ويتامين B12

ويتامين B12 نام عمومي يا ژنريك كوبالامين است و سيانوكوبالامين نيز ناميده مي‌شود و در انسان فعال است. اين ويتامين از نظر ساختماني, حاوي كباليت و يك قسمت كورين است. هر دو فرم كوبالامين (5ـ دي اكسي آدنوزيل كوبالامين و متيل كوبالامين) به عنوان كوآنزيم‌هاي ويتامين B12 در بدن عمل مي‌كنند. دي اكسي آدنوزيل كوبالامين كوآنزيم موتاز موجود در ميتوكندري است كه ايزومريزاسيون متيل مالونين COA به سوكسينيل COA را كه يك واكنش اساسي در متابوليسم ليپيد و كربوهيدرات است, كاتاليز مي‌كند. متيل كوبالامين براي سوخت و ساز فولات، ضروري است, زيرا در واكنش سنتز متيونين شركت دارد. عمل متقابل اين دو ويتامين جهت تبديل هموسيستئين به متيونين, براي بيوسنتز پروتئين, سنتز پورين و پيريميدين, واكنش‌هاي متيلاسيون و حفظ سطح فولات داخل سلولي لازم است.

جذب

اختلال در جذب ويتامين B12عموماً با كم‌خوني پرنيسيوز همراه است كه معمولاً هنگام كمبود فاكتور داخلي كه براي جذب B12 ضروري است, رخ مي‌دهد. فاكتور داخلي, يك گليكوپروتئين بسيار اختصاصي است كه توسط سلول‌هاي كناري معده ترشح مي‌شود. در فرد سالم, ويتامين B12در قسمت انتهايي ايلئوم توسط جايگاه هاي گيرنده جذب مي‌شود. ترانس كوبالامين موجود در پلاسما, ويتامين B12 را به بافت‌هايي كه به آن نياز دارند, انتقال مي‌دهد.

دفع و متابوليسم

بيماري‌هاي مختلفي مي‌توانند جذب ويتامين B12 را كاهش دهند, كه عبارتند از: آكلوريدري معده(مشکلات اسید معده), كاهش ثانويه ترشح فاكتور داخلي و آتروفي معده (از قبيل پيري و كم‌خوني پرنيسيوز) يا برداشتن كامل معده, اختلال كاركرد پانكراس همراه با كاهش توليد آنزيم‌هاي ضروري براي آزاد سازي ويتامين B12 از پروتئين‌هاي متصل شده به آن, توليد آنتي بادي‌هاي فاكتور داخلي و بيماري مخاطي ايلئوم يا برداشتن قسمت انتهايي ايلئوم در اثر جراحي. در كمبود B12, فولات به صورت متيل تتراهيدروفولات به دام افتاده و منجر به كمبود فولات ضروري براي خونسازي و ساير واكنش‌ها مي‌شود. ويتامين B12 در سلول‌هاي پارانشيمي كبدي ذخيره مي‌شود. مقدار آن ممكن است mg 10-1 باشد, كه نماينده 90% ذخيره اين ويتامين در بدن است. هر روز در حدود 3 ميكروگرم ويتامين B12 به داخل صفرا ترشح مي‌شود كه به طور طبيعي در ايلئوم مجدداً جذب مي‌شود. اين ويتامين به ندرت در ادرار ظاهر مي‌شود.

RDA و تداخلات مواد مغذي

مطالعاتي كه بر روي ذخاير بدن و بازگردش ويتامين B12 انجام گرفته, نشان مي‌دهد كه روزانه 1/0 تا 2/0 درصد از اين ويتامين از دست مي‌رود. بر اساس اين تحقيقات, مقدار توصيه شده (RDA) اين ويتامين در بزرگسالان 2 ميكروگرم در روز است كه براي ذخيره اساسي بدن و جبران نقص جذب, كافي است. براي كودكان 5/0 ميكروگرم در روز توصيه مي‌شود. در طول بارداري و شيردهي دريافت اضافي 2/2 ميكروگرم در روز پيشنهاد مي‌شود.

منابع غذايي

ميكروارگانيسم ها, تنها منبع ويتامين B12 در بدن هستند. گياهان حاوي ويتامين B12 نيستند, در نتيجه, رژيم گياهخواري مطلق, فاقد ويتامين B12 است. فرآورده هاي حيواني, شامل گوشت‌ها و محصولات گوشتي (مخصوصا جگر, قلوه و دل), ماهي, ماكيان, صدف ماهي, تخم مرغ و لبنيات منابع معمول آن هستند. ويتامين B12 در مقابل حرارت نسبتاً مقاوم است و در اثر پختن در غذا باقي مي‌ماند.

ارزيابي وضعيت تغذيه اي

عموماً براي ارزيابي وضعيت B12, سطح سرمي اين ويتامين اندازه گيري مي‌شود. از روش‌هاي ميكروبيولوژيك يا راديواسي براي تعيين وضعيت B12 استفاده مي‌شود. ميزان سرمي زير pg/ml 200 نشان دهنده وضعيت پايين ويتامين B12 بدن است. سطح زير pm/ml100 به عنوان تشخيص كمبود B12 شناخته شده است. ميزان B12 گلبول‌هاي قرمز نسبت به ميزان سرمي آن قابليت اعتماد كمتري جهت ارزيابي وضعيت اين ويتامين دارد. دفع متيل مالونات در كمبود B12 افزايش مي‌يابد, اما به ندرت به عنوان شاخص وضعيت ويتامين B12 اندازه گيري مي‌شود. آزمون دي اكسي يوريدين در ارزيابي ويتامين B12 به كار مي‌رود, اما انجام آن ساده نيست و متيل مالونات پلاسما نيز ممكن است ارزيابي شود.

علائم و نشانه هاي كمبود و درمان آن

كمبود ويتامين B12 منجر به التهاب زبان, سوزن سوزن شدن و خواب رفتگي اندام‌ها, ضعف و ساير تغييرات دستگاه عصبي مي‌شود. كمبود B12 همچنين سبب ايجاد كم‌خوني مگالوبلاستيك مي‌شود. كمبود طولاني مدّت مي‌تواند به دستگاه عصبي, آسيب غيرقابل جبراني وارد كند. كمبود B12 يا فولات منجر به كم‌خوني ماكروسيتيك, مگالوبلاستيك و هيپرسگمانته شدن نوتروفيل‌هاي پلي مرفونوكلئورها مي‌شود. يافته هاي باليني مشابه در كمبود فولات و B12, تعيين ميزان هر دو ويتامين را قبل از شروع درمان, ضروري مي‌سازد. وقتي كمبود رژيمي B12 اتفاق مي‌افتد (مثلا در گياهخواري), مصرف مكمّل خوراكي 1 ميكروگرم در روز كافي است.

زماني كه كمبود به جذب ناكافي مربوط باشد, تزريق ماهانه 100 ميكروگرم جهت درمان، مناسب است اگرچه درمان خوراكي 1000 ميكروگرم در روز هم ممكن است در برخي موارد ناكافي باشد. در اين قبيل بيماران, بايد سطح B12 سرم هر 6 تا 12 ماه كنترل شود.

كاربرد دوزهاي بالا و اثرات آن

ويتامين B12 سميّت خيلي كمي دارد. از مگادوزهاي ويتامين براي درمان كمبود B12 و درمان وضعيت نادري كه نقص ژنتيكي متابوليسم اين ويتامين است, استفاده مي‌شود.

انواع ویتامین ها:

ويتامين A

ويتامين C (اسيد اسكوربيك)

ويتامين B2 (ريبوفلاوين)