کشت و پرورش گیاه مرزنگوش

مشخصات گیاه:

گیاهی است خشبی چند ساله که منشا ان نوا حی مدیترانه گزارش شده است ودر ارتفاعات جنوب اروپا ودر مناطق معتدله جنوب غربی اسیا گسترش دارد که در شرایط متفاوت محیط زندگی به صور مختلف درمی اید مانند انکه در نواحی گرم به صورت گیاهی پایا, در منطقه مدیترانه به صورت دوساله و در نواحی معتدل به شکل گیاهی یکساله در می اید . این گیاه در کشور های دارای اب و هوای مدیترانه ای کشت میشود. برگهایی متقابل بیضوی بدون دندانه وطویل به طولcm 3تا 5 تخم مرغی شکل و به ندرت کرک دارند وبه طرف نوک باریک میشوند غدّه های حاوی اسانس در تمام سطح برگ وجود دارند.

گلها:

در انتهای ساقه ها به صورت مجتمع وشبیه به چتر مشاهده میشودکه کوچک به رنگ سفید یا گلی ویا بنفش مایل به ابی هستند گلها به تدریج از اواخر مرداد ظاهر می شوندو پوشیده از چهار ردیف براکته مایل به سفید می باشد. وجود براکته ها باعث میگردد که گلها از نظر کلی ظاهر کروی پیدا نمایند.

میوه:

کپسول استوانه ای شکل با سطحی صاف به رنگ قهوه ای و به طول 1میلی متر میباشد وزن هزار دانه برابر08/0تا 12/0گرم است این گیاه دارای ریشه ای سطحی است وانشعاب های فراوانی دارد هر ساله انشعابات جدیدی از ریشه های قدیمی به وجود می اید.ساقه مستقیم ,ارتفاع ان متفاوت و بسته به شرایط اقلیمی محل رویش بین 50تا 100سانتی متر است ساقه به رنگ قرمزیا قرمز تیره است وپوشیده از کرکهای ترشحی مخصوص می باشد.منشا اصلی ان به تحقیق مشخص نیست و به نظر نمیرسد که ایران بوده باشد

ترکیبات شیمیایی:

تانن یک ماده تلخ و اسانس است اسانس ان که به oilof marjoramموسوم است. به وسیله تقطیر با بخار اب به دست می اید و رنگ زرد مایل به سبز وبوی مخصوص و طعم ملایم دارد مزه مخصوص ان در اسانس ناحیه هنگری بین909/0و916/0در گرمای 10 درجه است.این اسانس در پروپیلن گلیکول محلول ولی در گلیسیرین حل نمیشود.اسانس مذکور دارای 40درصد ار ترپن ها مخصوصا ترپیننTerpinene, ترپینیول,سابیننsabbineneو غیره است .این اسانس باید در ظروف شیشه ای کاملا در بسته به صورت مملو, در جای سرد و دور از نور نگهداری شود.

با بررسی های جدیدی که در ترکیب شیمیایی گیاه به عمل امده, مشخصات زیر برای ان ذکر شده است:اعضای خشک مرزنگوش دارای 7/0تا3 درصد اسانس مرکب از هیدروکربن های تروپنی مانند الفا-ترپینیول سیرونل لول ولینالول است.مواد غیر فرّار ان شامل اسید های فنلی مانند اسید کافییک واسید روزمارینیکRosmainiqueبه مقدار حداکثر 2درصد می باشد.ماده اخیر اثر جلوگیری کننده از اکسید شدن وتند شدن موادلیپیدی را دارد که خود مصرف انرا در تهیه فراورده های ارایشی وتغذیه ارزنده میسازدو بعلاوه دارای مقدار بسیار کمی اوژنول,لوتویولول و فلاون های معمولی است.وجود اسید لابیاتیک که در این گیاه ذکر شده در کتب علمی مختلف انعکاس ندارد.

خواص درمانی:

برگ این گیاه را غالبا پس از خشک کردن بصورت گرد دراورده از ان برای معطر ساختن اغذیه استفاده به عمل می اورند.دارای اثر ارام کننده نیرو دهنده مدر معرق ومقوی معده نظیر سایر گیاهان این تیره است .در استعمال خارج ,دارای اثر التیام دهنده زخم هااست از اسانس ان در صابون سازی جهت معطر ساختن صابون استفاده بعمل میاید برگ ان در فرمول الکلا و الکلاتور وولنر وارد می شود.

صور دارویی:

دم کرده 5 تا 10 گرم گیاه در یک لیتر اب به عنوان ارام کننده و25 تا 50 در هزار ان به عنوان نیرو دهنده به مقدار 2 تا 3 فنجان در روز مصرف میشود.از اسانس ان برای معطر ساختن و خوش طعم کردن اغذیه استفاده به عمل می اورند.

نيازهاي اكولوژيكي: مرزنگوش در طول رويش به نور فراوان نياز دارد. اين گياه به لايه‌هاي كم عمق خاك و خاكهاي شني كه حاوي تركيبات آهكي باشد ، نيازمند است.مرزنگوش به آساني قادر به تحمل خشكي است ولي براي افزايش عملكرد ، گياهان بايد تحت آبياري منظّم و مناسب قرار گيرند.«پي‌اچPH.» براي كشت مرز نگوش ، بين 5/4 تا 7/8 مناسب است

تناوب كاشت:

از آنجا كه مزنجوش 5 تا 6 سال در يك محل مي‌ماند ، تناوب كشت با گياهان مناسب و همچنين انتخاب مكاني مناسب از نظر نوع خاك براي اين گياه ، ضرورت دارد. زمينهايي كه در آنها مرزنگوش كشت مي‌شود ، بايد عاري از علفهاي هرز چند ساله باشند. غلات ، گياهان تيره پروانه آسا و گياهان وجيني ، براي تناوب كشت با مرزنگوش 3 تا 4 سال پس از برداشت مرزنگوش ، بايد نسبت به كشت آن در همان زمين اقدام نمود.

مواد و عناصر غذايي مورد نياز:

مواد و عناصر غذايي مناسب در خاك ، نقش عمده‌اي در افزايش عملكرد دارند.قبل از كاشت گياه ( در فصل پاييز) ، افزودن 20 تا 30 تن در هكتار كودهاي حيواني به خاكهايي كه براي كاشت مرزنجوش آماده مي‌شوند ، توصيه مي‌گردد.چنانچه زمين تهي از مواد و عناصر غذايي باشد ، همه ساله ، در اوايل بهار ، 40 تا 80 كيلوگرم در هكتار ازت به خاك اضافه مي‌كنند. در سال سوم و چهارم رويش و در فصل پاييز ، افزودن عناصر ضروري نظير اكسيد فسفر و اكسيد پتاس هر يك به مقدار 50 تا 80 كيلوگرم در هكتار ، نقش عمده‌اي در افزايش عملكرد دارد.

آماده‌سازی خاك:

فصل پاييز ، پس از افزودن كود‌هاي حيواني مورد نياز گياه ، شخم متوسطي زده و پس از تسطيح زمين و افزودن كود‌هاي شيمايي مورد نياز گياه به خاك ، اواخر اسفند بستر خاك را براي كاشت بذر آماده مي‌كنند.

تاريخ و فواصل كاشت:

زمان مناسب براي تكثير رويشي مرزنجوش ، اواخر بهار(اواسط خرداد) است.فاصله رديفهاي كاشت بين 50 تا 60 سانتي‌متر ، مناسب است. فاصله دو بوته روي رديف كاشت ، بايد بين 20 تا 25 سانتي‌متر باشد.در تكثير به وسيله بذر ، اوايل فروردين‌ بذرها را در خزانه (خزانه زير پلاستيك يا خزانه هواي آزاد) در رديفهاي به فاصله 35 سانتي‌متر كشت مي‌كنند.عمق بذر مرزنگوش در هنگام كاشت ، بايد 2 تا 3 ميلي‌متر باشد. اگر از خزانه زير پلاستيك استفاده شده باشد ، اواخر ارديبهشت ماه و چنانچه از خزانه‌ي هواي آزاد استفاده شده باشد اوايل پاييز همان سال نشاء‌ها را به زمين اصلي منتقل مي‌كنند. فاصله رديفهاي كاشت در زمين اصلي 50 سانتي‌متر و فاصله دو بوته روي رديف كاشت ، 15 تا 20 سانتي‌متر بايد باشد.

روش كاشت: تكثير مرزنگوش به دو روش رويشي و تكثير به وسيله بذر ، صورت مي‌گيرد.

تكثير رويشي:

تكثير رويشي به روش تقسيم بوته انجام ميگيرد اواخر بهار ، بوته‌هاي سالم 2 تا 3 ساله را از خاك خارج مي‌كنند. هر بوته را به 2 تا 3 قطعه تقسيم مي‌كنند و در رديفهاي ذكر شده در زمين مورد نظر مي‌كارند.تكثيربه وسيله بذر: بذرها رادر خزانه (زير پلاستيك يا هواي آزاد) كشت مي‌كنند.براي هر متر مربع ، به يك گرم بذر با كيفيت مطلوب نياز است پس ازآبياري منظم و مبارزه با علفهاي هرز سطح خزانه در زمان ذكر شده ، نشاء‌ها را به زمين اصلي منتقل مي‌كنند.

مراقبت و نگهداري :

رشد و مرزنگوش در سال اول رويش بسيار كند است و علفهاي هرز بدون رقابت وبه سرعت توسعه مي‌يابند. از اين رو ، كنترل علفهاي هرز قبل از كاشت و تهيه بستر عاري از علفهاي هرز ، ضرورت دارد.مبارزه با علفهاي هرز در طول رويش گياهان نيز ضروري است در كنار مبارزه مكانيكي با علفهاي هرز ، آبياري به موقع ، بخصوص پس از انتقال نشاء‌ها به زمين اصلي و همچنين در فصول خشك سال ، مهم است وباعث سرعت در رويش گياهان مي‌شود.در سال اول ، اواسط تابستان (مردادماه) ، بريدن گياهان از فاصله 8 تا 10 سانتي‌متر از سطح زمين ، سبب گسترش انشعابهاي ساقه‌اي شده و در افزايش محصول نقش مؤثري دارد. نياز گياهان به آب ، از سال دوم رويش كمتر مي‌شود.تاكنون ، آفت خاصي براي مرزنگوش شناسايي نشده است.برداشت محصول:برداشت محصول ، به شرايط اقليمي محل رويش گياهان بستگي دارد. در سال اول ، تنها يك بار مي‌توان محصول را برداشت نمود. امّا ، از سال دوم به بعد ، مي‌توان 2 و يا حتي 3 بار محصول را برداشت كرد.گياهان در مرحله گلدهي( اواخر خرداد ـ اوايل تير) ، حاوي حدّاكثر مقدار اسانس هستند. از اين رو ، اوّلين برداشت در همين مرحله انجام مي‌گيرد.پس از رويش مجدّد گياهان و توليد شاخ و برگهاي جديد و نمو گلها ، ماههاي مرداد ـ مهر ، زمان مناسبي براي دومين برداشت خواهد بود.برداشت محصول در سطوح كوچك با داس ، ولي در سطوح وسيع كشت به وسيله كمباين مخصوص انجام مي‌گيرد. هنگام برداشت ، پيك رويشي از 40 سانتي‌متر قسمت فوقاني بريده مي‌شوند. سپس پيكر رويشي جمع‌آوري شده را خشك مي‌كنند.درجه حرارت مناسب براي خشك كردن آنها به وسيله خشك‌كن هاي الكتريكي ، 40 درجه سانتي‌گراد.گياهان را پس از خشك شدن ، پاك نموده ، قسمتهاي نامناسب را از آنها جدا ، سپس گياه را خرد و بسته‌بندي مي‌كنند.مقدار محصول 2 تا 3 تن در هكتار است . نسبت اندام تازه به خشك ، 5 تا 6 به 1 مي‌باشد.

کشت و پرورش گیاه مرزنگوش

مطالب مشابه :

خانواده ليلياسه (4)

تكثير Glomus intraradices و تهيه مايه تلقيح آن قارچ به روش كشت درون شيشه اي

خانواده مارانتاسه، استرليتزياسه، بوگنويلاسه

رخت خرمندي، خرمالو، كلهو

تکثير بوسيله خوابانيدن ياLayering

توليد نهالهاي پيوندي ليموترش

تكثير گياهان داروئي

کشت و پرورش گیاه مرزنگوش

ازدیاد نباتات