع،مراكز فرهنگي،اماكن مذهبي،صنايع دستي، صيد وشكار، فعاليتهاي ورزشي وتفريحي(شنا كردن در مناطق حفاظت شده،سواركاري در كنار ساحل و در جنگل، و در زمستان اسكيت در مناطق حفاظت شده وپيست هاي استاندارد و…)،
جاذبه هاي قوي جهانگردي دارد.
از مراكز تفريحي و جذب جهانگرد در استان را مي توان سواحل درياي مازندران، پاركهاي طبيعي(دشت ناز ساري، پارك جنگلي آمل، سي سَنگان و چالوس)،كاخهاي سلطنتي رژيم گذشته(صفي آباد بهشهر، رامسر)، واماكن متبركه گوناگون را نام برد.
تقسيمات سياسي استان
طبق آخرين تقسيمات كشوري،استان مازندران داراي15شهرستان و38بخش است.اين استان،36شهر دارد،بيشترين جمعيت شهري استان، به ترتيب، در ساري،آمل، بابل و قائم شهر متمركزند.

جغرافياي استان مازندران

مطالب مشابه :

معماری پایدار در مازندران .

اقلیم شمال ایران

جغرافياي استان مازندران

شهرستانهای مازندران

تاثیر اقلیم مناطق معتدل و مرطوب بر معماری ایران

جغرافیای مازندران جمعيت ، اقليم و سرزمين

اقلیم معتدل ومرطوب